ਤੇਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੀ ਜੂਹ
ਲੇਖਕ : ਦਵਿੰਦਰ ਦੀਪਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 132
ਸੰਪਰਕ : 94173-28910

ਸ਼ਾਇਰ ਦਵਿੰਦਰ ਦੀਪਕ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇਰੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੀ ਜੂਹ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦਵਿੰਦਰ ਦੀਪਕ ਨੂੰ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਮਵਰ ਗੀਤਕਾਰ ਜਨਕ ਸ਼ਰਮੀਲਾ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਉਂਗਲ ਫੜ ਕੇ ਉਹ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦੇ ਪਿੜ ਅੰਦਰ ਨਵੀਆਂ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਛੋਹ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਅੰਦਰ ਉੱਤਰ ਜਾਏ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਇਸ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੂਹ' ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕਾਵਿਕਾਰੀ ਪੇਂਡੂ ਰਹਿਤਲ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਸਾਰਾਂ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਪਿੱਪਲ, ਬੋਹੜਾਂ, ਤੀਆਂ ਅਤੇ ਨੱਢੀਆਂ ਦੇ ਸੁਹੱਪਣ ਵੱਲ ਤਾਂ ਪੰਛੀ ਝਾਤ ਪਵਾਉਂਦਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਮਾਨਣ ਅਤੇ ਸੱਚ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਨਸੂਰ ਵਾਂਗ ਸੂਲੀ ਚੜ੍ਹਨ ਜਾਂ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਿਆਲਾ ਪੀਵਣ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਵੀ ਪੱਥ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਕ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਸ਼ਾਇਰੀ ਜਿਸਮਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਤੋਂ ਵਿੱਥ ਸਿਰਜ ਕੇ ਪਾਕੀਜ਼ਦਗੀ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫੜ੍ਹੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚ ਅਧਿਆਤਮੀ ਸੁਰਾਂ ਵੀ ਹਨ, ਜੋ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਬੰਦਗੀ ਅਤੇ ਬੰਦਿਆਈ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਕ ਵੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵਹਿ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹਣ ਲਈ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਅਰਜੋਈ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਦੁਹਾਈ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਿਵਿਆਂ 'ਚ ਉਠਦੀਆਂ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਾਟਾਂ ਨਾਲ ਹੱਸਦੇ-ਵਸਦੇ ਘਰਾਂ ਅੰਦਰ ਪੈਂਦ ਕੀਰਨੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਹਿਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਧਰਮ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵੀ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਮ ਦੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਤੋਂ ਤਾਂ ਦੂਰ ਕਰ ਹੀ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵੀ ਫੈਲਾਅ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪਿਆਰ ਤਾਂ ਕਰਦਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਉਥੇ ਮਮਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਮਾਂ ਦੇ ਨਿਰਛਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਵੀ ਥਾਹ ਪਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਧ ਰਹੇ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ ਕਾਵਿ ਤਰੱਦਦ ਤਾਂ ਕਰ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੁਪਨੇ ਅੰਦਰ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਸੁਪਨੇ ਦੀ ਤਾਬੀਰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਤਲਬਗਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦਿਹਾੜਾ ਧੂਮ-ਧੜੱਕੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਵਧਾਈ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਮਰਜੀਵੜਿਆਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਅਜੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾਮਵਰ ਸਾਜ਼ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕਰਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਗਾਇਕ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਰਗੀ ਗੱਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਜਿੱਤ ਦਾ ਭਰੋਸਾ
ਲੇਖਕ : ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 180
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਚਰਚਿਤ ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਰਚਨਾਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਰਵਾਨਗੀ ਵਾਲੀ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਤੇ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਉਹ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਰੂਬਰੂ ਅਤੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਸੇਧਮਈ ਟੋਟਕਿਆਂ ਦੁਬਾਰਾ ਜਨ-ਮਾਨਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਇਸੇ ਸਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਅਜਿਹੀ ਵਾਰਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਮਈ ਵਿਚ ਤੇ ਦੂਜੀ ਜੂਨ ਵਿਚ ਛਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 25 ਲੇਖ ਹਨ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਸਵੇਟ ਮਾਰਡਨ, ਡੇਲ ਕਾਰਨੇਗੀ, ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਹਿਲ, ਡੇਵਿਡ ਸ਼ਵਾਰਜ਼, ਜੌਸਫ਼ ਮਰਫ਼ੀ ਆਦਿ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਉਤਸ਼ਾਹੀ, ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾਜਨਕ ਵਾਰਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮੌਲਿਕ ਕਿਤਾਬਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰੋ. ਕਪੂਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜਨਜੀਵਨ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਨੁਰੂਪ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਆਮ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਨਦੇਹੀ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੌਖੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਢੇਰ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਗਿਆਨਵਾਨ ਪ੍ਰੋ. ਕਪੂਰ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਹਵਾਲੇ ਆਮ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਲੱਗੀ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲੋਕ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਰਹਿ ਕੇ ਲੋਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਵਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਲੇਖਾਂ (ਮੇਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਯਾਤਰਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮੈਂ ਸਾਰ ਨਾ ਜਾਣਾ, ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ, ਹਾਦਸਿਆਂ ਦਾ ਦਰਦ ਆਦਿ) ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਿਉਂਤੇ ਕਈ ਵਿਚਾਰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਾਂਗ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਤਾ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜੇਗੀ, ਅਜਿਹਾ ਮੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਦੁਨੀਆ ਅੰਦਰ ਅਜੇ ਹਨੇਰਾ
ਲੇਖਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 99588-31357

ਸ਼ਾਇਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ' ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਅਤੇ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਲਗਭਗ 749 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕਰਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਸੰਪਾਦਨ, ਆਲੋਚਕ, ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਬਾਲ ਲੇਖਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਨਵ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਦੁਨੀਆ ਅੰਦਰ ਅਜੇ ਹਨੇਰਾ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 'ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਡਾਰ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਦੀ', ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ 'ਅੱਖਾਂ ਲੱਭਦੇ ਸੁਫ਼ਨੇ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਸਮੀਖਿਆਕਾਰ ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ, ਪ੍ਰਿੰ. ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਾਸੂ ਅਤੇ ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮੰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਰ ਅਧਿਆਤਮ ਅਤੇ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਨ ਨੂੰ ਬੌਧਿਕਤਾ, ਗੰਭੀਰਤਾ, ਪ੍ਰਪੱਕਤਾ, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸੰਕਲਪੀ ਸਰੂਪ, ਮਾਨਵੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਦਿਆਂ ਜਨਵਾਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਲਈ ਧਰਾਤਲੀਕਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬੌਧਿਕ ਧਰੂ ਤਾਰਾ ਹੈ। ਮੰਤਰ ਕਾਲ ਤੋਂ ਯੰਤਰ ਕਾਲ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਰੂਹ ਦੀ ਤਸੱਲੀ ਲਈ ਸਹਿਜ ਸਿਆਣਪਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਝਾਉਣੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਰਬਰਾਹ ਤੋਂ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਰਾਹੀਂ ਭਰਾਂਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਨਵੇਂ ਆਪੇ ਸੰਕਲਪ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਲਈ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੀ ਕੱਠਪੁਤਲੀ ਬਣ ਕੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਵਿਚ ਸਹਿਮ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ਧਰੋਹੀ ਉਹ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ 'ਤੇ ਟੀਰੀ ਅੱਖ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਦੇਸ਼ਧਰੋਹੀ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਰਬਰਾਹ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਦੋਵਾਂ ਵੇਲੇ ਕੀਤੇ ਲਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਜਨਤਾ ਨਾਲ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਹਲੀਮੀ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ ਬੇਗ਼ਮਪੁਰਾ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਦੀ ਤਾਬੀਰ ਦਾ ਤਲਬਗਾਰ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਅਸਾਨੂੰ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਵਿਭਿੰਨ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਪਸਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਧੁੰਦਲਕੇ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਹੱਕ ਸੱਚ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਜੋਤ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਕਾਵਿਕ ਤਰੱਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਬੌਧਿਕਤਾ ਦੇ ਵਹਾਅ ਵਿਚ ਏਨਾ ਵਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਾਵਿ ਵਿੱਥ ਸਿਰਜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਕਾਵਿ-ਚਿੰਤਨ ਤਾਂ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਿਲਪ ਝੋਲ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪੁਣੀ ਹੋਈ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਹਿਣਾ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ

ਸੁਲਗਦੇ ਅਲਫ਼ਾਜ਼
ਕਵੀ : ਪ੍ਰਿੰ. ਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਅਸੰਖ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਬਰੇਟਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 171
ਸੰਪਰਕ : 94783-09316

ਕਵੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ ਇਕ ਗੁੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰੂਹ ਦਾ ਹਾਣੀ ਕਵੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਦੀ ਇਕ ਸਥਾਪਿਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਪੰਨੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ ਰੰਗੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਿਥੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਈ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਛਪਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਛਪਦੇ ਆਨਲਾਈਨ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਛਪਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਸ ਨੇ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਬਿਤਾਈ। ਇਮਾਨਦਾਰ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਕਾਵਿ ਰਚਿਆ। ਉਹ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਵੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਡੰਗਰਾਂ ਦਾ ਹਕੀਮ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਉਮਰ ਭਰ ਲੋਕ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਕੌਰ ਸੋਂਧ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਵੀ ਚਾਹਲ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਨਾਲ ਧੁਰ ਤੋਂ ਹੀ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਾਸਤੇ ਰਾਤ-ਦਿਨ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਉੱਤੇ ਵੀ ਚੱਲੀਆਂ।
ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ : ਭਾਗ (ੳ), ਕਵਿਤਾਵਾਂ। ਇਹ ਭਾਗ 25 ਸਫ਼ੇ ਤੋਂ 132 ਸਫ਼ੇ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤੇ ਜਾਣਦਾਰ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾਵਾਂ ਹਨ। ਚਰਨ ਵੰਦਨਾ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ, ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪੁਕਾਰ, ਅੰਨਦਾਤਾ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਰਵੇਸ਼ ਵਿੱਦਿਆ ਵਿਚਾਰੀ ਮਾਂ, ਸ਼ਹੀਦ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਫੇਰੂਮਾਨ ਏਸੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਹਨ। ਏਸੇ ਹੀ ਭਾਗ ਵਿਚ ਦੋਹੇ ਤੇ ਟੱਪੇ ਵੀ ਹਨ।
ਭਾਗ (ਅ) ਸਫ਼ਾ 134 ਤੋਂ 156 ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਹਨ। ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਗ (ੲ) ਵਿਚ ਰੁਬਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਭਾਗ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰੁਬਾਈਆਂ ਸੰਭਾਲੀ ਬੈਠਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 28 ਰੁਬਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਰੁਬਾਈ ਵੇਖੋ :
ਜੀਊਣ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਫ਼ਤਵਾ ਹੈ ਯਾਰੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ,
ਟੇਢੇ ਮੇਢੇ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਗੇੜੇ ਕਡਾਏ ਜ਼ਿੰਦਗੀ,
ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ ਸੁਣਿਆ ਯਾਰੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ,
ਹੋਰ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਕੰਨੀ ਕਤਰਾਏ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਿਅਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ :
ਚੁੱਪ ਤੇਰੀ ਟੱਪ ਗਈ ਸਭ ਹੱਦਾਂ ਬੰਨੇ,
ਏਨੀ ਲੰਮੀ ਚੁੱਪ ਨਾ ਧਾਰਿਆ ਕਰ ਤੂੰ
ਉਸ ਦੇ ਗੀਤ ਜਜ਼ਬਾ ਭਰਪੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਵਕਤ ਦੀ ਮੰਜਰਕਸ਼ੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਹੈ।

ਸੁਲਗਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਚਾਵਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 67
ਸੰਪਰਕ : 98155-19333

ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਚਾਵਲਾ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦੋ ਸਮਿੱਲਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿਾਂ ਵਿਚ ਛਪ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਛਪਣ ਦਾ ਮਾਣ ਲੈ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ 67 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ 55 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਰਾਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਲਹੂ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਵਰਗੇ ਸੰਜੀਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਮਿਲਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੁਣ ਕੇਵਲ ਕਾਫ਼ੀਏ ਤਕ ਮਹਿਦੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਹੱਦੀ ਦਾ ਇਕ ਸ਼ਿਅਰ ਹੈ ਕਿ :
ਨਿਰ੍ਹੀ ਹੋਠਾਂ ਦੀ ਲਾਲੀ ਨਈਂ ਕਲੇਜੇ ਦਾ ਲਹੂ ਵੀ ਲਿਖ,
ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੁੰਦੈ ਤੂੰ ਕੇਵਲ ਕਾਫੀਆ ਨਾ ਦੇ।
ਉੱਕਤ ਸ਼ਿਅਰ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕੇਵਲ ਕਾਫ਼ੀਆ ਪੈਮਾਈ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਸ ਵਿਚ ਹੁਣ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਮਸਲੇ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਡਾ. ਚਾਵਲਾ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਵਿਚ 'ਬਹੁਤ ਕੁਝ' ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਹੈ। ਆਓ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ :
-ਕਿਉਂ ਇਕੱਠੀ ਕਰ ਲਈ ਤੂ
ਭੀੜ ਆਪਣੇ ਆਸ ਪਾਸ,
ਆਦਮੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਨੇ ਜਦ ਤੇਰੀ ਖਾਤਰ ਚਾਰ ਵੀ।
(ਸਫ਼ਾ 13)
-ਘਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਕਦੇ
ਮੈਂ ਦਿਲਬਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ,
ਕੀ ਪਤਾ ਸੀ ਆਣ ਵਸੇ ਹਾਂ
ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ। (ਸਫ਼ਾ 16)
-ਜਦ ਕਦੇ ਵੀ ਸੱਚ ਨੂੰ
ਸੂਲੀ ਚੜਾਇਆ ਜਾਏਗਾ,
ਸੱਚ ਦਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਉੱਠਿਆ
ਨਾ ਦਬਾਇਆ ਜਾਏਗਾ। (ਸਫ਼ਾ 19)
-ਕੰਧਾਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਹੈ
ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ,
ਛੱਤ ਉਡਾ ਕੇ ਲੈ ਗਈਆਂ ਨੇ
ਵਗੀਆਂ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ। (ਸਫ਼ਾ 45)
-ਜ਼ਹਿਰ ਪੀ ਪੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ
ਹੋਰ ਹੋਈ ਤਿੱਖੀ ਪਿਆਸ,
ਪਿਆਸ ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਬੁਝੇ
ਜੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸਾਗਰ ਮਿਲੇ। (ਸਫ਼ਾ 47)
-ਤੇਰੀ ਬਸਤੀ ਅਜਬ ਹੀ ਬਸਤੀ,
ਮੌਤ ਮਹਿੰਗੀ ਤੇ ਜਾਨ ਸਸਤੀ। (ਸਫ਼ਾ 67)
'ਸੁਲਗਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤ' ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਰੂਪਕ ਪੱਖ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦਾ ਨੁਮਾਇਆ ਰੰਗ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਆਈਨੇ ਥਾਣੀ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਅੱਕਾਸੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਪਰ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਣਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਅਠ੍ਹਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਅਰਸ਼ੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਵ੍ਹਾਈਟ ਕਰੋਅ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਰਣਜੀਤ ਗੜ੍ਹ ਬਾਂਦਰਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 97809-09077

ਦਰਅਸਲ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਅਰਥਪੂਰਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੜੀ ਖੋਜ ਭਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਯੁੱਗ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਅੰਧੇਰੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਇਹ ਉਹੀ ਸਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਾਹਨੂੰਵਾਨ (1746) ਦਾ ਛੋਟਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਵਾਪਰਿਆ। ਕੁੱਪ-ਰੋਹੀੜੇ ਦਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ (1762) ਵੱਡਾ ਸੀ ਜੋ ਖੂਨ-ਖਰਾਬੇ ਦੀ ਅੱਤ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ, ਫ਼ਰਖ਼ਸੀਅਰ, ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਂ, ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਲਖਪਤ ਰਾਏ ਅਤੇ ਮੀਰ ਮਨੂੰ ਆਦਿ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦਾ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਵਰਣਨ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਜੁਝਾਰੂ ਬਹਾਦਰਾਂ (ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ, ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ, ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ, ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ, ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ, ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ, ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ, ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ 'ਵਾਂ', ਆਲਾ ਸਿੰਘ) ਆਦਿ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ, ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰਾਣੀ ਸਦਾ ਕੌਰ, ਮਾਈ ਭਾਗੋ, ਫ਼ਤਹਿ ਕੌਰ, ਮਾਈ ਦੇਸਾਂ, ਰਾਜ ਕੌਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਆਦਿ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਵੀ ਚਰਚਾ ਹੈ। ਅਠ੍ਹਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੀ ਹੋਈ। ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਖ਼ਾਲਸੇ ਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲੜ ਵੀ ਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਸੱਚ-ਖੰਡ ਗਮਨ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਏਸੇ ਸਦੀ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਲਾਡਲੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜ਼ਾਲਮ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮੌਤ ਵੀ ਹੋਈ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਪੀਆਂ ਤੋਂ ਇਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਬਦਲੇ ਵੀ ਲਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕੇਡੀ ਸਚਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ :
'ਜਿਤਨੀ ਘਾਲ ਇਸ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤੇ ਉੱਤੇ ਖਾਲਸਾ ਜੀ ਨੇ ਘਾਲੀ ਹੈ, ਉਤਨੀ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਨੇ ਇਨ੍ਹੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਚਿਰ ਵਿਚ ਘਾਲ ਕੇ ਦਿਖਾਈ ਹੈ। ਪਰ ਜਿੰਨੀ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਇਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਤਨੀ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਭੀ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ।' ਪੰ. 167
ਫਿਰ ਵੀ ਸਿੱਖ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਕੌਮ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ, ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੇ ਸਹਿਣ ਕਾਰਨ, ਇਕ ਮਾਰਸ਼ਲ ਕੌਮ ਵਿਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਕੌਮ ਆਪਣੀ ਨੈਤਿਕ ਉੱਚਤਾ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਆਚਰਣ ਕਾਰਨ ਜੀਵਿਤ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਬੀਰਤਾ ਭਰਿਆ ਇਤਿਹਾਸ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਗੌਰਵ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸ਼ਲਾਘਾ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਝਲਕਾਰੇ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਮੋਬਾਈਲ : 88376-79186

ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲੇਖ
'ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਾਂ'
ਦੀ ਇਤਿਹਸਕਤਾ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ
ਲੇਖਕ : ਹਰੀਸ਼ ਜੈਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

ਗਿਆਰਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਹਰੀਸ਼ ਜੈਨ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਹ 12ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲੇਖ 'ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਾਂ' ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਚਾਰਕ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਥੰਮ੍ਹ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖ 'ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਾਂ?' ਦੀ ਇਕ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਤੱਥ-ਆਧਾਰਿਤ ਪੜਚੋਲ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਉਸ 'ਧੁੰਦ' ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਹੈ ਜੋ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਨਾਸਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੁਆਲੇ ਰਾਜਸੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਧਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੜੇ ਖੋਜੀ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਇਸ ਲੇਖ ਦੀ 'ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ' ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲੇਖ ਅਸਲ ਵਿਚ ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਗ਼ਦਰੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਉਸ ਦਾਅਵੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੱਬ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪੁਸਤਕ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲੇਖ ਕਿਸ ਸਮੇਂ (ਮਈ 16, 1930 ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ 16, 1930 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ) ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ 1931 ਵਿਚ 'ਦਾ ਪੀਪਲ' ਰਸਾਲੇ ਵਿਚ ਛਪਣ, ਫਿਰ ਲੁਪਤ ਹੋਣ ਅਤੇ 1970ਵਿਆਂ ਵਿਚ ਮੁੜ ਖੋਜੇ ਜਾਣ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ।
'ਸਿਧਾਂਤਕ' ਪੱਖੋਂ ਪੁਸਤਕ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਾਸਤਕਿਤਾ ਨੂੰ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਧਾਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪੱਛਮੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ, ਡਾਰਵਿਨ ਅਤੇ ਬਰਟੇਂਡਰਸਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਪਣੀ ਚਾਰਵਾਕ (ਲੋਕਾਇਤ) ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਰੱਬ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਬਾਰੇ ਨਾਸਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ 'ਨਿੱਠ ਕੇ ਵਿਚਾਰ' ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਖ ਹੈ। 'ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਾਂ' ਦੇ ਮੂਲ ਪਾਠ ਸਮੇਤ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅਸਲੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਫਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਕ ਬੇਹੱਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਸਰੋਤ ਹੈ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਾਈਨੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98888-42244

ਸੰਸਦ ਤੋਂ ਸੜਕ ਤੱਕ
ਸ਼ਾਇਰ : ਧੂਮਿਲ
ਅਨੁਵਾਦ : ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਵਾਈਟ ਕਰੋਅ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 156
ਸੰਪਰਕ : 97809-09077

ਰਾਜ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ਤਕ ਪਿਆਰ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਸਮਾਂਤਰ ਗਰਮ ਤਾਸੀਰ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੁੱਢ ਕਦੀਮ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚਲਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਨੇ ਸੱਤਾ ਪਲਟਣ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮੇ ਵੀ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਰਚੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਤੱਤ ਭਰਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਕਲਮਕਾਰ ਧੂਮਿਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸਫ਼ਾਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਸੰਸਦ ਤੋਂ ਸੜਕ ਤੱਕ' ਹਿੰਦੀ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਧੂਮਿਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਕੋਲੋਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਸੱਜਰਾ ਚਿੰਤਨ, ਪਰਖ-ਪੜਚੋਲ ਤੇ ਲਹਿਜਾ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਜੁਰਅਤ ਦੇਖੋ, 'ਮੈਂ ਕਵੀ ਹਾਂ, ਕਵੀ ਮਤਲਬ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਠੇਠ ਹਾਂ, ਇਸ ਕਦਰ ਕਾਇਰ ਹਾਂ ਕਿ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਾਂ।' ਜਾਂ 'ਕੱਲ੍ਹ ਸੁਣਨਾ ਮੁਝੇ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ, 'ਲੋਹੇ ਦਾ ਸਵਾਦ, ਲੁਹਾਰ ਤੋਂ ਨਾ ਪੁੱਛੋ, ਉਸ ਘੋੜੇ ਤੋਂ ਪੁੱਛੋ, ਜਿਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਲਗਾਮ ਹੈ'। ਇੰਝ ਧੂਮਿਲ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਨਜ਼ਮਾਂ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਤੂੰਬਾ ਤੂੰਬਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲੋਕ-ਦਰਦ ਦਾ ਮਹਿਜ਼ ਵਖਿਆਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ, ਸਗੋਂ ਹੀਲਾ-ਵਸੀਲਾ ਵੀ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਵੀ ਓਨੀਆਂ ਹੀ ਢੁਕਵੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਓਨੀਆਂ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ ਕਾਫ਼ੀ ਚਰਚਿਤ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਜੇ ਵੀ ਕੁਝ ਕਲਮਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਹੈ। 'ਸੰਸਦ ਤੋਂ ਸੜਕ ਤੱਕ' ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਸਾਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਬਰਾਬਰੀ ਲਈ ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਬੜੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਚਾਹਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਬੜੀ ਮੁੱਲਵਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਨਜ਼ਮਾਂ ਭਾਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ਼ ਜੋੜੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਧੂਮਿਲ ਦਾ ਆਗਮਨ ਸਵਾਗਤਯੋਗ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਛੱਜੂ ਖੁਰੀਆਂ ਵਾਲਾ
ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਥੀਮਕ ਅਧਿਐਨ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ,ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ :300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 95016-99033

ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਛੱਜੂ ਖੁਰੀਆਂ ਵਾਲਾ' ਜੋ ਕਿ ਡਾ. ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਮਝੈਲ' ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਥੀਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਡਾ. ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਇੱਕੀ ਅੰਕਾਂ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਅਤੇ ਲੇਖਿਕਾ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਮਦਾ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਵਾਚਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਦਰਸ਼ਕ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਸੇਧ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਡਾ. ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਸ ਕਿਰਤੀ ਵਰਗ ਨੂੰ ਨਾਇਕ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਅਦਾਰ ਹਨ ਪਰ ਅਣਗੌਲੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਜ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਇਹ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ, ਜੋ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਕੇ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਲਦੇ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ, ਰੀਝਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਚੰਗਾ ਕਮਾ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਲਣ ਤੱਕ ਹੀ ਹਨ। ਡਾ. ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡਾ. ਮਨਜੀਤ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜੀਵਤਾ ਬਖਸ਼ੀ ਹੈ। ਡਾ. ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕਮਾਲ ਹੀ ਹੈ ਕਿ 21 ਇਸਤਰੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਦੇ ਥੀਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਹਰ ਲੇਖਿਕਾ ਵਲੋਂ ਇਕ ਉਮਦਾ ਲਿਖਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣੀ। ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਲੇਖ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਅਰਥ ਨਿਕਲ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਰੂਪ ਕੋਈ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜਿੰਨੀ ਵਾਰੀ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ ਹਰ ਵਾਰੀ ਉਸ ਦੇ ਨਵੇਂ ਅਰਥ ਸਾਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਧੀਆਂ ਡਾਲਰ ਖੋਜਣ ਚੱਲੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿੱਪੂ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 143
ਸੰਪਰਕ : 84377-88856

ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਦੀ ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਪਰਵਾਸੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਕਾਵਿ-ਮਈ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ ਦੁਆਰਾ ਦਿਵੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਵਸਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਲੋਕ ਅੱਜ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਲਈ ਉਤਾਵਲੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਇਥੋਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕ ਘੁਟਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੱਤਾ ਦੀਆਂ ਮਾਰੂ ਨੀਤੀਆਂ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਤੋਂ ਉਚਾਟ ਹੋ ਕੇ ਇਹ ਲੋਕ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਭੱਜਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅੱਜ ਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦਾ ਰੂਪਕ ਹੈ। ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਕੁੜੀਆਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਕੈਨੇਡਾ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦਾ ਭੂਤ ਸਵਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਦ ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਡਾਲਰਾਂ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਬਾਹਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਖਾਤਿਰ ਉਹ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਪੜ ਵੇਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੁਪਨੇ ਚਕਨਾਚੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਰਣਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬਹੁਮੁੱਲੇ ਸੁਝਾਅ ਵੀ ਦੱਸੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਦਰਸਾਏ ਹਨ।
-ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਮੁੜ ਆਵਾਂਗਾ ਲੋੜ ਜੋਗੇ ਡਾਲਰ ਕਮਾ ਕੇ, ਪਿਉ ਦਾਦੇ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਇੰਜ ਨਹੀਂ ਰੋਹੜੀਦਾ, ਹਰ ਘਰ ਪੁਸਤਕ ਘਰ ਹੋਵੇ, ਤੂੰ ਉਦਾਸ ਨਾ ਹੋ ਦਰਿਆ ਬਿਆਸ, ਫ਼ਿਕਰ ਨੂੰ ਫ਼ਿਰਾਕ ਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਵਿਚ ਢਾਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਨਾਨਕ ਦੁਨੀਆ ਕੈਸੀ ਹੋਈ, ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲੇ, ਹੁਣ ਭੁੱਲਾਂਗੇ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ, ਵਾਈਪਰਾਂ ਨਾਲ ਡਾਲਰ ਹੂੰਝਦੇ ਪੰਜਾਬੀ, ਆਂਦਰਾਂ ਵਿਚ ਬਚਿਆ ਰਹਿਣ ਦੇ ਮੌਲਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਮੋਹ, ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਲਾਰਿਆਂ ਨਹੀਂ ਲਾਈਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ, ਕਿੱਥੇ ਗਿਆ ਰਾਗ ਤੇ ਰਬਾਬ ਜਿਹਾ ਆਲ੍ਹਣਾ ਆਦਿ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਸੇਧ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਲਈ ਤਰਲੋਮੱਛੀ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।

-ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 93573-24241

ਚੋਣਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨਿਬੰਧਾਵਲੀ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੱਸੀ, ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 147
ਸੰਪਰਕ : 98151-23900

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਤੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਚੋਣ ਤੋਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 26 ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਨਿਬੰਧ ਦਰਜ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸਰਗ ਅਧੀਨ 8 ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਸਰਗ ਵਿਚ 18 ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਨਿਬੰਧ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸਰਗ ਵਿਚ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਦਿੱਗਜ ਮਹਾਰਥੀ ਸ਼ਰਧਾ ਰਾਮ ਫਿਲੌਰੀ, ਗਿਆਨੀ ਦਿੱਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ, ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ, ਡਾ. ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕਸੇਲ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਤਾਲਿਬ, ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਨੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਿਖੜੇ ਪੈਂਡਿਆਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਸਰਪਟ ਦੌੜਨ ਦਾ ਵੱਲ ਸਿਖਾਇਆ। ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਿਬੰਧ ਮੇਰੇ ਵੱਡੇ ਵਡੇਰੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਤੇ ਤਕੜੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਸੱਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਮੁਗਦਰ ਉੱਥੇ ਪਿਆ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਹਾ ਇਹ ਜਾਏ ਖਾਣਾ ਫੇਰ ਰਾਹ ਵਿਚ ਪਿਆ। ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਭੈਣ ਨੇ ਏਨੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਵਗਾਹਿਆ ਕਿ ਅਗਲੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕੰਧ ਢਹਿ ਗਈ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਥਾਲੀ 'ਚ 101 ਰੁਪਏ, ਸੁੱਚਾ ਤਿੱਲੇ ਵਾਲਾ ਤਿਓਰ ਲੈ ਕੇ ਪਹਿਲਵਾਨ ਆਇਆ ਤੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਾਨਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਦੂਜੇ ਸਰਗ ਵਿਚਲੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵਾਰਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਰਗ ਵਿਚ ਡਾ. ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਰੰਧਾਵਾ, ਜੀ. ਐੱਸ. ਰਿਆਲ, ਡਾ. ਨਰਿੰਦਰ ਕਪੂਰ, ਡਾ. ਕਰਨੈਲ, ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਢੀਂਗਰਾ, ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ, ਡਾ. ਰਜਿੰਦਰ ਕੁਰਾਲੀ, ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਜੱਸੀ, ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ, ਐੱਸ. ਕੇ. ਅਗਰਵਾਲ, ਪ੍ਰੋ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ, ਸਤਵਿੰਦਰ ਮੜੌਲਵੀ, ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ, ਨਿਰੰਜਣ ਸੈਲਾਨੀ, ਦਰਸ਼ਨ ਬਨੂੜ, ਕਰਮਜੀਤ ਸੁਕਰੁੱਲਾਪੁਰੀ, ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਰੂਪਵਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਜਸਪਾਲ ਜੱਸੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ 'ਕਲਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉਪਯੋਗਤਾ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।' ਮਨਮੋਹਨ ਦਾਊਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, 'ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਰਗਾ ਕਾਰਜ ਹੈ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰੌੜ ਲੇਖਕਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਣਥੱਕ ਯੋਗਦਾਨ ਕਾਰਨ ਹੀ ਵਾਰਤਕ ਖੇਤਰ ਦਾ ਘੇਰਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਸੁਪਨਾ
ਕਵੀ : ਡਾ. ਅਤਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 62
ਸੰਪਰਕ : 62398-90079

ਡਾ. ਅਤਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਹ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕਵੀ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਡਾ. ਅਤਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿਚ ਐਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐੱਸ. ਡਾਕਟਰ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਵੀ ਸਾਂਝ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ਸੁਪਨਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਹੀ ਜਵਾਨ ਉਮਰ ਦੇ ਮੁਹੱਬਤ ਭਰੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਸੂਖਮ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ।
ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਕੋਮਲ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਅੰਤਰਮਨ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਕਰਕੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦੇ ਪਾਕਿ ਮੁਹੱਬਤ
ਸਾਨੂੰ ਨਾ ਆਈ ਰਾਸ ਮੁਹੱਬਤ
ਸੁਧ ਬੁੱਧ ਸਾਰੀ ਖੋਹ ਗਏ ਆਂ
ਜ਼ਿੰਦਾ ਲਾਸ਼ ਜਿਹੇ ਹੋ ਗਏ ਆਂ
ਇਹ ਕੈਸੀ ਸੁਗਾਤ ਮੁਹੱਬਤ
ਕਵੀ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਰੁਮਾਂਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਭਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਨਾਮਾਤਰ ਹੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਸਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਭਾਵ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਹਨ।
ਪੀੜ ਵੰਡੀ ਨਹੀਂ
ਅਸੀਂ ਪਾਲੀ ਏ
ਅੱਖ ਭਰੀ ਪਈ
ਦਿਲ ਖਾਲੀ ਏ-
ਸੁਪਨਾ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ ਨੇ ਬਿਰਹਾ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਨਾਇਕ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਭਾਵ ਅਤੇ ਬਿਰਹਾ ਭਾਵ ਸ਼ਿਕਵੇ ਅਤੇ ਨਹੋਰਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਅੰਗਮਈ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨੋਭਾਵ ਸਿਰਜੇ ਹਨ :
ਕੁਝ ਇਸ਼ਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਕ ਏ ਕਿੱਦਾਂ
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਰਾਧਾ ਆਪ ਏ ਜਿੱਦਾਂ
ਹੁਣ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਕੀ ਮੈਂ ਦੱਸਾਂ
ਇਸ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਕਿ ਏ ਜ਼ਿੱਦਾਂ
ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨਾਲ ਕਵੀ ਆਤਮ-ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੇ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਿਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਪੀੜਾਂ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ:
ਜਿੰਨੇ ਹਾੜੇ ਤੇਰੇ ਕੱਢੇ
ਦੱਸ ਮੈਂ ਕਿਵੇਂ ਭੁਲਾ ਸਕਦਾਂ
ਓਨੇ ਹਾੜੇ ਰੱਬ ਦੇ ਕੱਢਦਾ
ਖੌਰੇ ਥੱਲੇ ਆ ਜਾਂਦਾ।
ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ 'ਸੁਪਨਾ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਵੀ ਦੇ ਪ੍ਰੀਤ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਕਵੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਆਸਾਂ ਹਨ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
ਜਲੰਧਰ।

ਦੋ ਸੁਨਹਿਰੀ ਕਿਰਨਾਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਪ੍ਰਿੰ.),
ਪ੍ਰੇਮ ਵਿੱਜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

'ਦੋ ਸੁਨਹਿਰੀ ਕਿਰਨਾਂ' ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਵਿੱਜ ਦੁਆਰਾ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਸਾਂਝਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ 39 ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 21 ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਵੀ ਹਨ ਅਤੇ 18 ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਵੀ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਮਕਾਲੀ ਜੀਵਨ ਯਥਾਰਥ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ-ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਵੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਾ ਹੀ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਧੀ ਦੇ ਪਿਆਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਗੌਰਵ, ਆਪਣਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰੀਆਂ ਮਾਰਾਂ, ਅਖੌਤੀ ਦਿਖਾਵੇ ਦੀ ਆੜ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਤਬਾਹੀ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਅਨੁਭਵ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਜਿਹੜੇ 18 ਕਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਆਮਦ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੀਦ ਕਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਰਬਾਂ ਨਾਲ ਓਤਪੋਤ ਹਨ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਭਾਵੇਂ ਹਰੇਕ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਨਿਜ਼ਾਮ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ। ਗ਼ਰੀਬੀ, ਭੁੱਖਮਰੀ, ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਪ੍ਰੱਗਿਆ ਸ਼ਾਰਧਾ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਬਦਲਤਾ ਨਵ ਵਰਸ਼' ਕੁਝ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਪਰੀਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦੋ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਇਕ ਗੁਲਦਸਤਾ ਬਣਦੀ ਹੈ ਪਰ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਜਿਥੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਰਦ ਸ਼ਾਇਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਉਥੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰ੍ਰੇਮ ਵਿੱਜ ਦੁਆਰਾ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਜ਼ਰੂਰ ਇਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨਗੇ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

 ਅਮਰ ਕਥਾਵਾਂ
(ਭਾਗ ਤੀਜਾ)
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 95 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 16

ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਚਿੱਤਰ ਲੀਲ੍ਹਾ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਚੋਖੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ, ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਮੁਤਾਸਿਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਕ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ ਨੇ 'ਅਮਰ ਕਥਾ' (ਭਾਗ ਤੀਜਾ) ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਥਾਵਾਂ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ-ਮੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਚ ਉਸਾਰੂ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਝ 6 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਮਿਲਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੂਰਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਬੁੱਧ ਚਰਿਤ', 'ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਈਬਲ', 'ਵਾਰਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ', 'ਪਰਚੀਆਂ ਸੇਵਾ ਦਾਸ', 'ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਭਗਤ ਮਾਲਾ', 'ਭਗਤ ਜੀ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਭਈ ਯਾਤਰਾ', 'ਮਸਲੇ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਕੇ' ਅਤੇ 'ਮਹਾਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ' ਆਦਿ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਸੰਖਿਪਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਥਮ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ 'ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਚੰਗੀਆਂ ਹਨ' ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਭਾਈ ਮਾਧੋ ਜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭਾਈ ਮਾਧੋ ਜੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਪੰਡਿਤ ਦੇਵ-ਭਾਸ਼ਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਬਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨ 'ਤੇ ਗਿਲਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਭਾਈ ਮਾਧੋ ਦਾਸ ਜੀ ਪਿੱਤਲ, ਲੋਹੇ ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿਚ ਪਏ ਦੇਸੀ ਘੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਤਰਕ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਭਾਂਡੇ ਦੀ ਭਾਂਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦੇਸੀ ਘਿਉ ਵਾਂਗ। ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰੂਪੀ ਭਾਂਡੇ ਵਿਚ ਇਹ ਰੱਬੀ ਗਿਆਨ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਰੱਬੀ ਗਿਆਨ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਆਪਣਾ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ਗੁਆਉਂਦਾ। 'ਸੁਣਨਾ ਵੀ ਸਿੱਖੋ' ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਮਾਪੇ ਖ਼ੁਦ ਨਸ਼ਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਝੂਠ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਅਪਰਾਧੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਉਪਰ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤਦ ਨਹੀਂ ਪੈ ਸਕਦਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਚੰਗੇ ਇਖ਼ਲਾਕ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆਉਂਦੇ। 'ਬਚਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ' ਕਹਾਣੀ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤੀ ਜੰਜਾਲ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 'ਅਸਲੀ ਕਰਾਮਾਤ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਜੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਝੁੱਗੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗਾ ਸਕੂਨ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਖ਼ਰੀ ਕਹਾਣੀ 'ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਪਏ ਰੋੜ' ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ, ਲੋੜਵੰਦਾਂ, ਦੀਨ-ਦੁਨੀਆ ਪ੍ਰਤੀ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤ ਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਕ ਹਨ। ਕੇਵਲ 16 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 95 ਰੁਪਏ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਪਾਰ
ਮੂਲ ਲੇਖਿਕਾ : ਸੀਤਾ ਰਤਨਾਮਲ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ ਗੋਇਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਦਰਜ਼, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ : 098551-23499

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ ਗੋਇਲ ਸਾਡੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਨਾਵਲਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪਾਂਤਰਨ ਕਰਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੋਇਲ ਨੇ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਪੈਂਠ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਕਲਾਸਕੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਰਚਿਤ ਪੁਸਤਕ 'ਮੁਹੱਬਤਨਾਮਾ' ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ 'ਸਾਹਿਤ ਸੰਜੀਵਨੀ' ਨੇ ਤਾਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਅਚੰਭਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 'ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਪਾਰ' ਆਦਿਵਾਸੀ ਸੀਤਾ ਰਤਨਾਮਲ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤਾਂ ਪਾਠਕ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨੀ ਸਾਹਿਤ ਪਾਠਕ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੀ ਰੁਮਾਂਚਿਕ ਹੁੰਦਾ। ਸ੍ਰੀ ਗੋਇਲ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪਕੜ ਇੰਝ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ੁੱਧ ਸ਼ਹਿਦ ਨੂੰ ਚੱਟਣਾ। ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਉੱਤਮ ਜੀਵਨੀਆਂ ਨੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਵਰਗਾ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ 'ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਪਾਰ' ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇਗਾ। ਲੇਖਿਕਾ ਸੀਤਾ ਨੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਔਰਤ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨੂੰ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਾਵਲ ਦੀ ਖਿੱਚ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਦੀ ਗਿਆਨ ਵਰਧਕ ਵਿਧਾ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਸ਼ਿੱਦਤ ਅਤੇ ਮੂਲ ਰਚਨਾ ਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੋਇਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸੰਜੋਇਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹਿਆਂ ਹੀ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਗਾਥਾ ਇਕ ਦੁਰਲੱਭ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ ਲਿਖੀ 2e਼ond the *un{&e ਲੰਡਨ 'ਚ 1968 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ। ਲੇਖਿਕਾ ਸੀਤਾ 'ਇਰੂਲਾ' ਆਦਿਵਾਸੀ ਕਬੀਲੇ ਦੀ ਜੰਮਪਲ ਹੈ। ਬਚਪਨ 'ਚ ਉਹ ਸੋਨੇ ਦੀ ਖਾਨ 'ਚ ਡਿਗ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਉਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਡਾ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਜਨ ਕਰਦਾ ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਇਹ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਖ਼ਰਚੇ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡੋਡਾ ਦੇ ਮਿਆਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਮਿਲਿਆ। ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਆਦਿਵਾਸੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਨੂੰ ਜਿਹੜੀਆਂ ਦਿੱਕਤਾਂ, ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਉਹ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਨ ਝੰਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਨ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਰਾਸ ਆਉਣਾ ਕੈਦ ਵਾਂਗ ਸੀ। ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਨਰਸ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਕਰਦੀ, ਉੱਥੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ। ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰੀਤ ਕਹਾਣੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਜਨ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਟੁੰਬਣ ਵਾਲੀ, ਦੋਵੇਂ ਮੁਹੱਬਤ 'ਚ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਆਪਣੇ ਕੁਨਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਰਿਕ ਰੀਤਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਜਬੂਰ ਹਨ। ਡਾਕਟਰ ਰਾਜਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸੀਤਾ ਇਰੂਲਾ ਆਦਿਵਾਸੀ ਹੈ, ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਨਾ ਹੋਣਾ, ਇਸ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ। ਕਮਾਲ ਇਸ ਗੱਲ 'ਚ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਰੂਹਾਨੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ-ਭੋਗਤਾ ਦਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜੀਵਨੀ ਟੋਡਾ ਕਬੀਲੇ ਦੀ ਅੱਗ 'ਤੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਉਤਸਵ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਖ਼ੂਬ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੀਤਾ ਕਿਵੇਂ ਟਾਲਸਟਾਏ, ਟੈਗੋਰ, ਡਿਕਨਨਜ਼, ਐਡਵਰਡ ਥਾਮਸ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਗਿਆਨਵਾਨ ਬਣਦੀ। ਇਸ ਜੀਵਨੀ 'ਚ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ-ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਖ਼ੂਬੀਆਂ ਦੀ ਬਰੀਕ-ਬੀਨੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼-ਵਰਨਣ ਚਕਿਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਜੀਵਨੀ 'ਚ ਸੀਤਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ (ਅੱਪਾ) ਮਾਇਆ, ਹੈੱਡਮਿਸਟ੍ਰੈੱਸ ਤੇ ਅਜਰਾ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਿਸ ਡੇਵਾਜ ਅਧਿਆਪਕਾ ਦਾ ਦੈਂਤੀ ਵਤੀਰਾ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਜ਼ਲੀਲ ਕਰਦਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਾਠਕ ਅੱਥਰੂ ਕੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਬਹੁਤ ਹੋਣਹਾਰ, ਬੁੱਧ-ਬਿਬੇਕ, ਫਰਮਾਬਰਦਾਰ ਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਸੀਤਾ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਕਾਸ਼! ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਹਾਲਾਤ ਸੁਖਾਵੇਂ ਮਿਲਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਦੇਸ ਦੀ ਉੱਚ-ਪਦਵੀ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਹੋ ਇਸ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਹੈ। ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ, ਰੁੱਖਾਂ, ਪੰਛੀਆਂ, ਫੁੱਲਾਂ, ਪਹਾੜਾਂ, ਦਰਿਆਵਾਂ, ਅੰਬਰ, ਪੌਣਾਂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਸੁੰਦਰ-ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਬਿਆਨ, ਸੀਤਾ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਸਜੀਵ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ। ਡਾ. ਰਤਨ ਤੇ ਸੀਤਾ ਵਿਚਕਾਰ ਮੁਹੱਬਤੀ ਖੱਤ ਇਸ ਜੀਵਨੀ 'ਚ ਸੁੱਚੀ ਧੜਕਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਸਿੱਖ ਕਾਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਈਆਂ ਮਹਾਨ ਸਿੱਖ ਇਸਤਰੀਆਂ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਰਹਿੰਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 98728-98599

ਬੀਬੀ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਰਹਿੰਦ ਇਕ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਲੇਖਣ-ਕਾਰਜ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਰਚਨਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਵਾਸਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੇ ਉਹ ਚਾਹੇ ਵੀ ਤਾਂ ਉਹ ਲੇਖਣ-ਕਾਰਜ ਤੋਂ ਬੇਮੁਖ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਅਜਿਹੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੇ ਸਦਕਾ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਇਤਿਹਾਸ, ਮਨਅੰਤਰ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਨਿਬੰਧ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਕ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕਈ ਉੱਚ-ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਪੁਰਸਕਾਰਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਸੁਘੜ ਅਤੇ ਸਿਦਕੀ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਗੌਰਵਮਈ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਿਚ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਜੀ, ਮਾਤਾ ਖੀਵੀ ਜੀ, ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ, ਮਾਤਾ ਨਾਨਕੀ ਜੀ, ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ, ਮਾਤਾ ਜੀਤੋ ਜੀ, ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਜੀ, ਬੀਬੀ ਪ੍ਰੇਮੋ ਜੀ (ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ) ਆਦਿ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਗੁਰੂ-ਮਹਿਲ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉੱਘਾ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੀਬੀ ਸਰਹਿੰਦ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵੇ ਇੱਧਰੋਂ-ਉੱਧਰੋਂ ਤਲਾਸ਼ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਡਾ. ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ ਗਿੱਲ, ਪ੍ਰੋ. ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ, ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ, ਸ. ਰੂਪ ਸਿੰਘ (ਸ਼੍ਰੋ.ਗੁ.ਪ੍ਰੰ.ਕ. ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੋਖਿਆ, ਹੰਘਾਲਿਆ ਅਤੇ ਤੁਲਨਾਤਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਲੇਖਣੀ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਹਵਾਲਾ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੂਰੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਧੀਪੂਰਵਕ 'ਕੋਟ' ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਸਿੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਿਕਾ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਲੇਖਣ ਬਾਰੇ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਸਤਿਕਾਰਸੂਚਕ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਗੌਰਵਮਈ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਉਸਾਰਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਕਿਰਤ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਡਾਰ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਦੀ' ਦੇ ਆਧਾਰ
'ਤੇ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਚੇਤਨਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 88376-84173

ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਸਮਾਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਦਾ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਛਪਿਆ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਡਾਰ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਦੀ' ਹੈ। ਇਸ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ ਜੀ ਨੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਪ੍ਰਿੰ. ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਾਸੂ, ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੀਂਗਰਾ, ਡਾ. ਸਤਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਸਲ, ਸ੍ਰੀ ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ, ਪ੍ਰੋ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਲੀ, ਡਾ. ਰਾਕੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ (ਸੁਆਮੀ ਆਨੰਦ ਗਣਤਵ), ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭਰਤ, ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ, ਅਮਰੀਕ ਡੋਗਰਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ੈਦਾ, ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਔਲਖ, ਜਗਦੀਸ਼ ਰਾਣਾ, ਮਾਲਵਿੰਦਰ ਸ਼ਾਇਰ, ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ, ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਚਰਨ ਅਤੇ ਦੀਪ ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ। ਉਕਤ 17 ਦੇ 17 ਵਿਦਵਾਨਸਮਾਲੋਚਕ ਆਪਣੀ ਵਿਦਵਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਪੂਰਵ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਚੀਫ਼ ਐਡੀਟਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ ਜੀ ਨੇ ਡਾ. ਬੱਦਨ ਜੀ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਈ ਹੈ। ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਡਾ. ਬੱਦਨ 1980 ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ। 1987 ਤੋਂ ਉਹ ਸਮਿੱਲਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਛਪਣ ਲੱਗੇ ਸਨ। ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਾਸੂ ਜੀ ਇਸ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ 'ਇਕ ਸਫਲ ਇਨਕਲਾਬੀ' ਰਚਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਸੁਰਜੀਤ ਜੱਜ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੋਕ ਅਰਪਣਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਮੌਕੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਈ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੇ ਥੀਸਿਸ ਲਿਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੀਂਗਰਾ ਜੀ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮਾਹਿਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਡਾਰ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਦੀ' ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਸਾਮੁਖੀ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੱਦਨ ਦੇ 80 ਦੇ ਕਰੀਬ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਦਾ ਪੈੜਕਾਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਸਤਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਸਲ ਨੇ ਬੱਦਨ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਬੰਧੀ ਚਿਹਨਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਥਾਪਿਤ ਹਸਤਾਖਰ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਵੀ ਨਵੀਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਅਲੰਬਰਦਾਰ ਹੋ ਨਿਬੜਿਆ ਹੈ। ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭਰਤ ਨੇ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਝਿਲਮਿਲਾਉਂਦਾ ਤੇ ਮੋਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਗਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਉਕਤ 17 ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ 'ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਡਾਰ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਦੀ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਸੈਂਕੜੇ ਸ਼ਿਅਰ ਕੋਟ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਸਿਖਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਬਲਦੇਵ ਬੱਦਨ ਜੀ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-87337

ਪੀਂਘ ਸਤਰੰਗੀ
ਲੇਖਕ : ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਠੂਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਜ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 40
ਸੰਪਰਕ : 99155-13137

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੀਂਘ ਸਤਰੰਗੀਂ' ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਠੂਰ ਦੀ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਮਰ-ਵਰਗਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ 39 ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਗੀਤ ਹਨ। ਰਣਜੀਤ ਹਠੂਰ ਖ਼ੁਦ ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਾਲਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਿੱਥੇ ਬਾਲਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਆਪਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਦੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਪੰਛੀਆਂ ਬਾਰੇ ਬਾਲ ਗੀਤ ਹੈ 'ਦੂਰੋਂ-ਦੂਰੋਂ ਆਉਂਦੇ ਪੰਛੀ' ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਗੀਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਸੂਰਜ' ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਹੈ। 'ਮੇਰਾ ਸਕੂਲ' ਬਾਲ ਗੀਤ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਬੱਚਾ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਸਿਫਤਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ:-
ਮੇਰਾ ਸਕੂਲ ਬੜਾ ਪਿਆਰਾ।
ਵੰਡੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਣੇ ਸਹਾਰਾ।
ਏਸ ਸਕੂਲ 'ਚ ਫੁੱਲ 'ਤੇ ਬੂਟੇ।
ਨਾਲ ਹਵਾਵਾਂ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ਝੁਟੇ।
ਖੁਸ਼ਬੋਈਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸਾਰਾ।
ਮੇਰਾ ਸਕੂਲ ਬੜਾ ਪਿਆਰਾ।
ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦਾ ਗਿਆਨ ਇੱਥੇ ਹੈ।
ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਇੱਥੇ ਹੈ।
ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਮਿਲੇ ਹੁਲਾਰਾ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੀਂਘ ਸਤਰੰਗੀ, ਦਾਦੀ ਅੰਮਾ, ਲੋਰੀ, ਛੁੱਟੀਆਂ ਆ ਗਈਆਂ, ਬੱਚੇ ਫੁੱਲ ਤੇ ਤਾਰੇ, ਹਵਾ ਤਾਂ ਬੜੀ ਪਿਆਰੀ ਹੈ, ਮੰਮੀ ਜੀ ਮੇਰਾ ਬਸਤਾ ਭਾਰਾ ਆਦਿ ਸਾਰੀਆਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਮਰ ਦੇ ਗੁੱਟਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਵੰਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਣੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਕੁਝ ਕਰਕੇ ਵਿਖਾਉਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਠੂਰ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਸਮਝਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਸ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42896

 ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ (ਸਕਰੈਂਬਲ ਫਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਾਟਰਜ਼)
ਅਨੁਵਾਦ : ਸੁਖਜਿੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਵ੍ਹਾਈਟ ਕਰੋਅ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਰਣਜੀਤਗੜ੍ਹ ਬਾਂਦਰਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 91-97809-09077

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਐਮ.ਏ.ਐਲ.ਐਲ.ਬੀ., ਆਈ.ਏ.ਐਸ. (ਸੇਵਾਮੁਕਤ), ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀਆਂ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਿੱਖ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਨੇ ਛਪਵਾਉਣ ਦਾ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਉਲਝਣਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਬਾਰੀਕੀ ਵਿਚ ਸਮਝਣ-ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 9 ਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ (ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਪੱਖ, ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਰਹੱਦਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਢਲਾਣਾਂ, ਗ਼ੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਾਨੂੰਨ, ਬਦਨੀਤੀ ਭਰੇ ਕਦਮ ਤੇ ਬਰਬਰ ਹੁਕਮਨਾਮੇ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰ ਗਠਨ ਐਕਟ 1966 ਦਾ ਤਰੁੱਟੀਪੂਰਨ ਅਮਲ, ਖੋਖਲੇ ਗ਼ੈਰ-ਅਨੁਮਾਨਤ ਸਮਝੌਤੇ, ਰਾਜਸੀ ਧੋਖਾਧੜੀ, ਤਕਨੀਕ ਅੇਤ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖ, ਅਧਿਆਤਮਕ ਪੱਖ, ਲਗਾਓ, ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਇੰਟਰ ਲਿੰਕਿੰਗ : ਸ਼ੇਖ਼ ਚਿੱਲੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਐਪਿਲੌਗ ਅਤੇ ਚਾਰ ਅਪੈਂਡਿਕਸ ਜੋੜ ਕੇ ਆਪਣਾ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਕਾਰਜ ਸੰਪੰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀਬਖ਼ਸ਼ ਅਤੇ ਵਾਸਤਵਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 26 ਜਨਵਰੀ, 1950 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ 'ਸਟੇਟ ਲਿਸਟ' ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਰਾਵੀ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ 'ਤੇ 'ਰਿਪੇਰੀਅਨ ਸਿਧਾਂਤ' ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਤਾਂ ਵੀ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਉਛਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰ ਗਠਨ ਐਕਟ 1966 ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਸੈਕਸ਼ਨ 78, 79, 80 ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਗ਼ੈਰ-ਰਿਪੇਰੀਅਨ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਂਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਕੋਲ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਭੂਮੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਵੀ ਖਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਦਖ਼ਲ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨੇ ਇਸ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਪੂਰੀ ਮੋਰਚਾ ਅਪ੍ਰੈਲ 82 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਜਾਰੀ ਹੈ। (ਅਪੈਂਡਿਕਸ 'ਏ') ਅੰਤਿਕਾ 1955 ਦਾ ਸਮਝੌਤਾ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਜਲ ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਵਟਾਂਦਰੇ ਬਾਰੇ ਸੀ। ਅਪੈਂਡਿਕਸ 'ਬੀ' 24 ਮਾਰਚ, 1976 ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਰਿਆਣਾ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਲਈ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਅਪੈਂਡਿਕਸ 'ਸੀ' ਵਿਚ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਐਸ.ਵਾਈ.ਐਲ. ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ 31 ਦਸੰਬਰ, 1981 ਨੂੰ ਇਸ ਮਤੇ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਵੀ। ਸ਼ਿਵ ਚਰਨ ਮਾਥੁਰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਸਥਾਨ, ਭਜਨ ਲਾਲ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹਰਿਆਣਾ, ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ।
ਅੰਤਿਕਾ 'ਡੀ' ਪੰਜਾਬ ਅਸੰਬਲੀ ਮਤਾ 5-11-1985 ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਮਤੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਾਰੇ ਸਮਝੌਤੇ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਗਏ।
2004 ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਅਸੰਬਲੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਆਣਪ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੰਦਿਆਂ ਪੰਜਾਬ ਟਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਐਗਰੀਮੈਂਟ ਐਕਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਪੰਜਾਬ ਦੁਆਰਾ ਰਾਵੀ ਬਿਆਸ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੇ ਸਾਰੇ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪੰਨਾ-20.
ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, 'ਸਾਡੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨਿਰਪੱਖ ਸਾਲਸ ਅਤੇ ਅਕਲਮੰਦ ਸਹਾਇਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।' ਪੰਨਾ-90.
ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ, ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਸਮੇਤ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਮੋਬਾਈਲ : 88376-79186

ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਪਾਰ
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਜੇ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਬਲਰਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਆਟਮ ਆਰਟ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 174
ਸੰਪਰਕ: 9115872450

'ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਪਾਰ' ਜੇ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਸਤਕ '2e਼ond V}o&ence' ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਬਲਰਾਮ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੇ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇਕ ਮਹਾਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਦਬੰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਲਗਭਗ ਸੱਠ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦਿਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਹੈ, ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਜਾਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਨ-ਸਧਾਰਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਇਨਸਾਨ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਸੰਵਾਦ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਫ਼ੈਲੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਬਲਰਾਮ ਨੇ ਇਹੋ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰ ਲਈ ਹੈ, ਜੋ ਹਿੰਸਾ-ਪੱਖੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਹਿੰਸਕ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ਵਿਚ ਪਈ ਹਿੰਸਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅੱਜ ਵੀ ਜਿਉਂ ਦੀ ਤਿਉਂ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਪਣੇ ਘੇਰੇ ਨੂੰ ਮੌਕਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਕਾਰਨ ਹੀ ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਹਿੰਸਕ ਮਾਹੌਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ? ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਵਿਚਾਰ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਤੈਹਾਂ ਨੂੰ ਫਰੋਲਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਲਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਚਾਰ ਮੂਏ ਤੋ ਕਿਆ ਭਇਆ
ਲੇਖਕ : ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ
ਸੰਪਾਦਕ : ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀਤ
ਪ੍ਰ੍ਕਾਸ਼ਕ : ਆਰਿਫ਼ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਲਿਟਰੇਚਰ ਹਾਊ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 097809-00651

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਦੌਰਾਨ ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਥਾਨ ਸ੍ਰੀ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੁਗਲ ਹਕੂਮਤ ਵਲੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਪਰ ਜੋ ਕਹਿਰ ਢਾਹਿਆ ਗਿਆ, ਉਸ ਦਾ ਲੜੀਵਾਰ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬੜੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਛੱਡਣ ਉਪਰੰਤ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨਾਲ ਘਮਸਾਨ ਦਾ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦਾ ਹਾਲ, ਜੋ ਨੂਰੇ ਮਾਹੀ ਨੇ ਸਰਹੰਦ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸੁਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਚਿਤਰਨ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਰਦੂ ਫਾਰਸੀ ਦਾ ਗਿਆਤਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ ਰਚਨਾ ਹੋਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਾਰਸੀ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਪੰਨੇ ਦੇ ਅਖੀਰ 'ਤੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਕੁ ਬੰਦ ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ:
ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਸਿੱਖ ਇਕ ਇੰਚ ਨਾ ਹਟਣ ਪਿਛੇ,
ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਤਾਈਂ ਰੂਪ ਜਾਪਦੇ ਉਹ ਕਾਲ ਸੀ।
ਮੋਹਲੇਧਾਰ ਬਾਰਿਸ਼ ਬਰਸ ਰਹੀ ਸਾਉਣ ਵਾਂਗੂ
ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਪਾਣੀ ਹੋਇਆ ਸੂਹਾ ਲਾਲ ਸੀ।
ਕੜਕਿਆ ਵਜੀਦ ਖ਼ਾਨ ਬਿੱਜ ਵਾਂਗੂੰ ਫ਼ੌਜ ਉਤੇ,
ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਸਿੱਖਾਂ ਥੋਡੀ ਭੂਤਨੀ ਭੁਲਾਈ ਹੈ
ਕੱਟ ਕੱਟ ਡਿਗਦੇ ਹੋ ਭੇਡਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ੇਰ ਅੱਗੇ
ਸ਼ਰਮ ਤੇ ਹਯਾ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਗਵਾਈ ਹੈ।
ਕਰਕੇ ਸੁਤ ਕੁਰਬਾਨ ਦੋ ਵਤਨ ਉਤੋਂ
ਦੀਦੇ ਤਰ ਨਾ ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਕਮਾਲ ਹੋਏ।
ਉਵੇਂ ਦਿਲ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਰਿਹਾ ਛੋਂਹਦਾ,
ਭਾਣਾ ਮੰਨ ਕੇ ਅਤਿ ਨਿਹਾਲ ਹੋਏ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ, ਸਰਹਿੰਦ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋਤੀ ਸਰੂਪ ਸਰਹਿੰਦ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

-ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 93573-24241

ਟਰੈਂਡ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਬੌਡੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98143-04213

ਲੇਖਕ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਬੌਡੇ ਦੀ 28ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ 'ਟਰੈਂਡ' ਉਸ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 11 ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣਾ (ਟਰੈਂਡ), ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ, ਵਿਚਾਰ ਅਤੁੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਉਲਟ ਲੋਕ ਵਤੀਰਾ (ਔਜਾਰਾਂ ਦੀ ਗੁਫ਼ਤਗ਼ੂ), ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦੀ ਚੀਰਫਾੜ (ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਕਲੀਨ), ਪੁਰਾਤਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ (ਚੰਨ-ਸੂਰਜ), ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਡੇਰਾਵਾਦ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਉਘਾੜਦੀ (ਹੋਂਦ), ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੋਚ ਦਾ ਦੁਰਉਪਯੋਗ (ਗ਼ਦਰੀ ਮੇਲਾ), ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਵਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ (ਰੋਡ ਸ਼ੋਅ), ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਬਾਤ (ਕਰਮਯੋਗੀ), ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਾਰਕਰਦਗੀ ਤੇ ਉਂਗਲ ਧਰਦੀ (ਫ਼ਰਿਸ਼ਤਾ) ਆਦਿ ਭਖਵੇਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਗੱਤ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਗਤ ਆਧੁਨਿਕ ਟਰੈਂਡ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਵਰਤਾਰੇ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਘੜੇ ਘਵਾਏ ਨਰੇਟਿਵ ਦਾ ਪਸਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਡੂੰਘੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਸੂਝ ਤੋਂ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ 'ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਕਲੀਨ' ਵਿਚ ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ 84 ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ ਟੀਸ ਤਾਂ ਉਭਾਰੀ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 12-14 ਸਾਲ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਹੱਥੋਂ ਹੋਏ ਨਿਹੱਥੇ, ਨਿਰਦੋਸ਼ ਤੇ ਮਾਸੂਮ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਉਸ ਕਾਲੇ ਸਮੇਂ 'ਚੋਂ ਮਨਫ਼ੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦਹਿਸ਼ਤ ਕਾਰਨ ਦੂਸਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸਥਾਪਤ ਹੋਏ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ, ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੇ ਮਗਰੋਂ ਕੀਤੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਕਬਜ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਲਈ ਰੁਲਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਡੇ ਰਚਨਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਖਮ ਅਤੇ ਤਰਕਪੂਰਣ ਨਜ਼ਰ 'ਚੋਂ ਅਣਗੌਲੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਘੜੇ-ਘੜਾਏ ਅਜੈਂਡੇ ਨੂੰ ਪਰੋਪੇਗੰਡਾ ਬਣਾ ਦੇਣਾ, ਭਾਸ਼ਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਾਅਰੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਣਾਉਣਾ ਪਰਪੱਕ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਭੁਗਤਦਾ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਵਰਤੋਂ, ਲੰਮੇ-ਲੰਮੇ ਵਾਕ, ਪ੍ਰਚਲਤ ਕਾਮਰੇਡੀ ਜੁਮਲਿਆਂ ਦੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਤਰਕਪੂਣ ਸੋਚ, ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ 'ਤੇ ਉਂਗਲ , ਹਰ ਤਰਾਂ੍ਹ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜਨਮਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਉਸਾਰੂ ਬੁਨਿਆਦ ਦੀ ਜਾਮਨੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਸਥਾਨਕ ਬੋਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਭਖਵੇਂ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦਾ ਨਿਘਰੇ ਹੋਏ ਹਾਲਾਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਵੀ ਸਮਰੱਥ ਹਨ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਲੰਮਿਆਂ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਪਾਂਧੀ
ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਲਿੱਦੜ
ਲੇਖਿਕਾ : ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਵਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਿਮਾਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਹਾਊਸ ਆਫ਼ ਲਿਟਰੇਚਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 94643-15116

ਪੁਸਤਕ ਲੰਮਿਆਂ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਪਾਂਧੀ ਇਕ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਲਿੱਦੜ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਲਿਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 60ਵੇਂ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮੌਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਨਾਲ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਬੜੀ ਕਾਬਲ-ਏ-ਤਾਰੀਫ਼ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਤੋਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਹੰਢੀ ਵਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ 'ਤੇ ਹੀ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁਹਜ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਰੰਗਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਇਹ ਇਕ ਨਾਵਲ ਵਾਂਗ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਰੌਚਿਕਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਵਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਿਮਾਣਾ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਵੀ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਮੰਨੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੋਟਲਾ ਨੌਧ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਲਿੱਦੜ ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਕਿਸਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਕੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਾਲਕ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਸੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਚੱਕੀ ਦੇ ਭਾਰੇ ਪੁੜਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੇ ਮਿੱਥੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਇਕ ਗੈਰਿਜ ਵਿਚ ਡੀਜ਼ਲ ਮਕੈਨਿਕ ਦਾ ਕੰਮ ਸਿੱਖ ਕੇ ਦੁਬਈ ਜਾ ਕੇ ਇਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਪਨੀ 'ਚ ਡੀਜ਼ਲ ਮਕੈਨਿਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਹੱਡ ਭੰਨਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਿੱਥੇ ਹੋਏ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾ ਸਕਿਆ। ਅੱਜ ਉਸ ਕੋਲ 152 ਟਰਾਲੇ ਤੇ 30 ਕਰੇਨਾਂ ਹਨ, ਇਸ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਏਨੀ ਵੱਡੀ ਕੰਪਨੀ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਲਈ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚ 350 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਕਰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਿਛੋਂ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਬਾਪ ਦੇ ਕਹੇ ਅਨੁਸਾਰ 10 ਕਿੱਲੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ 25 ਕਿੱਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦੀ। ਇਸ ਪਿਛੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਜੋ ਉਹ ਜਿਸ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ 'ਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬੜੀ ਕਲਾਕਾਰੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਪੇਕਾ ਪਿੰਡ ਬਠੁੱਲਾ ਨੇੜੇ ਚੱਬੇਵਾਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਪਿਤਾ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਚਾਰ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਭਰਾ ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ, ਭੈਣਾਂ ਵਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ (ਲੇਖਿਕਾ) ਜੋ 1989 'ਚ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਗਈ। ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਰਿਵਾਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਆਮ ਪਾਠਕ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਮੰਨੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੂੰ ਅੱਗੋਂ ਵੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਰਚਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਤੰਦ-ਤਾਣੀ
ਕਵੀ : ਮਦਨ ਵੀਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 92
ਸੰਪਰਕ : 94176-83769

ਮਦਨ ਵੀਰਾ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਬੈਕਟਾਈਟਲ ਉਤੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ:
'ਨਹੀਂ
ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ
ਮਾਂ ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ
ਕਾਮੇ ਦਾ ਅਹਿਦ ਹੈ
ਕਿਰਤੀ ਦੀ ਸਹੁੰ ਹੈ
ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ
ਅਲਫ਼ ਨੰਗੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ
ਹਜ਼ੂਰੀ ਭੀੜ ਵਿਚ
ਨੰਗੇ ਨੂੰ ਨੰਗਾ ਕਹਿਣ ਦਾ
ਅਭੋਲ ਕਾਰਜ ਹੈ
ਬਾਲ ਮਨ ਦੀ
ਅਭੋਲ ਕਾਇਆ 'ਚੋਂ
ਉਦੈ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੈ
ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਨਹੀਂ
ਮੇਰੀ ਆਰਤੀ, ਮੇਰੀ ਅਰਦਾਸ ਹੈ...।
ਮਦਨ ਵੀਰਾ ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਪੂਰਵ 5 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ : ਭਾਖਿਆ, ਨਾਬਰਾਂ ਦੀ ਇਬਾਰਤ, ਖਾਰਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਘੇਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਨਾਬਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਅਤੇ ਅਹਿਦ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, 4 ਪੁਸਤਕਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ। ਚਾਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸੰਪਾਦਤ ਕੀਤੀਆਂ... ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਤਾਅ ਉਮਰ ਕਵਿਤਾ ਰਚੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਚੀ ਵੀ ਲੋਕਾਈ ਖਾਤਰ ਹੈ। ਮਦਨ ਵੀਰਾ ਖਾਰੇ ਖੂਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿੰਦਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਰ ਮਿੱਠੇ ਚਸ਼ਮਿਆਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਵਿਚ ਆਲ੍ਹਣਾ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਹਿਦਕਾਰ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ 44 ਦੀਆਂ 44 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੈਲਾਨੀ ਛੰਦ ਵਿਚ ਹਨ। ਐਨੇ ਵਿਆਪਕ ਤੇ ਵਿਸਥਰਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਛੰਦ ਬਹਿਰ ਸ਼ਾਇਦ ਮੇਚ ਵੀ ਨਾ ਆਉਂਦਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ ਲੋਕ ਮੁਖੀ ਹਨ : ਅੱਗ ਦੀ ਫਲੀ, ਦਿਲੀ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪੰਨੇ, ਗਏ ਗੁਆਚੇ ਦੀ ਕਥਾ, ਬਿਨ ਹੁੰਗਾਰੇ ਬਾਤ, ਅੱਗ ਦਾ ਵਰਦਾਨ, ਰਾਮ ਰੱਖਾ ਸਿੰਘ...। ਮਦਨ ਵੀਰਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਾਵਿ ਤਜਰਬੇ ਵੀ ਕੀਤੇ ਹਨ:
ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ
ਨਗੀਨਿਆਂ ਵਾਂਗ ਜੜਨਾ
ਮੋਹ ਦੇ ਰੰਗਾਂ 'ਚ ਮੜ੍ਹਨਾ
ਪਿਆਰੇ ਪਿਆਸੇ ਦੀ ਤ੍ਰੇਹ 'ਚ
ਭੁਰ ਕੇ
ਮਿਸ਼ਰੀ ਪੂਰੀ ਡਲੀ ਵਾਂਗ
ਖੁਰ ਕੇ,
ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਮਟਕਣਾ
ਸਾਹਾਂ 'ਚ ਰੰਗ ਕੇ ਆਉਣਾ
ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ
ਪਰ ਧਰਮ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ
ਸੰਤਾਪ ਸਹਿੰਦੀ
ਉਖੜੀ ਕੰਜਕ ਦੀ ਲੇਰ
ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਉਲਟ ਫੇਰ
ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸੁਨਿਹਰੀ ਸਿਰ ਉੱਤੇ
ਲੋਚਾਂ ਮੈਂ ਵੀ
ਝਿਲਮਿਲ ਝਿਲਮਿਲ ਕਰਦੇ
ਜਗਦੇ-ਜਗਾਉਂਦੇ
ਦੀਵਿਆਂ ਵਰਗੇ ਬਿੰਬ
ਜਿਵੇਂ ਜੰਗਲ ਦੀ ਧੀ
ਮੈਂ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਚਿਤਵਦਾ ਹਾਂ
ਸੱਜਰੇ ਹਰਿਆਵਲੇ ਸਵੇਰਿਆਂ ਨੂੰ
ਖੈਰ ਸੁਖ ਦਸਦੇ
ਲਿੱਪੇ ਪੋਚੇ ਸਾਦ-ਮੁਰਾਦੇ ਬਨੇਰਿਆਂ ਨੂੰ
ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨਾ
ਪਰ ਹਰਵੇਰ
ਹਰ ਅੱਖਰ
ਹਰ ਭਾਵ ਰੋੜ ਤੇ ਰੜਕ ਬਣ ਜੁੜਦਾ ਹੈ...।
ਮਦਨ ਵੀਰਾ ਸੱਚ ਦਾ ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿਸਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ... ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਪਾਠਕ ਮਾਣ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਮੈਂ ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

 ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98158-08506

ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਖ ਚਿੰਤਨ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾ. ਦੀਪਤੀ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕ 'ਨਸ਼ੇ ਬਿਮਾਰ ਸਮਾਜ ਦਾ ਲੱਛਣ', 'ਸ਼ੂਗਰ ਰੋਗ ਨਾਲ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ' ਆਦਿ ਚਰਚਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਡਾ. ਦੀਪਤੀ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਾਰਕਸ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਪ੍ਰੇਮ ਖੋਸਲੇ ਨੇ ਕਰਵਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਾਰਕਸੀ ਸਕੂਲ ਦਾ ਗਿਆਨ ਲੈਂਦਿਆਂ ਡਾ. ਪਿਆਰੇ ਲਾਲ ਗਰਗ ਤੇ ਹੋਰ ਸੱਜਣ ਨਾਲ ਮਿਲਣ-ਗਿਲਣ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ ਤੇ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਡਾ. ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ (ਬਟਾਲਾ) ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਆਈ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖ ਇਸ ਕਾਰਜ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਹੀ ਉਪਜ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਮੁੱਖਬੰਦ ਮਾਰਕਸੀ ਚਿੰਤਕ ਡਾ. ਭੀਮ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਿਖਿਆ। ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਮਾਰਕਸ ਦੀ ਫਿਲਾਸਫੀ ਤੇ ਚਿੰਤਨ ਬਾਰੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ। ਲੇਖਕ ਡਾ. ਦੀਪਤੀ ਨੇ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ ਨੂੰ ਸਰਲ, ਸਾਰਥਿਕ ਤੇ ਸੰਖੇਪ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਮਾਰਕਸ ਨੇ 'ਐਲੀਨੇਸ਼ਨ' (ਇਕੱਲਤਾ) ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਦੇ ਨਿਯਾਮ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਗੀਰਦਾਰੀ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਦੇ ਲੋਭੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਕਿਰਤੀ ਦੀ ਲੁੱਟ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਬਾਖੂਬੀ ਸਮਝਿਆ ਤੇ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਾਰਕਸ ਦੀ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ 13 ਲੇਖ ਹਨ। ਮਾਰਕਸ ਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ, ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਬਨਾਮ ਆਤਮਵਾਦ, ਮਾਰਕਸ ਨਾਲ ਤੁਰਦਿਆਂ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਮਾਰਕਸ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਨਾਬਰਾਬਰੀ, ਨਾਨਕ ਵੀ ਮੇਰਾ ਮਾਰਕਸ ਵੀ ਮੇਰਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਝ ਅਤੇ ਅਜੋਕਾ ਸਮਾਂ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਧਰਮ ਦੀ ਦਸਤਕ, ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ, ਨਾਟਕ : ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ, ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ, ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਅੰਤਿਮ ਹੈ ਮਾਰਕਸ ਨੇ ਆਉਣਾ ਹੀ ਆਉਣਾ ਹੈ, ਇਹ ਗੱਲ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਕਸ ਵੀਂਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਉਹ ਮਹਾਂਨਾਇਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ ਤੋਂ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਮਾਰਕਸ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਹੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਹਨ, ਇਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪੈਦਾਵਾਰੀ ਦੇ ਸਾਧਨ (ਵਸੀਲੇ) ਹਨ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਜੋ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਹਨ। ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਆਪਣੀ ਅਮੀਰੀ ਲਈ ਮਜ਼ਦੂਰ (ਕਿਰਤੀ) ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਸ਼ੋਸਣ ਕਰਦੀ। ਮਾਰਕਸ ਦੀ ਜਗਤ ਪ੍ਰਸਿਧ ਘਾਲਣਾ ਪੁਸਤਕ (ਗ੍ਰੰਥ) 'ਕੈਪੀਟਲ' (ਪੂੰਜੀਵਾਦ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਮਾਰਕਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਖੰਡ-ਖੰਡ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚਤਾ ਵਿਚ ਜਾਣਿਆ-ਸਮਝਿਆ ਤੇ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਕਿਰਤੀਓ ਇਕ ਹੋ ਜਾਓ, ਵੱਡਾ ਨਾਅਰਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਧਰਮ ਅਫੀਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ, ਇਸ ਦੇ ਅਸਲ ਅਰਥ ਵੀ ਸਮਝਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਧਰਮ, ਆਤਮਾ ਤੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਮਲ ਤੋਂ ਗਿਆਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ। 'ਮਾਰਕਸ ਨਾਲ ਤੁਰਦਿਆਂ' ਲੇਖ ਤਾਂ ਡਾ. ਦੀਪਤੀ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਦੀ ਝਲਕ ਹੈ। ਮਾਰਕਸ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਸੁੱਤੀ ਪਈ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਤਰਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸੋਝੀ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਬਲਵਾਨ ਕਰਦਾ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੁਆਉਂਦਾ : ਮਾਰਕਸ ਦੀ ਕਬਰ 'ਤੇ ਉੱਕਰੇ ਸ਼ਬਦ : ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਬਾਖੂਬੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਚਾਨਣਾ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ। ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਦੁਹਰਾਓ ਹੈ। ਡਾ. ਦੀਪਤੀ ਦੀ ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਰਚਨਾ ਕਈ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖੇ ਦੂਰ ਕਰਦੀ ਤੇ ਇਕ ਜਗਿਆਸੂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਬੋਲਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ। ਮਾਰਕਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਨਵੀਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ। ਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਰੂਫ਼ ਰੀਡਿੰਗ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਰੜਕਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਸੰਯੋਗਤਾ
ਲੇਖਕ : ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ :350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 191
ਸੰਪਰਕ : 83251-29105

ਨਾਵਲ 'ਸੰਯੋਗਤਾ' ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੇਧ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਨੇਕ ਨੀਅਤ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਬਦਤਰ ਹਾਲਾਤ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਬਲਰਾਜ ਅਤੇ ਸੰਯੋਗਤਾ ਦੋਵੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਹਲਾਤ ਨਾਲ ਜੂਝਦੇ ਹੋਏ ਅਖੀਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤ ਤੋਂ ਪਾਰ ਪਾ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਬਲਰਾਜ ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਨੇਕ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਿਮਾਰ ਸੰਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਯੋਗਤਾ ਵੀ ਇਕ ਪਲ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਭੁੱਲ ਕੇ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਲਰਾਜ ਵਲੋਂ ਇਕ ਮਾਨਸਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰ ਔਰਤ ਲਈ ਵਿਖਾਈ ਗਈ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਸਾਡੇ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸਰੋਤ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਬਲਰਾਜ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਨਾਇਕ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਦਾਹਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮੈਲੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨੇ ਔਰਤ ਦੀ ਛਵੀ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾਈ ਹੈ ਉੱਥੇ ਬਲਰਾਜ ਵਰਗੇ ਮਨੁੱਖ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਤਸਵੀਰ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖ, ਜੋ ਹੈਵਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਵਹਿਸ਼ੀਪੁਣੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ ਨੂੰ ਇਕ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਵੀ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਤੂੰ ਹੱਸਦਾ ਸੁਹਣਾ ਲੱਗਦਾ ਏਂ
ਲੇਖਕ : ਇਕਵਾਕ ਸਿੰਘ ਪੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਾਝਾ ਵਰਲਡਵਾਈਡ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 249, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 94787-67620

ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਤੂੰ ਹੱਸਦਾ ਸੁਹਣਾ ਲੱਗਦਾ ਏਂ' ਲੇਖਕ ਇਕਵਾਕ ਸਿੰਘ ਪੱਟੀ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 9 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ 'ਆਓ ਨਾਨਕਵਾਦ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਬਣੀਏ' (ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਨਸੀਬ' (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) , 'ਕਾਗਜ਼' (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), ਤਬਲਾ-ਸਿਧਾਂਤਕ ਪੱਖ (ਸੰਗੀਤ ਤਬਲਾ), 'ਜਰੀਦਾ' (ਵਾਰਤਕ), 'ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ' (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਨਿੱਕ-ਸੁੱਕ' (ਲਘੂ ਕਥਾਵਾਂ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤੂੰ ਹੱਸਦਾ ਸੁਹਣਾ ਲੱਗਦਾ ਏਂ' 'ਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਰੀਬ 107 ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਪਿਆਰ-ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਤਰਾਨੇ ਹੁਸੀਨ ਝਰਨੇ ਦੀ ਤਰਾਂ ਕਲ-ਕਲ ਵਗਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਕਵੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਾਦਰ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀਆਂ ਅਰਜੋਈਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ :
ਤੇਰਾ ਮੁੱਢ ਮਿੱਟੀ, ਤੇਰਾ ਅੰਤ ਮਿੱਟੀ
ਤੂੰਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਹੀ ਰੁਲਣਾ ਹੈ।
ਤਾਂ ਕਿਉਂ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਕਹਿਣਾ,
ਓਸ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਭੁਲਣਾ ਏਂ? ਪੰਨਾ : 50
ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਅਧੂਰੀਆਂ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦਾ ਅਥਾਹ ਦਰਦ ਛਲਕਦਾ ਹੈ। ਰੋਟੀ ਖਾਤਰ ਭਟਕਦੇ , ਪੈਸੇ ਲਈ ਪਾਪੜ ਵੇਲਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕੁਝ ਕੁ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸਮੇਟੀਆਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਾਕਮਾਲ ਗਹਿਰਾਈ ਹੈ। ਕਾਵਿਕ ਰਵਾਨਗੀ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸੁਹੱਪਣ ਬਖ਼ਸ਼ਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਕਵਾਕ ਸਿੰਘ ਪੱਟੀ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਖੁਸ਼ਆਮਦੀਦ ਕਹਿਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਇੱਕ ਕਟੋਰਾ ਚਾਨਣੀ
ਸ਼ਾਇਰ : ਜਸਵੰਤ ਜ਼ਫ਼ਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 199 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ :79
ਸੰਪਰਕ : 80540-04977

ਜਸਵੰਤ ਜ਼ਫ਼ਰ ਨਜ਼ਮ ਦਾ ਮਕਬੂਲ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾ, ਵਾਰਤਕ ਤੇ ਨਾਟਕ ਦੀਆਂ ਦਰਜਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਪਹਿਚਾਣ ਇਕ ਸ਼ਾਇਰ ਵਜੋਂ ਹੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਅਸੀਂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਕੀ ਲਗਦੇ ਹਾਂ' ਤੇ 'ਇਹ ਬੰਦਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ' ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦ ਨਜ਼ਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਛੰਦ-ਬੰਦਤਾ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ 'ਇੱਕ ਕਟੋਰਾ ਚਾਨਣੀ' ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਛੰਦ-ਬੰਦ ਨਵੀਆਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਜ਼ਫ਼ਰ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਅਰੂਜ਼ ਜਾਂ ਪਿੰਗਲਈ ਜੁਗਤਾਂ ਬਾਰੇ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇਰੇ ਹਿੱਸੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੁਗਤਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰੀਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਗੀਤ ਵੀ ਹਨ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਤੇ ਕਾਫ਼ੀਆਂ ਵਰਗੀ ਸੁਰਤਾਲ ਵੀ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮੁਕੰਮਲ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਹਨ। ਆਜ਼ਾਦ ਨਜ਼ਮ ਤੋਂ ਬੰਦਿਸ਼ ਭਰਪੂਰ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਵੇਲੇ ਏਨਾ ਕੂ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਕਰਨਾ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ। ਉਂਝ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਕੱਦ ਵਡੇਰਾ ਹੈ ਉਸ ਕੋਲ ਚਮਤਕਾਰੀ ਸ਼ਬਦ ਭੰਡਾਰ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦੇਣ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਪਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਾਇਕੀ ਅੰਸ਼ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਗੁਣਗੁਣਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਇੱਕ ਕਟੋਰਾ ਚਾਨਣੀ' ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ 'ਰਾਵੀ ਦਾ ਗੀਤ' ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ ਉਥੇ 'ਤਿਜ਼ਾਬੀ ਵਰਖਾ' ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸ਼ਾਇਰ ਲਈ ਸਮੱਰਥਾਵਾਨ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਹੋਣ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਂਝ ਵੀ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਥਾਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 'ਇੱਕ ਕਟੋਰਾ ਚਾਨਣੀ' ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਵਧੀਆ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਤੇ ਛੰਦ-ਬੰਦ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵੱਲ ਕਲਮ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਾਇਰ ਜਸਵੰਤ ਜ਼ਫ਼ਰ ਦੀ ਸਰਾਹਨਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਇੰਦਰ ਧਨੁਸ਼
ਕਵੀ : ਇੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜ਼ੋਹਰਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ :97795-84235

ਕਵਿਤਾ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਢ-ਕਦੀਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਖਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਤੇ ਫਿਰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਬਹੁਪੱਖੀ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਅੱਗੇ ਰੱਖ ਕੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਈਨਾ ਵਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚ ਇੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਇਕ ਹੈ ਜੋ ਆਧੁਨਿਕ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਵਿਧ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਅੱਕਾਸੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਰਥਿਕ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਚੌਗਿਰਦੇ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਤੱਕਿਆ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਇੰਦਰ ਧਨੁਸ਼' ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪਾਠਕਾਂ ਅੱਗੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਰਚਿਤ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਇੰਦਰ ਧਨੁਸ਼' ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜਜ਼ਬਾਤ ਦੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜਾਗ੍ਰਤੀ ਦਾ ਯੁੱਗ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਰਗੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦੀ ਅਦੁੱਤੀ ਰਚਨਾ, ਸੂਫ਼ੀਮਤ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਲੋਕ ਵਾਰਾਂ ਜਾਂ ਬੀਰ ਰਸੀ ਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਿੱਸਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੀ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਲੋਕ-ਹਿਰਦਿਆਂ ਵਿਚ ਉਤਰੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੇ ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਹਯਾਤੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦਾਂ, ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰਤਾ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਵੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਅਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਹਾਮੀ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੁਖੀ-ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਅਤੇ ਬੇਸਹਾਰਿਆਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ 'ਤੇ ਮਲ੍ਹਮ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨਾਰੀ ਸੋਸ਼ਣ ਦੀ ਮੁਖ਼ਾਲਫ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਔਰਤ', 'ਧੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ', 'ਧਾਗੇ ਰੱਖੜੀ ਦੇ', 'ਅੜੀਏ ਨੀ' ਅਤੇ 'ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਸਵੇਰੇ ਵੱਲ' ਆਦਿ ਪ੍ਰੋਖ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਾਰੀ-ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਝਲਕਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ 'ਰਿਸ਼ਤੇ, 'ਹਰਫ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ', 'ਰੱਬ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ', 'ਵਾਹ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਨਾਲ', 'ਜੀਵਨ', 'ਕਿਰਦਾਰ', 'ਸਿਰਨਾਵਾਂ', 'ਅਰਜ਼ੋਈ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਇਖ਼ਲਾਕ ਅਤੇ ਫ਼ਰਜ਼ਸੱਨਾਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ 'ਨਿੱਕੀਆਂ ਜਿੰਦਾਂ ਵੱਡੇ ਸਾਕੇ' ਵਰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਬਿਆਨਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਤੇ 'ਅੱਖਰ ਪੈਂਤੀ ਦੇ' ਵਰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸਨੇਹ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਜਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਤੇ 'ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ' ਰਾਹੀਂ ਬਾਲਪਣ ਦੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਪੂੰਜੀ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਉਪਰ ਮਨੁੱਖੀ ਕੁਹਾੜਾ ਨਿਰੰਤਰ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲਾਲਸੀ ਤੇ ਲਾਲਸੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਦਿਨ-ਤਿਹਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿਤੀ ਹੈ। 'ਧਰਤੀ', 'ਵੇ ਗਮਲੇ ਦੇ ਬੂਟਿਆ', 'ਸਾਵਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ' ਅਜਿਹੀ ਘਟੀਆ ਸੋਚ ਨੂੰ ਲਾਹਨਤ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਹੁਰੀਤਾਂ ਆਪਣਾ ਵਜੂਦ ਗੁਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਿੱਜੀ ਵਲਵਲਿਆਂ ਤੱਕ ਹੀ ਮਹਿਦੂਦ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ 'ਪਰ' ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਲੋਕ-ਹਿਤੂ ਹੋਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਮਾਨਵਵਾਦ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਭੁਗਤਦੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ। ਕਲਾ ਕੌਸ਼ਲ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਵੀ ਕਵੀ ਨੇ ਢੁਕਵੇਂ ਬਿੰਬਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਸ਼ੀਸ਼ਾ', 'ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਾਵੇ', 'ਨਕਾਬਪੋਸ਼', 'ਕੰਧਾਂ', 'ਦਸਤਾਰ', 'ਮਕਾਨ', 'ਦੀਵਾ', 'ਚਮਚੇ' ਆਦਿ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਓਜ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਠਕ ਦੀ ਜਿਗਿਆਸਾ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਿੰਬਾਂ-ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਾ ਸਾਰਥਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਹੁਅਰਥੀ ਹੋ ਨਿਬੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ-ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦੌਰ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਕਵੀ ਇੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਨੂੰ ਇਸ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਾਵਿ-ਮਜ਼ਮੂਏ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਲਈ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 9814423703

ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ
ਲੇਖਕ : ਜੌਹਨ ਹਰਸੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 88475-96721

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਜੌਹਨ ਹਰਸੇ ਦੀ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ 'ਤੇ ਬੰਬ ਸੁੱਟੇ ਜਾਣ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਦਿਲ ਪਸੀਜਣ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। 6 ਅਗਸਤ, 1945 ਨੂੰ ਜਪਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ 'ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਲੋਂ ਸੁੱਟੇ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਐਟਮ ਬੰਬ ਨਾਲ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਜੌਹਨ ਹਰਸੇ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਿਨ ਕੀ ਕੁਝ ਵਾਪਰਿਆ ਸੀ, ਬਚੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਟਦੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਵਿਚ ਬਚੇ 6 ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਡਾ. ਮਨਿੰਦਰ ਨੇ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ 'ਮੂਕ ਚਾਨਣ', 'ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਾਟਾਂ', 'ਜਾਂਚ ਪੜਤਾਲ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ', 'ਬੰਬ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ' ਚਾਰ ਅਧਿਆਇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੰਬ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਦਾ ਦੁਖਦਾਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਕ ਫ਼ਿਲਮ ਵਾਂਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਲੇਖਕ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਦੇ ਲੂ ਕੰਡੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ 'ਤੇ ਝਾਤ ਮਾਰ ਕੇ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦੋ ਗੁੱਟਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਸਰਦਾਰੀ ਜਮਾਉਣ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਹੋੜ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਸੰਤਾਪ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਦੁਨੀਆ ਅਤੇ ਹੀਰੋਸ਼ੀਮਾ ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਬੇਕਸੂਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ। ਤਬਾਹਕੁਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਸਬਕ ਨਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਕਈ ਮੁਲਕ ਅਜੇ ਵੀ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ, ਸਿਹਤ ਵਰਗੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਸਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿੱਠ ਘੁੰਮਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਤਾਕਤਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਫੋਕੀ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਖੱਟਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅਜਿਹੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਲਈ ਵੱਡਾ ਯਤਨ ਹੈ। ਜੰਗਬਾਜ਼ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦਾ ਹਰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਵਿਅਕਤੀ ਵਲੋਂ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਵੇਗੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਦੁਬਾਰਾ ਨਾ ਵਾਪਰਨ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਜੀਵਨ ਅਸੀਸ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਦੀਪ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਹਾਊਸ ਆਫ਼ ਲਿਟਰੇਚਰ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 117
ਸੰਪਰਕ : 62833-85937

'ਜੀਵਨ ਅਸੀਸ' ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚੇਤਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਦੀਪ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 40 ਦੇ ਕਰੀਬ ਲਘੂ ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਜੁਟਿਲਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਿਮਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਤਣਾਅ, ਨਾਜਾਇਜ਼ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ, ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਵਿਘਟਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਵਿਆਹ, ਨਸ਼ਾ, ਕਿੰਨਰ ਸਮਾਜ, ਕੋਰੋਨਾ ਬਿਮਾਰੀ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੇ ਘਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਿਚਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਜੀਵਨ ਅਸੀਸ' ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਲੜੀ ਵਿਚ ਪਰੋਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੀ ਪਾਤਰ ਅਬੀਰਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭਾਬੀ ਦੇ ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਦਿਲੋਂ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਬਹੁਤ ਬਾਖੂਬੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹੀ ਇਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਬਾਗਬਾਨ' ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਵਿਚ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਬੱਚੇ ਮਾਂ ਪਿਓ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਦੇ ਤਾਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁਸ਼ ਰੱਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹੋਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨਸਾਨ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦੀ ਮਾਰ ਝੱਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੱਟ ਦੀ ਜੂਨ ਕਹਾਣੀ, ਅੱਤਿਆਚਾਰ, ਅੰਨਦਾਤਾ ਆਦਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਨਵਾਂ ਬਲਾਕ, ਉਡੀਕ, ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਵੀ ਕੰਨ, ਵਾਅਦਾ, ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਦੋ ਰੁਪਏ ਦਾ ਪੈਨ, ਮਾਪੇ, ਸੁਫਨਾ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਯੋਗ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹੀ ਇਕ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਇਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਭਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਿਆਣਪ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼, ਨੈਤਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ : ਮਸਲੇ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼
ਸੰਪਾਦਕ : ਜਸਮੇਰ ਸਿੰਘ ਬਾਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 425 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 216
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

'ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ : ਮਸਲੇ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼' ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਜਸਮੇਰ ਸਿੰਘ ਬਾਲਾ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸਫ਼ਲ ਯਤਨ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਉਪਰੰਤ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਬਾਬਾ ਬੋਹੜ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਰਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ, ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਆਈ.ਏ.ਐਸ. (ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ) ਵਲੋਂ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਮੰਤਵ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮੁਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ, ਕਿਸਾਨੀ ਮਸਲਿਆਂ, ਕਰਜ਼ਿਆਂ, ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੀ ਵੰਡ, ਉਤਪਾਦਨ, ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਕਣਕ ਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ, ਖ਼ਰੀਦ-ਵੇਚ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸਾਧਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਵੱਡੇ, ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਪਾੜਾ ਆਦਿ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਸੰਕਟ ਬਣਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਭਾਵੇਂ 1907 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੇਂਡੂ ਕਰਜ਼ੇਦਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਗ਼ੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਵਤੀਰਾ ਆਦਿ ਗੰਭੀਰ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸੰਪਾਦਤ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ: ਜਸ਼ਮੇਰ ਸਿੰਘ ਬਾਲਾ-ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਿਉਂ; ਜੇ.ਐਸ. ਗਰੇਵਾਲ-ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਨੀਤੀ; ਜੀ.ਐਸ. ਕਾਲਕਾਟ-ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਛੋਟੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ: ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ-ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਖੋਹਾ-ਖੋਹੀ; ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ-ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦਾ ਪੱਧਰ; ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ-ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ: ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਨਰ-ਉਥਾਨ; ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ-ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ : ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਵਿਉਂਤ ਜਾਂ ਨੀਤੀ ਬਣਾਉਣੀ; ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ-ਨਵੀਨਤਾ ਦੀ ਜੜ੍ਹ : ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਪਾਵਰ ਹਾਊਸ ਬਣਾਉਣਾ; ਰੌਣਕੀ ਰਾਮ-ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਧਰਨੇ; ਅਜੈ ਵੀਰ ਜਾਖੜ-ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਆਯੋਗਤਾ ਝੋਨੇ ਦੀ ਖ਼ਰੀਦ; ਕੰਵਲ ਗਰੇਵਾਲ ਧਨੋਆ-ਪੇਂਡੂ ਕਰਜ਼ੇਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਰੰਗ-ਅਦਿੱਖ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਾਰਚ ਆਦਿ ਹੈ। ਭਾਗ ਦੂਸਰਾ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਮਸਲਿਆਂ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਜੁੜੇ ਰਹੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਦੇ ਸਾਰੰਸ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਅਮਨੀਤ ਕੌਰ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਰਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ, ਡਾ. ਵਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ ਆਦਿ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਤਜਰਬੇ ਤੇ ਗਿਆਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ, ਪ੍ਰਭਾਵ, ਕੀਮਤਾਂ, ਖਾਂਦਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਤੇ ਨਿਆਇਕ ਵਿਵਸਥਾ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਗ ਤੀਜਾ 'ਕਿਸਾਨ ਤੇ ਉਹਦੀ ਘਾਲਣਾ, ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਤੇ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਦਿ ਪੱਖ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਭਾਗ ਵਿਚ ਸੰਪਾਦਕ ਵਲੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿਚ 2019-20 ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਮੋਰਚੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ 24 ਰੰਗਦਾਰ ਦੁਰਲੱਭ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ 1879 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਗਠਿਤ ਹੋਏ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਨਿਆਂ ਅਤੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਜੱਟਾ, ਨੀਲੀ ਬਾਰ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਮੋਰਚੇ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਸੰਘਰਸ਼, ਲਹਿਰ ਆਦਿ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਉਪਰੰਤ, ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਨਣ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇ ਚਿਰ-ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

ਦਲੇਰ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆ
ਲੇਖਕ : ਐਲਡਸ ਹਕਸਲੇ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਪ੍ਰੋ. ਜਸਪਾਲ ਘਈ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ
ਮੁੱਲ : 350, ਸਫ਼ੇ-224
ਸੰਪਰਕ : 99150-99926

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਵਾਲਕਾਰ ਐਲਡਸ ਹਕਸਲੇ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਦਲੇਰ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆ' ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਬੇਸ਼ੱਕ ਨਕਲੀ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਨਾਵਲ ਅੰਦਰ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਲਫ਼ਾ, ਬੀਟਾ, ਗਾਮਾ, ਡੈਲਟਾ ਆਦਿ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜੋ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੀ ਉਪਜ ਨੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਗ਼ੈਰ-ਕੁਦਰਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਾ ਨਾਮਕਰਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਨਸਲ ਅੰਦਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰੂਹਦਾਰੀ ਦਾ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਨਹੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਭੌਤਿਕੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਦੁਨੀਆ ਜਿੱਥੇ ਪਿਤਾ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ, ਮਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ। ਅਜਿਹੀ ਦੁਨੀਆ ਜਿੱਥੇ ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਦਾ ਮਾਂ ਹੋਣ ਵੀ ਮਜ਼ਾਕ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਜਾਂ ਜੰਗਲ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕਿਸੇ ਗਾਲ੍ਹ ਵਾਂਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਦ ਨੂੰ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀ ਖ਼ਸ਼ੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਵਰਤਾਰਾ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਵਾਪਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੀਆਂ ਪੂੰਜੀਪਤੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। 18 ਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ੈਲੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੇਂਦਰ ਲੰਡਨ ਭਰੂਣ ਸੰਭਾਲ ਕੇਂਦਰ ਦੀ 34 ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬੋਕਾਨੋਵਕਸੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਨਰ ਆਂਡੇ ਰਾਹੀਂ ਅੱਠ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 96 ਤੱਕ ਭਰੂਣ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਭਾਵ ਕਿ ਇਕ ਆਂਡੇ ਤੋਂ 96 ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਆਂਡੇ ਤੋਂ ਇਕ ਹੀ ਬੱਚਾ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਸੈਂਟਰ ਅੰਦਰ ਬੋਤਲਾਂ 'ਚ ਜਨਮ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਕੰਡੀਸ਼ਨਿੰਗ ਕਰਕੇ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਨਸਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਸਲ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ 60 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਵੀ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲੇ ਸ਼ੌਂਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਸਲ ਨੂੰ ਇਕ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਗੋਲੀ 'ਸੋਮਾ' ਦੇ ਆਦੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਜਿੱਥੇ ਤਕਨੀਕ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬੜੇ ਸੂਖ਼ਮ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਵਿਅੰਗਆਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਵੱਲ ਵਧਦਿਆਂ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਮਾਨਵੀਂ ਕਦਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨਸੂਈ ਇਨਸਾਨੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ 'ਤੇ ਭਾਰੂ ਪੈਂਦਿਆਂ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਦੀ ਬਣਤਰ ਐਨੀ ਪੀਡੀ ਹੈ ਕਿ ਵਾਕ-ਦਰ-ਵਾਕ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰੌਚਕਤਾ ਭਰਪੂਰ ਉੱਧੜਦੀ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਪਾਠਕ ਸਵਾਦ-ਸਵਾਦ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਚਨਾ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਨਾ ਮਰਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਪੱਖ ਤੋਂ ਪ੍ਰੋ. ਜਸਪਾਲ ਘਈ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਕਿਉਂਕਿ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ 'ਗਲ ਥਾਣੀਂ ਪਜਾਮਾ ਲਾਹੁਣ' ਵਰਗੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਸਣ ਦਾ ਕੰਮ ਪ੍ਰੋ. ਜਸਪਾਲ ਘਈ ਵਰਗਾ ਸੁਚੱਜਾ ਅਨੁਵਾਦਕ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੇ ਕੁਝ ਵਾਕ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਝੰਜੋੜਦੇ ਹਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਕੁਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। 'ਬਾਹਰਲੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਬਾਹਰ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਇਕ ਮਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਨਿੱਖਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਇੱਕੋ ਦਿਲ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘ ਕੇ ਖ਼ੂਨ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਸ਼ੀਨ ਚਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਲਦੀ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਖੜ੍ਹਨਾ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੈ।' ਅਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਅਨੁਵਾਦਕ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਹਰ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65928

ਆਚਾਰੀਆ ਚਤੁਰਸੇਨ ਦੀਆਂ 21 ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 175
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਆਚਾਰੀਆ ਚਤੁਰਸੇਨ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਨਾਮਵਰ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਚੰਗੀ ਪਕੜ ਹੈ। ਇਹੋ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਹਲੂਣਾ ਦੇਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਰੰਗਣ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਲੱਖਣ ਅੰਦਾਜ਼ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ 'ਚ ਰੌਚਕਤਾ, ਉਤਸੁਕਤਾ, ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਰਗੇ ਸਾਹਿਤਕ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਾਠਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਅਕੇਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਰੌਚਕਤਾ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸਗੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਬੜੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹੋ ਸਾਹਿਤਕ ਖ਼ੂਬੀਆਂ ਕਿਸੇ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਲਵਾਨ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜਤਾ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਚੇਤੰਨ ਬੁੱਧੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ 21 ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਡਿੱਗ ਰਹੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਨੰਗਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਦੇ ਖ਼ੁਦਾ ਦੀ ਰਾਹ 'ਤੇ', 'ਅੱਬਾ ਜਾਨ', ਮੰਦਰ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ', 'ਨਵਾਬ ਨਨਕੂ' ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਚਨਾਮਕ ਪੱਖੋਂ ਵਧੀਆ ਹਨ। 'ਕਹਾਣੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ' ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ੇ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕੌੜੀਆਂ ਸੱਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਸ਼ਰਾਬੀ ਦੀ ਗੱਲ' ਵਿਚ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਠਾਠ-ਬਾਠ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। 'ਹਲਦੀ ਘਾਟੀ ਵਿਚ' ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰਾਂ 'ਚ ਮਾਰੂ ਜੰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗਾਂ, ਲੜਾਈਆਂ ਕਾਰਨ ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਘਾਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵੀ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੜਾਈਆਂ 'ਚ ਜਿੱਤ-ਹਾਰ ਉਪਰੰਤ ਸੰਧੀਆਂ ਤੈਅ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਿਵੇਕਲੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਪਾਤਰ ਉਸਾਰੀ, ਵਾਰਤਾਲਾਪ, ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਗੁੰਦਵੀਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਤਸੁਕਤਾ ਅਤੇ ਰੌਚਕਤਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਤਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਆਪਣਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ 'ਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫ਼ਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਮੋਹਰ ਗਿੱਲ ਸਿਰਸੜੀ
ਮੋਬਾ. : 98156-59110

ਇੱਕ ਟਾਪੂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਚਰਨ ਨੂਰਪੁਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 90 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 16
ਸੰਪਰਕ : 98550-51099

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਇੱਕ ਟਾਪੂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ' ਗੁਰਚਰਨ ਨੂਰਪੁਰ ਦੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਇਕ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਇਕ ਟਾਪੂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਬਣੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਦੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਭਾਵ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੰਗ ਦੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਪੰਛੀ ਕੋਕਲੀ ਅਤੇ ਗੇਂਦੂ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਕੋਕਲੀ ਮਾਦਾ ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਗੇਂਦੂ ਨਰ ਪੰਛੀ ਹੈ। ਇਹ ਟਾਪੂ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵ ਜੋ ਕਿ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਹਨ ਏਥੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਨਸਲ ਦੇ ਦੋ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੰਛੀ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵ ਮਸ਼ੀਨ ਰਾਹੀਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਚਿੜੀਆਘਰ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਵੇਖਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਓਧਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਭਾਵ ਕੋਕਲੀ ਅਤੇ ਗੇਂਦੂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਰਹਿੰਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਏਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਬਾਕੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਰੋਕਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਹ ਕੂੰਜਾਂ ਵਲੋਂ ਮਿਲੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਧਰਤ ਲੋਕ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਘੁੱਗੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਹਮਦਰਦੀ ਜਤਾਈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਰਹੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੁਖੀ ਜੋੜੇ ਦਾ ਦੁੱਖ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਅਖੀਰ ਉਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਇਕ ਬੁੱਢਾ ਕਬੂਤਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਕੀਮ ਦੱਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਓ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਦੱਸ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਲੱਭਣ ਵਿਚ ਵੀ ਪੂਰੀ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜਾਨਵਰ ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਵਫਾਦਾਰ ਹੈ ਉੱਥੇ ਇਸ ਦੀ ਸੁੰਘਣ ਸ਼ਕਤੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਸਿਆਣਾ ਕੁੱਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੰਘਿਆ ਫੇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਪਿਆ ਇਕ ਚਿੜੀਆ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਰੌਲਾ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਚਿੜੀਆਂ ਘਰ ਵਿਚ ਦੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਪੰਛੀ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰੋਂ-ਦੂਰੋਂ ਲੋਕ ਵੇਖਣ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਕੁੱਤੇ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕੁੱਤੇ ਨੇ ਸਕੀਮ ਲਾਈ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਉਸ ਪਿੰਜਰੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵਾਂਗਾ ਜਦੋਂ ਪਿੰਜਰੇ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦਾਣਾ ਪਾਣੀ ਪਾਉਣ ਲਈ ਪਿੰਜਰਾ ਜੋ ਵੀ ਆਦਮੀ ਖੋਲ੍ਹੇਗਾ ਮੈਂ ਉਸ ਤੇ ਝਪਟ ਪਵਾਂਗਾ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉੱਡ ਜਾਇਓ ਮੈਂ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪੇ ਕੰਧ ਟੱਪ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਓਸੇ ਤਰ੍ਹ

 ਥੱਕੇ-ਹਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਨੀਂਦ
ਕਵੀ : ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੈਫ਼ੇ ਵਰਲਡ, ਜਲੰਧਰ, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 98149-06574

ਵਰਤਮਾਨ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰੱਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਦੌਰ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਜਦੀਦ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਤੇ ਮਾਣਨਯੋਗ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੱਤਾ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਾਬਰੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਪੋਚ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚ ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਮੇਰੀ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਪੁਖ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਥੱਕੇ-ਹਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਨੀਂਦ' ਉਸ ਦਾ ਨਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚਲੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਦੁੱਖ-ਦਰਦਾਂ ਜਾਂ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵਲਵਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਰੁਦਨ ਜਾਂ ਵਿਰਲਾਪ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਗੋਂ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਤੇ ਅਣਖੀਲੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਸੱਤਾ ਲਈ ਵੰਗਾਰ ਬਣ ਕੇ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਸੁਆਲਾਂ ਦੇ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 'ਇੰਜ ਹੀ ਰਿਹਾ ਜੇ', 'ਤੇਰੇ ਹਜ਼ੂਰ' ਅਤੇ 'ਮੇਰੇ ਪੰਜਾਬ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਉਨਵਾਨ ਤਹਿਤ 2-2, 'ਜਦੋਂ' ਦੇ ਉਨਵਾਨ ਹੇਠ 3 ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰ' ਉਨਵਾਨ ਤਹਿਤ 5 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ-ਸੁਰ ਦਿਸ਼ਾਹੀਣ ਸੱਤਾ, ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨ, ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ, ਸਰਮਾਏ ਅੱਗੇ ਨੱਚਦੀ ਨਿਆਂ-ਵਿਵਸਥਾ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਦਸਤੂਰ, ਬਣਦੀ ਡੇਰਿਆਂ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਦੀ ਭਗਦੜ, ਚਲਾਕ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੇ ਕਾਲੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਉੱਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਕਵੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਆਵਾਮ ਵਲੋਂ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਸੁਣੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਿਤ ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਅਖਵਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਲਮਾਂ ਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦੇਣ ਦਾ ਫ਼ਤਵਾ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਜੋ ਆਨੇ-ਬਹਾਨੇ ਵੱਡੇ ਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੱਚ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। 'ਥੱਕੇ ਹਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਖਲੋਂਦੀ ਕਵਿਤਾ','ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਾਲਿਆ ਬਾਬਾ', 'ਸਿਰਾਂ ਵਾਲੇ', 'ਮਹਿੰਦੀ ਮੁਕਾਬਲੇ', 'ਆਪਣੇ ਲਗਦੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ', 'ਲਟਕਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ', 'ਜੰਗਾਂ ਵਿਚ ਸੁਪਨੇ ਸਾਂਭਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ', 'ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਵਣਜਾਰੇ' ਤੇ 'ਚਿੰਤਕਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ' ਨਜ਼ਮਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ, ਮਜ਼ਲੂਮ, ਭੋਲੇ ਭਾਲੇ, ਬੇਵੱਸ, ਬੇਸਹਾਰਾ ਅਤੇ ਗੁਰਬਤ ਮਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਅਨਿਆਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਣ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ 'ਕਵਿਤਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ' ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਉਪਰ ਸੁਆਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸੱਤਿਅਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਤੋਂ ਭਟਕ ਗਏ ਹਨ:
ਕਵਿਤਾ ਨੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਚਾਹਿਆ
ਕਿ ਭਰੇ ਹਾਲ ਵਿਚ ਉਬਾਸੀਆਂ ਲੈਂਦੇ ਸਰੋਤੇ
ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਦੀ ਕੜਿੱਕ-ਕੜਿੱਕ ਦੇ ਵਿਚ-ਵਿਚ
ਕਹਿ ਦੇਣ ਵਾਹ-ਵਾਹ।
ਕਿ ਗੁੰਮ ਜਾਵੇ ਤਾੜੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਵਿਚ
ਉਹਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ
ਲਹਿਜ਼ੇ ਸਮੇਤ ਉਹਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਆਭਾ
ਤੇ ਮਸਤਕਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ
ਮਸਲਿਆ ਜਾਵੇ ਉਹਦਾ ਸੁਹਜ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚਲੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਕਵੀ ਦੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਾਵਿ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਉਸਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 'ਕੁੱਤੇ', 'ਬਘਿਆੜ', 'ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ', 'ਲੀਰ', 'ਗਿੱਦੜ', 'ਬੋਟ', 'ਲੀਕ', 'ਅਲੰਬਰਦਾਰ', 'ਰੋਬੋਟ', 'ਝੰਡਾ', 'ਚਾਦਰ', 'ਸੈਨੇਟਾਈਜ਼ਰ', 'ਮੁਨਸਿਫ਼', 'ਛਪੜੀ', 'ਜਾਦੂਗਰ' ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬਦ ਸੰਮਿਲਿਤ ਹਨ। ਸੰਧੂ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਲੇਖਣੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤ
ਨੂੰ ਸਿਉਂਕ
ਲੇਖਕ : ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 164
ਸੰਪਰਕ : 98147-34035

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਪੁਰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ ਦੀ ਹਥਲੀ-ਲੇਖ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੁਸਤਕ ਗਿਆਰਵੀਂ ਹੈ। 2018 ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਸੰਸਮਰਣ ਅਤੇ ਚਲੰਤ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਦੌੜ ਲਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ 'ਚ ਮੁਲਾਜ਼ਮਤ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਜਸੀ ਮਸਲਿਆਂ ਨਾਲ ਦੋ-ਹੱਥ ਕਰਨ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਵਿਚ ਆਪਮਾ ਪਿੰਡ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਾਜਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਦਾ ਕਸਬ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹੈ, ਤਦੇ ਉਹ ਰਾਜਸੀ ਪਿੜ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਿਆ। 'ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਸਿਉਂਕ' ਉਸ ਦੀ ਤਾਜ਼ੀ ਛਪੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਤਾਂ ਚਕਾਚੌਂਧ ਕਰਦੀ ਹੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬੜੇ ਗੰਭੀਰ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਛੇੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਨਿਘਾਰ ਏਨਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਉਂਕ ਲੱਗ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਬੜੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਅਧੋਗਤੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਚਾਰ ਨੁਕਤਿਆਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ : ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਅਜੋਕੀ ਰਾਜ ਸੱਤਾ ਪਾਰਟੀ ਆਪ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਰਾਜ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਬਲਹੀਣ ਉਪਰੰਤ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ (ਬਾਗੀ-ਦਾਗ਼ੀ-ਸਫ਼ਾਂ) ਕਾਰਨ ਜੋ ਸੰਕਟ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਸਾਰਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਧਾਰਦਾ ਗਿਆ। ਦੋ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਕੁਝ ਹੋਇਆ ਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਸੱਚੋ-ਸੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਜੁਰਅੱਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਧਰਮ ਉੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਸ੍ਰੀ ਬਨਵੈਤ ਨੇ ਪੂਰੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਵਾਰਤਕ ਰਾਹੀਂ ਸੱਚ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। 38 ਲੇਖ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਹਨ। ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੰਜਮ ਮੰਗਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਪਾਸੜ ਸੋਚ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ : ਦੋ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨੇ ਦੀ ਕਿਹਨੇ ਲਿਖੀ ਇਬਾਰਤ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਚੋਣ ਵੱਟੇ ਖਾਤੇ ਪਈ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਚੁਗਣ ਦੀ ਥਾਂ ਬੀਜ ਰਿਹੈ ਕੰਡੇ, ਜਥੇਦਾਰ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ, ਧਾਮੀ ਪਿਸ ਰਹੇ ਨੇ ਪੰਥਕ ਸੰਕਟ ਵਿਚ, ਨਵੀਂ ਭਰਤੀ ਲਈ ਭੰਬਲਭੂਸਾ, ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੱਤ ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਹੋਈ ਸਾਹ-ਸੱਤਹੀਣ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਲੇਖ। ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਸੰਕਟ ਦੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਬੁੱਢਾ ਦਲ, ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਜਥੇਬੰਦੀ, ਦਲ ਖਾਲਸਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਦੀ ਖੱਡ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ, ਏਜੰਸੀਆਂ, ਵਿਦੇਸ਼ 'ਚ ਬੈਠੀਆਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਸੁੱਟਣ ਲਈ ਹੱਥ ਕੰਡੇ ਵਰਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਥੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 'ਰੱਬ ਬਾਗੀਆਂ ਤੇ ਦਾਗ਼ੀਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਵਸ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਰਲ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਥ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰ ਲੈਣ। ਇਹ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ। ਵਿਰਸੇ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਰਾਹੇ ਤੁਰ ਪਵੋ, ਇਹੋ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਵੀ ਹੈ। ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਭਲਾ।' ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਅੰਦਰਖਾਤੇ ਗੁਪਤ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣਾ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ, ਉੱਚਤਾ ਤੇ ਮੀਰੀ-ਪੀਰੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਰੱਖਣ 'ਚ ਹੀ ਪੰਥ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਾਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖ਼ੈਰ-ਸੁੱਖ ਮੰਗੀਏ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਮਾਛੀਵਾੜਾ ਸਾਹਿਬ
ਸੰਪਾਦਕ : ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭਰਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ
ਸਫ਼ੇ : 208
ਸੰਪਰਕ : 94635-26893

ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਕਸਬਿਆਂ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਪਛਾਣ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ, ਕਸਬਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਆਰਥਿਕ ਜਾਂ ਇਤਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਕਰਕੇ ਬਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸਰਵੇਖਣ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਸਾਹਿਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਹਿਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕਾਰਜ ਇਕ ਚੰਗੇ ਖ਼ਾਸੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਜਿਹਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਤੇ ਆਲੋਚਕ ਸ. ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭਰਤ ਨੇ ਮਾਛੀਵਾੜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ, ਜਿਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਜੰਮਪਲ ਹਨ, ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਇਸ ਵੱਡ-ਆਕਾਰੀ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਥਾਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਅਨੇਕਾਂ ਮੋਡ ਵਰਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਇਹ ਖੇਤਰ ਖ਼ਾਸ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਕਹਿ ਲਈਏ ਤਾਂ ਇਹ ਕੋਈ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਪੱਖ ਛੱਡਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੋਵੇ। ਕੋਈ ਕੋਨਾ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ। ਇਥੋਂ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ, ਵਸੋਂ, ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਖੂਬ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਥੇ ਹੀ ਕਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਠੇਠ ਸ਼ਬਦ ਲੱਖੀ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ 'ਮਿੱਤਰ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ, ਹਾਲ...' ਗੂੰਜਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ, ਗਵੱਈਏ, ਨਾਟਕਕਾਰ, ਰੰਗਮੰਚ ਸਕੂਲ, ਕਾਲਜ, ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਨਦੀਆਂ ਨਾਲੇ, ਦਰਿਆ ਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕਸਬੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੁੱਝੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੋਈ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਮਲਵਈ ਦੁਰਗ
ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਦ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀਪਲਜ਼ ਫ਼ੋਰਮ ਬਰਗਾੜੀ (ਪੰਜਾਬ)
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 208
ਸੰਪਰਕ : 98143-80749

ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਦ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਅਧਿਆਪਕ, ਗਲਪਕਾਰ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਸਾਜ਼ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਡੰਗ-ਟਪਾਊ ਹੀ ਕੀਤੀ। ਹਾਂ, ਕੁੱਲਵਕਤੀ ਉਹ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਫ਼ਿਲਮਸਾਜ਼ ਜ਼ਰੂਰ ਰਿਹਾ। ਬੀ.ਐੱਸ. ਸ਼ਾਦ, ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਉਸੇ ਦੇ ਹੀ ਹੋਰ ਨਾਂਅ ਹਨ। ਆਪਣੇ 80 ਸਾਲਾ ਜੀਵਨਕਾਲ (1943-2023) ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਰੱਜ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਿੱਕਾ ਜਮਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕੋਈ ਮਾਅਰਕਾ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ। ਨਾ ਤਾਂ ਉਹਦੀ ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਕਿਸੇ ਕਾਲਜ/ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਤੇ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਹੀ ਕੀਤਾ (ਡਾ. ਕੇਵਲ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ)। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਦ ਤੇ ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਲੇਖਕ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਸਿਰਨਾਵੀਏਂ ਵੀ। ਆਪਣੇ ਹਮਨਾਮ ਨੂੰ ਖ਼ਿਰਾਜ਼ੇ-ਅਕੀਦਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਦਿੱਗਜ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ/ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਰਤਾਰੀ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ, ਪ੍ਰਿੰ. ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ, ਸਿੱਧੂ ਦਮਦਮੀ, ਜਸਪਾਲ ਮਾਨਖੇੜਾ, ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ, ਇਕਬਾਲ ਚਾਨਾ ਤੇ ਖੁਦ ਸੰਪਾਦਕ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਆਦਿ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਭੁੱਲਰ ਤੇ ਸ਼ਾਦ ਜੇਕਰ ਸਾਂਝੇ ਬੂਹੇ ਵਾਲੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਹੇ ਤਾਂ ਮੈਂ (ਰੀਵਿਊਕਰਤਾ) ਵੀ ਗੁਰੂ ਕਾਸ਼ੀ ਕਾਲਜ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁਆਰਟਰਾਂ ਵਿਚ ਦਸ ਸਾਲ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜ-ਅਧਿਆਪਕੀ ਦੌਰਾਨ ਕਾਲਜ ਦੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਕਿਰਨ ਸਰੋਤ' ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਰਿਹਾ ਤੇ ਜਦੋਂ ਕਾਲਜ ਦੀ 50ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਈ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਮਹਾਂਰਥੀਆਂ (ਭੁੱਲਰ ਤੇ ਸ਼ਾਦ) ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਕੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਲਈ ਲਿਖਤਾਂ ਮੰਗਵਾਈਆਂ ਸਨ, ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਭੇਜੀਆਂ ਸਨ। ਖ਼ੈਰ...! ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ - ਪਹਿਲੇ ਵਿਚ 9 ਲੇਖ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਵਿਚ 4 ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਤੇ ਤੀਜੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਦ ਦੀਆਂ 7 ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ। ਸ਼ਾਦ ਦਾ ਸਵੈਕਥਨ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਮ ਪਾਠਕ ਇਹ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਦੰਗ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਦ ਆਪਣੇ ਲਿਖੇ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੜ੍ਹਦਾ, ਨਾ ਕੋਈ ਕਾਂਟ-ਛਾਂਟ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਕਈ-ਕਈ ਲਿਖਤਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮਹਿਜ਼ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖ ਮਾਰੀਆਂ। ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹੇ ਸ਼ਾਦ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸੱਚੀ-ਸੁੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਸੰਪਾਦਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਖ਼ੈਰ-ਮਕੱਦਮ! ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਦੁਰਲੱਭ ਤੇ ਨਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਜਿਹਾ ਮੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ!

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਅੱਜ ਦੇ ਅਤੀਤ
ਲੇਖਕ : ਭੀਸ਼ਮ ਸਾਹਨੀ
ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵੀਨੂੰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਨਵਯੁਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ: 500 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 325
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਭੀਸ਼ਮ ਸਾਹਨੀ (ਜਨਮ 1915 ਈ.) ਅੱਜ ਦੇ ਮੰਚ ਉੱਪਰ ਸਥਿਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਬਿਆਨ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਬਹੁਤ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਜਰਖੇਜ਼ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸੰਯੁਕਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਸਤੀ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਮੁਲਕ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਬਲਕਿ ਇਸੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਵੀ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਇਕ ਕੱਪੜਾ-ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਇਕ ਚੰਗਾ ਖਾਂਦਾ-ਪੀਂਦਾ ਮੱਧ ਸ਼੍ਰੇਣਿਕ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ। ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਸੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਇਕ ਰੌਸ਼ਨ ਸਿਤਾਰਾ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਲੇਖਕ ਵੀ ਬਣਿਆ। ਭੀਸ਼ਮ ਸਾਹਨੀ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਐਮ.ਏ. ਕਰ ਕੇ ਵਾਪਸ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਪਰਤਿਆ। ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਵਲੋਂ ਛੱਡ ਕੇ ਗਏ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਵੀ ਪਿੰਡੀ ਦੇ ਇਕ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਭੀਸ਼ਮ ਸਾਹਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਸਦਾ ਇਹ ਗਿਲਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਉਸਦੀ ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਰੰਜ ਤਾਂ ਰਿਹਾ ਕਿ ਲੋਕ, ਬਲਰਾਜ ਦੇ ਰੰਗ-ਰੂਪ, ਆਦਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਕਦੇ ਈਰਖਾ ਨਾ ਹੋਈ ਬਲਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ 'ਹੀਰੋ' ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਦੇਖੋ ਫਿਰ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣਾ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਮੁਕਾਮ ਬਣਾਇਆ ਬਲਕਿ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ (ਸਾਹਿਤ, ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਆਦਿ) ਵਿਚ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਅੱਗੇ ਲੰਘ ਗਿਆ। ਭੀਸ਼ਮ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸ਼ੀਲਾ ਸਾਹਨੀ ਵੀ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕਾ ਬਣੀ। ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਵੱਲ ਖਿੱਚੇ ਗਏ। ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਹਰ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ, ਲਾਹੌਰ, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਮਾਸਕੋ ਵਰਗੇ ਨਗਰਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਸੁਚੱਜਾ ਚਿਤ੍ਰਣ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਆਖਰੀ ਦਮ ਤੱਕ ਡਟੇ ਰਹੋ। ਕਦੇ ਵੀ ਹਾਰ ਨਾ ਮੰਨੋ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਵਰਗਾ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਨਾ ਕਰੋ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

 ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਠ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਐਵਿਸ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 590 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 231
ਸੰਪਰਕ : 098732-37223

ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਨਿਵਾਸੀ ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਠ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਇਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੈ। ਮਾਈਕਰੋ ਬਾਇਲੋਜੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ. ਤੇ ਐਮ.ਫਿਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਐਮ.ਬੀ.ਏ. ਤੇ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਦੀ ਉਚੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਰਿਸਰਚ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ। ਆਮ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਵਾਂਗ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕਠਿਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ, ਲਗਨ ਤੇ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਅੰਤ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੰਗਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਤੇ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਮੁਕਾਮ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਅਨੇਕ ਪੱਖ ਤੇ ਪਾਸਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਇਲਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਪੱਖ ਅਛੋਹ ਤੇ ਅਣਵਰਤੇ ਪਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਬਾਠ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਇੰਜ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਕਿਸੇ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸਧਾਰਨ ਘਟਨਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਿਖਣ-ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ, ਉਸ ਅੰਦਰ ਸਿਰਜਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਅੱਗ ਇਕਦਮ ਮਘ ਗਈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉਹ ਇਕ ਸਮਰੱਥ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ 'ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ' (2025) ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਸਾਡੇ ਸਨਮੁੱਖ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕਥਨ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਤ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ, ਪਦਾਰਥ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਖੱਟੇ-ਮਿੱਠੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਅਤੇ ਤਾਣਿਆਂ-ਬਾਣਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਉਪਜਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਇਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲਿਖਤ ਕੋਈ ਸਾਕਾਰਤਮਿਕ ਸੇਧ ਦੇ ਜਾਵੇ। ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਕਥਨ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਔਸਤ ਵਿਅਕਤੀ ਤਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਵਿਚ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹੀ ਕੋਸਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਡਾ. ਬਾਠ ਇਸ ਤਾਣੇ-ਪੇਟੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਝਣ, ਸੁਲਝਾਉਣ ਦੇ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਪੈਂਤੜੇ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਅਮਲ ਵਿਚ ਉਹ ਆਮ ਜਨ ਸਾਧਾਰਨ, ਅਣਗੌਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਵਰਤਾਰਿਆਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਏਨਾ ਕਰੀਬ ਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਡੂੰਘੇ ਬੁੱਧੀ-ਵਿਵੇਕੀ ਤਰਕ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ; ਪਾਠਕ ਖ਼ੁਦ-ਬ-ਖ਼ੁਦ ਸਹਿਭਾਵੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਤ ਦੇ ਗਿਆਨਮਈ ਸੁਹਜਾਤਮਿਕ ਰਸ ਨੂੰ ਮਾਨਣ ਲਗਦਾ ਹੈ।
ਸਿਰਜਣ ਵਿਧੀ ਜਾਂ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਸ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਇਕਹਿਰੀ ਵਿਧੀ/ਸ਼ੈਲੀ ਤਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਮੂਲਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੀ ਵਿਧੀ ਉੱਭਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਯਾਦਾਂ/ਸੰਸਮਰਣਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਬਹੁਤੀ ਟੇਕ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿਚ ਗਲਪਨਿਕਤਾ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਬਹੁਤ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਤਾਂ ਲੇਖ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਰੂਪ ਹੀ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਿਖਤ ਦਾ ਕਾਵਿਮਈ ਹੋਣਾ ਵੀ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਕੇਵਲ ਕਾਵਿਮਈ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਗੋਂ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਜੋ ਬਹੁਤ ਢੁੱਕਵੀਆਂ ਅਤੇ ਵਸਤੂ ਤੇ ਵਿਧੀ ਦੋਵਾਂ ਹੀ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਲਿਖਤ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਗਾੜ੍ਹਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਾਰਤਕ-ਰਚਨਾ ਤੇ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਬਰਾਬਰ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਡੰਬਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਆਡੰਬਰੀ ਵਿਦਵਤਾ ਤੋਂ ਇਹ ਰਚਨਾ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਲਗਦੀਆਂ ਸਾਧਾਰਨ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ-ਬਿਆਨ ਵਿਚੋਂ ਅਸਧਾਰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਇਸ ਲਿਖਤ ਦੀ ਮੁੱਖ ਰਚਨਾ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਵਿਦਵਾਨਾਂ-ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਅਭਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ-ਵਰਗ ਵਲੋਂ ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਭਰਵਾਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਲਿਖਤ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-5866

ਕਾਵਿ-ਗੁਲਦਸਤਾ
ਲੇਖਕ : ਸੁਲੱਖਣ ਸਿੰਘ ਮੈਹਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 380 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 356
ਸੰਪਰਕ : 94638-26591

ਕਵੀ ਸੁਲੱਖਣ ਸਿੰਘ ਮੈਹਮੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਾਵਿ ਗੁਲਦਸਤਾ' ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫੁੱਲਾਂ ਰੂਪੀ ਕਾਵਿ ਵੰਨਗੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਹ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਵਿ ਵੰਨਗੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ, ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਪਰੰਤ ਕਵੀ ਨੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਭਾਵ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪਿਆਰ ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਿਆਂ ਬੇਬੇ-ਬਾਪੂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਅਪਣੱਤ ਦਾ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਦਰੇਵੇਂ ਅਤੇ ਰੁਝੇਵੇਂ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਕਵੀ ਦੀ ਕਲਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰੰਗਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਰਸਮਾਂ ਰਿਵਾਜ, ਮੇਲੇ, ਤਿਉਹਾਰ, ਰੌਣਕਾਂ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝਾਂ ਅਤੇ ਮਿਲਵਰਤਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਉਥੋਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਲਈ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਵੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜਿਓਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ 'ਚ ਟਰਾਲਾ ਸ਼ੂਕਦਾ, ਰੂਹ ਟਿੱਲੇ ਦੀ ਫ਼ਕੀਰ ਹੋ ਗਈ, ਕਰਾਂ ਪਿੰਡ ਲਈ ਦੁਆਵਾਂ, ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੱਖ ਰੋਏ ਵੇ ਸੱਜਣਾ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਗੀਤ ਵੀ ਲਿਖੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੀ ਝਲਕ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਿਅਰ, ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਟੱਪੇ ਆਦਿ ਲੋਕ-ਰੰਗ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਵਿ ਗੁਲਦਸਤਾ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਤੀ ਕਵੀ ਦੀ ਹਮਦਰਦੀ ਹੈ। ਨਸ਼ੇ, ਗੈਂਗਸਟਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਗੀਤ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕਵੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਗੀਤ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਵੀ ਦੀ ਤੀਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
ਜਲੰਧਰ।

ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਾ ਬਾਬੂ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਮੁਗੋਵਾਲੀਆ ਅਤੇ ਆਦਿ-ਧਰਮ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਗੁਰਮੀਤ ਕੱਲਰਮਾਜਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੈਲੀਬਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 296
ਸੰਪਰਕ : 94178-65377

ਬਾਬੂ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਮੁਗੋਵਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਦਲਿਤਾਂ ਅਤੇ ਪੱਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦਾ ਮਸੀਹਾ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਲਤਾੜੇ, ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਣਖੀ ਜੀਵਨ ਜੀਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਮ 'ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ, ਅਜਿਹਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਦਿ ਧਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਮਾਣਯੋਗ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦਾ ਅਵਸਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਡਾ. ਗੁਰਮੀਤ ਕੱਲਰਮਾਜਰੀ ਨੇ ਸੁਯੋਗ ਸੰਪਾਦਨ ਹੋਣ ਨਾਤੇ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੌਲਿਕ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਕੇ, ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, ਯਾਤਰਾਵਾਂ, ਲੇਖਾਂ, ਸਵੈ-ਜੀਵਨ ਮੁਲਕ ਟਰੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਕੇ ਆਦਿ ਧਰਮ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਮੁੱਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਬਾਬੂ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਉਥੇ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਅਤੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ 'ਤੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਜੀ-ਜਾਨ ਨਾਲ ਜੂਝ ਗਏ। ਕਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਂਦਿਆਂ ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਪੈਂਦੇ-ਪੈਂਦੇ ਬਚੇ। ਫਿਰ ਦੇਸ਼ ਵਾਪਸੀ 'ਤੇ ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੰਦੜੇ ਹਾਲ ਦੇਖੇ, ਦਲਿਤਾਂ ਨਾਲ ਸਵਰਨ ਜਾਤੀਆਂ ਵਲੋਂ ਹੁੰਦਾ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ ਤੇ ਵਰਤਾਓ ਦੇਖਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੱਤੇ-ਬਿੱਲੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਭੈੜੀ ਦਸ਼ਾ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਜੁਟ ਗਏ। ਇਥੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਦਿ ਧਰਮ ਮੰਡਲ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਆਦਿ ਡੰਕਾ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ ਕੱਢੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਆਦਿ ਧਰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਜਿਹੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਥ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਡੰਕਾ ਵਜਾਇਆ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਈਆਂ।
ਬਾਬੂ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਹੀ ਅੱਜ ਆਦਿ ਧਰਮੀ ਸਿਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਜੀਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਏ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਨ ਨੇ ਬੁਹਤ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਨਾਲ ਬਾਬੂ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ 'ਤੇ ਝਾਤ ਪੁਆਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਾਬੂ ਮੰਗੂ ਰਾਮ ਦੀ ਉਸਤਤਿ ਵਿਚ ਹੋਰਨਾਂ ਆਦਿ ਧਰਮੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਕ ਨੂੰ ਇਸ ਉਦਮ ਲਈ ਵਧਾਈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਲਿਖਤੁਮ ਸੁਖਬੀਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਚੰਦਰ ਮੋਹਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 800 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 490
ਸੰਪਰਕ : 098194-48829

ਸੁਖਬੀਰ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸੀ, ਪੱਛਮੀ ਰੇਲਵੇਜ਼ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਪਿਛੋਂ ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਘਰ-ਬਾਰ ਵਸਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਸੁਖਬੀਰ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਮੁੰਬਈ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋਈ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕ ਕੁਲਵਕਤੀ ਲੇਖਕ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਆਪਣੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 8 ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 17 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 7 ਨਾਵਲ ਅਤੇ 2 ਵਾਰਤਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਿਖੇ। ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੋਵਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਾਲ 1925 ਤੋਂ 2012 ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਤੱਕ ਉਹ ਇਕ ਚੰਗਾ ਲੇਖਕ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਦੂਰ ਵਸਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ। ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕਾਂ, ਕਮਲੇਸ਼ਵਰ, ਮੋਹਨ ਰਾਕੇਸ਼, ਅਗੇਯ ਅਤੇ ਧਰਮਵੀਰ ਭਾਰਤੀ ਆਦਿ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸਨੇਹ ਸੀ। ਇਧਰ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਭਾਪਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ (ਨਵਯੁਗ) ਦੀ ਮਾਅਰਫ਼ਤ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਚਯ ਰਿਹਾ। ਡਾ. ਚੰਦਰ ਮੋਹਨ ਨੇ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਧੀਨ ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਉੱਪਰ ਸੋਧ-ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੁਖਬੀਰ ਨਾਲ ਗੂੜ੍ਹੇ ਸੰਬੰਧ ਬਣ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਵਿਭਿੰਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਵਿਚ ਸੰਪਾਦਿਤ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ ਵਿਚ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਲ ਰਿਹਾ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ 100 ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਡਾ. ਮੋਹਨ ਨੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1. ਖ਼ੁਦੀ, ਖ਼ੁਦਾ ਤੇ ਤਕਦੀਰ (ਇਸ ਭਾਗ ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਚਾਰ ਉਪ-ਭਾਗ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ) ਅਤੇ 2. ਸੁਹਜ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ (ਤਿੰਨ ਉਪਭਾਗ) ਇਸ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਖਬੀਰ ਖੁਦੀ ਉੱਪਰ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸੈਭੰ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਉਹ ਤਮਾਮ ਉਮਰ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਉੱਪਰ ਜੀਵਿਆ। ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਗਾਡ ਫਾਦਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਇਨਾਮ-ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਝਾਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਉਹ ਸੁਹਜ ਜਾਂ ਫਾਰਮ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੈ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਜਿਤਨਾ ਰੁਤਬਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਉਹ ਰੂਪ ਅਤੇ ਵੱਥ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸੰਜੋਗ ਨੂੰ ਹੀ ਉੱਤਮ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਮੰਨਦਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਲੋਕ (ਲੇਖਕ) ਦਾਅਵੇ ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰੀ ਜਾਣ ਪਰ ਉਸ ਵਰਗਾ ਨਿਭੈ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਲੇਖਕ ਹੋਣਾ ਕਠਿਨ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਪੰਜਾਬ
ਕਰਾਂ ਕੀ ਸਿਫ਼ਤ ਤੇਰੀ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੌਸਲ (ਪ੍ਰਿੰ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਕਵੀ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਦੀ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਿਯ ਕਵਿਤਾ 'ਪੰਜਾਬ ਕਰਾਂ ਕੀ ਸਿਫ਼ਤ ਤੇਰੀ' ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਲਿਖਵਾਏ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹੋ ਚੁਣਿਆ 'ਪੰਜਾਬ ਕਰਾਂ ਕੀ ਸਿਫ਼ਤ ਤੇਰੀ'। ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਦੇਸ਼ ਪਿਆਰਾ ਹੁੰਦਾ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣਾ ਉਮਾਹ ਭਰਿਆ ਹੁਲਾਰਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 10 ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਅਤੇ 17 ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਚੁਣ ਕੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਚਨਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਰਨਾ ਇਕ ਚੰਗਾ ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਅਨੁਭਵ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਇਕ ਉਦਮੀ ਬਸ਼ਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਫਲ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਆਦਿ, ਮੱਧ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਪੰਜਾਬ ਪੰਜ ਆਬਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਿਵੇਂ ਅਖਵਾਈ, ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਮੁਗਲਾਂ, ਤੁਰਕਾਂ ਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਬਣਨਾ ਆਦਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨੇ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਵੱਖ੍ਰਤਾ, ਪੌਣ-ਪਾਣੀ, ਦਰਿਆ, ਪਹਾੜ, ਬਨਸਪਤ, ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ, ਰੁੱਖ-ਬੂਟੇ, ਫਸਲਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ 'ਚੋਂ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਅਣਖੀਲਾ ਤੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਸੁਭਾਅ, ਇਥੋਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਭਾਵ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਪੜ੍ਹੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਤਿੱਥ-ਤਿਉਹਾਰ, ਰਸਮਾਂ, ਮੇਲੇ, ਰੁੱਤਾਂ, ਗੁਰਪੁਰਬ, ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਨ ਤੇ ਵੇਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਵਾਲੇ ਮਸਲੇ ਜਿਵੇਂ ਨਸ਼ਾਖੋਰੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰੀ, ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਦੌੜ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਸਮੁੱਚਤਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੇ ਆਮ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਕੁਝ ਲੇਖ ਪੇਤਲੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸੁਧਾਈ ਮੰਗਦੇ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਗੁਣ-ਗਾਇਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹਰ ਕਲਮਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਟੂਕਾਂ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਹਨ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਆਦਰਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖੋਜ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 94179-49079

'ਆਦਰਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖੋਜ' ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਨਿਬੰਧ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦਸ ਨਿਬੰਧ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਗ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਕੇ, ਨਿੱਤ ਵਧਦੀਆਂ ਲਾਲਸਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਸ ਵਿਚ ਕਰ ਕੇ, ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਜੀਊਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਨਿਬੰਧ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਨੁਭਵ 'ਚੋਂ' ਦਾ ਆਰੰਭ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ- 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਲੋਂ ਮਿਲਿਆ ਇਕ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਸਮਾਂ ਇਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਲਈ ਹੀ ਜਿਊਣ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਗੋਂ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਲਈ, ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਮਸਕੀਨਾਂ ਲਈ ਚੰਗਾ ਕਰਨ ਦੇ ਭਾਵ ਉਮੜਦੇ ਹਨ, ਤਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਊਣ ਦਾ ਅਸਲੀ ਮਕਸਦ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।' ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਹੀ ਲੋੜਾਂ ਹਨ- ਕੁੱਲੀ, ਗੁੱਲੀ ਅਤੇ ਜੁੱਲੀ। ਅਰਥਾਤ ਚੰਗਾ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ, ਸਾਦਾ ਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਭੋਜਨ, ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰਾ ਪਹਿਰਾਵਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਗਲੇਰੇ ਪੜਾਅ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ, ਕਲਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਚੰਗਾ ਮਨੋਰੰਜਨ, ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਧੁਰ ਤੱਕ ਨਿਭਣ ਵਾਲੇ ਨਿੱਘੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਤੇ, ਸ਼ੋਹਰਤ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬਾ ਆਦਿ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਕੂਲਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਬਣਨਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹਦੇ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸੋਹਣੀਆਂ ਅਤੇ ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆਂ ਸਾਡੀਆਂ ਬਿਰਤੀਆਂ ਪਾਕ, ਪਵਿੱਤਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੋਣ। ਜਿਵੇਂ ਅਰਦਾਸ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ-'ਸੇਈ ਪਿਆਰੇ ਮੇਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਿਲਿਆਂ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਚਿਤ ਆਵੇ' ਅਰਥਾਤ ਹੇ ਪਰਮਾਤਮਾ! ਅੱਜ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਸਹਿਜਤਾ, ਸੁਹਜਤਾ, ਸੁੰਦਰਤਾ, ਕਲਾ, ਨਿਮਰਤਾ ਆਵੇ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਹਰ ਵਕਤ ਮੇਰੇ ਚੇਤੇ ਵਿਚ ਵਸਿਆ ਰਹੇ। ਮੈਂ ਸਮਝਦਾਂ ਕਿ ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਦੀ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਆਦਰਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖੋਜ' ਸਕੂਲਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ, ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ, ਹਰੇਕ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਦਰਜ ਵਿਚਾਰਾਂ 'ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਕੇ ਆਦਰਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਕ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ- ਬਹੁਤ ਵਧਾਈਆਂ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

 ਮਹਾਰਾਜਾ ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ
(ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਤੀਜਾ ਮਹਾਰਾਜਾ)
ਲੇਖਕ : ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਮਰਦਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 99151-29747

ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ (1882-1954) ਦਾ ਜਨਮ ਮਰਦਾਨ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਤੀ ਨਾਂ ਦੇ ਥਾਂ ਤੇ ਹੋਇਆ ਤੇ ਦਿਹਾਂਤ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਹੋਤੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਤੋਂ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਉਸਰੱਈਆਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੀਵਨੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ, ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਤੀਜੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬ੍ਰਿਤਾਂਤ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ 22 ਚੈਪਟਰ ਬਣਾਏ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਇੱਕ ਚੌਪਈ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ (1820-1840) ਮਹਾਰਾਜਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਚੰਦ ਕੌਰ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਸਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਦਾਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਮ. ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਸਨ। ਇਹ ਖਬਰ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਗਏ ਅਤੇ ਪਰਿਕਰਮਾ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਬਹੁਤ ਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਲਾਹੌਰ, ਮੁਲਤਾਨ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਦੀਪਮਾਲਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੇ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸੰਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਸੀ ਤੇ ਫੌਜੀ ਵਿਦਿਆ ਲਈ ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਤੇ ਜਰਨੈਲ ਵਨਤੂਰਾ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ, ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ, ਦੋਸਤ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ, ਸ਼ੇਰੇ ਪੰਜਾਬ, ਮੁਲਤਾਨ ਦਾ ਮਾਲੀਆ, ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਆਹ, ਕਾਬਲ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ, ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਧ੍ਰੋਹ, ਚੇਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਤਲ, ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਰਾਜ ਤਿਆਗ, ਜਾਅਲੀ ਚਿੱਠੀਆਂ, ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਹੀ ਕੰਵਰ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪਤਾ ਤੇ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਕੰਵਰ ਮਹਿਜ਼ 20 ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਮੌਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਵੀ ਰਾਜਗੱਦੀ ਦਾ ਸੁਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਔਗੁਣ ਕੰਨਾਂ ਦਾ ਕੱਚਾ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪੱਥਰ 'ਤੇ ਲੀਕ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਗਿਣੀ ਮਿਥੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਹੇਠ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਉੱਤੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਭਾਰੀ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਸੁਟਵਾ ਕੇ ਉਹਦਾ ਕਤਲ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕੰਵਰ ਦੀ ਮਾਂ ਤੇ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ਉਹਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਵਾਂਝਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਵੱਲੋਂ 1927 ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਹਾਲਾਤ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਕਥਾ ਤੁਰਦੀ ਰਹੀ
ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਉਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

33 ਦੇ ਲਗਭਗ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਉਂ ਦਾ 34ਵਾਂ ਅਨੁਵਾਦਤ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ 'ਕਥਾ ਤੁਰਦੀ ਆਈ' ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ 18 ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ। ਅਨੁਵਾਦ ਦੋ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਪੁਲ ਦਾ ਹੀ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸਗੋਂ ਤਰਜਮੇ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਵਟਾਂਦਰਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇੰਜ ਪਾਠਕ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਦਾਇਰੇ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਦੇਸ਼-ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਅਨੁਵਾਦ ਨੂੰ ਮੌਲਿਕ ਸਿਰਜਣਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਮੌਲਿਕ ਸਿਰਜਣਾ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੌਲਿਕ ਲੇਖਕ ਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਮਾਹਿਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਨੁਵਾਦਕ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਹਾਰਤ ਲੋੜੀਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਮੁਲਕ ਜਾਂ ਖੇਤਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪੰਜਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਣੂ ਦੱਤ ਸ਼ਰਮਾ ਵਲੋਂ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪੰਚਤੰਤਰ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੱਜ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦਤ ਹੋ ਕੇ ਸਕੂਲਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇੰਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨੈਤਿਕਤਾ, ਇਤਿਹਾਸ, ਮਿਥਿਹਾਸ, ਦਰਸ਼ਨ, ਅਧਿਆਤਮ, ਆਰਥਕਤਾ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਉਂ ਵਲੋਂ ਅਨੁਵਾਦਤ ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਮੁਲਕ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ, ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਲੋਕ ਸਿਆਣਪਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੋਕ ਕਥਾ 'ਜਿੱਥੇ ਚਾਹ ਉੱਥੇ ਰਾਹ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤਿਮ ਲੋਕ ਕਥਾ 'ਵਿਦਵਾਨ ਗਧਾ' ਤੱਕ ਪੁੱਜਦਿਆਂ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਹੀ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂਆਂ ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਨਾਂ੍ਹ ਦਾ ਤੁਲਨਾਤਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਕਰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਕੁਝ ਸਰਬਵਿਆਪੀ ਸੱਚ ਤਾਂ ਹਰ ਥਾਂ ਉਹੀ ਰਹਿਣੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬਦਲਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਚਾਈ, ਚੰਗਿਆਈ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਪਰੋਪਕਾਰ, ਸੇਵਾ, ਪਿਆਰ, ਕਰੁਣਾ, ਦਿਆਲਤਾ ਆਦਿ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਕਿਹੜੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਅਣਭਿੱਜ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੱਤ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਨੀਂਹ ਦੇ ਆਧਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਨਾਲ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਇਹ ਤੱਤ ਘਰ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਬੇਹੱਦ ਰੌਚਕ ਹਨ। ਕਥਾਰਸ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਗਜ਼ਬ ਦੀ ਰਵਾਨੀ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹਨ। ਹੰਢੇ ਹੋਏ ਅਨੁਵਾਦਕ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ.ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਵਾਹ ਉਸਤਾਦ ਵਾਹ
ਲੇਖਕ : ਇਕਵਾਕ ਸਿੰਘ ਪੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਾਝਾ ਵਰਲਡਵਾਈਡ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 399, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 76260-07285

ਸ. ਇਕਵਾਕ ਸਿੰਘ ਪੱਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਥਲੀ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ 37 ਤਬਲਾਵਾਦਕਾਂ ਅਤੇ 7 ਪਖਾਵਜ-ਵਾਦਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਸੰਘਰਸ਼, ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਤਬਲਾਵਾਦਨ ਦੀਆਂ ਸੂਖਮ ਰਮਜ਼ਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਇਕ ਪ੍ਰਵੀਣ ਤਬਲਾਵਾਦਕ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੁਰਮਤਿ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਕੂਲ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਵਿਭਾਗ, ਪੰ. ਯੂ. ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਤਬਲਾਵਾਦਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਚ ਸਰਟੀਫ਼ਿਕੇਟ, ਡਿਪਲੋਮੇ ਅਤੇ ਡਿਗਰੀਆਂ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ। ਤਬਲਾਵਾਦਨ ਨਾਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਉਸ ਨੂੰ ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਲਗਾਉ ਹੈ। ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਸਭ ਪਾਠਕ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ (ਗਾਇਨ ਅਤੇ ਵਾਦਨ) ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੇ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਫਾਰੂਖਾਬਾਦ, ਬਨਾਰਸ, ਅਜਰਾੜਾ, ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਆਦਿ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਬਲਾਵਾਦਕਾਂ ਨਾਲ ਪਰਿਚਯ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਲਾਵਾਦਕਾਂ ਵਿਚ ਜਨਾਬ ਸਰਬਸ੍ਰੀ ਹਾਜੀ ਵਿਲਾਇਤ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਪੰਡਿਤ ਰਾਮ ਸਹਾਇ, ਭਾਈ ਮਲੰਗ ਖਾਂ, ਪੰਡਿਤ ਕੰਠੇ ਮਹਾਰਾਜ, ਅਹਿਮਦ ਜਾਨ ਥਿਰਕਵਾ, ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ ਖਾਨ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਹਾਰਾਜ, ਪੰਡਿਤ ਕਾਲੇ ਰਾਮ, ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਰਬਾਬੀ, ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ, ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ, ਪੰਡਿਤ ਰਮਾ ਕਾਂਤ, ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਹੰਸਪਾਲ (ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣਾ) ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਹੁਸੈਨ ਖਾਂ ਦੀ ਵਾਦਨ ਕਲਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਜੀਵਨੀਮੂਲਕ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਮੂਲਕ ਵੇਰਵੇ ਅੰਕਿਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਗਾਇਨ ਅਤੇ ਵਾਦਨ, ਦੋਵੇਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਪੂਰਕ ਕਲਾਵਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਵੀ ਇਕ ਵਿਸਮਾਦੀ-ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਤਬਲਾਵਾਦਨ ਵਿਚ ਸਰਦਾਰੀ ਤਾਂ ਮਰਦ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੁਣ ਕੁਝ ਨਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੰਗਾ ਨਾਂਅ ਕਮਾਇਆ ਹੈ। ਸ. ਪੱਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਕ-ਦੋ ਨਾਰੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਪਰਿਚਯ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਵਾਦਨ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਚੰਗੀ ਹਵਾਲਾ-ਪੁਸਤਕ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਤਿਲ਼ਫੁੱਲ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਮੋਹਾਲੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 385 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 132
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

ਪ੍ਰੋ: ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਜੋ ਹੱਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ 'ਤਿਲ਼ਫੁੱਲ' ਨਾਲ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 18 ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਮੋਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਜੋ ਆਪਣੀ ਜੰਮਣ ਭੋਇੰ ਤਲਵੰਡੀ ਮੱਲ੍ਹੀਆਂ (ਮੋਗਾ) ਤੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਆਉਧ ਹੰਢਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸੱਥਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਬੀਨਤਾ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮੰਨਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 'ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਭਾਤ' ਦੀ ਸਬ ਐਡੀਟਰੀ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਤੋਂ ਮਾਸਕ ਪੱਤਰ 'ਜਾਗੋ' ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤਿਲ ਫੁੱਲ' ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਆਸਥਾ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਦਰਦ ਪੁੰਨ ਨੂੰ ਤਿਲ-ਫੁਲ ਕਹਿ ਕੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਮਾਣ ਤਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵੱਡ ਅਕਾਰੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਕਾਵਿ ਪ੍ਰਵਚਨ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਤਿਲ-ਫੁਲ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ ਪਸਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅੰਗ ਵਾਲਾ ਭਾਗ ਹੀ ਅਸਾਡਾ ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਕਟਾਕਸ਼ੀ ਨਸ਼ਤਰਾਂ ਨਾਲ ਨਾਂਅ ਲੈ-ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੌਰਾਹੇ 'ਚ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਪੰਜ ਵਾਰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੂੰ ਨਿਘਾਰ ਵੱਲ ਲਿਜਾਣ ਦੇ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਜੋ ਰਾਜ ਨਹੀਂ ਸੇਵਾ ਦਾ ਧੂਤੂ ਵਜਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਥੱਕਦਾ ਪਰ ਇਕ ਵਜ਼ੀਰੀ ਲੈਣ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਦੀਵਾਨ-ਏ-ਖਾਸ ਅੱਗੇ ਲੇਲ੍ਹੜੀਆਂ ਕੱਢ ਕੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਸੈਕਟਰ ਦੀ ਕਠਪੁਤਲੀ ਬਣਨ ਤੱਕ ਵੀ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਿਆਸੀ ਘਡੰਮ ਚੌਧਰੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਚੰਗੀ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਕਟਾਕਸ਼ੀ ਬਾਣ ਦੀ ਝਲਕ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਦੇਖੋ:
ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਸਰਕਾਰ ਸਾਡੀ ਫਿਕਰ ਕਰੋ ਨਾ ਭਾਈ
ਗੋਰੇ ਚਿੱਟੇ ਮਿਲਣ ਪਦਾਰਥ ਕਾਲੀ ਮਿਲੇ ਸਵਾਈ।
ਕਾਲੀ ਮਿਲੇ ਸਵਾਈ ਛਕੋ ਭਾਈ ਰੱਜ ਕੇ ਮਾਵੇ
ਕਰਾਂਗੇ ਬੰਦੋਬਸਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁਰਤ ਨਾ ਆਵੇ।
ਕਹੇ ਕੰਵਲ ਕਵੀਰਾਇ ਇਕੋ ਬਸ ਫਿਕਰ ਹੈ ਕਰਨਾ
ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਬਕਸਾ ਸਾਡਾ ਮੂੰਹ ਤੱਕ ਹੈ ਭਰਨਾ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਏ
ਕਵੀ : ਸਿਮਰ ਜੰਗਰਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁਮਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪੲ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 94782-33260

ਨਵੇਂ ਪੋਚ ਦੇ ਕਈ ਕਵੀ ਅਨੂਠੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਪ੍ਰਤੀ ਰੁਚਿਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਆਪਣੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਤਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਵਸਤੂ ਜਗਤ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਕਵੀ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਉਤਕੰਠਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਦੀਪਕ ਬਲਦੇ ਹੋਣ। ਕੁਝ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਕਾਵਿਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਨਿੱਜੀ ਵਲਵਲਿਆਂ ਅਤੇ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ ਦੇ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ਵਧੇਰੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਸਿਮਰ ਜੰਗਰਾਲ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਯੁਵਾ ਕਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਾਜ਼ਾਤਰੀਨ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਏ' ਵਿਚ 'ਨਿੱਜ' ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ-ਬਿੰਦੂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਸਿਮਰ ਸੰਗਰਾਲ ਦੇ ਹੱਥਲੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਠੁਕਰਾਏ ਹੋਏ ਮਹਿਬੂਬ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚੋਂ 'ਪੋਟਿਆਂ ਤੋਂ','ਰੋਕਾਂ', 'ਮੇਰੀ ਤਕਦੀਰ', 'ਪੀੜਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ', 'ਉਡੀਕ', 'ਯਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਉਡੀਕਾਂ', 'ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਏ', 'ਰੱਬ ਹੈ ਮੰਨਿਆ', 'ਖ਼ੰਜ਼ਰ', 'ਹਯਾਤੀ', 'ਜੱਗ ਤੋਂ ਦੂਰ', 'ਮਰਜਾਣੀ', 'ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਏ', 'ਕੋਸ਼ਿਸ਼', 'ਤੈਨੂੰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿਚ ਦੇਖਦਾ', 'ਜਨਮ ਦਿਨ', 'ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਵਰਗੀ', 'ਬਚਪਨ', 'ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ', 'ਮਰ ਮਰ ਕੇ ਜਿਊਣਾ' ਅਤੇ 'ਇੱਛਾ' ਆਦਿ ਨਜ਼ਮਾਂ ਯੁਵਕ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਕੁਆਰੇ ਚਾਵਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਿਰਹਾ ਉਸ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਨਾਲ ਇਕਮਿਕ ਹੋਇਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ, ਗ਼ਮ, ਪੀੜਾਂ, ਹਿਜਰ, ਹੁਸਨ, ਕਾਸਾ, ਖ਼ਾਬ, ਸੁਪਨੇ, ਵਸਲ ਆਦਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਸਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬਿਰਹਾ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ਰੋਮ ਰੋਮ ਵਿਚ ਵੱਸ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਕਵੀ ਅਮਾਨਵੀ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਵੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੜ੍ਹਹੀਣ ਵਸਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਭਾਂਤੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਸ਼ਿਵ ਤੇ ਕਿਧਰੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਇਰ ਇਹਨਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚਲੀ ਬੁਲਬੁਲ ਦਰਦ ਤੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਵਿਲਕਦੀ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਹਿਬੂਬ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਵੇ-ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿੱਜ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਹੀ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਲਾਲ ਹੈ ਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਦੰਭੀ ਜੀਵਨ ਜਿਊ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ੁਦ ਪੈਸਾ ਪੈਸਾ ਆਖਦੇ ਹੋਏ ਲੋਭ ਲਾਲਸਾਵਾਂ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਨਸ਼ਾਖ਼ੋਰੀ ਨੌਜਵਾਨੀ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਪੈਸਾ' ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ :
ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਚਿੱਟੇ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ
ਡੁੱਬਣਾ ਜਾਣਦੇ ਨੇ / ਉਹ ਯਾਰਾਂ ਦੀ ਛੱਡੋ,
ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਧੌਣ ਲਾਹ ਕੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਨੇ।
(ਪੰਨਾ 16)
ਕਵੀ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ 'ਸ਼ਰਾਬ ਸ਼ਰਬਤ' ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਸ਼ਿੰਦਿਆਂ ਵਲੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਆਦਿ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਾਰਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚਾਲ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾੜੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਜਾਤਾਂ-ਪਾਤਾਂ, 'ਡਾਇਰੀ ਫਰੋਲੀ ਮੈਂ, 'ਕੋਸ਼ਿਸ਼', 'ਪਲ ਦੋ ਪਲ' ਅਤੇ 'ਮੈਂ' ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਦਰਪਣ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਸੰਗਮ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ 'ਲਹਿ ਜਾਣ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਲੀਕਾਂ ਦੇ ਮਿਟ ਜਾਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 'ਦੋਨੋਂ ਤਿੱਖੇ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ ਮਹਿਬੂਬ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇਕਮਿਕ ਹੋਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਉਂ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਇਹ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ਼ਕ ਮਜਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤਾਂ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੰਮੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 160, ਸਫੇ : 60
ਸੰਪਰਕ : 094196-36562

'ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤਾਂ' ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੰਮੂ ਦੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਬਹਾਰਾਂ' ਅਤੇ 'ਬਾਲ ਤਰੰਗਾਂ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ 27 ਬਾਲ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੰਮੂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਖੂਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਵਾਚਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਲ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਚ ਮਣਕਿਆਂ ਵਾਂਗ ਪਰੋਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ, ਅਣਭੋਲ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਮਿੱਠੀਆਂ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਦਾਦੀ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :
ਰਾਜਾ ਰਾਣੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀ।
ਜੋ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜ਼ੁਬਾਨੀ।
ਛੇਤੀ ਕਰੋ ਦੇਰ ਨਾ ਲਗਾਓ।
ਦਾਦੀ ਜੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਓ। ਸਫਾ : 16
ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਦੇਸ਼ ਪਿਆਰ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਤੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਡੁੱਲ-ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਲ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਭੈਣ-ਭਰਾ, ਬਟੋਤ ਦੀ ਸੈਰ, ਦੋ ਭੈਣਾਂ, ਬੰਤੋ ਦੀ ਬੇਰੀ, ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਰਖਵਾਲੇ, ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦਾ ਸੂਟ, ਨਵੀਂ ਕਾਰ, ਜਨਮ ਦਿਨ, ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਦੌਰ, ਚੀਨੇ ਕਬੂਤਰ, ਬਾਂਦਰ ਆਇਆ , ਸਿਟੀ ਬੱਸ, ਬੱਤੀ ਦਾ ਕੱਟ, ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਵੀ ਬੇਹੱਦ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਪਿਆਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਕਰਦੀਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ :
ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਸਾਡੀ ਜਾਨ।
ਰੱਖਾਂਗੇ ਇਹ ਦੀ ਉੱਚੀ ਸ਼ਾਨ।
ਸਫ਼ਾ : 60
ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਕ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੰਮੂ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਇਕਮਿੱਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੇ ਸੁਖਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਅਮੁੱਕ ਭੰਡਾਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਸੁਆਦਲਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਢੁੱਕਵੇਂ ਡਿਜੀਟਲ ਚਿੱਤਰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸੁਹੱਪਣ ਬਖ਼ਸਦੇ ਹਨ। ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਇਸ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 79860-63165

ਪਿੰਜਰੇ ਵਿੱਚ ਆਲ੍ਹਣਾ
ਲੇਖਕ : ਅਕਮਲ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦ ਘੁੰਮਣ
ਲਿਪੀਅੰਤਰ : ਖਾਲਿਦ ਫਰਹਾਦ ਧਾਰੀਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰੰਗ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ 11 ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗ਼ੈਰਤ ਦੇ ਮਸਲੇ, ਵੱਡੀਆਂ ਹਵੇਲੀਆਂ ਦੇ ਕੱਚ ਸੱਚ, ਵਤਨ ਵਾਪਸੀ ਦੇ ਸੁਪਨੇ, ਹਕੂਮਤਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਮਲੂਕ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦਾ ਪਿੰਜਰਾ, ਬੰਦੇ ਅੰਦਰ ਵਸਦੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਲਹਿਜੇ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੈ ਉਥੇ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਪਾਤਰ ਚਿਤਰਨ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਕਾਹਲ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ ਵੱਡੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਛੁਪੀਆਂ ਸਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਹੀ ਕੁਰਲਾਟ ਕਹਾਣੀ ਵਤਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਵਸਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਤੜਪਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਬਾਲਾ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਲਈ ਤਰਸਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਤਰਸੇਵਾਂ ਉਸ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਪਰਤਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦਾ ਕਿਤੇ ਵੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਪਿੰਡ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦਾ ਤੇ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਰਸਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਰੰਗ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਹ ਹੋੜੀਆ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਯਾਦ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹਨ ਵਿਚ ਪਲਦੀ ਹੈ ਪਰ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਪਿੰਡੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਆ ਕੇ ਵਸਦਿਆਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਰੰਗ ਢੰਗ ਅਪਣਾਉਂਦਿਆਂ ਬੰਦਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਆਲਣਾ ਬਣਾ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਆਲਣਾ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਘੁੱਗੀ ਅਤੇ ਕਬੂਤਰੀ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਜਰੇ ਨੂੰ ਮੈਟਾਫਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਸਲੀ ਬੰਦਾ ਕਹਾਣੀ ਬੰਦੇ ਦੀ ਅਸਲ ਪਹਿਚਾਣ ਅਤੇ ਉਸ ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਾਰੇ ਜੂਝਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸ ਵਿਚੋਂ ਵਤਨ ਵਾਪਸੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਇਕਲੌਤੀ ਲੰਬੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਕਈ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਚੱਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਘਰੋਂ ਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਓਂ ਦਰਕਾਰੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦੁਨੀਆ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਈਂ ਦਰਵੇਸ਼ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਅੰਦਰੋਂ ਇਸ ਕਦਰ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲੋਂ ਹੀ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਢਾਹਾਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਾਨਣ ਯੋਗ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਈ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਮੈਟਾਫਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਓਨਾ ਬਹੁਤ ਸੀ...
ਲੇਖਕ : ਗੁਲ ਚੌਹਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

'ਓਨਾ ਬਹੁਤ ਸੀ...' ਪੁਸਤਕ ਗੁਲ ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਤਾਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਗਦੀਪ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪੁਸਤਕ ਵੱਡ ਆਕਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਸੂਖਮ ਤੋਂ ਸੂਖਮ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਵਿ-ਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਝਾਤ ਪਵਾਈ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ : 'ਗੁਲ ਚੌਹਾਨ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਕਰਾਉਂਦਾ ਮੌਤ ਦੀ ਅਰਥਹੀਣਤਾ ਤੇ ਇਕੱਲਤਾ ਦੇ ਭੈ ਤੋਂ ਵੀ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਫੋਕੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਸਤਾਉਣੋ ਹਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਚਾਹਨਾ ਤੇ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।'
ਇਸ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਵੀ ਮੋਹ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਸੰਗੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਬਦਲਾਵ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ-
ਜੂਨ ਦੀ ਗਰਮੀ ਨੇ ਸਤਾਇਆ ਤਾਂ
ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਬੱਦਲਾਂ ਆਪਣੀ ਛਤਰੀ ਤਾਣ ਦਿੱਤੀ
ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਪਦੇ ਸਿਰ ਉਪਰ
ਅੰਬ ਜਾਣ ਲੱਗੇ ਰੇੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਕਿ ਮੰਡੀ ਭਰ ਗਈ ਸੇਬਾਂ ਨਾਲ..
ਕਵੀ ਨੇ ਕਰੋਨਾ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਵੁਕ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਈ ਦਹਾਕੇ ਜਿਊਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੋ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਈ.ਸੀ.ਯੂ. ਵਿਚ ਮਾਂ ਕਵਿਤਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵਪੂਰਤ ਕਵਿਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਭਾਵੇਂ ਮੁਕਤ ਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪਕਿਆਈ ਅਤੇ ਸੰਜੀਦਗੀ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਦਲਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵੀ ਕਵੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀ ਹੈ। ਫੇਸਬੁੱਕ ਫਰੈਂਡ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਦੀਵਾਲੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਬਦਲ ਰਹੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਕਵੀ ਨੇ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵੀ ਹਨ। ਕਵੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਰਹੱਸਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਮਰਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਮਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਮਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦਾ ਨਾ ਮਰਨਾ ਬਹੁਤ ਭਾਵਪੂਰਤ ਹੈ :-
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਖਾਣ ਬਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਖਾਣਾ
ਘਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਬਾਹਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਲੱਭਦਾ ਹਾਂ ਸਵਾਦ ਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਬਣੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਉਹ ਮੱਠਾ ਮੱਠਾ ਸੇਕ ਉਹ ਸਹਿੰਦਾ ਸਹਿੰਦਾ ਲੂਣ ਉਹੀ ਉਹੀ ਅਨੁਪਾਤ ਲਾਲ ਮਿਰਚਾਂ ਦੀ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਲ ਚੌਹਾਨ ਜੀ ਦੀ ਇਹ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਪੁਸਤਕ ਬਦਲਦੇ ਯੁੱਗਾਂ ਦਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਸ਼ੀਨੀ ਬੁੱਧੀਮਾਨਤਾ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ

ਬਸੰਤ ਕਾਵਿ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਖੇਮਕਰਨੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੇ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਬਰੇਟਾ, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98781-31525

'ਬਸੰਤ ਕਾਵਿ ਰੰਗ' ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਖੇਮਕਰਨੀ ਦਾ ਰਚਿਆ 2024 ਈ. ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਪੰਜ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਚਾਰ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਲਘੂ-ਕਥਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਸੱਠ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਛੱਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਨੌਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਰੁਬਾਈਆਂ, ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਟੱਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਵੀ 'ਅਧਿਕਾਰ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-
'ਹਰੇਕ ਕਰਤਾ ਜਦ ਕੋਈ ਕਿਰਤ ਬਣਾਵੇ,
ਮੁੱਲ ਆਪ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਮਿੱਥਦਾ ਏ।
ਕਿਸਾਨ ਖੇਤ ਵਿਚ ਜੋ ਜਿਨਸ ਉਪਜਾਂਵਦਾ ਏ,
ਮੁੱਲ ਮਿੱਥਣ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?'
ਕਵੀ 'ਸੱਚੋ ਸੱਚ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉਹ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਲਾਲਚੀ ਕਿਰਦਾਰ, ਝੂਠੇ ਦੰਭ ਨੂੰ ਵੀ ਚੁਰਾਹੇ ਵਿਚ ਨੰਗਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
'ਆਪਣਾ ਘਰ' ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਕੰਮੀ ਕਿਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਦਿਨ ਭਰ ਦੀ ਹੱਡ ਭੰਨਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਸੌਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਅਤਿ ਦੀ ਗਰਮੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਏ ਸੀ ਨਾਲ ਠੰਢੀ ਠਾਰ ਹੋਈ ਕੋਠੀ ਵਿਚ ਦਿਨ ਭਰ ਵਿਹਲਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਉੱਤੇ ਡਾਕਾ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੋਠੀ ਉਸਾਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਚੈਨ ਦੀ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ-
'ਬਾਂਹ ਸਿਰਹਾਣੇ ਦੇ ਸੌਂਦਾ ਮਨੁੱਖ,
ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਦਾ ਆਨੰਦ ਹੈ ਮਾਣਦਾ।
ਪਰ ਠੰਢਕ ਮਾਣ ਰਹੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ,
ਮਨ ਦੀ ਤਪਸ਼ ਉਨੀਂਦਰਾ ਰੱਖਦੀ।'
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਟੱਪੇ ਪਾਠਕ ਲਈ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸੋਹਣਾ ਵਸੀਲਾ ਬਣਦੇ ਹਨ-
ਵੇਖ ਗੋਰੀਆਂ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਾਲੀ,
ਅੱਗ ਲੱਗੀ ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ।... ...
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਖੇਮਕਰਨੀ ਨੇ ਕਾਵਿ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ 'ਬਸੰਤ ਕਾਵਿ ਰੰਗ' ਰਚਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਵੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਕੌਣ ਲਿਖੂ ਸਿਰਨਾਵਾਂ?
ਕਵੀ : ਡਾ. ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਗਾਸੋ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 118
ਸੰਪਰਕ : 098962-01036

ਡਾ. ਸੁਰਦਰਸ਼ਨ ਗਾਸੋ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ 'ਕੌਣ ਲਿਖੂ ਸਿਰਨਾਵਾਂ?' ਅਜਿਹੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਹੜਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸ ਦੀ ਕਵੀ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਬਾਤ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਜਿਸ ਦਾ ਚਾਨਣ ਸਾਡੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਗੁਣ ਉਜਾਗਰ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਸਾਡੀ ਵਿਗੜ ਰਹੀ ਅਤੇ ਨਿੱਘਰ ਰਹੀ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਮੋਢਾ ਦੇਣ ਦੇ ਤੁਲ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਵੇਗਾ। ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਗਾਸੋ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲਘੂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮੈਂ ਅਤੇ ਤੂੰ ਸੰਬੋਧਨੀ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤ ਕੇ ਇਕ ਕਾਵਿਕ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਮੁਹੱਬਤੀ ਅਹਿਸਾਸ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਭਾਵੇਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਪ੍ਰਾਪਤੀ ਪਰ ਸ਼ੁਭ ਇੱਛਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁਝ ਗੀਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਥੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਗੂੜ੍ਹ-ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਾ ਕਰਕੇ ਆਮ ਪਾਠਕ ਦੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾ ਬੇਲੀਆ', 'ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸੰਗ ਗਾ ਬੇਲੀਆ', 'ਗੀਤ ਨਵਾਂ ਕੋਈ ਗਾ ਬੇਲੀਆ', 'ਕਵੀ! ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਤਾਨ ਸੁਣਾ ਦੇ', 'ਗੀਤ ਸੁਭ੍ਹਾ ਦਾ ਗਾ ਬੇਲੀਆ' ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੇਲੀਆ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿਕ ਨਿਭਾਅ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਿੱਜ ਤੋਂ ਸਮੂਹ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤਹਿ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਗਾਸੋ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ 'ਸੂਰਜ' ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਹਨੇਰੇ ਤੋਂ ਚਾਨਣ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਯੋਧੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਨਮਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਕਿਸੇ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣਾ ਅੱਜ ਦੇ ਨਫ਼ਰਤੀ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸੁਪਨਾ ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਕਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਖੜੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ:
ਉਹ ਅੱਖਰ ਹੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਗਦੇ ਮਘਦੇ
ਸੂਰਜ ਹੁੰਦੇ ਨੇ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ਼ਾਂ ਨੇ
ਘੜਿਆ ਹੁੰਦੈ ਸਿਰਜਿਆ ਹੁੰਦੈ।
ਇਹੀ ਕਵੀ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸਿਧਾਂਤ ਵੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਕੁਹਜ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਰੂਪੀ ਹਨੇਰਾ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਚਾਨਣ ਬਿਖੇਰੇ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਝਰੋਖੇ ਵਿਚ
ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਲਹਿਰ
ਸੰਪਦਕ : ਸੋਹਣ ਸਹਿਜਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਭਾਰਤ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਅੰਬੇਡਕਰ ਸਕੂਲ, ਆਫ਼ ਥੌਟ, ਗੁਰਾਇਆ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 91151-75174

ਸੋਹਣ ਸਹਿਜਲ ਲੇਖਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਮੰਨੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਰੰਗ ਬਹੁਤ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਤੇ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਂਦੀ ਇਕ ਹੂਕ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜਨਤਕ ਲਹਿਰ ਤੇ ਬੈਕਫੁੱਟ 'ਤੇ ਰਹੇ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। 39ਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਉੱਪਰ 15 ਅਗਸਤ, 1986 ਨੂੰ ਇਹ ਸਪਤਾਹਿਕ ਤੋਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਈ। ਡਾ. ਗੁਰਮੀਤ ਕੱਲਰ ਮਾਜਰੀ ਨੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲੀ ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ। ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੇਖਕਾਂ, ਕਵੀਆਂ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਚੇਤਨਤਾ ਲਿਆਉਣੀ ਜੋ ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇਕ ਦਰਪਣ, ਇਕ ਜ਼ੁਬਾਨ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਤੇ ਮਹਾਂਨਾਇਕ ਬਾਬੂ ਕਾਂਸੀਰਾਮ ਜੀ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਛਪੇ ਸੰਪਾਦਕੀਆਂ ਤੇ ਮੁੱਖ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛਪੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਦੂਜੀਆਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਹਰ ਪਾਠਕ ਦਾ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਮੁਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 4 ਜਨਵਰੀ, 1948 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਲੱਲੀਆਂ ਕਲਾਂ (ਜਲੰਧਰ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਦਸਵੀਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਿਆਨੀ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਫਾਰਮੇਸੀ ਵਿਚ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕੀਤਾ, ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਬਤੌਰ ਫਾਰਮਾਸਿਸਟ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟਰ, ਪਬਲਿਸ਼ਰ ਤੇ ਮਾਲਕ ਪਤਨੀ ਛਿੰਨੋ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ। 4 ਧੀਆਂ ਤੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਵੀ ਕੁਮਾਰ ਤੇ ਸੋਨੂੰ ਧੀਆਂ ਜੀਤੀ, ਰੀਟਾ, ਮੰਜੂ ਅਤੇ ਕੋਮਲ ਸਾਰੇ ਹੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਹੱਥ ਵਟਾਉਂਦੇ। 18 ਮਈ, 2015 ਨੂੰ ਪਤਨੀ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਡਗਮਗਮਾ ਗਿਆ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਮੁਢਲੇ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਮਦਨ ਸਾਦਿਕ, ਛੋਟੂ ਰਾਮ ਕਲਸੀ, ਉਜਾਗਰ ਰਾਮ ਬੰਗੜ, ਚੰਦਰ ਮੋਹਣ ਮਹਿਮੀ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਅਖੀਰਲਾ ਸਮਾਂ ਬਹੁਤ ਤਰਯੋਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਗੁੰਮਨਾਮ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮਾਂ 'ਚ ਵੀ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਪੈਸੇ ਦੀ ਕਮੀ ਆਉਣ ਲੱਗੀ। ਹੋਇਆ ਕੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਜਨਵਰੀ, 2002 ਨੂੰ ਦਮ ਤੋੜ ਗਈ। ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਪੰਨਾ 48 'ਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰਦਿਆਲ ਜੱਸਲ ਤੇ ਸੋਹਣ ਸਹਿਜਲ ਅੰਤ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰੀਬੀਆਂ 'ਚੋਂ ਰਹੇ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਇਹ 1 ਦਸੰਬਰ, 2023 ਇਹ ਅਣਥੱਕ ਜੋਧਾ ਵੀ ਸਾਥੋਂ ਵਿਛੜ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕਾਂ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਲਈ ਇਕ ਰਾਹ ਦਸੇਰੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਸੰਪਾਦਕ ਸੋਹਣ ਸਹਿਜਲ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਤੁਕਾਂ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਉਕਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-87003

ਵਿਸ਼ ਕੰਨਿਆ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੀਪ
ਅਨੁਵਾਦ : ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 87653-89718

ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੀਪ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (ਭਾਰਤ) ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੀ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ 11 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦੋ ਲਘੂ ਕਥਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦੋ ਨਾਵਲ ਤੇ ਇਕ ਦਰਜਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹਨ। ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਤੇ ਰਾਂਚੀ ਦੂਰਦੂਰਦਸ਼ਨ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਕ ਟੈਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵੀ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ ਕਿਸੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿਰਸਾ (ਹਰਿਆਣਾ) ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ ਰਚਿਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਪੰਜ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਇਕ ਨਾਵਲ ਗੁਡੋ ਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀਆਂ ਦਰਜਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ। ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ ਇਸ ਵੇਲੇ ਦਿੱਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿਧ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ। ਉਹ ਢਾਹਾਂ ਪੁਰਸਕਾਰ 2020 ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਜੇਰੂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 11 ਲੰਮੀਆ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ ਕੰਨਿਆ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਰੂਪ

 ਮਰਹੂਮ ਖਵਾਹਿਸ਼ਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਾਇਰ ਅੰਕੁਸ਼
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਮੋਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 92
ਸੰਪਰਕ : 75279-21601

ਮਰਹੂਮ ਖਾਵਿਸ਼ਾ ਸ਼ਾਇਰ ਅੰਕੁਸ਼ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਕਿਤਾਬ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਠ 62 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜਜ਼ਬਾ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਤੇ ਖਾਹਿਸ਼ਾਂ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਆਰ ਅਧੂਰਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਆਰ ਅਧੂਰਾ ਜਾ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਿਆਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕਿਸੇ ਦੇ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦਾ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰਾਜਾ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ
ਕਿਵੇਂ ਸੁਣਾਵਾ ਯਾਰੋ ਤੁਹਾਨੂੰ
ਮੇਰੀ ਇਸ਼ਕ ਕਹਾਣੀ।
ਜੋ ਸੁਣਦਾ ਵਾਹ ਵਾਹ ਕਰਦਾ,
ਮੇਰੀ ਪੀੜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਜਾਣੀ।
ਕਵੀ ਨੇ ਬਿਰਹਾ ਦੇ ਭਾਵ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਖਮਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਮੇਲ, ਜ਼ਖਮ, ਚੰਦਰੇ ਫੁੱਲ, ਇਸ਼ਕ ਅਧੂਰਾ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਰਤਮਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਨਿੱਜੀ ਪੀੜਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਕਰਕੇ ਦੋ ਪਿਆਰੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵਿਛੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ਼ਕ ਕਹਾਣੀ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਵਿਛੜਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੈ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕਵੀ ਦੇ ਬਿਰਹਾ ਭਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਤੇ ਚੋਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਮੌਸਮਾਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਜਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਉਧੇੜ ਬੁਣ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਇਕ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦਾ ਨਾਇਕ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਮਨ ਭਾਉਂਦਾ ਪਿਆਰ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜ਼ਹਿਰ ਲੱਗੇ ਵਰਗੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਨਿਰਣੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਸਵਾਰਥ ਅਤੇ ਸਵੈ ਕੇਂਦਰਿਤ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ
ਹਰ ਕਿਸੇ 'ਤੇ ਹੱਕ
ਜਤਾਉਣਾ ਛੱਡ'ਤਾ
ਦਿਲ ਨੂੰ ਹੁਣ
ਸਮਝਾਉਣਾ ਛੱਡ'ਤਾ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਜੀ ਰਹੇ ਹਾਂ
ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਦਿਲ 'ਤੇ ਲਾਉਣਾ ਛੱਡ'ਤਾ
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਵੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੋਈ ਸਮਾਜਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੀ ਨਾ ਬਰਾਬਰੀ, ਜਾਤ ਪਾਤ, ਆਰਥਿਕ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਇਕ ਰੁਕਾਵਟ ਮੰਨਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਹਨ।

-ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ ਅਠਵਾਲ 

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੂੰ ਬੜੇ ਰੰਗ ਦਿਖਾਏ
ਲੇਖਿਕਾ : ਜਗਜੀਤ ਕੌਰ ਜੌਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ (ਰਜਿ:) ਪਲਾਹੀ, ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ: 98726-73703

'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੂੰ ਬੜੇ ਰੰਗ ਦਿਖਾਏ' ਜਗਜੀਤ ਕੌਰ ਜੌਹਲ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਲਈ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਹਨ। ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਲੁੱਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬੜੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਕਾਫ਼ੀ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਣ, ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ:
ਐ ਆਜ਼ਾਦ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀਓ ਹਵਾਓ,
ਕਦੀ ਮੇਰੇ ਵਤਨ ਵੱਲ ਆਓ।
ਕਦੇ ਉਸ ਮੁਲਕ ਦੇ ਬਸ਼ਿੰਦਿਆਂ ਨੂੰ,
ਕੋਈ ਹੱਕ ਦੀ ਗੱਲ ਸਿਖਾਓ।
ਜਗਜੀਤ ਕੌਰ ਜੌਹਲ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਅਜੋਕੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਵਸਤੂ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਹੀਣਤਾ ਦਾ ਅਸਲ ਸੱਚ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਵੀ ਸਾਡੀ ਮਰਜ਼ੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਬਲਕਿ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਰਸਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਦਰਪੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਹੀ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ:
ਇਹ ਜੀਵਨ ਤਾਂ ਜੀਣਾ ਪੈਣਾ ਹੈ
ਰੋ ਕੇ ਕੱਟ ਲੈ, ਹੱਸ ਕੇ ਕੱਟ ਲੈ,
ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਪੈਣਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਰਵਿੰਦਰ ਚੋਟ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਅਠਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾਣਾ ਪੈ ਗਿਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੀ ਇਸ ਸਿਰੜੀ ਕੁੜੀ ਨੇ ਕੇਵਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖੀ ਬਲਕਿ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਟੀਚਰ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕਾ ਦਾ ਪਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਜੌਹਲ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਸੁਹਿਰਦ ਪਾਠਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਬੇਹੱਦ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਬਣਦਾ ਮਾਣ-ਸਤਿਕਾਰ ਜ਼ਰੂਰ ਦੇਣਗੇ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਰੁਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਚਮਕ
ਸ਼ਾਇਰ : ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਿਸ਼ਨ ਵਿਚਾਰ ਮੰਚ, ਕੈਨੇਡਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88

ਧਾਰਮਿਕ ਕਵਿਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸੇ ਤੇ ਸਕਾਫ਼ਤ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੀ ਰਹੀ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਬੋਲਬਾਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਅਕੀਦਤਮੰਦ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੋਸ਼ ਤੇ ਵਲਵਲਿਆਂ ਦੇ ਵੇਗ ਨੂੰ ਧਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਅੱਗੇ ਅੜ ਖਲੋਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਅਜਿਹੇ ਕਾਵਿ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਰਚਿਤ 'ਰੁਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਚਮਕ' ਪੁਸਤਕ ਇਸੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਛਾਪ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਤਾਸੀਰ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅਨੁਸਾਰ ਨੂਰ ਇਲਾਹੀ ਦੀ ਚਮਕ ਦੇ ਅੱਗੇ ਸਭ ਦੁਸ਼ਮਣ ਫਿੱਕੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਸੱਚ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਝੰਡੇ ਝੁੱਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਭੁੱਲਰ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 'ਸਾਡੀ ਪਹਿਚਾਣ' ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੁਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਮਲਾਲ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਖੂਹ ਵੱਲ ਜਾਣ 'ਤੇ ਚਿੰਤਤ ਹੈ। ਕਈਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਤਕਨੀਕੀ ਪੱਖ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੈ ਤੇ ਲਗਾਂ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਗੁਰਮੁਖ ਤੇ ਮਨਮੁਖ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੰਤੁਲਤ ਤੇ ਮਾਣ ਸਨਮਾਨ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨਾਨਕ ਰਾਜ ਦਾ ਹਾਮੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਚੁਫ਼ੇਰਾ ਭੈਅ-ਮੁਕਤ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਧੇਰੇ ਲਗਦਾ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 9988444002

ੴ ਸਤਿਨਾਮ ਮੁਕੰਦ ਰਾਗ ਗੌਂਡ
ਸੰਸਾਰ-ਸੁੱਖ-ਸ਼ਾਂਤੀ-ਸੰਦੇਸ਼
ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ਾਸਤਰ
ਲੇਖਕ : ਕਾਲੂ ਰਾਏ ਸੁਮਨ (ਨਿਰਵਾਣ ਕਲਮ)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 074394-48352

ਲੇਖਕ ਕਾਲੂ ਰਾਏ ਸੁਮਨ ਧਾਰਮਿਕ ਸਾਹਿਤ ਰਚਣ ਵਿਚ ਇਕ ਹੰਢਿਆ ਵਰਤਿਆ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਤਕਰੀਬਨ 12 ਮਹਾਂਵਾਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੁਕੰਦ ਸੰਸਾਰ-ਸੁੱਖ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼। ਮੁਕੰਦ ਸਿਰਮੌਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਮੁਕੰਮਦ ਪਰਾਮਨੋ ਵਿਗਿਆਨ। ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਬਾਰੇ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਭਗਵਾਨ ਬੁੱਧ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਬਾਰੇ (ਸਿੱਖਿਅਕ ਹੋਵੋ, ਸੰਗਠਿਤ ਹੋਵੋ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰੋ) ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਰਚਣਾ ਉਸ ਦੀ ਕਾਬਲ-ਏ-ਤਾਰੀਫ਼ ਉਪਲਬੱਧੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਕੋਲ ਪੈਂਦੇ ਪਿੰਡ ਬੋਲੀਨਾ ਦੇ ਵਾਸੀ ਸਵ. ਭਾਗ ਮੱਲ ਬਾਘਾ ਤੇ ਮਾਤਾ ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਬਾਘਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਮਹਾਂਵਾਕ 'ਮੁਕੰਦ ਮੁਕੰਦ ਜਪਹੁ ਸੰਸਾਰ, ਬਿਨ ਮੁਕੰਦ ਤਨ ਹੋਇ ਅਊਹਾਰ।' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਛਪਵਾਉਣ ਵਿਚ ਇਸ ਜੋੜੀ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਸ੍ਰੀ ਕੁਲਦੀਪ ਚੰਦ ਬਾਘਾ ਦਾ ਹੀ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ।
ਮੁਕੰਦ ਮੁਕੰਦ ਜਪਹੁ ਸੰਸਾਰ।
ਬਿਨ ਮੁਕੰਦ ਤਨੁ ਹੋਇ ਅਉਹਾਰ।
ਜਿਸ ਨਰ ਨਾਰੀ ਅੰਦਰ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਜਿਸ ਨੇ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਦਾ ਤਨ ਕਲੇਸਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਲੇਸ਼ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਸ਼ਟ ਦੇਵੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜੋ ਇਸ ਪਾਵਨ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੀ ਸੰਸਾਰ-ਸੁੱਖ-ਸ਼ਾਂਤੀ-ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਅੰਤਿਕਾ ਵਿਚ (ਪੰਨਾ 174) ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਅੰਦਰ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦਿਸ ਕੁਝ ਹੋਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਚਾਈ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦਿਖਾਈ ਵਿਚੋਂ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਲੱਭਣਾ ਤੇ ਉਸ ਸਚਾਈ ਨਾਲ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਭਲਾਈ ਕਰਨਾ ਹੀ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਸਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਰਾਗ ਗੌਂਡ ਵਿਚ ਰਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ 9 ਪੰਕਤੀਆਂ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਬੜਾ ਖੂਬਸੂਰਤ ਵਿਆਖਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। ਹਰ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਚੰਗੀ ਸੇਧ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਡੀ.ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਢਾਈ ਅਕਸ਼ਰ ਪ੍ਰੇਮ ਕੇ
ਲੇਖਕ : ਕਾਲੂ ਰਾਏ ਸੁਮਨ (ਨਿਰਵਾਣ ਕਲਮ)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 102
ਸੰਪਰਕ : 074394-48352

ਭਗਤੀ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਜੇਕਰ ਆਪ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੰਡਲ ਦੀਆਂ ਸਿਖਰਾਂ ਛੂੰਹਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਵਿਰੁੱਧ ਇਸ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ, ਪਖੰਡਾਂ, ਜਾਤ-ਪਾਤ ਅਤੇ ਊਚ-ਨੀਚ ਦੇ ਭਾਵ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਆਪ ਨੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨੂੰ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹਰ ਪਾਸੇ ਅਸ਼ਾਂਤੀ, ਨਫ਼ਰਤ, ਲੜਾਈ-ਝਗੜੇ ਦਾ ਘੋਰ-ਹਨੇਰਾ ਪਸਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਪੋਥੀਆਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਡਿਤ, ਪਾਂਧੇ, ਪ੍ਰੋਹਿਤ, ਪੁਜਾਰੀ ਤੇ ਕਾਜ਼ੀ ਮੁੱਲਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ:
ਪੋਥੀ ਪੜ੍ਹ ਪੜ੍ਹ ਜਗ ਮੂਆ
ਪੰਡਿਤ ਭਇਆ ਨਾ ਕੋਇ॥
ਢਾਈ ਅਕਸ਼ਰ ਪ੍ਰੇਮ ਕੈ
ਪੜ੍ਹੈ ਸੋ ਪੰਡਿਤ ਹੋਇ॥
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਕਾਲੂ ਰਾਏ ਸੁਮਨ 'ਨਿਰਵਾਣ ਕਲਮ' ਨੇ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ 'ਪ੍ਰੇਮ' ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਉਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਅਧੀਨ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਸਰਲ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਾਇਆ ਹੈ:
ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਹੈ? ਪੰਡਿਤ,
ਪ੍ਰੇਮ ਪੜ੍ਹਨੇ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਪ੍ਰੇਮ ਬਣਾਏ ਪ੍ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਪੰਡਿਤ,
ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਪ੍ਰੇਮ ਹੀ ਪਰਖ ਹੈ,
ਪ੍ਰੇਮ ਹੀ ਲੋਕ ਧਰਮ ਹੈ, ਅੰਤਕਾ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਇਕ ਵਧੀਆ ਯਤਨ ਹੈ।

-ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 93573-24241

ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ
ਸਿਮਰਨ
ਲੇਖਕਾ : ਮੋਨਿਕਾ ਦੇਵੀ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਮਿਸਰਦੀਪ ਭਾਟੀਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 092132-25752

'ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਸਿਮਰਨ' ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚੇਤਾ ਮੋਨਿਕਾ ਦੇਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਮਿਸਰਦੀਪ ਭਾਟੀਆ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੱਕ ਕਿੰਨਰ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸਿਮਰਨ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਚਾਈ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਚ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਕਿੰਨਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਗਲਤ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਗ਼ਲਤ ਨਜ਼ਰੀਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਮੋੜ 'ਤੇ ਤੰਗ ਕਰਨਾ, ਕਸ਼ਟ ਦੇਣੇ ਆਦਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜੋ ਕਿ ਸਿਮਰਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਦਰਜ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਸੀਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸਿਮਰਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਫਿਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਇੰਨਾ ਕੁਝ ਸਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਉਹ ਲਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਉਹ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਸ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹਰ ਇੱਕ ਇਨਸਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਅੰਦਰ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਹੋਵੇ ਲੇਖਕਾ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬੁਹਤ ਨੇੜੇ ਹੋ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਨ ਭਾਵਕ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਜੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਇਹ ਸਾਦੀ ਤੇ ਯਥਾਰਥ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਵਾਪਰਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਬਦਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਸਮਾਜ 'ਚ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਸਕਣ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਉਣ ਤੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

 ਮਲਕਾ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੋਢੀ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98146-26726

ਸੋਢੀ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਨਿੱਠ ਕੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। 'ਮਲਕਾ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ' (ਜੀਵਨੀ ਸਾਹਿਤ) ਲੇਖਕ ਦੀ ਨੌਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜੋ ਜੀਵਨੀ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਮਹਾਂਨਾਇਕ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ, ਲੋਕ ਦੰਦ ਕਥਾਵਾਂ, ਨਾਇਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਕੋਲੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਸੋਮੇ ਲਿਖਣ ਲਈ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੀਵਨੀ-ਰਚਨਾ ਅਤੀਤ, ਵਰਤਮਾਨ ਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਕਾਲ-ਖੰਡਾਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਵਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੇਬੁਨਿਆਦ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਸੋਢੀ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਹੀ ਵਸੀਲਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗਲਪਵਿਧੀ ਅਪਣਾ ਕੇ ਰੌਚਿਕਤਾ ਦਾ ਢੰਗ ਵਰਤਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਗਲਪ ਦੀ ਪੁੱਠ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਵਰਨਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਗੱਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਾਰਥਿਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ 21 ਕਾਂਡ ਜਿੰਦਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤਿਮ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤਹਿ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਾਠਕ ਪੜ੍ਹਦਾ-ਪੜ੍ਹਦਾ ਬਹੁਤ ਭਾਵਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ : 'ਪੱਥਰ ਵੀ ਰੋਣਗੇ ਸੁਣ ਕੇ ਕਹਾਣੀ ਮੇਰੀ, ਇਕ ਜਿੰਦਾਂ ਰਾਣੀ ਮੌਤਾਂ ਦੋ ਹੋਣੀਆਂ' ਕਾਵਿ-ਟੂਕਾਂ ਵੀ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਹਨ।
ਜਿੰਦਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਚਾਚੜ ਵਿਖੇ ਸ. ਮੰਨਾ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ 1817 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਮੰਨਾ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੁਮੇਦਾਰ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਸਨ, ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ. ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਔਕੜ ਸਮੇਂ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਿੰਦਾ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਚੁਸਤ, ਚੇਤੰਨ ਅਤੇ ਅਤੀ ਸੋਹਣੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੂਪਵੰਤੀ ਕਰਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਣਾ, ਬਹੁਤ ਗੌਰਵਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੰਦਾਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਬਿਆਨ ਅਤੀ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਗਲਪ ਰਚਨਾ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਜਿੰਦਾਂ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀਆਂ ਰਾਣੀਆਂ, ਰਖੇਲਾਂ, ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ। 1831 ਦੀ ਸਤਲੁਜ ਸੰਧੀ ਕਾਰਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਵੱਲ ਝਾਕ ਨਾ ਸਕੀ। ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੋਈ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ 1839 'ਚ ਹੋਣ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਦੇ ਪਹਾੜ ਆ ਡਿੱਗੇ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਾਡਲੇ ਪੁੱਤਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਜਿਹੜਾ ਅਜੇ ਸਾਲ ਭਰ ਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਹੁੰਦਿਆਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਜਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਧਰ ਘਰੋਗੀ ਖਾਨਾ ਜੰਗੀ ਕਾਰਨ, ਜਿੰਦਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ ਇੰਡੀਅਨ ਜੰਗ ਤਾਂ ਜਿੱਤ ਲਈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਦੂਜੀ ਜੰਗ ਹਾਰ ਜਾਣ ਕਾਰਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਿੰਦਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ 'ਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਸ਼ੇਖਪੁਰਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਚ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੈਦ ਵਿਚ ਵੀ ਜਿੰਦਾਂ ਨੇ ਹੌਸਲਾ ਨਾ ਹਾਰਿਆ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸ਼ਿਕੰਜੇ 'ਚੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਖਰੀ ਦਮ ਤੱਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉੱਧਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ 'ਚ ਲਾਲਚ ਦੇ ਕੇ ਈਸਾਈ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਕੇਸ ਕਤਲ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਇਕ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸੌਦਾਗਰ ਮੂਲਰ ਦੀ ਬੇਟੀ ਬੰਬਾ ਮੂਲਰ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਬੜਾ ਕੁਝ ਭੈੜਾ ਵਰਤਿਆ। ਜਿੰਦਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤੰਗ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇੱਛਾ ਪੂਰਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਈਸਾਈ ਬਣਨਾ ਮਾਂ ਨੂੰ ਝੋਰੇ ਵਾਂਗ ਲੱਗਿਆ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਦਰਦ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਕਰੁਣਾਮਈ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਵਰਣਨ ਕੀਤੀ। ਜਿੰਦਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਭਾਵਕ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਦਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਥਾਂ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁੜ ਸਿੱਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਬਣਿਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਮਾਂ ਇਹ ਕੁਝ ਨਾ ਵੇਖ ਸਕੀ। ਇੰਝ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਦੀ ਇਹ ਜੀਵਨੀ ਸਿੱਖ-ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਦੇ ਜੂਝਣ ਵਾਲੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਗਾਥਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੋਢੀ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਕਾਨੀਬੰਦ ਕੀਤਾ। ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਵਾਕਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਸੋਧ ਕਰਨ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਇੰਡੋ-ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ਨਾਮਾ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੰਘਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 495 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 284
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚੇ ਪਰਵਾਸੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਸਨ, ਦੇ ਲੰਮੇ ਅਤੇ ਔਖੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਚੀਨੀ, ਜਾਪਾਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਭਵਿੱਖ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਜੀਵਨ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕ ਉਥੇ ਵਸਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਥਾਂ-ਪੁਰ-ਥਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰ-ਪੈਰ 'ਤੇ ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਰਾਬਰ ਕੰਮ ਲਈ ਇਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਉਜਰਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, 'ਪਾੜੋ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ' ਵਾਲੀ ਨੀਤੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਪਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਟੱਬਰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੱਦਣ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਸੀ। ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ ਕਾਰਨ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਪੱਕੇਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਉਹ ਜਥੇਬੰਦ ਹੋਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਣ ਲਗਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ, ਖੱਬੇ ਪੱਖੀਆਂ ਅਤੇ ਗ਼ਦਰੀਆਂ ਦਾ ਪੱਕਾ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ। ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਜਹਾਜ਼ ਜਿਹੇ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਉੱਦਮ ਅਤੇ ਹੌਸਲੇ ਦੀ ਥਾਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿਚ ਹੁਸੈਨ ਰਹੀਮ, ਭਾਈ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ, ਬਾਬੂ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਾਹਰੀ, ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼, ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ, ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਹੀ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬਾਰੀਕਬੀਨੀ ਨਾਲ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਰਪੱਖ ਹੋ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਏਥੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਕਲਮਬੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਗਿਆਨਵਰਧਕ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ, ਰੌਚਿਕ ਵੀ ਹੈ। ਤਸਵੀਰਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਸਰਹੱਦੋਂ ਪਾਰ
ਸੰਪਾਦਨ : ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੌਸ਼ਨ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
ਮੁੱਲ: 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 124
ਸੰਪਰਕ : 99884-44002

ਉਸਤਾਦ ਸ਼ਾਇਰ ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਅਤੇ ਰੌਸ਼ਨ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ ਗੱਜਰ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸਾਂਝਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸਰਹੱਦੋਂ ਪਾਰ' ਚੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਲਈ ਬੜੀ ਕੀਮਤੀ ਸੌਗਾਤ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿਚ ਫ਼ੈਲੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵੀ ਚਲਾਈ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਫਗਵਾੜੇ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਥਾ ਸਾਕੇਪ ਵੱਲੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਜੈਨ ਜੱਟ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਮੁੱਖਬੰਦ ਲਿਖਣ ਸੰਬੰਧੀ ਬੀਬੀ ਕਮਲੇਸ਼ ਸੰਧੂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਰਾਬਤਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਖਰੜੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਤੁਰੰਤ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਅਣਗੌਲੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜਨਾ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਅਣਸਰਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ 49 ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਸਥਾਪਿਤ ਕਲਮਾਂ ਵੀ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹਨ ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਡੇਰੇਦਾਰੀ ਦੀਆਂ ਗਿਣਤੀਆਂ-ਮਿਣਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੁਹਿਰਦ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦੇ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇਗਾ, ਉੱਥੇ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਫ਼ੈਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਕੁੜੱਤਣ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁੱਝ ਠੱਲ੍ਹ ਪਵੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਵੀਹ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦਸ ਗੀਤ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਪੰਜ ਬਾਲ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦੋ ਨਿਬੰਧ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਗਿਆਰਾਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ। ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਹੈ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਇੱਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਇਹ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਿਅਰ:
ਜੋ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ, ਪੀਰ ਮੁਰੀਦ ਤੇ ਬੁੱਲੇ ਨੇ।
ਓਸੇ ਮੱਤ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣ ਵਾਲੇ, ਅੱਜਕੱਲ ਰਾਹਵਾਂ ਭੁੱਲੇ ਨੇ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-280{

ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਹੱਬਤ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 180
ਸੰਪਰਕ : 98143-80749

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਤ ਪੁਸਤਕ, 'ਮੇਰੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਹੱਬਤ' ਵਿਚ 27 ਕੁ ਨਾਮਵਰ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਹੱਬਤ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਜੁਅਰੱਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਸਵਰਗੀ ਕਥਾਕਾਰ ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਿਊਂਦੇ ਜੀਅ ਸਾਕਾਰ ਨਾ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੜਕਨਾਮਾ, ਜਸਬੀਰ ਭੁਲੱਰ, ਬਚਿੰਤ ਕੌਰ, ਸੁਰਜੀਤ ਗਿੱਲ, ਮਨਮੋਹਣ ਬਾਵਾ, ਕਰਮਜੀਤ ਕੁੱਸਾ, ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ, ਜਸਵਿੰਦਰ, ਗੁਰਮੀਤ ਕੜਿਆਲਵੀ, ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ, ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ, ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ, ਡਾ.ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਬੀਬਾ ਬਲਵੰਤ, ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੇਵਾਲੀਆ, ਮੁਖਤਾਰ ਗਿੱਲ, ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਕੰਮੇਆਣਾ, ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ, ਜੁਗਿੰਦਰ ਸੰਧੂ, ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ, ਰਵੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ, ਤੇਜਿੰਦਰ ਮਾਰਕੰਡਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਲੇਰ, ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ, ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਚੱਠਾ ਅਤੇ ਸੱਤਪਾਲ ਸੰਤੋਖਪੁਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਏਨੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ, ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਵਿਕਤਾ ਦੇ ਲਿਬਾਸ ਹੇਠ ਢਕ ਲਪੇਟ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਲਾਤਮਕਿਤਾ ਵਿਚਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਹੱਬਤ ਕਿਧਰੇ ਗੁਆਚ ਹੀ ਗਈ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ, ਸੰਖੇਪਤਾ, ਸੰਜਮਤਾ ਅਤੇ ਸੁਹਜਤਾ, ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਹਾਲੇਦਿਲ ਬਿਆਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਆਚੀ ਹੋਈ ਪਹਿਲੀ ਮੁੱਹਬਤ ਦੀ ਤੜਪ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਕ-ਪਵਿੱਤਰ ਜਜ਼ਬਾ, ਪਹਿਲੀ ਤੱਕਣੀ, ਪਹਿਲਾ ਸਪਰਸ਼, ਪਹਿਲਾ ਹੌਸਲਾ, ਝਿਜਕ, ਸ਼ਰਮੀਲਾਪਣ, ਸਮਾਜਕ ਦਬਾਅ, ਅਲ੍ਹੜਪਣ ਸਭ ਕੁਝ ਜੀਵੰਤ ਹੋ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਕਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ੀਨਗੋਈ ਦੀ ਜੁਅਰੱਤ ਲੜਕੀ ਵਲੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਹੀ ਜਨਮ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਵਿਸ਼ਾ ਸਨਾਤਨੀ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਹਰ ਮਨੁੱਖ, ਹਰ ਦੇਸ਼-ਕਾਲ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਵਾਂ-ਨਿਵੇਕਲਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਦੁਹਰਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਨਵਾਂ ਨਕੋਰ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹੀ ਮੁਹੱਬਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਿੱਦਤ ਭਰੀ, ਪਾਕ-ਪਵਿਤੱਰ ਅਤੇ ਅਨੋਖੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਪਰਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਰੂਹ ਦੀ ਰਬਾਬ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਛੇੜਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਲੇਕਿਨ ਬੀਬਾ ਬਲਵੰਤ ਅਤੇ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਮਨ ਤੇ ਚਸਪਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰੌਚਕ ਅਤੇ ਨਿਵੇਕਲੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761 ed}f਼

ਮਨ ਮੇਰਾ ਉੱਡਣ ਨੂੰ ਕਰਦਾ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 60
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਇਸ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸੈਂਕੜੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਹਨ। ਅਧਿਆਪਨ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰਹੇ ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਹਾਵ-ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਬਹੁਤ ਖੂਬ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਧੀਆ ਲੇਖਣੀ ਦੇ ਮਾਹਰ ਹਨ ਉੱਥੇ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਮਨ ਮੇਰਾ ਉਡਣ ਨੂੰ ਕਰਦਾ ਵਿਚ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨੱਚਦੇ-ਟੱਪਦੇ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੇ ਦੇਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਉਡਾਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ 60 ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਚਿਕ 14 ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਚੋਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਹਾਥੀ ਦੀ ਹਾਰ, ਹੱਬੜੇ ਨਹੀਂ ਗੁਲਗੁਲੇ, ਜ਼ਾਲਮ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ, ਜੰਗਲ ਦਾ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ, ਮਾਂ ਤਾਂ ਮਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਤੋਤੇ ਨਾਲ ਬੀਤੀ, ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ, ਕੁਲਹਿਣੀ ਮਾਈ, ਖੂਹ ਲਈ ਇਨਸਾਫ, ਮਾਂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਾ ਪਾਲਣ, ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦਾ ਮਸ਼ੀਨੀ ਚੌਕੀਦਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਗਿਆਨ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਚਿਕ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਿੱਥੇ ਲੇਖਕ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਹੀ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਵੀ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਦਿਲੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਪਹਿਚਾਣ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਆਨਲਾਈਨ ਗੇਮਜ਼ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਧਾਰਣ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣਾ ਮਨੋਰਥ ਸਫ਼ਲ ਕਰਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਚਿੱਤਰ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਦੇ ਹਨ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਵਲੋਂ ਛਪਾਈ ਗਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਧੀਆ ਦਿੱਖ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਖੂਬ ਅਨੰਦ ਲੈਣਗੇ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-dph}&

ਮੇਰਾ ਰੁਬਾਈਨਾਮਾ
ਲੇਖਕ : ਆਸ਼ੀ ਈਸਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : 5 ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 174
ਸੰਪਰਕ : 83600-94105

'ਮੇਰਾ ਰੁਬਾਈਨਾਮਾ' ਆਸ਼ੀ ਈਸਪੁਰੀ ਦੀਆਂ ਰਚੀਆਂ 284 ਰੁਬਾਈਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦਸ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਜਮ, ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਸੰਕੋਚਵੀਂ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਅਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਗਤਾਂ, ਭੱਟਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਕੌਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੂਰਬੀਰ ਯੋਧਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਆਮ ਫੁੱਟਕਲ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰੁਬਾਈਆਂ ਸਿਰਜੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਲੇਖਕ ਦੀ ਉੱਚੀ ਅਤੇ ਸੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਹ ਵਡਮੁੱਲੀ ਰਚਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ-
'ਸਤਿਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਰਤੀ 'ਤੇ,
ਅੰਬਰ 'ਤੇ ਵਾਹ ਵਾਹ ਹੁੰਦੀ ਏ।
ਜੋ ਰਹਿਬਰ ਬਣ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ,
ਹਰ ਕਾਲ ਧਰਤ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ।
ਉਹ ਜਿਊਂਦੇ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ ਸਦਾ,
ਤੇ ਕਦੇ ਭੁਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ,
ਜੋ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ,
ਸਿਰ ਧੜ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਉਂਦੇ ਨੇ।'
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਕਰ ਕੇ 'ਸੇਧਾਂ' ਤੱਕ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪੈਂਡਾ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਲਾਹੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰ ਕੇ, ਅਵਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ, ਭਗਤ ਤੇ ਭੱਟ ਸਾਹਿਬਾਨ, ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸੰਵਾਰੀਆਂ, ਨਿਰਮਲ ਰੂਹਾਂ ਸੰਸਾਰ 'ਤੇ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਜਿੱਥੇ ਜੀਵਨ ਸੇਧ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਖੌਲਾਂ ਕਰਦੀਆਂ, ਪੁਰਜਾ-ਪੁਰਜਾ ਕੱਟ ਮਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਰੁਬਾਈ ਦੀ ਇੱਕ ਵੰਨਗੀ ਦੇਖੋ-
'ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਡੀ,
ਇਸਦਾ ਗਿਆਨ ਜ਼ਰੂਰੀ।
ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅੰਦਰ,
ਮਹਿਕੇ ਜਿਉਂ ਕਸਤੂਰੀ।
ਇਸਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ,
ਪੜ੍ਹ ਲਈਏ ਗੁਰਬਾਣੀ,
ਮਿਲੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਰ ਥਾਂ ਆਸ਼ੀ,
ਰਹੇ ਨਾ ਰੀਝ ਅਧੂਰੀ।'
ਆਸ਼ੀ ਈਸਪੁਰੀ ਦੀਆਂ ਰਚੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਰੁਬਾਈਆਂ 'ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਕੋਈ ਵੀ ਵੱਡੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਸ਼ੀ ਈਸਪੁਰੀ ਦੀ ਇਸ ਰਚਨਾ 'ਮੇਰਾ ਰੁਬਾਈਨਾਮਾ' ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਿੜ ਵਿਚ 'ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ' ਆਖਦਾ ਹੋਇਆ ਭਰਪੂਰ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

 ਵਿਪਰਦਾਸ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਰਤ ਚੰਦਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਜਗਮੇਲ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਰਸੀ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 650, ਸਫ਼ੇ : 264
ਸੰਪਰਕ : 011-23280657

'ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਚ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ, ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੱਤ ਹਨ।' ਂਇਹ ਨਾਵਲ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ 'ਵਿਪਰਦਾਸ' ਦੇ ਬੋਲੇ ਗਏ ਬੋਲ ਹਨ ਜਦੋਂ ਨਾਵਲ ਦੀ ਪਾਤਰ ਵੰਦਨਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਮਾਪਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਰਚੇਤਾ ਸ਼ਰਤ ਚੰਦਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਅਤੇ ਚਰਚਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਹਥਲਾ ਨਾਵਲ 'ਵਿਪਰਦਾਸ' ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਗਮੇਲ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਇਕ ਬੇਹੱਦ ਰੌਚਕ ਨਾਵਲ ਹੈ। 26 ਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਤਾਂ ਪੁਰਾਤਨ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਬਾਹਰੋਂ ਨਾਰੀਅਲ ਵਾਂਗ ਸਖ਼ਤ ਆਉਂਦਾ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ 'ਵਿਪਰਦਾਸ' ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਯੋਗੇਸ਼ਵਰ ਮੁਖੋਪਾਧਿਆਏ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬੇਸ਼ੱਕ ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਵੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਤਰੇਈ ਦਇਆਮਈ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਸਕੇ ਪੁੱਤ ਦਵਿੱਜ ਦਾਸ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਪਿਆਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਸਗੋਂ ਉਸ ਉੱਪਰ ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਭਰੋਸਾ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਪਰਦਾਸ ਨੂੰ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਢਾਂਚੇ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ ਦਵਿੱਜ ਦਾਸ ਦਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪਛੜੇ ਵਰਗ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਵਧੀਕੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੜਨਾ ਭਾਵੇਂ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਉਹ ਦਵਿੱਜ ਦਾਸ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕਦਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਸ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਖ਼ਰਚਾ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਨਾਵਲ ਅੰਦਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਪਾਤਰ ਉਸਾਰੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੁਗਤਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਦੁਆਰਾ ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾ ਪਾਤਰਾਂ , ਦਇਆਮਈ, ਸੀਤਾ, ਵੰਦਨਾ ਅਤੇ ਮੈਤ੍ਰਈ ਦੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਗੁੰਦਵਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕੜੀ ਨਾਲ ਕੜੀ ਜੁੜਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ 'ਤੇ ਪਾਠਕ ਇਕ ਵੇਗ ਵਿਚ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਖਾਸੀਅਤ ਹੈ ਕਿ ਨਾਵਲ ਅੰਦਰਲੀ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਚਾਹੇ ਉਹ ਵਿਚ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦੀ ਹੋਵੇ, ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਕ ਮੱਤਭੇਦਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਜਿੱਤਦੀਆਂ ਮਾਨਵੀ-ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਹੀ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਅੰਦਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਪਾਤਰ ਦਵਿੱਜ ਦਾਸ ਅਤੇ ਵੰਦਨਾ ਰਾਹੀਂ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਾ ਦਾ ਅਨੂਠਾ ਮੇਲ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਵਲ ਦੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪਾਤਰ ਪਾਤਰ ਫੋਕਟ ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਹ ਜਾਗੀਰਦਾਰੂ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਅਣਭਿੱਜ ਨਹੀਂ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਰੌਚਕ ਤੇ ਸਰਲ ਹੈ ਕਿ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਲੱਗਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਗੱਲਾਂ-ਬਾਤਾਂ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਿਰਜਣ ਵਾਲੇ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਬੰਗਾਲੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਗਮੇਲ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਨਾਵਲ ਰੂਹ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਰਨ ਦਿੱਤਾ ਸਗੋਂ ਇਕ-ਇਕ ਸਤਰ ਨੂੰ ਐਨੇ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਾਵਲ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਵਿਪਰਦਾਸ ਵਰਗੇ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਨਾਵਲਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪਾਠਕ ਵਰਗ  ਘੇਰਾ ਹੋਰ ਮੋਕਲਾ ਹੋਵੇਗਾ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65928

ਨਕਾਬਪੋਸ਼
ਲੇਖਕ : ਵੀਰਇੰਦਰ ਘੰਗਰੋਲੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ :250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 127
ਸੰਪਰਕ : 97799-53153

ਸਮਾਣਾ (ਪਟਿਆਲਾ) ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਲੇਖਕ ਵੀਰਇੰਦਰ ਘੰਗਰੋਲੀ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਨਾਵਲ 'ਨਕਾਬਪੋਸ਼' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ 10 ਅਧਿਆਇਆਂ 'ਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵੀਰਇੰਦਰ ਘੰਗਰੋਲੀ ਦਾ ਨਾਵਲ 'ਨਕਾਬਪੋਸ਼' ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਖਿਲਾਫ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਅਣਖੀ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ, ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੱਕ ਲਾਲ ਤਿਕੋਣ ਵਾਲੀ ਚਿੱਠੀ ਰਾਹੀਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਇਕ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਏ, 'ਨਾਮ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ', ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸਰਬੀ ਨਾਮ ਦੀ ਇਕ ਔਰਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੱਸ ਵਿਚ ਬਦਸਲੂਕੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਸੁੱਚੇ ਦਾ ਨਾਂਅ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਉਸ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਾਂਅ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਇਨਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਡਰ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਏ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਦੇ ਮੁੜ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਠੇਕੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸੇ ਲਾਲ ਤਿਕੋਣ ਵਾਲੀ ਚਿੱਠੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਠੇਕਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ 'ਨਕਾਬਪੋਸ਼' ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਦੂਰ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਬੁਰਾਈ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਬਾਕੀ ਅਧਿਆਏ ਵੀ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਬੀਤੇ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਸ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਮਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਮਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਬਕ ਹੈ ਜੋ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅਡੋਲ ਇਰਾਦੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਾਈਨੌਰ'
ਮੇਬਾਈਲ : 98888-42244

ਮਹਿਕਾਂ ਹੇਠ ਮਿੱਧਿਆ ਫੁੱਲ
ਲੇਖਕ : ਬਖਸ਼ਿੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 01679-233244

ਬਖਸ਼ਿੰਦਰ ਦਾ ਉਪਰੋਕਤ ਨਾਵਲ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ ਅੱਧ ਵਿਚਕਾਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਅਧੂਰਾ ਨਾਵਲ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਖਸ਼ਿੰਦਰ ਨੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾ ਲਿਖਤਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਕਈ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਕਾਲਮ ਵੀ ਲਿਖੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਪੇਂਡੂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਮੇਲਜੋਲ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਾਖੂਬੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਜੇਠਾ ਨਾਵਲ ਹੈ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਵੀ ਹੂੰਦੀ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਆਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ । ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਰਮਨ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਸਾਰੀ ਗਈ ਹੈ ।ਰਮਨ 'ਰਮੀ ਜੋ ਆਮ ਪੇਂਡੂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਗਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਦੇ ਦਮ ਤੇ ਕੁਝ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਸਦਕਾ ਉਹ ਕੁਰਾਹੇ ਵੀ ਪਿਆ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦੋਸਤਾਂ ਸਦਕਾ ਉਹ ਰੇਡੀਉ ਸਿੰਗਰ ਤੇ ਫਿਰ ਵੱਡੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਪਾਟਨਰ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਰਮਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਉਂਦੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਰਿਸ਼ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵਿਸਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਛੱਡ ਕੇ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਾ ਬੇਦੁੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਹਰ ਕੋਈ ਸਲਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਡੁੱਬਦੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪੱਛਦਾ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਹੈ ਪਰ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਵੀ ਦਿਸਦੀ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਕਹਾਣੀ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ ਵੀ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਗੋਂਦ ਵੀ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਪਰ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬਖਸ਼ਿੰਦਰ ਦਾ ਨਾਵਲ ਰੌਚਕ ਹੈ ਉਤਸੁਕਤਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਸੁਪਨੇ ਦਾ ਗਵਾਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ
ਲੇਖਕ : ਸੰਦੀਪ ਸਮਰਾਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 70091-09007

ਕਹਾਣੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸੰਦੀਪ ਸਮਰਾਲਾ ਨਵਾਂ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਅੱਠ ਲੰਮੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁਖ ਵਿਸ਼ੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਨਿੱਜੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਆਰਥਿਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ , ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਖੱਜਲਖੁਆਰੀ, ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨਾਲ ਵਕਤੀ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ। ਕਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਉੱਚ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਤੇ ਵਧੀਕੀਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ, ਤੇ ਹੋਰ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਥਾ ਰਸ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸੰਵਾਦ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਸਮਾਰਟ ਵਰਕ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਵਿਚੋਂ ਆਪਣਾ ਭਵਿਖ ਤਲਾਸ਼ਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਕਾਮਿਆਂ ਤੋਂ ਟਾਰਗੈਟ (ਕੰਮ ਦੀ ਨਿਸਚਿਤ ਸੀਮਾ) ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਘਾਟੀ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਰਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਨੌਕਰੀ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੰਮ ਵੱਧ ਉਜਰਤ ਘਟ ਹੋਣ ਨਾਲ ਉਹ ਵਿਆਹ ਦਾ ਵੀ ਸੁਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਵਿਰਾਟ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਬਹੁਤ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਠਕ-ਠਕ ਤੇ ਨੁਕਸ ਵਿਚ ਇਕ ਪਾਤਰ ਨੁਕਲ ਹੈ। ਆਪਹੁਦਰਾ ਤੇ ਲਾਪਰਵਾਹ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਸਹਿਯੋਗੀ ਬੰਗਾਲਣ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਘਰ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਲਿਆ ਕੇ ਗੈਰ ਸਮਾਜਿਕ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਮਾਪਿਆਂ (ਕਾਂਤਾ ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ) ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਂਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੋਨੋ ਜਣੇ ਹਰ ਵੇਲੇ ਲੈਪਟਾਪ ਤੇ ਕਈ ਕੁਝ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੋਨੋ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਤਣਾਓ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਇਤਨੀ ਸੀ ਬਾਤ' ਦਾ ਪਾਤਰ ਚੇਤਨ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਚਾਚੇ ਤੋਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਬੋਲਣ ਲਗਾ। ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਲਾਜ ਕਰਦੇ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਉਸ ਦੀ ਕੇਸ ਹਿਸਟਰੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਹੈ। ਇਕ ਗੱਲ ਇਸ ਪਾਤਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਬਾਤ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਗ਼ੈਰ-ਭਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਬੋਝ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਦੋ ਗਰੀਬ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਾਤਰ ਫੈਕਟਰੀ ਮਾਲਕ ਦੀਆ ਵਧੀਕੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ। ਘੜੇ ਜਿਡਾ ਮੋਤੀ ਤੇ ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹੈ । ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ਅਗਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਦੁਰਰਾਓ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰੇ। ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

 ਸ਼ਾਇਰੀ
ਲੇਖਕ : ਸਵਰਾਜਬੀਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਬੌਧਿਕ ਪੱਧਰ ਡੂੰਘੇ ਅਧਿਐਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸ਼ਾਇਰੀ' ਵਿਚਲੇ ਇਸੇ ਨਾਂਅ ਦੇ ਨਾਟਕ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਪੀਰੋ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਪੀਰੋ ਦੇ ਅੱਲੜ ਸਰੂਪ ਆਇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ, ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਸ਼ਰੀਫਾਂ ਅਤੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਧਾਰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦੀ ਕਰਦੀ ਲੋਹੜੇ ਦੀ ਹੁਸੀਨ ਚੁਲਬਲੀ ਮੁਟਿਆਰ ਆਇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਰਹਿਮਤ ਅਲੀ ਨਾਲ ਭੱਜ ਜਾਣ ਦੇ ਚਰਚੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਖੁੰਢ ਚਰਚਾ ਰਹਿਮਤ ਅਲੀ ਦੀ ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤੋਪ ਖਾਨੇ ਦੇ ਮੁਖੀ ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਦਾ ਖਾਸੋਖਾਸ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਹੈ ਰਹਿਮਤ ਅਲੀ। ਆਇਸ਼ਾਂ ਰਹਿਮਤ ਅਲੀ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਵਿਚ ਭਿੱਜ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮੋਹ ਦੇ ਦਰਿਆ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਛੱਲ ਓਦੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਆਇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰਹਿਮਤ ਅਲੀ ਆਪਣੇ ਬੌਸ ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਆਇਸ਼ਾਂ ਚੂਰੋ ਚੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਬੇਵਫਾਹੀ 'ਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਰਹਿਮਤ ਅਲੀ ਲਈ ਇਹ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ ਪਰ ਆਇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ, ਅੰਦਰ-ਬਾਹਰ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ।ਟੁੱਟ ਭੱਜ ਵਿਚੋਂ ਨਵੀਂ ਅਇਸ਼ਾਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, 'ਕੇਹੀ ਅਗਨ ਹੈ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ, ਮੈਂ ਵੀ ਝੁੰਮਰ ਪਾਵਾਂ/ ਮੁੜ ਮੁੜ ਲਾਵਾਂ ਮਹਿਫਲ ਤਨ ਦੀ, ਨਾਲੇ ਲੋਕ ਬੁਲਾਵਾਂ/ ਦੇਹੀ ਮੇਰੀ ਨਦੀ ਤ੍ਰੇਹ ਦੀ, ਡੂੰਘੀ ਚੁੱਭੀ ਲਾਵਾਂ/ ਦੀਨ ਜਲੇ ਤੇ ਜਲੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ, ਭਾਂਬੜ ਉਹ ਭਟਕਾਵਾਂ'। ਆਇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਉਠੀ ਚੀਸ ਕਰਕੇ ਚਾਹੇ-ਅਣਚਾਹੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ਼ਕੇ-ਮਜ਼ਾਜ਼ੀ ਦੀ ਮਾਰੀ ਆਇਸ਼ਾਂ ਇਸ਼ਕੇ-ਹਕੀਕੀ ਨਾਲ ਨਿਭਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਫਕੀਰੀ ਦੇ ਰਾਹ ਤੁਰਨ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਘੜਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਹੈ। ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਦੀ ਦੁਨਿਆਵੀ ਚਮਕ ਦਮਕ ਨਾਲ ਆਇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਲ ਰਹੀ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਟੱਕਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, 'ਮਹਿਲ ਤੇਰੇ ਦੇ ਉੱਚੇ ਕਿੰਗਰੇ ਡੱਕ ਡੱਕ ਮੈਨੂੰ ਰੱਖਦੇ, ਜਾਗੀ ਲਗਨ ਮਾਸ ਦੇ ਚੋਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡੱਕ ਨਾ ਸਕਦੇ'। ਇਸ ਗੁਨਾਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਇਹ ਹੋਈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਿਆਂ ਨੇ ਠੁਕਰਾਇਆ। ਨਫਰਤ ਕੀਤੀ।ਭਟਕਣੀ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਫਕੀਰ ਦੇ ਬੋਲ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ 'ਕਹਾਂ ਗਏ ਮੁਲਾਂ ਕਹਾਂ ਗਏ ਕਾਜ਼ੀ,ਕਹਾਂ ਗਏ ਕਟਕ ਹਜ਼ਾਰ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਿਨ ਦੋਏ ਪਿਆਰੇ, ਹਰਦਮ ਨਾਮੁ ਸੁਮਾਲ'।ਆਇਸ਼ਾਂ ਫਕੀਰੀ ਵੱਲ ਮੁੜੀ ਤਾਂ ਨਾਟਕ ਨੇ ਵੀ ਮੋੜ ਲਿਆ।ਆਇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਫਕੀਰੀ ਨੇ ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਹੱਥੋਂ ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਖੋ ਲਈ। ਮਾਮਲਾ ਗੁਲਾਬਦਾਸੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਡੇਰੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਆਇਸ਼ਾਂ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦੇ ਲੜ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਵਿਚਕਾਰ ਤਕਰਾਰ ਸਿਖਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦਰਬਾਰ ਖਾਲਸਾ ਦਾ ਪਰਵਾਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਕੋਈ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਡੇਰਾ ਲਗਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਕਿ ਭੱਵਿਖ ਵਿਚ ਆਇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੋਈ ਮਸਲਾ ਨਾ ਬਣੇ। ਅਗਲਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਿ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦਾ ਫਕੀਰੀ ਸੰਤ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲਾ ਲਿਬਾਸ ਕਿਸੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਦੀ ਦਿੱਖ ਵਿਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਸਤਿਸੰਗ ਦਾ ਰੰਗ ਦਰਬਾਰੀ ਰੰਗ ਵਿਚ ਬਦਲਣ ਲਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸੰਤ ਇਸ ਦੁਨਿਆਵੀ ਚਕਾ ਚੌਂਧ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਬਲਕਿ ਅਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਆਇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਰੰਡੀ ਹੋਣਾ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਅੱਗੋਂ ਉਸਦੀ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਕਾਰਨ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੀਆ ਸਮਝਣ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਇਸ ਲੀਲ੍ਹਾ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਵਿਚ ਡੁਬਦਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਆਕੇ ਆਇਸ਼ਾਂ ਪੀਰ ਦੀ ਪੀਰੋ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, 'ਪੀਰੋ ਸਾਈਂ ਮੈਂ ਮਿਲਾ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਫਕੀਰ'। ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦੇ ਸੰਗ ਲੱਗਗੇ ਪੀਰੋ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਣਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ,'ਪੀਰੋ ਪੀਆ ਪਾਇ ਕੇ ਸੁਹਾਗਿਣ ਹੋਈ'। ਹੋਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦਾ ਲੰਗੋਟੀਆ ਯਾਰ ਸਾਧੂ ਆਤਮਾ ਰਾਮ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦੀ ਗ਼ੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਲੰਗੋਟੀਆ ਯਾਰੀ ਦੀ ਧੌਂਸ ਜਮਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਪੀਰੋ ਤੇ ਡੋਰੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦੀ ਬੁਰਿਆਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਿੱਤਰ ਦੀ ਨਿਆਮਤ ਵਿਚ ਖਿਆਮਤ ਦਾ ਮੇਹਨਾ ਦੇ ਕੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਟਕਾਰਦਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਟਕਰਾਅ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਢਲੀ ਪੀਰੋ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਕੋਟ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਂ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮਿਲੀਭੁਗਤ ਨਾਲ ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਪੀਰੋ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਵਜ਼ੀਰਾਵਾਦ ਦੇ ਕਾਰਦਾਰ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਕੀਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਮੁੜ ਤੋਂ ਆਇਸ਼ਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਹੋਏ। ਪੀਰੋ ਦੇ ਦੀਦਾਰ ਨੂੰ ਤਰਸ ਰਹੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਤੱਕ ਜਦੋਂ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਹੁੰਚੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮਾਲਾ ਛੱਡ ਸਮਸ਼ੀਰ ਫੜ ਲਈ , ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਆ, ਕੁਝ ਸੰਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾ ਦਿੱਤੀ, ਇਸ ਰਾਹ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਟੱਕਰ ਹੋਈ। ਪੀਰੋ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਡੇਰੇ ਵਿਚ ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦੀ ਤਕਰਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਪੀਰੋ ਨੂੰ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਬਜ਼ਿੱਦ ਹੈ। ਪੀਰੋ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, 'ਮੈਂ ਔਰਤ ਹਾਂ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰਾ ਹਾਂ, ਪ੍ਰੇਮ ਹਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹਾਂ' ਕਟਾਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨਾਲ ਇਲਾਹੀ ਬਖਸ਼ ਦਾ ਮਨ ਤਾਂ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਗੁਲਾਬਦਾਸੀ ਡੇਰੇ ਦੇ ਕੁਝ ਟਕਸਾਲੀਆਂ ਦੀ ਰੜਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪੀਰੋ ਨੂੰ ਰੰਡੀ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਔਰਤ ਹੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਦਾਅ ਧੋਖਾ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਅਤੇ ਪੀਰੋ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪਾਤਰ ਪ੍ਰੇਮੀ ਈਸਨ ਰਾਹੀਂ ਕਰਵਾੳਂਦੇ ਹਨ। ਈਸਨੋ ਜ਼ਹਿਰ ਵਾਲਾ ਦੁੱਧ ਪੀਰੋ ਨੂੰ ਪਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੀਰੋ ਨੂੰ ਨਾ ਬਚਾਅ ਸਕਣ ਦੇ ਦੁੱਖ ਵਿਚ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਦੁੱਧ ਪੀਕੇ ਪੀਰੋ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਮੌਤ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ । ਨਾਟਕ ਦੀ ਅੰਤਿਕਾ ਵਿਚ ਨਾਟਕਕਾਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਟਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਪੀਰੋ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਨਾਟਕ ਬੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁੱਠ, ਰੰਗਮੰਚੀ ਜੁਗਤਾਂ, ਨਾਟਕੀ ਮੰਤਵ ਅਤੇ ਪੈੜਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਨਾ ਪੁੱਛਿਓ ਮੇਰਾ ਹਾਲ
ਲੇਖਕ: ਭਾਰਤਬੀਰ ਸਿੰਘ 'ਸੋਬਤੀ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ: 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 172
ਸੰਪਰਕ : 98140-20612

ਭਾਰਤਬੀਰ ਸਿੰਘ 'ਸੋਬਤੀ' ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਕਾਲਤ ਦੇ ਬੇਹੱਦ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਭਰਪੂਰ ਸਮੇਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਇਸ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪੁਸਤਕ 'ਨਾ ਪੁੱਛਿਓ ਮੇਰਾ ਹਾਲ' ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪਰਤਾਂ ਦੀ ਬੜੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਰੱਖਦੇ ਹਨ:
ਦੂਹਰੇ ਚਿਹਰੇ ਇਤਨੇ ਦੇਖੇ,
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਸੋਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ,
ਸੋ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਦਾ
ਅਸਲੀ ਕਿੱਥੋਂ ਲਿਆਵਾਂ ਲੱਭ।
ਭਾਰਤਬੀਰ ਸਿੰਘ 'ਸੋਬਤੀ' ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਸਾਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਵਲੋਂ ਮਿਲਿਆ ਅਨਮੋਲ ਵਰਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫ਼ਿਕਰ ਅਤੇ ਤਣਾਓ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਵਿਚ ਹੈ। ਭੂਤਕਾਲ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪਛਤਾਵਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਭਾਵੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਡਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿਗਾੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਦੀ ਮੰਝਧਾਰ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸੁੱਖ-ਚੈਨ ਤਬਾਹ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ:
ਹਰ ਕੋਈ ਦਿਸਦਾ ਫ਼ਿਕਰ ਵਿਚ ਫਸਿਆ,
ਲੱਭੇਗਾ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ, ਜੋ ਨਹੀਂ ਇਸ ਵਿਚ ਧਸਿਆ
ਸੁਸਰੀ ਵਾਂਗੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਸਰੀਰ ਸਾਰਾ
ਤੁਰਿਆ ਫਿਰਦਾ ਬੰਦਾ ਮਾਰਾ-ਮਾਰਾ।
ਜੇਕਰ ਤੋਲ-ਤੁਕਾਂਤ ਦੀਆਂ ਗਿਣਤੀਆਂ-ਮਿਣਤੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਭਾਰਤਬੀਰ ਸਿੰਘ 'ਸੋਬਤੀ' ਦੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਰਸ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਏਨੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਇਕੋ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਪਤਨੀ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਦੀ ਦਰਦਨਾਕ ਪੀੜਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪਰਿਪੱਕ ਕਵੀਆਂ ਵਿਚ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਸੰਪਰਕ : 98146-28027

ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ
ਸ਼ਾਇਰ : ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ-ਪ੍ਰਤੀਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ-300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ-160
ਸੰਪਰਕ-98142-31698

ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਨਜ਼ਮ ਦਾ ਜਾਣਿਆਂ ਪਹਿਚਾਣਿਆਂ ਸ਼ਾਇਰ ਤੇ ਅਦਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੈ। ਕੌਂਕੇ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਆਜ਼ਾਦ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇੰਝ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨਾਲ਼ ਵੀ ਵਾਹ-ਵਾਸਤਾ ਪੈਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਦਰਜਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ਼ ਲਿਆ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਨਯੋਗ ਪੁਸਤਕ 'ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ' ਉਸ ਦਾ ਨਿਰੋਲ ਮੌਲਿਕ ਨਜ਼ਮਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਸਵੈ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਅਵਾਮ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਥੁੜਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਹਰ ਸਿਆਸੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ਼ ਵਾਚਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਮ ਵਿਚ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਇਕਹਿਰੀ ਪਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਬਹੁਪਰਤੀ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਠਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲਾ ਵੇਗ ਠਹਿਰਾਓ ਨਾਲ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਜ਼ਮ 'ਇੱਕ ਬਲ਼ਦੀ ਦੁਪਹਿਰ' ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗ਼ਰਕ ਗਏ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਮਾਤਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਓਥੇ 'ਗਿਆਨ' ਵਰਗੀ ਨਜ਼ਮ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੀ ਮੁੱਠੀ 'ਚੋਂ ਕੁੱਝ ਕਿਰਨ ਵਰਗਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਸਟੇਟਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ' ਵਿਚ ਉਹ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਕੋਣ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ 'ਭਾਸ਼ਾ' ਵਿਚ ਉਹ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ਼ ਹੁੰਦੇ ਅਨਰਥ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਗੁਆਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ' ਵਿਚ ਕੌਂਕੇ ਸਿਰਜਣਾ ਵੇਲੇ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀਆਂ ਦੁਬਿਧਾਵਾਂ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਹਾਲਤ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕੋਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੁਗਤ ਨਾਲ਼ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। 'ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ' ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਜੇ ਬੇਲੋੜੀਆਂ ਤੱਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਠੰਢੀਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਪਾਠਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਤੁਰਦਾ ਹੈ, ਮਾਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਬਲੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ' ਕਿਤਾਬ ਅਸਲ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਹੀ ਪਰਤੌ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂਭਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਨਜ਼ਮ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਵੇਗੀ, ਅਜਿਹਾ ਮੇਰਾ ਯਕੀਨ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਲੌਕਡਾਊਨ
ਲੇਖਕ : ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 95
ਸੰਪਰਕ : 98181-78799

'ਲੌਕਡਾਊਨ' ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਸਾਡੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਾਮੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ ਜੀ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਲੌਕਡਾਊਨ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਨੇ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦੇਖੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਜੀਵਨ ਜਾਂਚ ਦਾ ਸਰੂਪ ਹੈ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲੌਕਡਾਊਨ ਦੀ ਕੈਦ ਜੋ ਕਿ ਹਰ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਨੇ ਹੰਢਾਈ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਲੌਕਡਾਊਨ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸੁਣ ਕੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡਰ ਤੇ ਘਬਰਾਹਟ ਵਰਗੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਹੰਢਾਉਣਾ ਪਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਤੇ ਗਵਾਇਆ ਵੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲੌਕਡਾਊਨ ਸੰਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦ ਲੌਕਡਾਊਨ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਬੇਰੰਗ ਲੱਗਾ ਸੀ ਉਸ ਦਾ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਮਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਪਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਰੁਝਾ ਕੇ ਲੌਕਡਾਊਨ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਬਣਾਇਆ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ, ਪਿੰਡ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਾਦੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਿਲ ਵਰਤਣ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ,ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ, ਤਰੱਕੀਆਂ ਵੱਧ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਰੋਨਾ ਨਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਇਕਦਮ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਕਾਫੀ ਲੋਕ ਮਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਚੱਲੇਗਾ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਅੱਗੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇਗੀ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਰੋਨਾ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਲੌਕਡਾਊਨ ਵਰਗੇ ਹਾਲਾਤ ਆ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਕੰਮਾਂਕਾਰਾਂ, ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ 'ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦਾ ਬਲ, ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ ਵਿਚ ਮਿਲ ਜੁਲ ਕੇ ਰਹਿਣ, ਆਪਸੀ ਮਿਲਵਰਤਨ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੁਝੇਵੇਂ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਜਿਹੇ ਗੁਣ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਵੀ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਲੌਕਡਾਊਨ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗ ਮੰਚ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ। ਸੋ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਨ ਦਾ ਸੰਤੋਖ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਨਸਾਨ ਅੰਦਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਅੰਦਰ ਲਾਲਸਾ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਹਿਜ ਤੇ ਸਬਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਮਨ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਸਰਲ ਤੇ ਸੌਖੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਲੇਖਕ ਆਪ ਪਾਠਕ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ । ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲੌਕਡਾਊਨ ਦੌਰਾਨ ਖੱਟੇ ਮਿੱਠੇ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਹਾਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਧੇਗਾ ਤੇ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਵੀ ਵਧੇਗੀ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਹੈ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਖੇੜਾ ਕਿਵੇਂ ਆਵੇ
ਲੇਖਕ: ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਝੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਬੈਕੁੰਠ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ: 490 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 154
ਸੰਪਰਕ : 94638-79278

'ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਖੇੜਾ ਕਿਵੇਂ ਆਵੇ' ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਝੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚੀ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਚੁਸਤ ਚਲਾਕੀਆਂ, ਮਲੀਨ ਸੋਚ, ਈਰਖਾ, ਸਾੜਾ, ਨਫ਼ਰਤ, ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਨਿਘਾਰ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਸਿਮਟ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੰਕੀਰਨ ਸੋਚ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ, ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਛੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਸ ਤਣਾਓਗ੍ਰਸਤ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਰਾਹ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਸ ਤਣਾਓਗ੍ਰਸਤ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿੱਕਲਣ ਲਈ ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ। ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਖੇੜਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਕੋਲ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਉਸ ਵਿਚ ਹੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ, ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਭੱਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਅਸ਼ਾਂਤ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਠਹਿਰਾਓ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹਦੇ ਲਈ ਗੁਰਬਾਣੀ ਹੀ ਸਰਬ ਉੱਤਮ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਜਗਿਆਸੂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ਼ ਇਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ਼ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਮੋਹ ਪ੍ਰਬਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅੰਦਰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਪ੍ਰਬਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-
ਮਨ ਤੂੰ ਜੋਤਿ ਸਰੂਪ ਹੈ ਆਪਣਾ ਮੂਲੁ ਪਛਾਣ॥
ਮਨ ਹਰਿ ਜੀ ਤੇਰੈ ਨਾਲਿ ਹੈ
ਗੁਰਮਤੀ ਰੰਗੁ ਮਾਣ॥
ਮੂਲੁ ਪਛਾਣਹਿ ਤਾਂ ਸਹੁ ਜਾਣਹਿ
ਮਰਣ ਜੀਵਣ ਕੀ ਸੋਝੀ ਹੋਈ॥
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਏਕੋ ਜਾਣਹਿ ਤਾਂ
ਦੂਜਾ ਭਾਉ ਨ ਹੋਈ॥
ਮਨ ਸਾਂਤਿ ਆਈ ਵਜੀ ਵਧਾਈ
ਤਾਂ ਹੋਆ ਪਰਵਾਣੁ॥
ਇਉ ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਮਨ ਤੂੰ
ਜੋਤਿ ਸਰੂਪੁ ਹੈ ਅਪਣਾ ਮੂਲੁ ਪਛਾਣ॥
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਖੇੜਾ, ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ, ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦੇ ਭਾਵ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਖੇੜਾ ਕਿਵੇਂ ਆਵੇ' ਸਕੂਲਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ, ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰੇਕ ਇਸਤਰੀ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਲੇਖ਼ਕ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਝੀ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲ਼ੀ ਪਾਈ ਹੈ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਮੇਰੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਯਾਤਰਾ
ਲੇਖਕ : ਸੱਤਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 126
ਸੰਪਰਕ : 94172-70305

ਸੱਤਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਜੋ ਕਿ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਰੌਚਕ ਬਿਆਨ ਹੈ। ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਤਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ ਬੜੀ ਹੀ ਸਰਲ ਤੇ ਸਧਾਰਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਹਨ। ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਦੇ ਕੁੱਲ 23 ਬੰਦ ਹਨ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਤਨ ਵਾਪਸੀ ਤੱਕ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਨੇ ਬੜੇ ਹੀ ਨਿਵੇਕਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਬਿਆਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸੱਤਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਬੜੀ ਹੀ ਸਧਾਰਨ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਬੜੇ ਹੀ ਸਧਾਰਨ ਬਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਘੁੰਮਦਿਆਂ ਕੀਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਉੱਪਰ ਆਉਂਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਫਿਰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ 'ਤੇ ਹੋਏ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਉਹ ਬੜੇ ਹੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਲਖੀ ਜਾਂ ਔਖਿਆਈ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਅਨੂੰਭਵ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਬਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਜੋ ਸੱਤਦੇਵ ਜੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਉਹ ਇਹ ਕਿ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕਾਰ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਤਿੱਥ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੀ ਰੀਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਅਰਚਨਾ ਕਰ ਕੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਸੱਤਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ ਵਲੋਂ ਬਿਆਨੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਰਹਿਣੀ-ਬਹਿਣੀ ਜ਼ਰੂਰ ਭਾਰਤ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਗਏ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਇਸ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕਠਿਨਤਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਗਾਨੀ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਦੋਸਤਾਨਾ ਬਣਾ ਲੈਣਾ ਬੰਦੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੱਤਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਰਹਿੰਦੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਦਾ ਬਿਆਨ ਵੀ ਬੜੇ ਸਹਿਜ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਲੋਕ ਵੀ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਅਮੀਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੂੰਦੇ ਹਨ। ਸੱਤਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਅਨੁਸਾਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪਾਬੰਦ ਦੀ ਵੀ ਤਾਰੀਫ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਜਿਥੇ ਜਿਥੇ ਵੀ ਉਹ ਘੁੰਮੇ ਉਥੋਂ ਦੀ ਸਾਫ਼ ਸਫ਼ਾਈ, ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਯਾਤਾਯਾਤ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਸੱਤਦੇਵ ਨੇ ਇਥੋਂ ਦੇ ਹਰ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬਾਖੂਬੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਵੀ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਠ-ਪੂਜਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਸਬਜ਼ੀਆਂ-ਫਰੂਟ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਕਵਾਲਟੀ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਖਾਣੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮਿਲਾਵਟ ਨਾ ਹੋਣਾ ਇਥੋਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖੂਬੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਸੇਕਸ਼ਪੀਅਰ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਅਨੁਭਵ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕਈ ਦਾਨੀ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤੇ ਹਨ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਦਿਲਚਸਪ ਅਨੁਭਵ ਜੋ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਫੇਰੀ ਵੇਲੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੇ ਉਪਰੋਕਤ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਰਲ ਸਧਾਰਨ ਅਤੇ ਸੱਚਾ ਬਿਆਨ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਨਵੀਂ ਰੁੱਤ
ਕਵੀ : ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਡੀ.ਪੀ. ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਐਂਡੀ ਮੀਡੀਆ ਹਾਊਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 199 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 87
ਸੰਪਰਕ : 98784-47635

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਸਾਰਥਕ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਪਰਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਫਲਸਫੇ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਪਹੀਆ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿਚ ਧਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਢਿੱਲੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ, ਪ੍ਰੌੜ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਬੇਖੌਫ਼ ਤੇ ਲਾਲਚ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਾਨਵੀ ਕਦਰਾਂ ਦੀ ਲੀਹ 'ਤੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲਾ ਜਿਊੜਾ ਹੈ।
ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਦੇਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੈਂ ਤਜਕਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਇਹ 1977 ਵਿਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਹੋਰ ਵੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ 2019, ਬੰਦੇ ਦੀ ਵੁੱਕਤ ਐ ਜਿਥੇ 2021, ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੇ ਪਲਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ 2023 ਅਤੇ ਕਲਮਾਂ ਜੋ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ 2024, ਹਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿਚ 2024 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਰਤ ਵਿਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸੁਰ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਿਨਾਂ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਨਹੀਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂਅ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਟਾਈਟਲ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ, ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ, ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀਆਂ ਝੀਥਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਅੰਦਰ ਸੁਟਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਸਫਰ ਆਰੰਭਦਾ ਹਾਂ... ਇਸ ਨਿੱਤ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰਵੀ ਸਫਰ ਬਾਰੇ ਸੂਰਜ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਯਾਨਿ ਜਗਤ ਵਰਤਾਰਾ ਇਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੋਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਨੋਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਸੂਰਜਾਂ ਦੀ ਤਪਸ਼ ਸਹਿਣੀ ਪਈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 34 ਸੈਲਾਨੀ ਛੰਦ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਆਓ, ਉਸ ਦੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਰੁੱਤ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਮੁਖੜੇ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 50 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਨਵੀਂ ਨਕੋਰ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਧਰਤੀ ਓਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਰੁੱਤਾਂ ਨਵੀਆਂ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਉਵੇਂ ਧਰਤੀ ਹੈ, ਹਰ ਰੁੱਤ ਪਤਝੜ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਬਹਾਰ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼-ਸਹਿਜ ਵੀ ਹੈ।
ਮੈਂ ਸੜਕ 'ਤੇ ਤੁਰਦਾ ਹਾਂ
ਸੜਕ ਦੀ ਉਡਦੀ ਧੂੜ
ਮੇਰੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡੇ 'ਤੇ ਜੰਮ ਜਾਂਦੀ ਹੈ
ਮੈਂ ਸੜਕ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਕੇ
ਇਕਲਵਾਂਝ ਮੈਨ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ
ਸੋਚਾਂ ਬਿਖਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ
ਮੈਂ ਸੋਚਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰ
ਬੋਝੇ 'ਚ ਭਰ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ...
ਮੈਂ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਆਪਣੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹਾਂ
ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਬੋਝਾ ਫਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਮੈਂ ਘਰ ਮਾਯੂਸ ਪਰਤਦਾ ਹਾਂ।
ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਇਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਚੇਤਨ ਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਗੀਤ ਹਨ :
ਨਾ ਗਾ ਤੂੰ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਗੀਤ ਕੁੜੇ
ਇਹ ਜਗ ਹੈ ਝੂਠੀ ਪ੍ਰੀਤ ਕੁੜੇ
ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਆ ਨੀ ਜਿੰਦੇ' ਸਫ਼ਾ 62 ਆਪਣੇ ਸੰਗ ਸੰਵਾਦ ਹੈ, ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਸੰਵਾਦ ਆਪਣੇ ਸੰਗ ਨਹੀਂ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਬੇਕਿਰਕ ਚਾਲ ਨਾਲ ਹੈ। ਸਮਾਂ ਜੋ ਮਾੜੇ ਨੂੰ ਚਲਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਗੜੇ ਲਈ ਜੀ ਆਇਆਂ ਦੇ ਝੰਡੇ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਇਸ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਭਾਂਜਵਾਦੀ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਬੋਲਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ, ਸੰਭਲਦਾ ਹੈ।

ਭਾਵੇਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਓਲਡ ਹਨ ਪਰ ਗੋਲਡ ਹਨ।
-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਿੱਟੀ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 208
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਲੇਖਕ ਪਿੰਡ ਆਲਮਵਾਲਾ ਕਲਾਂ, ਤਹਿ: ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੋਗਾ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਬੀ.ਸੀ. ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਵਾਂਗ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਨਾਲ ਮੋਹ ਹੈ, ਤਰਸੇਵਾਂ ਹੈ, ਹੇਰਵਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਆਪਣੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਆਪਣੀਆਂ ਵਾਰਤਕਨੁਮਾ ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 17 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਭ ਘਟਨਾਵਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੀਆਂ, ਹੱਡੀ ਹੰਢਾਈਆਂ, ਆਪ-ਬੀਤੀਆਂ, ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰੀਆਂ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਚ 'ਉਦੋਂ ਅਤੇ ਹੁਣ' ਵਿਚ ਕੰਪਨ ਹੈ। ਵਾਇਬਰੇਸ਼ਨ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ, ਲਾਊਡ-ਸਪੀਕਰ ਸਨ, ਰੇਡੀਓ, ਟ੍ਰਾਂਜ਼ਿਸਟਰ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਕੱਚੇ-ਘਰ, ਕੱਚੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ ਗੱਡੇ, ਰਥ, ਘੋੜੇ-ਘੋੜੀਆਂ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਊਠਾਂ, ਬੋਤਿਆਂ ਨਾਲ ਅਤੇ ਬੈਲਾਂ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਕੱਚੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਆਣੀਆਂ ਪਾਂਡੂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਦੋਂ ਤਰਖਾਣ, ਨਾਈ, ਝਿਊਰ, ਮਰਾਸੀ, ਮਜ੍ਹਬੀ-ਸਿੱਖ ਲਾਗੀਆਂ ਵਾਲੇ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ (ਹੁਣ) ਅਸੀਂੱ ਸਭ ਕੁਝ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੀ ਉਡਾਣ ਭਰੀ ਸੀ। 'ਬਰਾੜ' ਦੀ ਕਲਮ ਨੇ 1947 ਅਤੇ 1984 ਦੀਆਂ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਲੀਕੀਆਂ ਹਨ। 1952 ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ (ਮਰਹੂਮ) ਵੇਲੇ ਮੁਰੱਬੇਬੰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਵਿਖਾਈ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਜੰਝਾਂ ਕਿਵੇਂ ਚੜ੍ਹਦੀਆਂ ਸਨ, ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਬਿਆਨੀ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਦਾਜ ਵਿਚ ਘੋੜੀ-ਜੋੜੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਨੌਜਵਾਨ ਫੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ, ਮਿੱਤਰਾਂ-ਦੋਸਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਵੀ ਦੱਸੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਲਾਂ ਵੀ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਚਿੱਤਰ ਉਲੀਕੇ ਹਨ। ਗੱਲ ਕੀ ਲੇਖਕ ਜਿਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਵੀ ਫੋਕਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਰੇਸ਼ਾ-ਰੇਸ਼ਾ ਉਘਾੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਹਰ ਯਾਦ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਭਾਵਪੂਰਤ ਰਾਹਲ ਵਗਲਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਵਿਚਾਰਨਯੋਗ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਰਤਕਨੁਮਾ ਯਾਦਾਂ ਬੜੀਆਂ ਜਟਿਲ ਹਨ। ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਪਾਠਕ ਦੀ ਉਂਗਲ ਫੜ ਕੇ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਿੱਧਰੋਂ ਕਿੱਧਰ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਵੇ। ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਆਊਟ ਲਾਈਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿੰਦੀਆਂ..., ਲਾ ਕੇ ਸੰਖੇਪਤਾ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਹਾਇਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਘੱਟ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ (ਨੈਰੇਟਿਵ ਫਰੀਕੁਐਂਸੀ) ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਕਬੱਡੀ ਦਾ ਖਿਡਾਰੀ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮੈਚਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਮੈਂਟਰੀਆਂ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਦਵਾਨ, ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਉਪਰੰਤ, ਲੇਖਕ ਦੀ ਸੰਖੇਪ-ਜੀਵਨੀ/ਸ਼ਬਦ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਉਲੀਕ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਮੋਬਾਈਲ : 88376-79186

ਉੱਠ ਪੰਜਾਬ ਸਿਆਂ
ਲੇਖਕ : ਕੈਪਟਨ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਪ੍ਰੋ. ਧਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 89686-05010

ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਏ ਬਿਊਰੋਕਰੈਟ ਰਿਕਾਲਜ਼' ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ। ਕੈਪਟਨ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਨਿਆਂ ਸਕੱਤਰ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਮਲੇ-ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਤੇ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਪੰਜਾਬ ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਰੈਵੇਨਿਊ ਤੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਸਹਿ ਸਕੱਤਰ, ਕੋਆਪਰੇਟਿਵ ਸਹਿ ਕਮਿਸ਼ਨਰ, ਡੀਸੀ ਮੋਗਾ, ਚੇਅਰਮੈਨ ਪੰਜਾਬ ਫਿਲਮ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਜਿਹੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕਾਰਜ ਕਰਦਿਆਂ ਕਲਾ, ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੇ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ ਡਾ. ਜ਼ੋਰਾ ਸਿੰਘ, ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ, ਸਾਬਕਾ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸੰਸਾਤਮਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ 15 ਚੈਪਟਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤਿਕਾ ਵਜੋਂ ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ 8 ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਸਮੇਂ ਕੈਪਟਨ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਮਾਜਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ - ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਅਲਾਮਤ, ਗੈਂਗਸਟਰ, ਸਿਆਸਤ, ਮਾਫ਼ੀਆ ਰਾਜ ਆਦਿ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੌੜ ਤੇ ਟ੍ਰੈਵਲ ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਆਈਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੇ ਤ੍ਰਾਸਦੀਆਂ ਵਿਚ ਇਹਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਮੱਤ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਂ ਸਦਾ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਬਦਲਿਆ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਬਦਲੇਗਾ। ਅਜਿਹੀ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਤੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਈ ਹੈ ਇਹ ਕਿਤਾਬ! ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਮਹਾਂਵਾਕ 'ਅਗਾਹਾਂ ਕੂ ਤ੍ਰਾਂਘ' ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕਰਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਜੋਖਮ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਲਈ ਲੇਖਕ ਕੈਪਟਨ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਨੁਵਾਦਕ ਡਾ. ਧਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਅਲਬੇਲਾ
ਲੇਖਕ : ਮੱਖਣ ਭੈਣੀਵਾਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ, ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਸਾਹਿਬ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98155-84170

ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਮੱਖਣ ਭੈਣੀਵਾਲਾ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ 'ਅਲਬੇਲਾ' ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਹੋਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਧਿਆਪਕ ਕਿੱਤੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਚੇਤ ਹੈ। ਉਹ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਹਿਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਲਿਖੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਦੂਸਰੇ ਗਾਇਕਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਗਵਾਇਆ ਹੈ। ਮੱਖਣ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਕ ਪਾਸੇ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਿਆ। ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਬੁਰਾਈਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਦਾ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਇਹ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੱਖਣ ਦੀ ਇਹ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਇਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਉਸ ਵਿਚ ਲੱਚਰਪੁਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਹੋਛੀ ਗੱਲ ਲੇਖਣੀ ਵਿਚ ਵੇਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਬਹੁਤ ਸਾਧਾਰਨ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਉਤਰਾਅ ਚੜ੍ਹਾਅ ਵੀ ਆਏ ਪ੍ਰੰਤੂ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਨਹੀਂ ਡੋਲਿਆ। ਅਜਿਹੇ ਗੁਣ ਹੀ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਉਤਾਂਹ ਵੱਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੱਖਣ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿਚ ਆਪ ਅੱਜ ਤੇ ਕੱਲ੍ਹ, ਜਵਾਨੀ, ਪੈਨਸ਼ਨਰ, ਬਚਪਨ, ਦਿਲ ਦਾ ਮਹਿਰਮ, ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੇ, ਸਵੇਰੇ ਦੀ ਸੈਰ, ਸਤਿਕਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ, ਮੈਨੂੰ ਲੋੜ ਬੜੀ, ਫੇਸਬੁੱਕੀਏ ਯਾਰ, ਪਵਿੱਤਰ ਨਾਮ, ਮਜ਼ਦੂਰ, ਕਿਸਾਨ, ਬਾਪੂ ਜੀ ਆਦਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਦਿਲਖਿੱਚਵੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ : 'ਬਾਪੂ ਜੀ ਸਾਡਾ ਉੱਦਮੀ ਬਾਹਲਾ, ਕੰਮ ਦੇ ਫੱਟੇ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲਾ।/ਉੱਠ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ, ਗਰਮੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਹੋਵੇ ਸਿਆਲ।
ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਲੇਖਣੀ ਵਿਚ ਕਚਿਆਈ ਰੜਕਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਹਰ ਦਿਨ 24 ਘੰਟੇ ਕਿਵੇਂ ਜਿਉਈਏ
ਲੇਖਕ : ਆਰਨਲਡ ਬੇਨੇਟ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ :160 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 79
ਸੰਪਰਕ : 01679-233244

ਆਰਨਲਡ ਬੇਨੇਟ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਵਲ, ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਚਾਰ ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਲਈ 100 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੇਖ ਲਿਖੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਸੈੱਲਫ਼ ਹੈਲਪ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ। 'ਹਰ ਦਿਨ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਕਿਵੇਂ ਜਿਉਈਏ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਐਡਵਾਂਸ 'ਚ ਬਰਬਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅਗਲਾ ਸਾਲ, ਅਗਲਾ ਦਿਨ, ਅਗਲਾ ਘੰਟਾ ਤੁਹਾਡੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਇਕ ਵੀ ਪਲ ਬਰਬਾਦ ਨਾ ਕਰੋ । ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਲੋਂ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਨੁਰਾਧਾ ਰਾਣੀ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 13 ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। 'ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਚਮਤਕਾਰ', 'ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨਾਲੋਂ ਵਧ ਕੇ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ', 'ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਸਾਵਧਾਨੀ', 'ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ,' 'ਟੈਨਿਸ ਅਤੇ ਉਹ ਅਮਰ ਆਤਮਾ', 'ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖੋ', 'ਮਨ ਨੂੰ ਵੱਸ 'ਚ ਕਰਨਾ', 'ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਮਨੋਦਸ਼ਾ', 'ਕਲਾ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ', 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਉਦਾਸੀਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ', 'ਗੰਭੀਰ ਅਧਿਐਨ', 'ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ', 'ਆਰਨਾਲਡ ਬੇਨੇਟ ਦੀ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀ' ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਸੌਂ ਕੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਮੂਰਖ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ'। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ 'ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੇਵੋ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਇਕ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਸਕੇ, ਜਿਸ ਦੀ ਮਿਆਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਔਸਤ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਚ 50 ਮਿੰਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।'
ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ 'ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਢੰਗ ਸਾਹਿਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਦੂਜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਵੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖਣ, ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨ

 ਆਤਮਹੱਤਿਆ
ਲੇਖਕ : ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 84270-00341

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਕਟ ਇਸ ਵੇਲੇ ਘੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਰੂਪ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਸੰਕਟ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤਕ ਸਿਖਰ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਅਸਲ ਜੜ੍ਹ ਨੂੰ ਦੇਖਣ-ਸਮਝਣ ਦੇ ਯਤਨ ਬਹੁਤੇ ਵਿਰਲੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੁੱਖ ਸਮਰਿੱਧ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈਂਦਾ ਮੱਧਵਰਗੀ ਨਿਮਨ ਕਿਸਾਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀ ਮਾਰੂ ਆਰਥਿਕ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ, ਕੁਝ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਫੈਲੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਭੂਮੀਹੀਣ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਅੰਤ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਿਛਲੇ 30-40 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਡੇ ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ, ਧਰਨਿਆਂ-ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਦਾ ਗਵਾਹ ਵੀ ਬਣਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਕਤ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਕਾਫੀ ਗੰਭੀਰ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦਾ ਚੌਥਾ ਨਾਵਲ 'ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ' (2025) ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਕਾਰਨਾਂ, ਪ੍ਰੇਰਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਨਿਵੇਕਲੇ ਗਲਪੀ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀ ਪੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ-ਵਸਤੂ ਦੇ, ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆ, ਬਲਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਇਸ ਗਲਪੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨ ਖੁਦ ਵੀ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜੰਟੇ ਵਰਗਾ ਪਾਤਰ ਕਾਲੀ ਨੰਬਰਦਾਰ, ਲੱਛਮਦਾਸ ਆੜ੍ਹਤੀਆ ਤੇ ਭਾਗਮੱਲ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਵਰਗੇ ਗੱਠਜੋੜੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਆੜ੍ਹਤੀਏ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਫੜੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਲਿਮਟਾਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪੈਸੇ ਟਰੈਕਟਰ ਟਰਾਲੀ ਤੇ ਹੋਰ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਖਰੀਦ, ਮਹਿੰਗੇ ਵਿਆਹਾਂ ਤੇ ਦਾਜ-ਦਹੇਜ ਅਤੇ ਅੰਤ 28 ਲੱਖ ਲਾ ਕੇ ਛੋਟੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਕੈਨੇਡਾ ਭੇਜਣ 'ਤੇ ਖਰਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਭੇਜੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਫੀਸ ਲਈ ਹੋਰ 6 ਲੱਖ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। 13 ਏਕੜਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਅੰਤ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਲਛਮਣ ਦਾਸ ਆੜ੍ਹਤੀਏ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਾ ਰਾਹ ਚੁਣ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਗਲਪੀ ਸੱਚ ਕੋਈ ਨਿਰਪੇਖ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਪਰ ਵਿਤੋਂ ਬਾਹਰੇ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਨੱਕ-ਨਮੂਜ ਦੀ ਖਾਤਰ ਭਾਈਚਾਰੇ/ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਬੇਲੋੜੇ ਖਰਚੇ ਕਰਨ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਚੰਗੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰੀ ਨੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਤਰਤੀਬ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਆਰੰਭ ਤੇ ਅੰਤ ਬਚੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਜੰਟੇ ਦੁਆਰਾ ਲਛਮਣਦਾਸ ਆੜ੍ਹਤੀਏ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰੀ ਕਰਵਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਇਸ ਵਕਫੇ ਦੌਰਾਨ ਬੰਦੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪਿਛਲਝਾਤ ਦੀ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜੰਟੇ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਚਾਚੇ ਬੰਤਾ ਸਿਹੁੰ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਜੋ ਜੰਟੇ ਵਾਲੀਆਂ ਅਲਾਮਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਜੰਟਾ ਇਕੱਲਾ 13 ਏਕੜ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ ਜਦ ਕਿ ਬੰਤ ਸਿਹੁੰ ਦੇ ਦੋ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ 13 ਏਕੜ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ ਕਿਸੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਹ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜਿਆ ਗਲਪੀ ਤਰਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਜਾਵੀਏ ਤੋਂ ਸੋਚਣ-ਸਮਝਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਤੇ ਸਮਝਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 224
ਸੰਪਰਕ : 98154-58666

ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ-ਸਮੀਖਿਆ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ। 'ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ' ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਡਾ. ਰੰਧਾਵਾ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਿਕ ਸੂਝ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਵਤਾਰ ਪਾਸ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਜੁਝਾਰ-ਵਿਦਰੋਹੀ ਕਾਵਿਧਾਰਾ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਕਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਚਰਚਾ ਆਮ ਪਾਠਕ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਚ-ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜੁਝਾਰ ਵਿਦਰੋਹੀ ਕਾਵਿ-ਧਾਰਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਡਾ. ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਸਮਝਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਪੜਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਐਨ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਾਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰੰਪਰਕ ਮਿੱਥਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਤੇ ਕੇਵਲ ਇਕ ਲੁਭਾਵਣਾ ਵਰਤਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਆਮ ਪਾਠਕ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹਿੰਸਾਤਮਿਕ ਨਾਅਰਾ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਡਾ. ਰੰਧਾਵਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਨੰਗੀ ਚਿੱਟੀ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਥਾਂ, ਵਿਹਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜਵੇਂ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸਾਰਾਂ, ਸੰਦਰਭਾਂ, ਵਿਰੋਧਾਂ ਤੇ ਦਵੰਦਾਂ ਦਾ ਕਲਾਤਮਿਕ ਸਿਰਜਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।' ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਸਮੀਖਿਆ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਅੱਠ ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਵਿ-ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਆਂਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਤੇ ਪਾਸ਼ ਨਾਲ ਇਕ ਲੰਮੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ। ਪਾਸ਼ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਨਵੀਨ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਮਮੀਰਾ
ਲੇਖਕ : ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98141-68611

ਬਾਪੂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਅੱਟਣਾਂ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਆਈਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮਮੀਰਾ' ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਦੀ ਗਿਆਰਵੀਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਮੌਲਿਕ, ਚਾਰ ਸੰਪਾਦਿਤ ਅਤੇ ਦੋ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਅਥਾਹ ਪਿਆਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਵਿ ਸਰਮਾਏ ਤੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਵਾਕਿਫ਼ ਹਨ:
ਕਦੇ ਮਤਰੇਈਆਂ ਪੁੱਤ ਦਿੱਤੇ ਨਹੀਂ ਪਾਲ ਕੇ,
ਰੱਖਿਓ ਪੰਜਾਬੀਓ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ।
ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਦੁੱਖ-ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਦੰਭੀ ਕਿਰਦਾਰ ਵਿਚ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਵੀ ਕਦਰ ਨਹੀਂ ਪਾਈ, ਬਾਬੇ ਦੀ ਰਬਾਬ ਦੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਵੀ ਅਸੀਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ, ਚੰਗੇ ਸੰਸਕਾਰ ਕੇਵਲ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ ਅਤੇ ਹਉਮੈ ਦੀ ਕੰਧ ਇੰਨੀ ਵਿਕਰਾਲ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ:
ਜੀਵਨ ਕਿੰਝ ਬਣੇ ਉਪਹਾਰ,
ਦੰਭੀ ਬਣਿਆ ਜਦ ਕਿਰਦਾਰ।
ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਹਰ ਰਚਨਾ ਹੀ ਬੇਹੱਦ ਮਿਆਰੀ ਅਤੇ ਸਚਿਆਰੀ ਹੈ ਪਰ ਧੀ ਦਾ ਬਾਰਾਂਮਾਹ, ਫੇਸਬੁੱਕੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਵਰਣਮਾਲਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿਕਤਾ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹਨ। ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਹਕੀਕਤ ਅਤੇ ਅਕੀਦਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਵੰਡ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਰੂਪਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਗੀਤ ਦੀ ਉਂਗਲ ਛੱਡਦੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਨਾਂਅ 'ਮਮੀਰਾ' ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਵਾਲੀ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਸ਼ਾਹਦੀ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਹਿਰਦ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਗਾਰੇ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਅਧੂਰੀ ਕਹਾਣੀ
(ਦਾਸਤਾਨ-ਏ-ਮੁਹੱਬਤ)
ਲੇਖਕ : ਕਮਲ ਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਿਸਟਰ ਸਿੰਘ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 97809-07031

ਗੰਧਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਧੂਰੀ ਕਹਾਣੀ (ਦਾਸਤਾਨ-ਏ-ਮੁਹੱਬਤ) ਕਮਲ ਗਿੱਲ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰੇਮੀ ਜੋੜੇ ਦੀ ਪਿਆਰ ਭਰੀ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਸਾਦ-ਮੁਰਾਦੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਪੇਂਡੂ ਰਹਿਤਲ ਵਾਲਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰਲ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਬਹੁਪਰਤੀ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮੋਈ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਪੰਜ ਖੰਡ ਹਨ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਕੀਰਤ ਅਤੇ ਜੱਸੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨੱਬੇ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਲੈ ਜਾਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਡਾਲਰਾਂ ਪੌਂਡਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਵੀ ਕੀਰਤ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਕੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਲੱਗ ਕੇ ਜੱਸੀ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਜਬੂਰੀ ਵਿਚ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ੋਂ ਆਏ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ ਹੰਢਾ ਰਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਨਾਵਲਕਾਰਾ ਨੇ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੀ ਤਰਾਸਦੀ ਦੀਆਂ ਜੜਾਂ ਪਿੱਤਰਪੁਰਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਔਰਤ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅੱਗੇ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਵਿਕਰਾਲ ਰੂਪ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੱਛਮ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀ ਬੈਠ ਚੁੱਕੀ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦੀ ਲਲਕ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੇ ਸਿਖਰ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਤਰ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹਾਲਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਇਕ ਦੁਖਾਂਤਕ ਅੰਤ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਾਵਲ ਆਪਣੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਇਨਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਈਂ ਕਥਾਨਕ ਢਿੱਲੀ ਬੁਣਤੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਚਿਤਰਣ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਬਖੂਬੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਆਨੀਆ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗ਼ਤ ਦੀ ਆਸ ਬੱਝਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਅੰਗਰੇਜੋ ਦਾ ਲਾਡਲਾ
ਸਵੈਜੀਵਨੀ (ਭਾਗ ਦੂਜਾ)
ਲੇਖਕ : ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਟਵਿੰਟੀ ਫਰਸਟ ਸੈਂਚੁਰੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 550 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 464
ਸੰਪਰਕ : 92167-53888

ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਆਤਮ-ਕਥਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੌੜ ਅਵੱਸਥਾ ਤੱਕ ਭਾਵ 1967 ਤੋਂ 2023 ਤੱਕ ਭਾਵ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਤੱਕ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਨੁਭਵ ਬੜੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ, ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ, ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਕੀ ਆਦਿ ਕਈ ਨਾਮੀ ਅਦੀਬਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਡਾ. ਭੀਮਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਅਰਕ ਕੱਢਦਿਆਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ :-'ਇਸ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਵਿਚਲਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਮੱਤ ਮਾਨਵ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ ਜੋ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਸਿਆਸੀ ਤੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਹਿਮੀ ਦੀ ਹਥਲੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਸੰਵਾਦ ਨੂੰ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਿੰਦੀ ਹੋਈ ਸੰਬੋਧਨੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਮਨਬਚਨੀ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਮਾਨਵੀ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਾਸਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਮਹਿਮੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵੰਨਗੀਆਂ ਅਤੇ ਪਰਤਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀਆਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।'
ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਅੰਗਰੇਜੋ ਦਾ ਲਾਡਲਾ' ਹੀ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜੋ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰ ਪਿਆਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਹਨ। ਦੂਜਾ ਪਾਸਾ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਵਾਂ ਓਨੀਆਂ ਹੀ ਪਿਆਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਆਤਮਕਥਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨਮਿਤ ਕੀਤਾ ਇਕ ਸ਼ੁੱਭ ਕਰਮ ਹੈ। ਉਂਝ ਉਸ ਨੇ ਸਮਰਪਣ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ (ਸਵ.) ਸਰਦਾਰਨੀ ਅੰਗਰੇਜ ਕੌਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ (ਸਵ.) ਸਰਦਾਰ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ (ਸਵ.) ਸਰਦਾਰਨੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵੀ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੀ ਨੇ 'ਦੋ ਸ਼ਬਦ' (ਮੇਰੇ ਵਲੋਂ) ਤਹਿਤ ਕਈ ਨਾਮੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀਕਾਰਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ 'ਚ ਗਿਆਨਵਰਧਕ ਗੱਲ ਹੈ। ਬਿਨਾਂਸ਼ੱਕ ਪੂਰੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਇਕਾਗਰਚਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

 ਚਾਰ ਗੁਰੀਲੇ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਜੀਤ ਰੋਡੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 500, ਸਫ਼ੇ : 370
ਸੰਪਰਕ : pbrar50@icloud.com

'ਚਾਰ ਗੁਰੀਲੇ' ਪਰਮਜੀਤ ਰੋਡੇ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। 370 ਸਫ਼ਿਆ 'ਤੇ ਫੈਲੇ ਇਸ ਵੱਡ ਆਕਾਰੀ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਜਾ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਦੇਸ਼ ਭਰ 'ਚ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਜਬਰ ਜਨਾਹ ਦੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਦਾ ਇਨਸਾਫ਼ ਲੈਣ ਲਈ ਦਰ-ਦਰ ਭਟਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਪੁਲਿਸ ਤੇ ਨਿਆਂ ਤੰਤਰ ਅਮੀਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਹੱਥੀ ਚੜ੍ਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਲੈਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਹਮਖਿਆਲੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਚਲਦਾ। ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਹੀ ਵਾਪਰਦਾ ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਫੱਤੂ, ਮੀਨਾ ਅਤੇ ਛਿੰਦਰ ਨਾਲ ਜੋ ਜਬਰ ਜਨਾਹ ਦੀਆਂ ਪੀੜਤਾ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜਦਿਆਂ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਗੋਲੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਜੱਗਾ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਗੁਰੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਜੋ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਲਾਅ ਐਂਡ ਆਰਡਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਸਬਜ਼ਬਾਗ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਸੱਤਾ 'ਚ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੀਅਤ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਵਾਲਕਾਰ ਦੀ ਇਹ ਖ਼ੂਬੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਾਸ਼ੀਆ ਗ੍ਰਸਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾਇਕ ਵਜੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਭਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਹੋ ਨਿਬੜਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਿੱਥੇ ਝੂਠ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦੇ ਪਾਜ ਉਘੇੜਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਆਮਦ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਨਿਵੇਕਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਜਾਤੀਵਾਦ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਬੰਧਨ 'ਚ ਬੱਝਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਦੁੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਆਪਣਾ ਆਪਾ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਦਿਆਂ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਬੇਸ਼ੱਕ ਨਿੱਜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਪ੍ਰਵਾਨ ਪਰ ਰੂਪ ਹੋ ਕੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਆਪਣੀ ਇਸ ਰਚਨਾ ਅੰਦਰ ਮਾਨਵੀਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਥਮ ਸਥਾਨ ਦਿੰਦਾ ਜਦਕਿ ਰਿਸ਼ਤੇ ਗੌਣ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਪਾਤਰ ਜੱਗਾ (ਜਗਜੀਤ) ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਤਾਰੋ ਨਾਲ ਜਬਰ-ਜਨਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਸਕੇ ਮਾਮੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਸੀ ਨਹੀਂ ਵੱਟਦਾ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਬਲਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਚੰਡੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਜ਼ਿਆਦਤੀਆਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਇਕ ਜੱਜ, ਦੋ ਜਬਰ-ਜਨਾਹ ਦੇ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਸੌਦਾਗਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਅੱਗ ਠੰਢੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਤੇ ਪਲਾਟ ਗੁੰਦਵਾਂ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪਾਠਕ ਅਕੇਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀਆਂ ਇਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਸ਼ਬਦ ਜੋੜਾਂ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੁਹਰਾਓ ਅੱਖਰਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਪਰਮਜੀਤ ਰੋਡੇ ਦੀ ਇਹ ਪਲੇਠੀ ਰਚਨਾ ਗਲਪਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਆਪਣਾ ਥਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਮਦ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰੀ ਦਾ ਪਿੜ ਹੋਰ ਮੋਕਲਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰਮਜੀਤ ਰੋਡੇ ਇਸ ਲਈ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65928

ਮੇਰਾ ਗੁਆਚਿਆ ਮੁਲਕ
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਗੇਲ ਫੇਅ
ਅਨੁ: ਰਜਨਦੀਪ ਕੌਰ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਵ੍ਹਾਈਟ ਕ੍ਰੋਅ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਬਾਂਦਰਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ : 097809-09077

''ਮੇਰਾ ਗੁਆਚਿਆ ਮੁਲਕ'' ਫਰਾਂਸਿਸੀ ਲੇਖਕ, ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਗੇਲ ਫੇਅ ਵਲੋਂ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ ਹੈ। (ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਅਨੁਵਾਦਕ ਰਜਨਦੀਪ ਕੌਰ ਸੰਧੂ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।) ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਫਰਾਂਸਿਸੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਰਵਾਂਡਾ (ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਮੁਲਕ) ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹੁਤੂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਤੁਤਸੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਿਵਿਲ ਵਾਰ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਬਰੁੰਡਾ ਤੋਂ ਪੈਰਿਸ ਸ਼ਿਫਟ ਕਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਆਪਣੀ ਜੰਮਣ ਭੋਇੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਸਰੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਦਰਦ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਅਤੇ ਸੂਤਰਧਾਰ ਗੈਬਰੀਅਲ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ, ਦਿਮਾਗ਼, ਖੂਨ, ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮੁਲਕ ਧੜਕਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ''ਕੋਈ ਦਿਨ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੰਘਦਾ, ਜਦੋਂ ਇੱਦਾਂ ਨਾ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼ ਮੈਨੂੰ ਬੁਲਾ (ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ) ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਕਦੇ ਕੋਈ ਪੁਰਾਣੀ ਦੱਬੀ ਹੋਈ ਆਵਾਜ਼, ਕੋਈ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ, ਕੋਈ ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੋਈ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਾਪਸ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣ ਲਈ।''
ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਗੈਬਰੀਅਲ ਉਰਫ਼ ਗੈਬੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੈਕਸ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਯਵੋਨ ਵਿਚਾਲੇ ਵਿਵਾਹਕ ਸੰਬੰਧ ਸੁਖਾਵੇਂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਆਹੁਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਨਿਵਾਸ ਰਵਾਂਡਾ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਅਤੇ ਪਰਦੇਸ਼ ਵਿਚਾਲੇ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤਰਿਪਤੀ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਗੈਬੀ ਦੇ ਬਾਲਪਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਹੋਣ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਵੇਰ੍ਹਵਿਆਂ, ਮਨ ਛੂੰਹਦੇ ਸਪਰਸ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਖ਼ਮ ਤੰਦਾਂ ਨਾਲ ਗੁੰਦਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਗੈਬੀ ਨੂੰ 10 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਲੈਰੀ ਵਲੋਂ ਪੈਨਫਰੈਂਡ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪੱਤਰ ਲਿਖਣਾ ਅਤੇ ਆਖ਼ਿਰ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ , 'ਲਵ' ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ , 'ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਡਰ ਲੱਗਿਆ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਉਦੇ, 'ਲਵ' ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੈਂ ਸ਼ਰਮਾ ਗਿਆ। ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਲਾਲ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਮੈਨੂੰ ਐਵੇਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਡੱਬਾ ਭਰ ਕੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਭੇਜੀਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਨਵੇਂ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖ੍ਹੋਲ ਦਿੱਤੇ।' ਅਨੁਵਾਦਕ ਰਜਨਦੀਪ ਕੌਰ ਨੇ ਨਾਵਲ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਨਿੱਠ ਕੇ ਕੀਤਾ ਹੈ।

- ਡਾ.ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ
ਲੇਖਕ : ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਿ. ਸਿੰਘ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 81462-10637

ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਕਵੀ ਹਨ। ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 11 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਇਕ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਡਾ. ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ ਵਲੋਂ ਵੀ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਸੀਸ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਬੇਹੱਦ ਦਰਦਨਾਕ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ:
ਭਾਈ ਜੈਤੇ ਜਦ ਗੋਦੀ ਦੇ ਵਿਚ,
ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਦੇ ਸੀਸ ਟਿਕਾਇਆ।
ਪੱਥਰ ਜਿਗਰੇ ਲੁਕ-ਲੁਕ ਰੋਏ,
ਸ਼ਹਿਰ ਅਨੰਦਪੁਰ ਮਾਤਮ ਛਾਇਆ।
ਬੇਸ਼ੱਕ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ-ਪੀਰ, ਸਰਬੰਸ-ਦਾਨੀ, ਕੂਟਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸੂਰਮੇ ਹੋਏ ਹਨ ਪਰ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਨਪੀੜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਤਲਵਾਰਾਂ ਫੜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾ ਦੇਣਾ, ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਹੀ ਹਿੱਸੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਇਕ ਯੁੱਗ ਪਲਟਾਊ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦੇਖਦੇ ਹਨ:
ਬੁੱਤ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਣੇ ਜੋ ਹੋਏ ਜੱਗ 'ਤੇ,
ਸਾਰੇ ਗਿੱਦੜਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੇਰ ਉਹ ਬਣਾਵਾਂਗਾ।
ਜਿਹਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਹੋਊ ਜੱਗ 'ਤੇ,
ਐਸਾ ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਪੰਥ ਸਜਾਵਾਂਗਾ।
ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪਰੰਪਰਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਵਿਰਸੇ ਅਤੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਕਵੀ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਉਹ ਬੜੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ-ਗਿਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੜੇ ਮਿੱਠਬੋਲੜੇ, ਮਿਲਾਪੜੇ ਅਤੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਸਨੇਹ ਭਰੀਆਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 60
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਚਰਚਿਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਸਨੇਹ ਭਰੀਆਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਥਾਂ ਦੇ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਪਿਆਰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸਮੇਤ 14 ਹੋਰ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵਧਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਸਾਰੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਲਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਚੰਗਾ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸੇਧ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ. ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਰੋਆ ਦੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਆਟੇ ਦਾ ਕਾਂ, ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕੋਈ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿਚ ਹੋਵੇ ਤਾਂ, ਬਲਵਿਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਮਾਵਾਂ ਠੰਢੀਆਂ ਛਾਵਾਂ, ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਾਹੋਵਾਲੀਆ ਦਾ ਟੁਕ-ਟੁਕ ਦਾ ਆਸਰਾ , ਕ੍ਰਿਸਨ ਰਾਹੀ ਦੀ ਮਜ਼ਿੰਲ ਮਿਲ ਗਈ , ਡਾ. ਪੰਨਾ ਲਾਲ ਮੁਸਤਫ਼ਾਬਾਦੀ ਦੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿਆ ਕਰਣਾ ਦਿੱਤਾ ਲੈਣਾ ਅਟੱਲ ਹੈ, ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਠਲਾਣਾ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਰੰਗ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਭਾਗੋਮਾਜਰਾ ਦੀ ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਰਕਤ , ਮੈਡਮ ਮੰਜੂ ਸ਼ਾਰਦਾ ਦੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਦੁਆ, ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾ , ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਕਾਕਾ ਯਸ਼ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਕਮਾਈ, ਮਨਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਚਾਲ, ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸੁਖਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਖੁਦ ਆਪਣੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਬੱਚਿਆਂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਈ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰੌਚਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਨੇ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਧੀਆ ਗੁਲਦਸਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀਆਂ ਅਤੇ ਰੌਚਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਾਰਿਆਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਵਧੀਆ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਮਨਮੋਹਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਲਈ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੋਸਲ ਨੇ ਚੰਗੀ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਕਿ ਆਪ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖਣਾ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰੇਮ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ, ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪਸੰਦ ਆਵੇਗੀ। ਸਾਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਵਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਇਹ ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਅਤੇ ਅਨੁੱਠੀ ਸੋਚ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦੇਂਦਾ ਹਾਂ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42869

ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼
ਕਵੀ : ਸੁਖਰਾਜ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 54
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਸਾਬਕਾ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਸੁਖਰਾਜ ਸਿੰਘ ਆਈ.ਪੀ.ਐਸ. ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਕਾਵਿ-ਖੇਤਰ ਦਾ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਰੁਕਨ ਹੈ। 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰੰਗ', 'ਉਦਾਸ ਰੁੱਤ', 'ਰੇਤ ਦਾ ਜੰਗਲ', 'ਹਰਫ਼ਾਂ ਦੀ ਹਲਚਲ' ਅਤੇ ਕੁਝ-ਇਕ ਹਿੰਦੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੁਣ ਉਸ ਦੀ ਨਵਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ 'ਪਾਣੀ ਤੇ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼' ਮੰਜ਼ਰ-ਇ-ਆਮ 'ਤੇ ਆਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੇੜਿਉਂ ਤੱਕਦਾ ਹੋਇਆ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਦੌਰ ਵਿਚ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਰਸਾਤਲ ਵੱਲ ਧੱਕੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਮੁਹੱਬਤ, ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਦੀ ਥਾਂ ਕੁੜੱਤਣਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਾਨਵ ਦੀ ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਥਨੀ ਵਿਚਲਾ ਅੰਤਰ ਅਤੇ ਸੰਕੀਰਣਤਾ ਵਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਭਰੀ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਵਿਚ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਦੁੱਭਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੂੰ ਮਲਾਲ ਹੈ ਕਿ ਆਪੋ-ਧਾਪੀ ਦੇ ਇਸ ਅਧਰਮੀ ਦੌਰ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤਾਨ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਸਭੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲ ਸਦਾਇਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਭੁੱਲਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਿਰਦੋਸ਼ ਮਾਸੂਮ ਪਰਿੰਦੇ ਬੇਵਜਾ ਮਾਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀਆਂ ਬਿਜਲੀਆਂ ਨਾਰੀ-ਮਨ ਉਪਰ ਨਿਰੰਤਰ ਡਿਗ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਰਾਹਾਂ ਤੋਂ ਭਟਕ ਰਹੇ ਹਨ, ਸ਼ਾਸਨ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਅਰਥ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੰਭੀ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚੋਂ ਹੁਣ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਲਈ ਦੁਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ। ਆਰਿਆਂ-ਕੁਹਾੜਿਆਂ ਤੇ ਬੁਲਡੋਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਕਰਕੇ ਕੰਕਰੀਟ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ 'ਵਿਕਾਸ' ਕਰਨ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਕਵੀ ਦੀਆਂ 'ਦੁਆ', 'ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ', 'ਸਫ਼ਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀਏ', 'ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਜੰਗਲ', 'ਪਿਆਸ', 'ਦਰਿਆ', 'ਚੰਨ', 'ਸਫ਼ਰ', 'ਬਿਜਲੀਆਂ' ਅਤੇ 'ਸੰਘਰਸ਼' ਆਦਿ ਨਜ਼ਮਾਂ ਆਦਿ ਉਲੇਖਯੋਗ ਹਨ। ਮੁਖ਼ਾਲਫ਼ਤ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕਵੀ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਗਿਆਈ ਅਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕਦੇ ਬੀਜ ਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਸਮਾਜ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਨੇਰੇ ਕੋਨਿਆਂ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦੀਵਾ, ਦਰਿਆ, ਚੰਨ, ਸਫ਼ਰ, ਕਾਤਿਲ, ਕਲੰਡਰ, ਜ਼ਖ਼ਮ, ਮਾਰੂਥਲ ਅਤੇ ਰਸਤਾ ਵਰਗੇ ਮੈਟਾਫ਼ਰਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਰਦੂ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਜ਼ੁਬਾਨਾਂ ਦੀ ਮਿੱਸ ਵਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਵੀ ਯਥਾਯੋਗ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਰੁਖ਼ਸਤੀ, ਮਜ਼ਾ, ਮੰਜ਼ਿਲ, ਇਬਾਰਤ, ਗੁਨਾਹਗਾਰ, ਇਲਜ਼ਾਮ, ਜ਼ਖ਼ਮ, ਤਾਰੀਫ਼, ਮੁਕਾਮ, ਸ਼ਮ੍ਹਾ, ਪਕਤ, ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ, ਜ਼ਿਹਨ, ਰੁਖ਼ਸਤੀ, ਰਕੀਬ, ਉਲਫ਼ਤ, ਕਿਆਫ਼ਾ, ਗਿਰੇਵਾਨ, ਫ਼ਿਜ਼ਾਂ, ਇਬਾਰਤ, ਤੌਫ਼ੀਕ ਅਤੇ ਜ਼ਕਾਤ ਆਦਿ। ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਕੁਝ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਰੜਕਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਛਿਕਨ (ਸ਼ਿਕਨ) ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਹਿਰਾ (ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ) ਆਦਿ ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਗੈਟ-ਅਪ ਵਾਲੀ ਇਹ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਅਜੋਕੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਨਵੀਨ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਟੁੰਭਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਵਾਦ!

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਗਾਥਾ ਸ੍ਰੀ ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਮਾਵੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੁਰਬਾਣੀ ਇਸ ਜਗ ਮਹਿ ਚਾਨਣੁ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਸੰਸਥਾ ਰਜਿ: (ਮੁਹਾਲੀ)
ਮੁੱਲ : 130, ਸਫ਼ੇ : 132
ਸੰਪਰਕ : 0172-2913729

ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਮਾਣੀ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰੀ ਲਗਨ ਨਾਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 5ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰ-ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ 7 ਖੰਡ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਸ੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਬਾਰੇ ਮੁਕੰਮਲ ਅਤੇ ਪੁਖ਼ਤਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸਰਹੰਦ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨ ਬਾਰੇ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸੰਬੰਧੀ ਉਪ-ਖੰਡਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 29 ਤੋਂ 57 ਤੱਕ)।
ਚੌਥਾ ਅਧਿਆਏ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਉਪਰੰਤ ਮਾਤਾ ਜੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਾਵਨ ਦੇਹਾਂ ਦੇ ਸਸਕਾਰ ਨੂੰ ਬੜੇ ਕਰੁਣਾਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੀਵਾਨ ਟੋਡਰ ਮੱਲ ਖੱਤਰੀ ਅਤੇ ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਮਹਿਰਾ ਦੀਆਂ ਮਹਾਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਲਮਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 58 ਤੋਂ 62)।
ਪੰਜਵਾਂ ਖੰਡ ਸਾਲਾਨਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ ਮੇਲ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਵਿਰਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦੀ ਦਰਦ ਭਰੀ ਅਰਜ਼ੋਈ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਧਿਆਨਯੋਗ ਹਨ। 'ਬੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਮ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਕੇ ਨੂੰ 320 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਭੁਲਾਉਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਈਸਾਈ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਤਾਂ 2 ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਯਸੂ ਮਸੀਹ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਪੀੜਾ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਲਾਮ ਮੱਤ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ 1350 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ 'ਕਰਬਲਾ' ਦਾ ਕਹਿਰ ਯਾਦ ਹੈ।' (ਪੰਨਾ 66)
ਛੇਵਾਂ ਖੰਡ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਕੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਕੁੰਮਾ ਮਾਸ਼ਕੀ, ਮਾਈ ਲੱਛਮੀ, ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਮਹਿਰਾ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦੀ, ਬੀਬੀ ਭਾਗੋ ਉਰਫ਼ ਬੇਗ਼ਮ ਜੈਨਬੁਨਿਸਾਂ (ਜੈਨਾਂ), ਨਵਾਬ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਦੀਵਾਨ ਟੋਡਰ ਮੱਲ, ਭਾਈ ਜੋਧ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀਆਂ ਘਾਲਣਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। 'ਚੰਡਾਲ ਚੌਕੜੀ ਦਾ ਅੰਤ', ਇਸ ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਖੰਡ ਹੈ। ਅੰਤਲੇ ਸਫ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਦਿਖ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਬਹੁਤ ਮੁਫ਼ੀਦ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

 ਪੰਛੀ ਝਾਤ
ਲੇਖਕ : ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ ਰੂਪ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 140
ਸੰਪਰਕ : 98767-68960

ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ ਰੂਪ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਹਾਮੀ ਇਕ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਭਲਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਨੇਤਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਹੀ ਇਕ ਹੋਰ ਵਿਹਾਰਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਭੂਮਿਕਾਮਈ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਮੈਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਛੀ ਝਾਤ' (2025) ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਝਲਕਾਰੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਅਨੋਖੇ ਸਾਹਿਤਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਵਾਰ-ਵਾਰਵ ੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਕੇਰਲਾ (1980), ਪਾਕਿਸਤਾਨ (2012), ਕਸ਼ਮੀਰ (ਜੂਨ 2017) ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ (ਸਤੰਬਰ-ਅਕਤੂਬਰ 2017) ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਧਰਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਸਾਫ਼ਗੋਈ ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਕੋਈ ਗੱਲ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਘਾਟ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਕੇਰਲਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੂਸਰੀਆਂ ਸਟੇਟਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੱਲਿਓਂ ਪੈਸੇ ਖਰਚ ਕੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੇਰਲਾ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਮਕਸਦ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਟੇਟ ਗਵਰਨਮੈਂਟ ਇੰਪਲਾਈਜ਼ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤ੍ਰਿਵੈਂਦਰਮ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨਾਲ ਡੈਲੀਗੇਸ਼ਨ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸਬੱਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਬਾਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਵਲੋਂ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਰਹੀ 'ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਪੀਸ ਥਰੂ ਲਾਅ' ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਬਾਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਡੈਲੀਗੇਟ ਵਜੋਂ ਭਾਗ ਲੈਣਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਵਕੀਲ ਰੰਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ 5ਡੈਲੀਗੇਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੋ ਇਹ ਦੋ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸਮੀ ਵੀ ਸਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਾਫ਼ੀ ਦਿਲਚਸਪ ਤੇ ਰੌਚਿਕ ਘਟਨਾਤਮਿਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਹਾਜ਼ ਚੜ੍ਹਨ ਤੇ 'ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸਵਰਗ' ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਚਿਰੋਕਣੀ ਤਮੰਨਾ ਵੀ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਤੇ ਬੇਹੱਦ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਭਰਪੂਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਯਾਤਰਾ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਟੋਰਾਂਟੋ, ਬਰੈਂਪਟਨ, ਔਟਾਵਾ, ਵੈਨਕੂਵਰ, ਸਰੀ, ਕੈਲਗਰੀ, ਐਡਮਿੰਟਨ, ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਆਦਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦਾ-ਫਿਰਦਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਸਾਹਿਤਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਤੇ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਤੋਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਅਨੁਭਵ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਭਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚੰਗੇ ਮਹਿਮਾਨ ਤੇ ਚੰਗੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਬਣਨ ਦੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਲਾ-ਗੁਣ/ਨੁਸਖੇ ਉੱਭਰਦੇ ਹਨ। ਕਲਾਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਾਇਰੀ ਵਿਧੀ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੀ ਇਹ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਅਨੇਕ ਚੰਗੇ ਸਾਹਿਤਕ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਜਾਂ ਨਿੰਦਾ-ਚੁਗਲੀ ਵਿਚ ਪੈਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ-ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੌੜੇ-ਕੁਸੈਲੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਲੀਨਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਰੌਚਿਕ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਗਿਆਨ-ਵਰਧਕ ਵੀ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

ਚਾਨਣੀਆਂ ਰਾਤਾਂ
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਫ਼ਿਓਦੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ
ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ ਵਲੋਂ ਅਨੁਵਾਦਿਤ 33 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁਣ ਇਹ ਚੌਤੀਵੀਂ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ 'ਚਾਨਣੀਆਂ ਰਾਤਾਂ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 6 ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਮੂਲ ਲੇਖਕ ਫ਼ਿਓਦੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ ਹਨ। ਫ਼ਿਓਦੋਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ, ਜੋ ਰੂਸੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹਨ, ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚਾਨਣੀਆਂ ਰਾਤਾਂ' ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ ਦੁਆਰਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਰੂਸੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਚਾਨਣੀਆਂ ਰਾਤਾਂ' ਇਕ ਤਿਕੋਣੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਪਰਾਈ ਪਤਨੀ' ਜੋ ਇਕ ਸ਼ੱਕੀ ਪਤੀ ਦੀ ਹਾਸ-ਰਸ ਭਰੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਤੀਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮਗਰਮੱਛ' ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ 'ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਚੌਥੀ ਕਹਾਣੀ 'ਇਕ ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ' ਵਿਚ ਇਕ ਜੋੜੇ ਦੀ 'ਚੁੱਪ ਦੀ ਕੰਧ' ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਹੈ। ਪੰਜਵੀਂ ਕਹਾਣੀ' ਇਕ 'ਹਾਸੋਹੀਣੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਸੁਪਨਾ' ਯੂਟੋਪੀਆ ਦੇ ਫਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਛੋਂਹਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਛੇਵੀਂ ਕਹਾਣੀ 'ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਨਿਆਂਕਾਰ' ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਕੈਥੋਲਿਕਵਾਦ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨਾਸਤਿਕਤਾਵਾਦ 'ਤੇ ਕਰਾਰਾ ਵਿਅੰਗ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਠ-ਚਿੰਤਨ ਤੋਂ ਸਹਿਜ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ ਦੀ ਹਰੇਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਰੰਗ, ਸਰੂਪ ਤੇ ਸੁਹੱਪਣ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ, ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖੂਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੂਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਿਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਬਲਕਿ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰੂਸੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਾਈਨੌਰ'
ਮੋਬਾਈਲ : 98888-42244

ਰਾਵਣ ਹੀ ਰਾਵਣ
ਲੇਖਕ : ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੇ.ਪੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 130 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 97814-14118

ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਹੰਢਿਆ-ਵਰਤਿਆ, ਚੇਤੰਨ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਰਜਣ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਹ ਬਿਨ ਲਾਲਚ 'ਚ ਕੀਤਿਆਂ ਅਤੇ ਇਨਾਮਾਂ-ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੀ ਲਾਲਚੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਫਸਦਾ। ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਸਿਰਜਣ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮੰਨਵਾਇਆ ਹੈ:
ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਵਲ ਦਾ ਵਸਤੂ ਵਿਵੇਚਨ (197), ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ (ਨਾਟਕ), ਦੋ ਬੂਹਿਆਂ ਵਾਲਾ ਘਰ (ਨਾਟਕ) 1987, ਗੋਗਾ ਕਥਾ ਖੋਜ ਕਾਰਜ 1993, ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ 2004, ਸੂਰਾ ਸੋ ਪਹਿਚਾਣੀਏ (ਨਾਟਕ), 'ਧੰਨਵਾਦ ਧੰਨਵਾਦ ਧੰਨਵਾਦ' ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਕਈ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹੋਰ। ਉਸ ਨੇ 15 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਦਾ ਮਾਣ ਖੱਟਿਆ ਹੈ।
ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ 43 ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 18 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, 18 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ 7 ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗੀਤ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਬੰਦ ਖ਼ੁਦ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਵੰਨਗੀਆਂ ਵੀ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਗੀਤ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਸੰਦਰਭਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਗੀਤ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਰੂਪ ਸਰੂਪ ਵਿਚ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤਕਨੀਕ ਪੱਖੋਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੀ। ਇਹ ਆਪਣੀ ਤਕਨੀਕ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਕਸਾਰ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਤਾਂ ਕਹਿਣਾ ਹੀ ਕੀ, ਉਸ ਵਿਚ ਛੰਦ ਬਹਿਰ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਕੁਝ ਵੰਨਗੀਆਂ 'ਰਾਵਣ ਹੀ ਰਾਵਣ' ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚੋਂ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ :
-ਇਹ ਰੁੱਤਾਂ ਕਿੱਥੋਂ ਆਈਆਂ ਨੇ ਜੋ ਆਪਣੀ ਬਦਲਦੀਆਂ
ਇਹ ਪੌਣਾਂ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਜੋ ਬਿਨ ਪੁੱਛੇ ਹੀ ਰੁਮਕਦੀਆਂ? (ਸਫ਼ਾ 10)
-ਘਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਘਰ ਦਾ ਜੰਦਰਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ
ਹੁਣ ਤਾਂ ਘਰ ਦੇ ਹਰ ਕਮਰੇ 'ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਜੰਦਰਾ ਲਗਦਾ ਏ। (ਸਫ਼ਾ 12)
-ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰ ਜੇ ਮੈਂ ਘਲਾਂ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੀਆਂ ਨਿਕਰਮਣੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸ ਕਿਹੜੇ ਖੂਹ ਮੈਂ ਘਲਾਂ
ਕਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀਏ ਗ਼ਲਤ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਸਫ਼ਾ 32 ਵਾਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀਆ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਕਈਆਂ ਵਿਚ ਬਹਿਰਾਂ ਛੰਦਾਂ ਦੀ ਉਦਾਸੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਵਧੀਆ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਜਜ਼ਬਾ ਬਹੁਤ ਸੁਖਾਵਾਂ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 9417484337

ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਦੋ ਖ਼ਤ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਰੰਧਾਵਾ, ਆਤਮਯਾਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੱਚਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98370-35099

ਮੁਹੱਬਤ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਜਜ਼ਬਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਜਿਊਣ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਈਆਂ ਲਈ ਮੁਹੱਬਤ ਕਿਸੇ ਇਕ ਦਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਈ ਮੁਹੱਬਤ ਨਾਲ ਇਸ ਕਦਰ ਲਬਰੇਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਹੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਦੋ ਖਤ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਵਿਧਾ ਵਾਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੋ ਖਤਾਂ ਵਿਚ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਖਤਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਨਾਇਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਨੂੰ ਖਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਤਮ ਯਾਦ ਨੇ ਨਾਇਕਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਵਾਬੀ ਖਤ ਲਿਖਿਆ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲੇਖਕ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਰੰਧਾਵਾ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵੇਂ ਖਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਖਤਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾ ਕਮਾਲ ਹੈ ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰੂਹ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ। ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਤੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਵਜੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਖਤ, ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਰੰਧਾਵਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਖਤ ਵਿਚ ਆਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਕਮਾਲ ਦਾ ਭਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਇੰਸ, ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਾਠਕਾਂ ਸਾਹਵੇਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੰਮੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਖਤ ਇਕ ਅਨੋਖੀ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਢ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਡੂੰਘੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਇਹ ਖਤ ਜਿੱਥੇ ਨਵੀਂ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਬੂਹੇ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹਨ ਉਥੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਲਈ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਇਕ ਊਰਜਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਕਈ ਨਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸੁਹਜ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਤੋਰਦੇ ਹਨ। ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਮਾਨਣ ਯੋਗ ਹੈ ਜੋ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਬਿਖੇਰਦੀ ਹੋਈ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ.ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਇਨ
(ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ)
ਲੇਖਕ : ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਬਮਰਾਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 700 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 298
ਸੰਪਰਕ : 94631-39519

ਸ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਬਮਰਾਹ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਲਈ ਆਮ ਆਦਮੀ ਤੋਂ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਈ। ਉਹ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਇਕ ਨੇਤਰਹੀਣ ਬਾਲਕ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਨੇਤਰਹੀਣ ਵਿਦਿਆਲੇ ਜਮਾਲਪੁਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਤੱਕ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦਿਵਾਈ ਗਈ। ਇਥੇ ਰਹਿ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਮੁਹਾਰਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਸੰਗੀਤ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਇਥੇ ਰਹਿਣ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ 31 ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਗਾਇਨ-ਵਿਧੀਆਂ, ਆਰੋਹੀ-ਅਵਰੋਹੀ ਅਤੇ ਵਾਦੀ-ਸੰਵਾਦੀ ਅੰਗਾਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਹਰ ਰਾਗ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਇਕ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਨੋਟੇਸ਼ਨ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਅਤੇ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਧੁਨੀਆਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। 'ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਸੁਰਤਿ ਧੁਨਿ ਚੇਲਾ', ਦੇ ਗੁਰਵਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਧੁਨੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਰਾਗ ਦੇ ਗਾਇਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਈ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ-ਕੀਰਤਨ ਵਿਭਾਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਉਪਲੱਬਧ ਸਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖੋਜ-ਕਾਰਜ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਹੈ।
ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਉੱਪਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਹਰ ਪੰਨਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਪਦੇ (ਸ਼ਬਦ) ਦੀ ਸਥਾਈ, ਅੰਤਰੇ ਅਤੇ ਸਵਰ-ਵਿਸਤਾਰ ਉੱਪਰ ਸੰਪੂਰਨ ਅਗਵਾਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਇਕ ਰਾਗ ਦੇ ਉਤਪੱਤੀ-ਸਥਾਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹਰਿਵੱਲਭ (ਜਲੰਧਰ), ਬਸੰਤ ਦਰਬਾਰ (ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਿਗੰਬਰ (ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ) ਆਦਿ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈ ਕੇ ਖ਼ੂਬ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਅਤੇ ਇਨਾਮ-ਸਨਮਾਨ ਬਟੋਰੇ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

 ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ
ਲੇਖਕ : ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦਰਦੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98140-74901

ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ 'ਦਰਦੀ' ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਕਲਮਕਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਜੀਵਨੀ, ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਸਮੇਤ ਖੋਜ ਅਧਾਰਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ-ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹਨ। ਇਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਤਜ਼ਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ 13 ਅਧਿਆਏ ਹਨ। 'ਆਦਿਕਾ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਏ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਤੇ ਮੁਢਲੇ ਜੀਵਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਤੇ ਗੋਤ ਬਾਰੇ ਇਕ ਰਾਇ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ, ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ, ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨ ਪਿੰਡ ਤੇ ਗੋਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਵਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। (ਪੰਨਾ 13-14)। ਅਗਲਾ ਅਧਿਆਏ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੱਕ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 20 ਤੋਂ 28 ਤੱਕ)। 'ਦੋਹਰਾ ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ' ਦੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਡਾ. ਗੰਡਾ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਦੋਹਰਾ, 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੀ ਚੌਥਾਈ ਦੌਰਾਨ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 31)। ਅਗਲਾ ਅਧਿਆਏ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਵਿਵਰਣ ਹੈ। 5ਵਾਂ ਅਧਿਆਏ ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਹਮਲੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਮੱਸੇ ਰੰਗੜ ਦੇ ਕਤਲ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਬਾਰੇ ਮੁਕੰਮਲ ਵੇਰਵਾ ਹੈ। ਸਿੰਘ ਜਥੇ ਤੇ 12 ਮਿਸਲਾਂ ਬਾਰੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਇਸ ਮਿਸਲ ਦੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜਥੇਦਾਰੀ ਹੇਠ ਕੀਤੀ ਮਹਾਨ ਸੇਵਾ ਤੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਇਕ ਅਧਿਆਏ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਤਫ਼ਸੀਲੀ ਚਿਤਰਨ ਹੈ। ਪੰਨਾ 68 ਤੋਂ 80 ਤੱਕ ਦੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਗਾਥਾ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਅਨੇਕ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਲਈ ਜਾਨ ਹਥੇਲੀ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਸਨ। (ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਪੰਨਾ 638)। ਮਰਾਠਿਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ, 9ਵਾਂ ਅਧਿਆਏ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਹਮਲੇ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਬਕ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। 'ਅਬਦਾਲੀ ਦਾ 6ਵਾਂ ਹਮਲਾ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ' ਇਕ ਹੋਰ ਅਹਿਮ ਅਧਿਆਏ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਬਦਾਲੀ ਵਲੋਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਢਾਹੁਣ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੈ। ਦਲ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ, ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਵ-ਉਸਾਰੀ ਬਾਰੇ ਇਕ ਪੈਰਾ ਹੈ (ਪੰਨਾ 106)। 'ਅਬਦਾਲੀ ਦਾ ਸੱਤਵਾਂ ਤੇ ਅੱਠਵਾਂ ਹਮਲਾ' ਬਹੁਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। 'ਪੈਂਦੀਆਂ 'ਚ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਯਾਰ' ਅੰਤਲਾ ਅਧਿਆਏ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਾਨ ਤਲੀ 'ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਸੂਰਬੀਰ, ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਸੰਤ ਬਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਧੰਨ ਹਨ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ। ਇਸ ਅਨੂਠੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਭਾਗ ਦੇ ਅੰਤ 'ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਵਾਲੇ ਦਰਜ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਲੱਖਣ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ
(ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤ)
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 249 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ : 78379-11000

ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਐਮ.ਏ. ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਗੰਭੀਰ ਪਾਠਕ ਅਤੇ ਸੰਜੀਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖ/ਪੰਜਾਬ ਇਤਿਹਾਸ/ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਬਾਰੇ 10 ਅਤੇ ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ ਦੀਆਂ 2 ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਸੁਯੋਗ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਮੌਲਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ 5 ਕਿਤਾਬਾਂ - ਦੇਖੀ ਤੇਰੀ ਦੁਨੀਆ (ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, 2023), ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ (2023), ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (2024), ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ (2024), ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ (2025) ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ (1839-1849) ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤ ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਤਜ਼ਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ, ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਸੁਖਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਜੀ.ਸੀ. ਨਾਰੰਗ, ਐਮ.ਏ. ਮੈਕਾਲਿਫ਼ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਂਅ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ਭੰਗੂ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ 36 ਅਧਿਆਏ ਬਣਾਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ, ਡੋਗਰੇ ਸਰਦਾਰ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਚਾਰ ਯੁੱਧ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁਖੱਤਾ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭੰਗੂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਅਤੇ ਪਰਖ ਕੇ ਸਹੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ... ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਉਸ ਕਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕਾਲ ਵਿਚ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਾਰਾਂ ਉਸ ਕਾਲ ਬਾਰੇ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ (5-7)। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚਲੀ ਆਪਸੀ ਫੁੱਟ ਤੇ ਈਰਖਾ ਹੀ ਇਹਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਫ਼ਤਹਿ (1783 ਈ.) ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਫੁੱਟਾਂ ਤੇ ਈਰਖਾਵਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਇਸ ਨੂੰ ਘੋਖਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹੋਰ ਵੀ ਮੁੱਲਵਾਨ ਹੋ ਨਿਬੜਦੀ, ਜੇ ਇਸ ਵਿਚ ਯਥਾਯੋਗ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਫੁੱਟਨੋਟ ਅਤੇ ਹਵਾਲੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹੁੰਦੇ! ਬਹਿਰਹਾਲ, ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇਹਦਾ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਆਹਾਰ ਵਿਗਿਆਨ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 204
ਸੰਪਰਕ : 98157-94705

ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਅਸਲ ਵਿਚ ਮਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਸਵਸਥ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਤੱਤ ਹਨ ਮਿੱਟੀ, ਪਾਣੀ, ਅੱਗ, ਹਵਾ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼। ਮਿੱਟੀ ਤੋਂ ਬਣੇ ਇਸ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਜੀਵਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅੱਗ ਰੂਪ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਹਵਾ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਤੱਤ ਸੋਝੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਰੋਈ ਸਿਹਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਉੱਪਰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰਲੇ ਅੰਗ ਨਕਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸਮਝਾਏ ਹਨ। ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਮਿਨਰਲਜ਼ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੱਚੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਮਹੱਤਵ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵਰਤ ਰੱਖਣੇ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਵੀਟ ਗ੍ਰਾਸ ਅਤੇ ਯੋਗਾ-ਥਰੈਪੀ ਨੂੰ ਗੁਣਕਾਰੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।
ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 25 ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲੱਛਣ, ਕਾਰਨ, ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਇਲਾਜਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤਰਿਤ ਚਰਚਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੋਗ ਹਨ : ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ, ਬਦਹਜ਼ਮੀ, ਮਿਹਦੇ ਦੀ ਸੋਜ, ਪਿੱਤ-ਥੈਲੀ ਦਾ ਵਿਗਾੜ, ਗੁਲੂਕੋਸ਼ ਦੀ ਕਮੀ, ਸ਼ਕਰ ਰੋਗ, ਨਮੂਨੀਆ, ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਕੋਲੈਸਟ੍ਰੋਲ, ਸਿਰਦਰਦ ਅਤੇ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ ਸਟਰੋਕ, ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣੀ, ਤਪਦਿਕ ਚੰਬਲ, ਕੈਂਸਰ, ਮੋਟਾਪਾ, ਥਕੇਵਾਂ, ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਜਾਂਦੀ ਰਹਿਣਾ, ਨਸ਼ਈਪੁਣਾ, ਨਿਪੁੰਸਕਤਾ, ਮਾਂਹਵਾਰੀ ਵਿਗਾੜ, ਯੋਨੀ ਪ੍ਰਵਾਹ, ਹਿਸਟੀਰੀਆ, ਭੁੱਖ ਮਰ ਜਾਣੀ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਰੋਗ ਆਦਿ। ਆਖਰੀ ਲੇਖ ਵੱਧ ਰਹੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਹੈ।
ਤੀਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ਦੀ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਆਹਾਰ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਦੇ ਨੁਕਤੇ, ਸਰੀਰ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ? ਭੋਜਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਸੰਤੁਲਿਤ ਭੋਜਨ ਦੇ ਤੱਤ, ਫਾਈਬਰ ਦੇ ਲਾਭ, ਆਲੂ ਦੇ ਗੁਣ, ਦਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ, ਕੇਲਾ, ਆਂਡੇ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਲਾਂ ਦੇ ਜੂਸ ਦੇ ਲਾਭ, ਖਾਲੀ ਪੇਟ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ, ਕਬਜ਼, ਜ਼ੁਕਾਮ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਲਾਜ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਧੀਆਂ (ਐਲੋਪੈਥੀ, ਆਕੂਪੰਚਰ, ਹੋਮਿਓਪੈਥੀ, ਆਯੁਰਵੈਦ, ਹਿਪਨੋਥਰੈਪੀ) ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਈ ਹੈ। ਪਤੰਜਲੀ ਦੇ ਯੋਗਾ ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਆਹਾਰ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਮੁੱਲਵਾਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੋ ਨਿਬੜੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharmchand.gmail.com

ਕਾਰੋਬਾਰ
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਓਮਾ ਸ਼ਰਮਾ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਜਿੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 98148-03254

ਉੱਘੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਜਿੰਦਰ ਵਲੋਂ ਅਨੁਵਾਦਤ ਕੀਤੀਆਂ ਨਵੇਂ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਦੀਆਂ 5 ਲੰਮੀਆਂ ਹਿੰਦੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ , 'ਕਾਰੋਬਾਰ', ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਲੇਖਕ ਹੈ ਓਮਾ ਸ਼ਰਮਾ। ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ, 'ਦੁਸ਼ਮਣ ਮੇਮਣਾ' ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਟੀਨ ਏਜ਼ਰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਲੋੜੋਂ ਵਧ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ 'ਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਅਡਿਕਸ਼ਨ ਵਰਗੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਖ਼ਮਤਾ ਨਾਲ ਉਭਾਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮੋਬਾਈਲ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਝੁਕਾਅ ਪ੍ਰਤੀ ਮੁਢਲੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਅਤੇ ਘੋਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਇਕ ਕਥਨ, 'ਹਾਂ.. ਆਇਦਾ ਇਹ ਨਾ ਸਮਝਣਾ ਕਿ ਉਹ ਛੋਟੀ ਬੱਚੀ ਹੈ.. ਮੋਬਾਈਲਾਂ ਦੇ ਕੰਨ ਖਿੱਚਣ 'ਚ ਉਹ ਸਾਡੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਅੱਗੇ ਵਾਲੀ ਜਨਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਏ..।' ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪੀੜਤ ਪਾਤਰ ਵਲੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਇਸ ਦੀ ਭਿਅੰਕਰਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਕਹਾਣੀ 'ਭਾਰ ਤੋਲ' ਐਕਸਟਰਾ ਮੈਰੀਟਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮਜਬੂਰੀਆਂ, ਕਾਰਨਾ ਅਤੇ ਸਿੱਟਿਆਂ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਔਰਤ ਵਲੋਂ 'ਲਾਈਕ ਮਾਈਂਡੇਡ' ਮਰਦ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗੁੱਝੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਖ਼ਾਤਿਰ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚ ਲੈਣਾ ਔਰਤ ਦੀ ਮਮਤਾ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਤੀਸਰੀ ਕਹਾਣੀ 'ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ' ਪੰਚਮ ਪਰਮਾਰ ਅਤੇ ਸੰਜੀਵ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਮੌਖਿਕ ਅਤੇ ਡਾਇਰੀ ਰਾਹੀਂ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਖਲਨਾਇਕ ਹਿਟਲਰ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਰਾਹੀਂ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਹਾਲੇ ਜ਼ਾਰੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਪਰਸਥਿਤੀਆਂ, ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਬਦਲੇ ਹਨ। ਪੰਚਮ ਪਰਮਾਰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਜਾਨਕੀ, ਬਹੂ ਗਾਰਗੀ ਆਦਿ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਾਬਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਸੰਜੀਵ ਜੀ, ਮੇਰੇ ਲੇਖਕ ਦੋਸਤ, ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਹਾਲੇ ਖ਼ਤਮ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ਹੈ ਘਰ ਸਮਾਜ ਤੇ ਪੂਰੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਤਾਂਡਵ ਨਵੀਆਂ-ਨਵੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਵਿਚ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।' ਪੰਚਮ ਪਰਮਾਰ ਦਾ ਇਹ ਕਥਨ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਬਹੁਤ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਟਾਈਟਲ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, 'ਕਾਰੋਬਾਰ' ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਅਜੋਕੇ ਮਲਟੀਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ, ਉਲਝਣਾਂ, ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ, ਘੁਣਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੀਨ ਸੂਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਉਸ ਅੰਦਰਲੇ ਕਰੂਰ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਦਰ ਸ਼ਬਦ, ਸਤਰ ਦਰ ਸਤਰ ਉਘਾੜਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸਰਕਾਰ-ਗ਼ੈਰਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੇ ਗੁਪਤ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਖੂਬੀ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਕਹਾਣੀ 'ਘੋੜੇ' ਘੋੜਿਆਂ ਦੀ ਰੇਸ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ, ਸੱਟਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਧੰਦੇ ਦੀਆਂ ਬਰੀਕੀਆਂ, ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਵ ਅਤੇ ਰੇਸ ਵਿਚ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦਾਅ ਦੀਆਂ ਸੂਖਮ ਤੰਦਾਂ ਨੂੰ ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿੰਦਰ ਵਲੋਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ 'ਢੱਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੱਤੇ', 'ਹਾਥ ਕੰਗਣ ਨੂੰ ਆਰਸੀ ਕੀ' ਜਿਹੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਚੌਂਕਿਆ, ਕੌਂਦਿਆ, ਅਣਮਨੀ, ਗਰੱਸੀ ਜਿਹੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਹੂਬਹੂ ਵਰਤੋਂ ਅੱਖ਼ਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਚਾਨਣ ਵੰਡਦੀ ਕਹਿਕਸ਼ਾਂ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 126
ਸੰਪਰਕ : 94170-31464

ਹਥਲਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸੁਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾ ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ ਦਾ ਸਿਰਜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਕ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਰਜਣ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 16 ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 10ਵੀਂ ਦੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿਚ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਗੀਤ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪਰਿਪੂਰਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 47 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 17 ਗੀਤ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 8 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਰਚਨਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਮੀਖਿਆਕਾਰ ਸ੍ਰੀਰਾਮ ਅਰਸ਼ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ ਇਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਨ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਜਗਿਆਸੂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁਯੋਗ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਦਾ ਨੂਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਲੋਹਾ ਮੰਨਵਾਇਆ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸਾਹਿਤ ਰਚਿਆ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮਨਪਸੰਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਉੱਤੇ ਹੀ ਆ ਕੇ ਟਿਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਿਅਰਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤਕਨੀਕ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਹੈ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਹ ਲੋਕਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਔਰਤ ਜਾਤੀ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਤੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਬੜੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸਮਝਦੀ ਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੇਸ਼ ਹਨ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰ, ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁਖੜੇ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਖੇਪ ਟੂਕਾਂ : ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ :
ਮੈਂ ਚਿੱਟਾ ਹਾਂ ਕੁੱਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰ ਲਏ
ਕਿੱਥੋਂ ਆਵਾਂ ਕਿੱਧਰ ਜਾਵਾਂ ਪਿੰਡ ਨਗਰ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾ ਪੁੱਛ
-ਰੋਲ ਨਾ ਮੇਰਾ ਬੁਢਾਪਾ ਬਿਰਧ ਘਰ ਵਿਚ ਭੇਜ ਕੇ
ਜੀਣ ਜੋਗੇ ਪੁੱਤਰਾ! ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਦਰ ਮੋੜ ਦੇ।
-ਨਹੀਂ ਭਾਉਂਦਾ ਜਗੀਰੂ ਸੋਚ ਦਾ ਦਸਤੂਰ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ,
ਕਹਾਵਾਂ ਪੈਰ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਨਹੀਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ।
-ਹਰ ਦਿਨ ਭੇਸ ਵਟਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ
ਚੁਸਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਉਹ
ਗੀਤ :
ਮਾਂ ਤਾਂ ਆਖਰ ਮਾਂ ਹੁੰਦੀ ਏ ਸੰਘਣੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਛਾਂ ਹੁੰਦੀ ਏ
ਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਹਰ ਇਕ ਧੜਕਣ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹੀ ਨਾਂ ਹੁੰਦੀ ਏ
-ਮੰਨਿਆ ਮਾਂ ਤਾਂ ਮਾਂ ਹੁੰਦੀ ਏ ਸੰਘਣੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਛਾਂ ਹੁੰਦੀ ਏ,
ਸੱਚ ਜਾਣਿਓ ਬਾਬਲ ਦੀ ਵੀ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਥਾਂ ਹੁੰਦੀ ਏ
-ਕਦਮ ਕਦਮ 'ਤੇ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਤਾਂ ਹੁੰਦੇ ਧੋਖੇ ਬੜੇ
ਧੀਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਲਿਖਣ ਲੱਗਿਆਂ ਕਲਮ ਵੀ ਹਉਕੇ ਭਰੇ
-ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ ਦੋਸਤੋ ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼ ਮਹਾਨ
ਕੁੱਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਵੱਖਰੀ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਾਨ...
ਬਾਕੀ ਗੀਤ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਦੇ ਮੁਦਈ ਹਨ, ਕੋਚਰ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਭਾਵਪੂਰਤ ਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਬਲ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਅੱਜ ਵੀ ਮੇਰੇ ਸੰਘ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਕਾਹਦਾ ਸਾਵਣ, ਇਤਿਹਾਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਨਾਨੀ ਹੈ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੋਮਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਾਚਣਯੋਗ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਚੰਗੀ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਟੱਪੇ ਬੋਲੀਆਂ ਗੀਤ
ਲੇਖਿਕਾ : ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 111
ਸੰਪਰਕ : 98889-02339

'ਟੱਪੇ ਬੋਲੀਆਂ ਗੀਤ' ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਚਾਰ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਤਿੰਨ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਪਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਕਵਿੱਤਰੀ ਨੇ ਟੱਪੇ, ਬੋਲੀਆਂ, ਗੀਤ ਰਚ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਕਾਵਿ-ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੱਪੇ, ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਏਨੀ ਦਿਲ ਖਿੱਚਵੀਂ ਅਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਧੂਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਧਾਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਬਣਦੀ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਭਰ ਜੁਆਨ ਜਹਾਨ ਮੁਟਿਆਰ ਕੁੜੀ ਦੇ ਮਨ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਵਲਵਲੇ, ਵਿਆਹੁਤਾ ਸੁਆਣੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਵੇਦਨਾ, ਸੱਚਾ-ਸੁੱਚਾ ਇਸ਼ਕ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਬਨਸਪਤੀ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ, ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਨੇਹ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਲੀ ਮਾਣ ਮਰਿਯਾਦਾ, ਪਰਦੇ ਹੇਠ ਪਲਦੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਸੰਬੰਧ, ਉਲਾਂਭੇ, ਨਿਹੋਰੇ, ਉੱਚੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਆਦਿ ਸਭ ਕੁਝ ਇਸ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ। ਕਵਿੱਤਰੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲੰਮੇ ਅਨੁਭਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਿਖਦੀ ਹੈ-
'ਸਾਗਰ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਨੇ, / ਕੱਕਿਆਂ ਰੇਤਿਆਂ 'ਤੇ,
ਪੁੰਨਣ ਦੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਨੇ।' / 'ਆਵੇ ਵਿਚ ਘੜਾ ਪੱਕਦਾ,
ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ ਪੀ ਸੋਹਣੀਏ,
ਮੈਂ ਤਾਂ ਹਿੱਕੜੀ 'ਚ ਅੱਗ ਰੱਖਦਾ।'
ਰਾਜਿੰਦਰ ਦੀ ਇਸ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ, ਟੱਪਿਆਂ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਲੋਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧਾਰਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਘੁੱਟ ਕੇ ਫ਼ੜੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ-
'ਖਾਧੀ ਪੀਤੀ ਦੀ ਹਮਕ ਪਵੇ,/ ਜੇਠ ਨੇ ਜਨਾਣੀ ਕੁੱਟ ਤੀ,
ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਧਮਕ ਪਵੇ।' / 'ਇਹ ਕੌਣ ਜੋ ਸੁੱਤਾ ਪਿਆ,
ਮਾਰ ਕੇ ਬੁੱਕਲ ਖੇਸ ਦੀ / ਸਹੁਰਾ ਸੱਸ ਨਾਲ ਰੁੱਸਾ ਪਿਆ।'
ਰਾਜਿੰਦਰ ਦੁਆਰਾ ਰਚੀਆਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਸਲਾਹੁਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਸਲੋਗਨ ਸਿਰਜਣ ਵਿਚ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਰਹੀ ਹੈ-
'ਤੂਤਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਵਾਂ ਨੇ,
ਸੋਹਣੀ ਸੋਹਣੀ ਪੌਣ ਵਗਦੀ,
ਦੁੱਖ ਸੁਣਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਨੇ।'
'ਮੇਰੀ ਸੱਸ ਤਾਂ ਰਕਾਨ ਕੁੜੀਓ,
ਧੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਮੈਨੂੰ ਰੱਖਦੀ,
ਉਹ ਤਾਂ ਸੁਘੜ ਸੁਜਾਨ ਕੁੜੀਓ।'
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹ ਉਮਰ ਦੀ ਇਸ ਰਚਨਾ 'ਟੱਪੇ ਬੋਲੀਆਂ ਗੀਤ' ਵਿਚ ਸ਼ਹਿਦ ਜਿਹਾ ਮਿੱਠਾ ਰਸ ਵੀ ਹੈ, ਪਿਆਰ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਘੁਲੀ ਸੋਹਣੀ ਚਾਸ਼ਨੀ ਵੀ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਸ਼ਕ ਮੁਹੱਬਤ ਜਿਹੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚਿਤਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਮਰਿਯਾਦਾ ਅਤੇ ਉੱਚ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਮੈਂ ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਇਸ ਰਚਨਾ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਉੱਥੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਨ ਲਈ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਸੁਝਾਅ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94276-85020

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਰਕੇ
ਕਵੀ : ਕੇਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਕੰਵਲ' ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ :200 ਰੁਪਏ ਪੰਨੇ : 92
ਸੰਪਰਕ : 98775-66190

ਕੇਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਕੰਵਲ' ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ।'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਰੰਗ', 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰੂਬਰੂ' ਅਤੇ 'ਵਜੂਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ' ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿੰਦੀ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸਫ਼ਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ' ਨਾਲ ਅਦਬ ਦੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਚੰਗਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ 'ਕੰਵਲ' ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਤਾਜ਼ਾਤਰੀਨ ਕਾਵਿ-ਮਜ਼ਮੂਆ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਰਕੇ' ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਮੁੜ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। 'ਕੰਵਲ' ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਇੰਤਹਾ ਮੁਹੱਬਤ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੂਰਵ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਉਨਵਾਨਾਂ ਵਿਚ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਇਕ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਵਾਰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਉਸਾਰੂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿਚ ਡਾਢਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸੰਕੀਰਣ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤੀ ਸੋਚ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੂਪਮਾਨ ਹੁੰਦੀ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਫੋਕੀ, ਸ਼ੋਹਰਤ, ਬੋਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ, ਘਟੀਆ ਗੀਤਕਾਰੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਬਗਲਾ-ਭਗਤੀ, ਦੁਤਕਾਰ, ਵੱਢੀਖੋਰੀ ਜਾਂ ਬੇਈਮਾਨੀ, ਜ਼ੋਰ-ਜਬਰ, ਜਾਅਲਸਾਜ਼ੀ, ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਗਿਰਾਵਟ, ਹੱਕ ਮਾਰਨ, ਝੂਠੇ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਰ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਉਲੂ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਨੁਮੋਦਨ (ਸਮਰਥਨ) ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਬਲਕਿ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦ, ਉਪਰ ਮਰਹਮ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਚੌਗਿਰਦੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਨਾਲ ਮਹਿਕਾਉਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਧੱਕੇ ਜਾਂ ਤਿਕੜਮਬਾਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਆੜ ਵਿਚ ਬਟੋਰੇ ਜਾਂਦੇ ਇਨਾਮ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੀ ਡਟ ਕੇ ਮੁਖ਼ਾਲਫ਼ਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਹੱਕ-ਸੱਚ, ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਅਤੇ ਧੀਰਜ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀ ਦਿਆਨਤਦਾਰ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਸੰਵੇਦਨਾ-ਭਰਪੂਰ, ਜਬਰ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਡਟਣ ਵਾਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਮ ਜਪੋ, ਕਿਰਤ ਕਰੋ ਤੇ ਵੰਡ ਛਕੋ ਦੀ ਸੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਭਾਵਨਾ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਪੱਖੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਲਈ', 'ਖਰੀਦਣ ਵਾਲੇ ਕਈ ਆਏ', 'ਮਾਂ', 'ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਿਆ', 'ਐਨਾ ਨਾ ਇਤਬਾਰ ਕਰੋ', 'ਸਨਮਾਨ', 'ਨਸ਼ੇ', 'ਰਿਸ਼ਤੇ', 'ਜਾਲ', 'ਮਾਹੌਲ 'ਚ ਨਾ ਢਲਣਾ', 'ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲ', 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦਾ ਹੁਨਰ', 'ਪਿਤਾ' ਅਤੇ 'ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬ' ਆਦਿ ਅਹਿਮ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਾਵੀਂ ਪੱਧਰੀ ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹ ਫ਼ਕੀਰ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਰਬੰਸਦਾਨੀ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦਾ ਫਲਸਫ਼ਾ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਛਪਾਈ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਟਾਈਟਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਉਪਮਾਵਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਕੰਵਲ' ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਕਾਲ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਮਿਆਰੀ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ੀਰੇ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰੇਗਾ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਮੁੜ ਆਈ ਬਹਾਰ
ਲੇਖਕ : ਬਿੰਦਰ ਕੋਲੀਆਂ ਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਸਾਹਿਬਦੀਪ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 189
ਸੰਪਰਕ : 99889-13155

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਅੱਠ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੌਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਹਰ ਇਕ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਸਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸੌਖੇ ਰਾਹਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਕੁਦਰਤ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਡਿਆਂ 'ਤੇ ਤੁਰਨ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰਸਤੇ ਦੇ ਖਿਲਰੇ ਹੋਏ ਕੰਡੇ ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਵੀ ਚੁੱਭਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੰਡਿਆਂ 'ਤੇ ਤੁਰਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗੱਡੀ ਦਾ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਇਹ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਔਖੇ ਪਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੌਖੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਆਸ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਬੜੀ ਤਰਤੀਬ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ, ਉੱਥੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਤਰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਸਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰੀਕੇਬਾਜ਼ੀ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਦੇਖ ਕੇ ਸੜਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪਰਬਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ-ਕੱਢ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਲੋਕ ਕਈ ਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਇਹ ਇਕ ਘਾਤਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੁਆਬੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਉਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਮੰਨਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਸਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਨੇਕ ਤੇ ਬੰਤ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹਰ ਮੋੜ 'ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਦਿਨ ਮੌਕਾ ਤਾੜ ਕੇ ਨੇਕ ਅਤੇ ਬੰਤ ਨੂੰ ਪਾਰਾ ਪਾ ਕੇ ਖੀਰ ਖੁਵਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਨੇਕ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਬੰਤ ਕੌਲੀ ਦੀ ਉਪਰਲੀ ਖੀਰ ਖਾਣ ਕਰਕੇ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਚੁੱਕਣਾ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਆਪਣੀ ਭਰਜਾਈ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵੰਡ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਕੇ ਦੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੁੜ ਆਈ ਬਹਾਰ' ਨਾਵਲ ਦਾ ਤੱਤਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਮੰਨੇ-ਪਰਮੰਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਉਤਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉੱਜੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਹਰੀ-ਭਰੀ ਬਗੀਚੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਕ ਛੱਡਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਮਹਾਨ ਔਰਤ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਸਾਥ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਪਰਾਏ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੌਖੇ ਵੇਲੇ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਜੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਕਰਦੇ, ਤੁਹਾਡੇ ਇਰਦ ਘੁੰਮਦੇ, ਔਖਾ ਸਮਾਂ ਆਉਣ 'ਤੇ ਉਹ ਗਿਰਗਿਟ ਵਾਂਗ ਰੰਗ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਸਬਰ, ਸੰਤੋਖ, ਇਤਫਾਕ ਅਤੇ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਡੋਲਣ ਨਹੀ ਦਿੰਦੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬਿਆਂ, ਵਾਪਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਵਰੋਲਿਆਂ ਅਤੇ ਝੱਖੜਾਂ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦੇਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 985553-88572

ਪਰਦੇ ਪਿਛਲਾ ਸੱਚ
ਲੇਖਕ : ਕੇਵਲ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 99
ਸੰਪਰਕ : 98155-40482

ਇਕ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕ, ਕਵੀ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੀ ਸੋਝੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਕੇਵਲ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪਰਦੇ ਪਿਛਲਾ ਸੱਚ' ਹੈ। 'ਅਜੀਤ' ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਮੁਹਾਲੀ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਲਫ਼ਨਾਮਾ ਸੀ। ਇਕ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤ ਵੀ ਇਸ ਕਲਮ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਦੇ ਵਿਚਲੇ ਖੱਪਿਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਕੋਝੇਪਨ ਦੇ ਭੇਤ ਵੀ ਖੋਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਏਨੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਪਹਿਲੂ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕੇਵਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਹੀ ਸੁਣਾਈ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਕਹਿਰੀ ਘਟਨਾ ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਜੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਸਮਝ ਆਉਣ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਵੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਸ਼ਿਆਂ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪਲਾਂ, ਸਮਾਜ ਦੇ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਤੱਤਾਂ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਢੰਗਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਪਖੰਡਾਂ, ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ, ਮਨੌਤਾਂ, ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ, ਅਮੀਰ-ਗ਼ਰੀਬ ਪਾੜਾ, ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤੇ, ਭਾਈਚਾਰਾ, ਉੱਚੀ ਜਾਤ ਤੇ ਨੀਵੀ ਜਾਤ, ਪਰਵਾਸੀ ਜੀਵਨ, ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ, ਨਾਜਾਇਜ਼ ਧੰਦੇ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਉੱਤਮ ਕਹਾਣੀ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਅਖੌਤੀ ਮਨੌਤਾਂ 'ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਚੋਟ ਮਾਰੀ ਹੈ। ਇਕ ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਜਦ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸਿਆਣਾ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਅਮੀਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਗਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਹੀ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਲੋਕ ਚਾਰਾ ਖਵਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਾਪ ਅਤੇ ਕਸ਼ਟ ਕੱਟਣੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ,
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਧੁੰਦ ਹਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਲੇਖਕ : ਸਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਮਲੋਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98550-62399

ਸਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਮਲੋਹ ਦਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਵਾਰਤਕ ਕਥਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਵਾਰਤਕ-ਕਹਾਣੀ ਲਿਖ ਕੇ ਨਵੀਂ ਪਿਰਤ ਪਾਈ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 21 ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀਆ ਨਿੱਜੀ ਹੱਡਬੀਤੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਨੌਕਰੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਹਨ। ਉੱਘੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਰਹਿੰਦ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਜੀ ਸੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਆਪਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। 'ਮੈਂ' ਪਾਤਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੁਹਜ ਤੇ ਰਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਤੇ ਪਾਠਕ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਜੋ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਛਾਈ ਧੁੰਦ ਕੁਝ ਛਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕਲਮੀ ਕਰਾਮਾਤ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ ਵਿਚ ਸੁਹਜ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਜਿਹਾ ਰਸ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਗੱਲ ਤੁਰਦੀ ਭਾਸ਼ਨੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਬਚਪਨ ਦੀ ਯਾਦ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਕ ਵਾਰੀ ਘਰ ਵਿਚ ਚਿੜੀ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵਿਚੋਂ ਡਿੱਗੇ ਬੋਟਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੇਖਕ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚਿੜਾ ਨੇੜੇ ਨਹੀ ਜਾਣ ਦਿੰਦਾ । ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਓ-ਓ ਡੈਡੀ ਚਿੜੀ ਤੋਂ ਡਰ ਗਏ (ਇਕ ਬਾਪ ਇਹ ਵੀ) ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ 'ਤੇ ਲੇਖਕ ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। । ਪਰਵਾਸ ਬਾਰੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਵਾਦ ਰੌਚਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲੇਖ 'ਫ਼ੈਸਲਾ ਪਰਵਾਸ ਦਾ' ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਚਿੰਤਾਮਈ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਹੱਕ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਿਚ ਬੰਟੇ ਖੇਡਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਬੰਟੇ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬੰਟੇ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਪੈਸੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹੀ ਬੱਚਾ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬੰਟੇ ਮੋੜ ਕੇ ਹੱਕ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਪਣੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੁਕੂਨਸ ਵਿਚ ਗ਼ਰੀਬ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨੋਟਬੰਦੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਸਮੇਂ ਵੀ ਗਰੀਬ ਬੰਦੇ ਦਾ ਦੁੱਖ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਹੈ । ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਗਰਾਰੀ, ਸਤਿਸੰਗ ਦਿਲਚਸਪ ਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਮਸ਼ੀਨੀ ਯੁੱਗ ਕਾਰਨ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਪਖੰਡਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਲੇਖਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਰਾਮਾਤੀ ਬਾਬਾ, ਟਟੀਹਰੀ ਵਾਲੀ ਫੀਲਿੰਗ, ਕਰਕ ਕਲੇਜੇ ਮਾਹਿ, ਦੋ ਰੁਪਏ ਦਾ ਕਰਜ਼, ਸੜੀ ਰਸੀ ਦਾ ਵਲ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਜੋਤ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸੁਹਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ, ਅੱਤਵਾਦ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ
ਲੇਖਕ : ਰਾਮ ਪੁਨਿਆਨੀ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚਿੰਤਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ :125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 79
ਸੰਪਰਕ : 09322254043

ਰਾਮ ਪੁਨਿਆਨੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਆਗਮਨ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਹੀ ਮਾਨਵ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਗਮਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਇਕ ਸਫ਼ਲ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੇ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਚੱਲੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਫ਼ਵਾਹਾਂ ਤੇ ਦੰਭੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਚਾਲਾਂ ਹੇਠ ਸਲਾਬ ਚੁੱਕੇ, ਉਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਤੇ ਬੁੱਧੀਮਤਾ ਦੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਵਾਚਣ ਦੀ ਧੁੱਪ ਲਗਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚਾਲਾਂ ਦਾ ਵਿਖਿਆਨ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 10 ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ 66 ਉੱਪ-ਅੰਕਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਇਸਲਾਮ, ਬਸਤੀਵਾਦ ਕਾਲ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਮਸਲਾ, ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਆਦਿ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਮੂਰਖ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਾਬਤ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਰਾਹੀਂ ਹਲੂਣ ਕੇ ਸੱਚ ਨਾਲ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲ ਤਾਂ ਜਦ ਮੈਂ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਦੋ ਕੁ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣਾ-ਆਪ ਮੂਰਖ ਤੇ ਧੋਖਾ-ਗ੍ਰਸਤ ਨਾਗਰਿਕ ਹੋਣ 'ਤੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਨਿਊਜ਼ ਚੈੱਨਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਟੀ.ਵੀ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ 'ਤੇ ਜੋ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚਾਲਾਂ ਦੇ ਜੀਆਂ-ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।
ਗੱਲ ਕੀ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਵੋ ਤਾਕਤਪ੍ਰਸਤ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਦਾ ਆਪਣੇ ਲੋਭ ਵਾਸਤੇ ਇੰਨਾ ਮੌਜੂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦੰਭੀ ਇਰਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਡੰਕੇ ਦੀ ਚੋਟ 'ਤੇ ਭੰਡਿਆ ਹੈ। ਸਮਾਂ-ਪ੍ਰਸਤ ਤਾਕਤਵਰ ਤਬਕੇ ਸਾਡੇ ਅੱਗੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਅਨੁਸਾਰ ਤੋੜ-ਮੋੜ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜੋ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਮੁਸਲਿਮ ਰਾਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਂ ਗਜ਼ਨੀ ਸ਼ਾਸਨ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਇਕ ਛਲਾਵਾ ਮਾਤਰ ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸੱਚ ਕਿਸੇ ਦਿਸਹੱਦੇ ਤੋਂ ਪਾਰ ਖੜੋਤਾ ਭਾਸਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਜੋ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰੱਖ ਪ੍ਰਪੰਚ ਰਚ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੀ ਧੂਣੀ ਧੁਖਾਈ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਤੇ ਖੋਜ ਦੀ 'ਵਾ ਨਾਲ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜਦੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਮਾਨਵ ਪੰਛਹੀਣ ਬਾਂਦਰ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਉਪਜਿਆ। ਠੀਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਦੀ ਹੈ, ਹਰ ਖ਼ਬਰ, ਹਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਤੇ ਅਸਲ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਨਾ ਕਿ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਜੋ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪਰੋਸਣ ਉਸ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਮਨ ਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਲੇਖਕ ਆਖਦਾ ਹੈ-'ਅੱਜ ਲੋੜ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ, ਭਾਸ਼ਨਾਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਿਰਕਿਆਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਭਰਮ ਪਾਊ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਲਪਿਤ ਮਿੱਥਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।'
ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚਲਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ, ਕਾਲਜ, ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਹਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਹਰ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦੀ ਕਸੌਟੀ 'ਤੇ ਪਰਖ ਸਕਣ ਤਾਂ ਜੋ ਲੇਖਕ ਦੇ ਕਹਿਣ ਅਨੁਸਾਰ-'ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।'

-ਜਸਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 88476-94338

ਹੜ੍ਹ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਿੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 100ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 119
ਸੰ