05-11-25

 ਯਾਦ ਦੀ ਸਥਿਤੀ

ਯਾਦ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਮੰਨੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਅਵਸਥਾ ਸਿੱਖਣ 'ਤੇ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਦੂਜੀ ਅਵਸਥਾ ਧਾਰਨ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਅਵਸਥਾ ਦੁਬਾਰਾ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਆਉਣ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਯਾਦ ਵਿਭਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਮਾਡਲ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਭੰਡਾਰਨ ਮਾਡਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਡਲ ਅਨੁਸਾਰ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ, ਭੰਡਾਰਨ ਦੀ ਸਮੇਂ ਅਵਧੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਡਲ ਅਨੁਸਾਰ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੇ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪਰਖ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੱਖ ਪਰਖ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਉਪਰਾਲੇ ਵਿਚ ਯਾਦ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੁਪਤ ਸੰਕੇਤ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮਿਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪਰਖ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਦੂਜੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪੱਧਰ ਵਿਚ ਯਾਦ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਵਧੇਰੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਹਿਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਤੀਜੇ ਡੂੰਘਾ ਪੱਧਰ ਵਿਚ ਯਾਦ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਸਥਾਈ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੱਧਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪਰਖ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੰਕੇਤ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਬਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

-ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ
ਪਿੰਡ ਨੌਨੀਤਪੁਰ, ਤਹਿ. ਗੜਸ਼ੰਕਰ।

ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈ

ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਕ੍ਰਿਕਟਰਾਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਵਧਾਈ ਦੀਆਂ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਮਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਮੈਚ ਵਿਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀ ਟੀਮ ਨੂੰ 52 ਦੌੜਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਜਿੱਤ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦ ਵੀ ਕਦੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੇਗੀ ਤਾਂ ਹਰਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਜੋ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਖ ਵਿਚ ਹੀ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸੋਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਣ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਜਹਾਨ ਜਿੱਤ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਲੋੜ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਕਾ ਦੇਣ ਦੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਦੇਣ ਦੀ। ਇਹੀ ਭਰੋਸਾ, ਇਹ ਹੀ ਮੌਕਾ ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੋ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨੂੰ ਰੁਸ਼ਨਾਉਂਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਜਿੱਤ ਲਈ ਹਰਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਜਿੰਨੀ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੈ।

-ਅਸ਼ੀਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ
ਜਲੰਧਰ।

ਭੁੱਲਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਕਾਰਕ

ਭੁੱਲਣਾ ਇਕ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਕਾਰਕਾਂ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ, ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਕਮੀ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੇ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਯਾਦ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਯਾਦ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਗਾਤਾਰ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਯਾਦ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਯਾਦ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੂਸਰੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਯਾਦ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਯਾਦ ਆਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਹੋਈ ਗੱਲ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਯਾਦ-ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਵਾਤਾਵਰਨ 'ਤੇ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਜੇਕਰ ਦੁਬਾਰਾ ਯਾਦ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਨਾ ਬਣੇ ਤਾਂ ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿਚ ਇਕ ਗੀਤ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਮੰਚ 'ਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਅੱਗੇ ਗੀਤ ਦੁਬਾਰਾ ਯਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਏ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਵਾਤਾਵਰਨ, ਸਥਿਤੀ ਤੇ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋ ਜਾਵੇ।

-ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ
ਪਿੰਡ ਨੌਨੀਤਪੁਰ, ਤਹਿ. ਗੜਸ਼ੰਕਰ।

ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ

ਜੀਵਨ ਅਖਾੜੇ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਜਾਂ ਸਿਖਲਾਈ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਆਖਣਗੇ ਕਿ ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਜੋ ਇਮਤਿਹਾਨ ਵਿਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪ ਠੇਡੇ ਖਾ ਕੇ ਸਭ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਤੁਰਦੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੇ ਬੀਤੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਆਣਪਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੂਝ ਨਾਲ ਚਮਕਾਇਆ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਅਸਲ ਵਿਚ ਆਰੰਭਕ ਪੜਾਅ ਤੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਇਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਮਾਲੀ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਤੇ ਖਾਦ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਗੇ ਬੂਟੇ ਨੇ ਆਪ ਵਧਣਾ ਫੁੱਲਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਹੈ।
ਇਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਅਗਵਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸੇਧ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ। ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ, ਲਗਨ, ਸਵੈ-ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਗਿਆਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਲੌਅ ਜਾਗਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਚਾਨਣ ਵਿਚ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਨਿਸਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਹ ਭਾਵੇਂ ਬਿਖੜਾ ਹੈ, ਪਰ ਮੰਜ਼ਿਲ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਚਲਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਆਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਨਰਿੰਦਰ ਭੱਪਰ ਝਬੇਲਵਾਲੀ