ਫਿਨੀਕਸ ਇਨ ਫਲੇਮਸ
ਲੇਖਿਕਾ: ਰਚਨਾ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼
ਰਚਨਾ ਸਿੰਘ ਇਕ ਚਰਚਿਤ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਐਮ.ਫਿਲ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਲਈ ਤਿੰਨ ਸੋਨ ਤਗਮੇ ਹਨ। ਰਚਨਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ 'ਚ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹਿਰੂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ 'ਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ 1991 'ਚ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਰੈਵੇਨਿਊ ਸਰਵਿਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ। ਸਾਹਿਤ ਰਚਣ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਏਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੀ ਕਿ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੇਖਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਚਨਾਤਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੇ ਜਨੂੰਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਆਮਦਨ ਕਰ ਵਿਭਾਗ ਦਿੱਲੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਨਵੰਬਰ 2021 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਕਲਾ ਈ-ਮੈਗਜ਼ੀਨ, 'ਦ ਵਾਈਜ਼ ਓਵਲ' ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਉੱਭਰਦੇ ਕਵੀਆਂ, ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਮੁਫ਼ਤ ਮੰਚ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਕੱਤਰੇਤ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਪੈਨਲ ਮਾਹਿਰ ਦੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਕੱਤਰੇਤ ਦੇ ਖੋਜ ਸਹਾਇਕਾਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਭਰੇ ਰੁਝੇਂਵਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰਚਨਾ ਸਿੰਘ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੌਮੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਲਈ ਲੇਖ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਸਮੀਖਿਆ ਲਿਖਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ, 'ਪੈਨੀ ਪਨਾਚੇ: ਪੀਸਿੰਗ ਦ ਇਕਨਾਮਿਕ ਪਜ਼ਲ' (2016) ਅਤੇ 'ਫਾਈਨੈਂਸ਼ੀਅਲ ਫੈਲੀਸਿਟੀ: ਮੇਕਿੰਗ ਸੈਂਸ ਆਫ਼ ਮਨੀ ਮੈਟਰਸ' (2017)। 'ਮੈਰਿਆਡ ਮਿਊਜਿੰਗਸ' (2016) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮਿਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। 'ਦ ਬਿਟਕੁਆਇਨ ਸਾਗਾ: ਏ ਮਿਕਸਡ ਮੋਂਟੇਜ (ਬਲੂਮਸਬਰੀ, 2019), ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੌਥੀ ਕਿਤਾਬ, ਕ੍ਰਿਪਟੋਕਰੰਸੀ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਰਹੀ ਬਲਾਕਚੇਨ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਲਘੂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਦੋ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਦ ਰਿਪਰਟਾਇਰ ਐਂਡ ਦ ਕਲੈਕਟੇਬਲਜ਼: ਇਕਲੈਕਿਟਕ ਟੇਲਸ ਆਫ਼ 2023' ਅਤੇ 'ਆਈਡਸ ਆਫ਼ ਮਾਰਚ' ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਇਕ ਈ-ਚੈਪਬੁੱਕ (ਹਥੇਲੀ 'ਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਪੁਸਤਕ) ਵੀ ਤਿਆਰ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ 'ਫਿਨੀਕਸ ਇਨ ਫਲੇਮਸ' ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ 8 ਔਰਤ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। 'ਫਿਨੀਕਸ ਇਨ ਫਲੇਮਸ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਆਮ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਬੇਲੋੜੀ ਲਚਕਤਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਅਸਾਧਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਨਾ, ਸਹਿਰ, ਮਾਲਿਨੀ, ਮ੍ਰਿਤੁੰਜੇ, ਉਤਕ੍ਰਸ਼ਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਔਰਤ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਰਾਕਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਤ੍ਰਾਸਦੀਆਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ 'ਫਿਨੀਕਸ' ਵਾਂਗ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਅਤੇ ਪੁਨਰਜਨਮ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਭਸਮ ਹੋ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਰੂਹਾਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖਾਂ 'ਚ ਇਕਜੁੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਨਾ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਘਾਟਾ ਮਾਲਿਨੀ ਨੂੰ ਸੁੰਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖਾਲੀਪਣ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਧੱਕ ਦੇਵੇਗਾ ਜਾਂ ਕੀ ਉਹ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਲਵੇਗੀ? ਕੀ ਸਨਾ ਕਿਸੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦੇ ਕਾਲੇ ਬੱਦਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਸਕੇਗੀ ਜਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਅੱਗ 'ਚ ਸੜ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ, ਜੋ ਦੁਬਾਰਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਉਠ ਸਕੇਗੀ? ਕੀ ਸਹਿਰ ਇਕ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸਵੈ-ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗੀ? ਕੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ 'ਤੇ ਫਰਹਾਨ ਵਲੋਂ ਛੱਡੇ ਗਏ ਦਾਗ਼ ਠੀਕ ਹੋ ਸਕਣਗੇ? ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਉਦੋਂ ਮਿਲਣਗੇ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦੁਖੀ ਰੂਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ 'ਚੋਂ ਲੰਘਣਗੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ, ਰਚਨਾ ਸਿੰਘ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਵਹਾਰ 'ਤੇ ਵੀ ਚਾਣਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਹਿਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਲੋਂ ਅਣਡਿੱਠ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਕ ਲੜਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਫ਼ੀਨਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇਕ ਲੜਕੀ ਸੀ। ਕੁਦਰਤ ਇਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਚਨਾ ਸਿੰਘ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬੁਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਚ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਮ ਔਰਤਾਂ ਅਸਧਾਰਨ ਉੱਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ 'ਚ ਉਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਦੁਖਦਾਈ ਮੋੜ 'ਤੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
-ਅਜੀਤ ਬਿਊਰੋ
ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਰੁੱਸੀ ਚਾਂਦਨੀ
ਕਵਿੱਤਰੀ : ਸੁਧਾ ਓਮ ਢੀਂਗਰਾ
ਅਨੁਵਾਦ : ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਤੀਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98142-31698
ਸੁਧਾ ਓਮ ਢੀਂਗਰਾ ਇਕ ਚਰਚਿਤ ਪਰਵਾਸੀ ਹਿੰਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ, ਨਿਬੰਧ, ਆਲੋਚਨਾ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਦਾ ਕੁਸ਼ਲ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨਾਂ ਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਖੇ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਤ੍ਰੈਮਾਸਿਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਵਿਭੋਮ ਸਵਰ' ਅਤੇ 'ਸ਼ਿਵਨਾ ਸਾਹਿਤਿਕੀ' ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕਾਰਜਭਾਰ ਸੰਭਾਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਮੀਖਿਆ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੇ ਪੁਰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਨੁਵਾਦਕ ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਰੀਬ ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਬਿਹਤਰੀਨ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਮੇਤ 'ਇਆਪਾ' ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 69 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਉਹਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਭੂ ਹੇਰਵਾ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ (ਸਵਰਗ ਵਿਚ ਮੱਚਿਆ ਸ਼ੋਰ, 87-88; ਇਕ ਹੋਰ ਮਹਾਭਾਰਤ, 105; ਹੋਣੀ, 55), ਪਰਵਾਸੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਤਲਖੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ (ਖੁਸ਼ ਹਾਂ ਮੈਂ, 70-72, ਪਰਦੇਸ ਦੀ ਧੁੱਪ, 81-82), ਮਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ (ਮਾਂ ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈਂ, 58-59; ਮਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ, 56-57; ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 40-41); ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ (ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਨਾਰੀ, 89-91; ਬਿਖਰਾ, 46-47; ਅਣਕਹੀ ਗੱਲ, 38-39; ਮੋਮ ਦੀ ਗੁੱਡੀ, 35-36; ਨਾਬਰਾਬਰੀ ਕਿਉਂ, 32-33; ਹੱਤਿਆ ਤੇ ਬੇਨਤੀ, 26, ਕਠਪੁਤਲੀ, 19, ਰਿਸ਼ਤੇ, 14-15) ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੀ ਮਹਿਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ 'ਬੁਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਉਸ ਪਾਰ' (108), 'ਚਾਂਦਨੀ ਨਾਲ ਨਹਾਉਣ ਲੱਗੀ' (104) ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੀ-ਭਾਸ਼ੀ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਭਾਂਤ-ਸੁਭਾਂਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਬਿਖੇਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਖ਼ੈਰ-ਮਕਦਮ ਹੈ।
-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015
ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀਅੰਤਰਣ
ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਧਾਨ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ
ਅਨੁਵਾਦ : ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 95 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 38
ਸੰਪਰਕ : 9463-36591
ਹਥਲੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕਿਤਾਬ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਾਗਰੀ-ਲਿਪੀਅੰਤਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸੰਕੇਤ ਦੇਣ ਦਾ ਸਫ਼ਲ ਉੱਦਮ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਪਾਵਨ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਸਰੂਪ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਮੁਕੱਦਸ ਗ੍ਰੰਥ 'ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ' ਹੀ ਹੈ। ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਅੱਜ ਪਾਵਨ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਪੀਅੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਧਰਮ-ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਸਰਦਾਰ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਆਈ.ਏ.ਐਸ. (ਰਿਟਾ.) ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਿੱਖ ਸਟੱਡੀਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਕਰਣ, ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਆਕਰਣ ਦੇ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਲੱਖਣ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨ ਡਾ. ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ (ਪਟਿਆਲਾ) ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਮੈਨੂਅਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਮੁਤਾਬਿਕ ਗੁਰਮੁਖੀ ਤੇ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀਆਂ ਦੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਾਂਝ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਲਿਪੀਆਂ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਲਿਪੀ ਬ੍ਰਹਮੀ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੂਲ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਲਿਪੀਬੱਧ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਵਿਚ ਲਿਪੀਅੰਤਰਣ ਸਮੇਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਮੁਤਾਬਿਕ ਲਿਪੀਅੰਤਰਣ ਸਮੇਂ ਭਾਸ਼ਾਈ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਹੀ ਇਸ ਸੰਖੇਪ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ 'ਬਾਣੀ ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ : ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਈ ਪਰਿਪੇਖ', 'ਸਿੱਖਇਜ਼ਮ : ਇਟਸ ਹਿਸਟਰੀ ਐਂਡ ਕਾਨਸਿਪਟਸ' (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ) ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿਚ 'ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ : ਕਲਾਮ ਐਂਡ ਤਅਲੀਆਤ' ਵੀ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਬੰਦ ਸ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਆਈ.ਏ. ਐਸ., ਭੂਮਿਕਾ ਡਾ. ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਆਰੰਭਕ ਦੋ ਸ਼ਬਦ, ਅਨੁਵਾਦ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਵਿਦਵਤਾ ਭਰਪੂਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ 'ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ', 'ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ' ਅਤੇ 'ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀਅੰਤਰਣ' ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਲਿਪੀਅੰਤਰਕਾਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਜਗਿਆਸੂਆਂ ਦੀ ਚਿਰੋਕਣੀ ਮੰਗ ਲਈ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040
ਮੇਰੀਆਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ
ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਪ੍ਰਿੰ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਘਬੀਰ ਰਚਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 48
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223
'ਮੇਰੀਆਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ' ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਪ੍ਰਿੰ.) ਦਾ ਨਵ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਕੇ ਨਵਾਂ ਮਾਡਲ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਡਿਜੀਟਲ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਰੀਆਂ, ਚੁੜੇਲਾਂ, ਸਾਧੂ-ਮਹਾਤਮਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਨੌਰ-ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਚੰਦ ਮਾਮਾ ਅਤੇ ਰੋਟੀ', 'ਦੇਸ ਵਿਚ ਅਨਾਜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸੰਕੇਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। 'ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਨਾਨਕੇ ਪਿਆ' ਪੰਚਤੰਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਮਗਰਮੱਛ ਅਤੇ ਬਾਂਦਰ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਵਾਬਸਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਿੱਤਰਮਾਰ ਵਰਗੀ ਬੁਰੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਤੌਬਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪੰਚਤੰਤਰ, ਈਸਪ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਥਾ-ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਰਵਾਇਤੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ 'ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਬਿੱਲੀ ਗਲ ਟੱਲੀ', 'ਝੂਠਾ ਗਿੱਦੜ ਮਾਮਾ', 'ਲੰਗੜੇ-ਕਾਣੇ ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ', 'ਨਕਲੀ ਸੱਪ' ਅਤੇ 'ਕੁਸੰਗਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ' ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਨੇ ਅਰਥ-ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ। ਆਖ਼ਰੀ ਕਹਾਣੀ 'ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਭਲਾਈ' ਵੀ ਬਾਕੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਭਾਂਤੀ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤੀ, ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਕਿਰਤੀ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਜਨੌਰ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਆਕਰਸ਼ਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਲ-ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਅਜੋਕੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਬੁਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਸਾਹਿਤ-ਚੇਟਕ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਂਝ ਪੀਡੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਲਾਤਮਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹਨ। ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਵਿਅੰਗਮਈ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵੀ ਸੁੰਦਰ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਢੁੱਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਜੀਵਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ 8 ਤੋਂ 12 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਗੈਟ-ਅਪ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।
-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703
ਨੀਲਾ ਘੁਮਿਆਰ
ਲੇਖਕ : ਅਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 500 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 409
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488
ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਕਈ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਉੱਚਾ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। 'ਨੀਲਾ ਘੁਮਿਆਰ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਗੁਲਬਾਨੋ, ਬੁੱਤ ਸ਼ਿਕਨ, ਫਾਲਤੂ ਔਰਤ, ਤਕੀਏ ਦਾ ਪੀਰ, ਖਾਨਬਦੋਸ਼ ਤੇ ਗੌਰੀ ਬਹੁਤ ਮਕਬੂਲ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲਿਖਣਾ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ ਟਪੂਸੀਆਂ ਮਾਰਦੀ, ਇਕੋ ਛੜੱਪੇ ਵਿਚ ਮੀਲਾਂ ਤੇ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਹੋਣਹਾਰ ਕਲਾਕਾਰ ਬੇਟੀ ਅਰਪਨਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ-ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਦੀ ਤੇ ਸੰਵਾਦ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਹਾਸਾ ਨਿੱਤਰੇ ਛੰਭ 'ਚ ਲਿਸ਼ਕੋਰ ਪਾਉਣ ਵਰਗਾ। ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਜਾਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਅਰਥ ਦੇਣ ਜਾਣਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਯਾਦਾਸ਼ਤ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਤੋਂ ਲੰਮੀਆਂ-ਲੰਮੀਆਂ ਸੁਣੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਵਰਗੀ ਲੋਕ-ਯਾਨ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਮਲਿਕਾ-ਏ-ਆਲੀਆ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਬਾਰੇ ਨਵੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੱਗ-ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਤੇ ਦੋਸਤੀ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਨਿਭਾਈ। ਉਹ ਜੋ ਵੀ ਹੁਕਮ ਕਰ ਦੇਂਦੇ, ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਉਹ ਰੱਬ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੁੰਦਾ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਮੇਰੀ ਬਚਪਨ ਦੀ ਹੀਰੋਇਨ ਸੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੇ ਪਤੀ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਬੜਾ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਨਿਤਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਬਾਰੀਕ-ਬੀਨੀ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੇ ਸੰਪਰਕ 'ਚ ਆਈਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਸੋਬਤੀ, ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਸਿਬਤੁਲ ਹਸਨ ਜ਼ੈਗ਼ਮ ਤੇ ਹੋਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਬਾਰੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਮਰੋਜ਼ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ, ਸਾਧਨਾ ਤੇ ਸੇਵਾ ਇਕ ਰੂਹਾਨੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਸਿਖ਼ਰ ਹੈ। ਖ਼ੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਭੋਲਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਰੰਗ 'ਚ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ। ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਸਿਰਫ਼ ਇਕੋ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਏ, ਹੋਰ ਕੋਈ ਹੋ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਖ਼ੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੱਬੂ ਕਿਸਮ ਦਾ ਬੰਦਾ ਏ। ਉਸ ਦੀ ਬੀਵੀ ਕੰਵਲ ਬਾਰੇ ਖ਼ੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੰਨਦਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਕੰਮ, ਮੇਰੀ ਸੈਰ, ਮੇਰੀ ਸਿਹਤ, ਮੇਰੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਮੇਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ-ਇਹ ਸਭ ਓਸੇ ਦੇ ਸਦਕਾ ਨੇ। ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਨੂੰ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਗਾਰਗੀ ਦੀ ਐਸ਼-ਪ੍ਰਸਤੀ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਣ ਕਲਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਗਾਰਗੀ ਦੀ ਨਾਟਕ ਕਲਾ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ। ਗਾਰਗੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ ਨੂੰ ਸਫ਼ੈਦ ਮੀਨਾਰ ਦਾ ਗੁਲਾਬੀ ਗੁੰਬਦ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਦੁੱਗਲ ਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬੀਵੀ ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਾਹਵਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦੁੱਗਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਅਤੇ ਦੁੱਗਲ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੇੜਿਓਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ 'ਚ ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਬੜੀ ਪ੍ਰਬੀਨ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਸੋਬਤੀ ਨੂੰ ਝਨਾਂ ਦੀ ਜਾਈ ਆਖਦੀ ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਪਹਿਲਾ ਫਿਕਰਾ ਲਿਖਦੀ : ਝਨਾਂ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇਕ ਜੰਮੀ ਸੀ ਹੀਰ ਜੱਟੀ ਤੇ ਦੂਜੀ ਜੰਮੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਸੋਬਤੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਸੋਬਤੀ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਜੋ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾਇਆ, ਉਹ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚੰਗੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਅਗੇਤੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦੁੱਖ ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਬਹੁਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਜਿਊਂਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਆਪਣੀ 'ਲੂਣਾ' ਵਿਚ ਜਿਊਂਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਤੇ ਫਿਲਮਕਾਰ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਕਾਂ ਨਾਲ ਤਸ਼ਬੀਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਫਖ਼ਰ ਏ ਕਿ ਮੈਂ ਬੇਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਾ ਸਾਂ। ਲਾਜਵੰਤੀ ਤੇ ਇਕ ਚਾਦਰ ਅੱਧੋਰਾਣੀ ਸੁਚੱਜੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਤਰਾਸ਼ੀ ਹੋਈ ਅਫ਼ਸਾਨਿਆਂ ਦੀ ਤੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ। ਬੇਦੀ ਸਾਹਿਬ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸੰਖੇਪ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ। ਡਾ. ਐਮ.ਐਸ. ਰੰਧਾਵਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੂਲਹਾ ਤਸ਼ਬੀਹ ਨਾਲ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਡਾ. ਰੰਧਾਵਾ ਬਾਰੇ ਅਥਾਹ ਪਿਆਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹਨ। ਏਨਾ ਹੁਸੀਨ ਬੰਦਾ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਲੱਭਦਾ ਏ। ਬਹੁਤ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ, ਸਿਰਜਕ ਗੁਰਚਰਨ ਨੀਲਾ ਘੁਮਿਆਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਾਮ ਹਾਸਿਲ ਕਰਦਾ ਇਹ ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਚੋਣ ਦੀ ਪਰਖ ਹੈ। ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਉਹ ਹੁੰਦੀ ਏ ਜਿਹਨੂੰ ਤੱਕ ਕੇ ਕਾਦਰ ਯਾਦ ਆਵੇ। ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ ਨੂੰ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕਰਕੇ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਖੱਬਲ, ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਬਲਦ, ਓਪਰੀ ਧਰਤੀ, ਛਾਹ ਵੇਲਾ, ਤੂੜੀ ਦੀ ਪੰਡ, ਮੁਰਦੇ ਦੀ ਤਾਕਤ, ਮੈਨੂੰ ਜਾਣਨੈਂ? ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਕਲਾਸੀਕਲ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮਹਾਂ ਲੇਖਕ ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕਰਕੇ ਉਘਾੜਿਆ ਗਿਆ। ਦਰਵੇਸ਼ੀ ਸੁਭਾਅ ਤੇ ਲੋਕਯਾਨ ਦਾ ਯਾਤਰੀ ਸੀ, ਸਤਿਆਰਥੀ। ਭੱਜੀ ਭਾਪਾ, ਜੰਮੂ ਦੀ ਹੱਬਾ ਖਾਤੂਨ, ਤਕੀਏ ਦਾ ਪੀਰ। ਭਾਪਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਰੜੀ ਮਿਹਨਤ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ 'ਚ ਮੀਲ-ਪੱਥਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੋਹਣ ਕਾਦਰੀ ਬਾਰੇ ਤਿੰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ: ਕਲਾਕਾਰ, ਯੋਗੀ ਤੇ ਕਵੀ। ਕਾਦਰੀ ਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਫਕੀਰੀ ਸੁਭਾਅ ਪੜ੍ਹ ਕੇ, ਉਸ ਦੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਮੁਹੱਬਤ ਉਮੜਦੀ ਹੈ। ਪੇਂਟਿੰਗ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਕਾਦਰੀ ਦੀ ਰੂਹ 'ਚੋਂ ਉਪਜਦੀ ਸੀ।
ਇਸ ਵੱਡ ਆਕਾਰੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ 15 ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਅੰਸ਼ ਦੀਆਂ ਝਲਕੀਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ, ਵਿਅਕਤਿਤਵ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਾਰਮਿਕ ਰਚਨਾ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਅੱਗੇ-ਅੱਗੇ ਅਤੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ: 98151-23900
ਰਣ ਤੋਂ ਤਾਜ ਤੱਕ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੁੱਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬੇਗਮਪੁਰਾ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 82
ਸੰਪਰਕ : 98154-29964
ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੁੱਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੌਲਿਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਵਿਚ ਇਕ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਮਰ ਭਰ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਕਮਾਏ ਹੋਏ ਗਿਆਨ ਦੀ ਝਲਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਲੋਕ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
ਉਡੇ ਜੇ ਰਣ 'ਚ, ਪੁੱਜੇ ਤਾਜ ਤੱਕ,
ਤਾਂ ਖ਼ਾਸ ਹੋਣਾ।
ਖੜਾਵਾਂ 'ਚੋਂ ਝੜੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ
ਕੀ ਇਤਿਹਾਸ ਹੋਣਾ।
ਸਾਡੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਲੋਂ ਅਗਨੀ ਨੂੰ ਬਸੰਤਰ ਦੇਵਤਾ ਕਹਿ ਕੇ ਵਡਿਆਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੁੱਲਾ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ ਕਿ ਅਗਨੀ ਕੇਵਲ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਹੀ ਦੇਵਤਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜਿਊਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦੀ ਹੈ ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗੀਆਂ ਅੱਗਾਂ ਦੀ ਪੀੜਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਅਸਹਿ ਅਤੇ ਅਕਹਿ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੱਤਾ 'ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਧਿਰਾਂ ਲਈ ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਜਾਂ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ:
ਇਸ ਵਾਰੀ ਵੀ ਅਗਨੀ-ਪੂਜਾ
ਪਿੰਡ ਦੇ ਚੌਕ 'ਚ ਹੋਈ,
ਭਾਵੇਂ ਚੁੱਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਅੱਗਾਂ
ਸਿਵਿਆਂ ਅੰਦਰ ਬਲੀਆਂ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੁੱਲਾ ਦਾ ਇੱਕ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਉਕੇ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ' ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਰਵਾਇਤੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਕਸ਼ੀਦਾਕਾਰੀ ਦਾ ਅੰਗ ਰਹੀ ਇਸ ਵਿਧਾ ਦਾ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਘੜਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਰੂਪਕ ਪੱਖ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਕ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਉਹ ਕਿਤੇ ਥਿੜਕਦੇ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵੀ ਬੜੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਉਚਾਈਆਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇਗੀ।
-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027
ਜਾਗਦੇ ਬੋਲ
ਸੰਪਾਦਕ : ਰੂਪ ਲਾਲ ਰੂਪ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਆਦਮਪੁਰ ਦੋਆਬਾ (ਰਜਿ:) ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 94652-29722
'ਜਾਗਦੇ ਬੋਲ ' ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ 41 ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਗੁਲਦਸਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਆਦਮਪੁਰ ਦੋਆਬਾ (ਰਜਿ:) ਜਲੰਧਰ ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਅਜੋਕੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਿਸਟਮ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਵਿਦਰੋਹ ਵੀ ਹੈ, ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੇ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਹੌਸਲੇ ਦੀ ਚਿਣਗ ਵੀ ਹੈ, ਅਜੋਕੇ ਮਤਲਬਪ੍ਰਸਤੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ, ਦਿਨੋਂ-ਦਿਨ ਟੁੱਟ ਰਹੀ ਕਿਸਾਨੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਹੂਕ, ਗਾੜ੍ਹੇ ਹਨੇਰਿਆਂ ਦੀ ਭਟਕਣ ਤੋਂ ਚਾਨਣ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਚਲੰਤ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤ ਦਰ ਪਰਤ ਫਰੋਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਸਵਿੰਦਰ ਸੰਧੂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਭੰਡਾ ਭੰਡਾਰੀਆ' ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀਆਂ ਟਕੋਰਾਂ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਤੂਫ਼ਾਨਾਂ ਅੱਗੇ ਹੱਕ ਡਾਹੁੰਣ ਦਾ ਫੌਲਾਦੀ ਹੌਸਲਾ ਵੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ :
ਤੇਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੇ ਹੀ ਦਾਣੇ,
ਤੂੰ ਉਪਜਾਏ ਸਭ ਨੇ ਖਾਣੇ।
ਮੌਸਮ, ਮੰਡੀ ਤੇ ਮਹਿੰਗਾਈ,
ਦੁੱਖੜੇ ਤੇਰੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਜਾਣੇ।
ਸਿਰ ਤੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਤਲਵਾਰ,
ਅੰਨਦਾਤੇ! ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰ।
ਪੱਗੜੀ ਸਾਂਭ ਸਿਪਹ ਸਿਲਾਰ। (ਪੰਨਾ : 25)
ਭਾਸ਼ੋ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਅਤੇ ਪੈੜਾਂ', ਰੂਪ ਲਾਲ ਰੂਪ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਮੂੰਹ' ਵੋਟ-ਵਟੋਰੂ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਲਾਰੇ ਲੱਪਿਆਂ, ਝੂਠਾਂ -ਫਰੇਬਾਂ ਵਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਚੁਰਾਹੇ ਭੰਨਦੀਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ :
ਵੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਪੰਜੀਂ ਸਾਲੀਂ ਮਾਰ ਜਾਂਦੇ ਗੇੜਾ ਪਿੰਡ
ਸੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਲਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪੰਡ।
ਸੱਤ੍ਹਾ ਦਿਆਂ ਬੱਦਲਾਂ 'ਚੋਂ ਵਰ੍ਹਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਕਾਲੇ
ਆਸਾਂ ਸਭ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕਰੰਡ । (ਪੰਨਾ : 29)
ਜਸਪਾਲ ਜ਼ੀਰਵੀ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ਼ ਦਾ ਇਕ ਸ਼ਿਅਰ ਵੇਖੋ:
ਜੇ ਨਜ਼ਰੀਆ ਤੰਗ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਭੰਗ ਨਾ ਹੋਵੇ।
ਹੁਣ ਬੰਦੇ ਵਿਚ ਜ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਆਦੈ,
ਸੱਪ ਤੋਂ ਬੰਦਾ ਡੰਗ ਨਾ ਹੋਵੇ। (ਪੰਨਾ : 136)
ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਂਕਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਮੇਰਾ ਭਾਰਤ ਮਹਾਨ', ਮਾਲਵਿੰਦਰ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ 'ਦੋਹਿਰਾ ਗ਼ਜ਼ਲ਼', ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਭੋਗਲ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਕੁਰਸੀ', ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਉਣੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਕਿੱਥੋਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ', ਜਸਵਿੰਦਰ ਦੂਹੜ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਅੱਕੜ-ਬੱਕੜ', ਬਲਵਿੰਦਰ ਬਾਲਮ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲ਼ਾਂ, ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ ਦੀ ਪੁਆਧੀ ਵਿਅੰਗ ਕਬਤਾ 'ਮੇਰੇ ਗੌਂਅ ਕਾ ਮਹੌਲ' ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹੀ ਕਾਬਲੇ-ਤਾਰੀਫ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਂਝੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ 'ਜਾਗਦੇ ਬੋਲ' ਪੜ੍ਹਣਯੋਗ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਵੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਆਦਮਪੁਰ ਦੋਆਬਾ (ਰਜਿ:) ਜਲੰਧਰ ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਇਸ ਸਾਂਝੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਉਦਮ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।
-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625
ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਿੱਕੇ ਘੁੰਮਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 124
ਸੰਪਰਕ : 97816-46008
'ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਿੱਕੇ ਘੁੰਮਣ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਉਸ ਨੇ ਕੇ. ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਫ਼ਿਦਾ ਬਟਾਲਵੀ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਸਨ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਉੱਘੇ ਸ਼ਾਇਰ ਸਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 'ਨਿੱਕੇ ਘੁੰਮਣ' ਹੋਰਾਂ 98 ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਥਾਂ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਛੰਦ-ਬੱਧ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰੋਦੀ ਵੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰ, ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਪਿਆਰ-ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਲੋਂ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਾਵਿਕ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਵੀ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਬੱਝਾ ਹੋਇਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਤੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ, ਭੈਣ-ਭਰਾ, ਚਾਚੇ-ਤਾਏ, ਦਾਦ-ਦਾਦੀ, ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ ਮਾਮਾ-ਮਾਮੀ ਆਦਿ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਰੰਗ। ਇਹ ਰੰਗ ਕਾਵਿ-ਪਾਠਕ 'ਮਕਾਨ ਬਨਾਮ ਘਰ', 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ', 'ਕੰਧਾਂ', 'ਕੌੜਾ ਸੱਚ', 'ਇਕੱਲਾ ਈ ਤੁਰ ਪੈ', 'ਧਰਮ-ਅਧਰਮ', 'ਮਾਂ', 'ਬਾਪ', 'ਚੁੱਪ', 'ਰੁੱਖ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਾ-ਖ਼ੂਬੀ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੱਚ ਦੇ ਰਾਹ ਤੁਰਦਿਆਂ ਮਨੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੁੱਖ ਭੋਗਦਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਤੜਪ ਅਤੇ ਸੱਚ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਾਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਾਰ 'ਓ ਵੀਰਾ ਭਗਤ ਸਿਆਂ', 'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ', 'ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ', 'ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ', 'ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ', 'ਸ਼ਿਵ ਉਥੇ ਨਾਹੀਂ ਸੀ' ਆਦਿ ਕਾਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵੀ 'ਸਨੇਹ' ਦੇ ਭਾਵ ਉਤਪੰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਸਾਡੀ ਇੱਜ਼ਤ ਹੈ, ਸ਼ਾਨ ਹੈ, ਮਾਣ ਹੈ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ, ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ, ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫ਼ਰੀਦ ਆਦਿ ਬਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕ ਲੇਖਕਾਂ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ, ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ, ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ, ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ, ਵਾਰਿਸ, ਵਿਰਕ, ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ, ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ, ਪਾਸ਼ ਅਤੇ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਲੇਖ ਕਰਦਿਆਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਸਦਕਾ ਹੀ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ 'ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ' ਫੱਬਵਾਂ ਅਤੇ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ।
ਆ ਜਾ ਸੱਜਣਾ, ਆ ਬਹਿ ਸੁਣੀਏ, ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ
ਆ ਜਾ ਮਲ੍ਹਮ ਲਗਾਈਏ ਹੁਣ, ਬਿਰਹੋਂ ਦੀਆਂ ਸੱਲ੍ਹਾਂ ਨੂੰ।\
-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096
ਰੱਬ ਦੀ ਤਲਾਸ਼
ਲੇਖਕ : ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ 'ਪਤੰਗ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ : 98783-28501
'ਰੱਬ ਦੀ ਤਲਾਸ਼' ਉੱਘੇ ਤੇ ਪ੍ਰੌਢ ਲੇਖਕ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਪਤੰਗ ਦੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾ ਯਾਨੀ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਆਪਸੀ ਜੁੜਦੀਆਂ ਕੜੀਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਓਪਰਾਪਨ ਜ਼ਰੂਰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਦਾ 'ਅੰਤ' ਆਪਣਾਪਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਵਾ ਕੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸਾਰਥਿਕ ਸੁਨੇਹਾ ਛੱਡਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨ ਨੂੰ ਛੂਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਗ਼ਲਤ ਫਹਿਮੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਗੰਭੀਰ ਸਿੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਖਾਵੇਂ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਬਦਲ ਲੈਣਾ, ਕਰਾਰੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਵਿਗੜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰ ਲੈਣਾ, ਭੋਲੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਚੁਲਬੁਲੀਆਂ/ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰੌਢ ਉਮਰੇ ਸਤਿਕਾਰ ਤੇ ਪਿਆਰ, ਬਜਰ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਅਕਲ ਦੀਆਂ ਬੰਦ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲਣਾ, ਪਰਉਪਕਾਰਤਾ ਦਾ ਮੁੱਲ ਤਾਰਨ ਦੇ ਯਤਨ, ਫ਼ਰਿਸ਼ਤਾ/ ਰੱਬ ਵਜੋਂ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣੀ, 'ਛੱਤਾ ਛੱਲੀਆਂ ਵਾਲਾ' ਬਣ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾ ਦੇਣੀ, ਹਮਦਰਦੀ ਭਰੀ ਦੋਸਤੀ ਨਿਭਾਉਣੀ, ਖੰਭਾਂ ਦੀਆਂ ਉਡਾਰਾਂ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਕੇ ਮਦਦਗਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾ ਉਛਾਲਣ ਦੇਣੀ, ਖੂਹ ਵਿਚ ਮਾਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਉਸੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਵਾਪਸੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਜ਼ਬਾਨ ਨੂੰ ਲਗਾਮ, ਹਸਮੁੱਖ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੇ ਸਭ ਦੇ ਬੇਲੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ 'ਤਾੜੀ ਮਾਰ ਕੇ' ਅਤੇ ਕੱਚੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਪੱਥਰ ਉਤੇ ਲਕੀਰ ਬਣ ਜਾਣੇ ਆਦਿ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਰੱਬ ਦੀ ਤਲਾਸ਼' ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਨ ਚੇਸ਼ਟਾ ਨੂੰ ਸਿਖ਼ਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ।
-ਮਾ: ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਈਆ ਹਵੇਲੀਆਣਾ,
ਮੋਬਾਈਲ : 98764-74858
ਢੱਡ ਸਾਰੰਗੀ ਵਜਦੀ ਮਾਲਵੇ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰੋ. ਕਰਮ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ।
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 358
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488
'ਢੱਡ ਸਾਰੰਗੀ ਵਜਦੀ ਮਾਲਵੇ' (ਖੋਜ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ) ਗ੍ਰੰਥ ਪ੍ਰੋ. ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਨੂਠੀ ਕਿਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਗਵੰਤਾਰੀਆ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਨਾਭਾ ਪੱਤੀ) ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਰਜਾ ਦਾ ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਰਮਯੋਗੀ ਪ੍ਰੋ. ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ. ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 'ਅਕਬਰੀ ਬੰਦਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ-ਕਾਵਿ ਵੰਨਗੀਆਂ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਹ ਢੱਡ ਸਾਰੰਗੀ ਉਤੇ ਗਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਲੀਆਂ 'ਢੱਡ-ਸਾਰੰਗੀ ਵਜਦੀ ਮਾਲਵੇ' ਦੇ ਨਾਂਅ ਹੇਠ ਛਾਪਣ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਰਿਚਰਡ ਟੈਂਪਲ ਦਾ ਵੀ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦਾ। ਉਹ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਅਬਲੂ ਦਾ ਵੀ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਬਲੂ ਭਾਵੇਂ ਅੱਖਰ-ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਕੋਰਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਵਿਦਵਤਾ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਲੀ, ਉਤਲੀ ਕਲੀ, ਓਦੂ ਉਤਲੀ ਕਲੀ ਦੀ ਵੰਨਗੀਆਂ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਕਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵੰਨਗੀਆਂ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਵੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਫ਼ਕੀਰਾਨਾ ਸੁਭਾਅ ਦੀਆਂ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਫਾਕਾ-ਮਸਤੀ 'ਚ ਤਾਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਅੱਜ ਦੀ ਅਸ਼ਲੀਲ ਗਾਇਕੀ ਸੰਗ ਪ੍ਰਨਾਏ ਗਵੱਈਆਂ ਵਾਂਗ ਪੈਸੇ ਦੀ ਖਾਤਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਗਾਉਂਦੇ। 'ਮਾਲਵਾ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਮਾਲਵੇ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਇਥੋਂ ਦੀ ਰਹਿਤਲ-ਬਹਿਤਲ ਬਾਰੇ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ : ਮਲ (ਪਹਿਲਵਾਨ) ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਜਾਂ ਮੱਲ ਕਹਿਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਮਾਲਵ ਕੌਮ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ ਹਨ। ਗਵੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਰਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੋਜ ਅਤੇ ਸੰਕਲਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਮਰਦਾਵੇਂ ਸਾਹਿਤਕ ਸ਼ੌਕ', 'ਜਲਸਾ ਤੇ ਗਿੱਧਾ', 'ਗੌਣ ਤੇ ਗਵੰਤਰੀ', 'ਗਵੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਗਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ', 'ਦੋਹੜੇ', 'ਸਰਦਾਰ ਗੰਗਾ ਸਿੰਘ ਕਵੀਸ਼ਰ', 'ਹੀਰ', 'ਮੰਗਲਾ ਚਰਨ', 'ਸ਼ਾਇਰ ਕਲੀ 'ਚ ਭੂਮਿਕਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ', 'ਪੂਰਨ ਭਗਤ', 'ਮਲਕੀ', 'ਕੌਂਲਾਂ', 'ਮਿਰਜ਼ਾ', 'ਦੁੱਲਾ', 'ਪਰਤਾਪਾ ਹਸਨਪੁਰੀਆ', 'ਵਧਾਵਾ', 'ਫੁਟਕਲ ਆਵਾਜ਼ਾਂ', 'ਮੇਰੇ ਵੇਖਣ-ਸੁਣਨ ਵਿਚ ਆਏ ਗਵੰਤਰੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ', 'ਹੀਰ ਦਾ ਮਨ੍ਹੇਰਾ' ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਅਤੇ ਲਗਨ-ਮਿਹਨਤ, ਸਿਰੜ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਕੋਈ ਪੰਧੀ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋ. ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਸਲਾਮ।
-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096
ਕਲਮ
ਕਵੀ : ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਭੋਗਲ ਭਾਖੜੀਆਣਾ (ਯੂ.ਕੇ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਬਦੀਪ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 99889-13155
ਨਛੱਤਰ ਭੋਗਲ ਦਾ ਚੌਥਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਕਲਮ' ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ, ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਚ ਆ ਰਿਹਾ ਨਿਘਾਰ, ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਅੱਜ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਲਮਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਬਦਲਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮੰਨਦਾ ਕਵੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :
ਸੱਚ ਲਿਖਣੋਂ ਨਾ ਖੁੰਝੀਂ ਹਰਗਿਜ਼
ਆਪਣਾ ਆਪ ਦਈਂ ਵਾਰ ਤੂੰ ਕਲਮੇਂ
ਤੂੰ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਤੇ ਢਾਲ ਵੀ ਤੂੰ ਹੀ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈਂ ਹਥਿਆਰ ਤੂੰ ਕਲਮੇਂ
ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦਾ ਕਵੀ ਸਭ ਨੂੰ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ, ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਲਈ ਵੀ ਕਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਅਜਿਹੇ ਕਿਰਦਾਰ ਹਨ ਜੋ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਧਾਰਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਡੂੰਘਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਵੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਥੰਮ੍ਹ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਹਾਲ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ :
ਸਬਰ ਸ਼ੁਕਰ ਦਾ ਉਹ ਹੈ ਬਾਨੀ
ਮਿਹਨਤ ਵਿਚ ਨਾ ਕੋਈ ਉਸ ਦਾ ਸਾਨੀ
ਕਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਜਾਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਨਾਰੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਦਾ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਪਛਾਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ :
ਜੱਗ ਜਣਨੀ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਬਣੀਂ
ਕਿਸੇ ਜ਼ਾਲਮ ਲਈ ਤਲਵਾਰ ਬਣੀਂ
ਮਾਂ ਭਾਗੋ ਵਾਂਗ ਬਣ ਕੇ ਸ਼ੀਹਣੀ
ਇੱਜ਼ਤਾਂ ਦੀ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਬਣੀਂ
ਕਵੀ ਚਾਹੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਭਾਖੜੀਆਣੇ ਦਾ ਮੋਹ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਜੋੜੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਜੁਗਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਚਾਈਆਂ ਅਤੇ ਤਲਖ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਕੁਰਸੀ' ਕਵਿਤਾ ਇਸ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਅਜੋਕਾ ਇਨਸਾਨ', 'ਤਰਕ', 'ਦਸਤੂਰ', 'ਉਜਾੜ