ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਪੇਪਰ ਬੈਂਕ
ਸੰਪਾਦਕ : ਰਵਿੰਦਰ ਨਥੇਹਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 320 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 272
ਸੰਪਰਕ : 95306-97919

ਰਵਿੰਦਰ ਨਥੇਹਾ ਵਲੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਐਂਟਰੈਂਸ ਤਿਆਰੀ ਹਿੱਤ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਪੇਪਰ ਬੈਂਕ ਪੁਸਤਕ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ ਕਾਰਡ ਪੰਜਾਬ 2016, 2017, 2020, 2022 ਵਿਚ ਆਏ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਰਜ ਹਨ। ਲੈਕਚਰਾਰ ਪੰਜਾਬ 2016 ਤੇ 2021 ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨੋਤਰੀ ਵੀ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 4SSS2, "7", P7" ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਹਰਿਆਣਾ "7" ਤੇ P7" ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਰਜ ਹਨ।
ਰਵਿੰਦਰ ਨਥੇਹਾ ਵਲੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕੰਮ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ 'ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਪੇਪਰ ਬੈਂਕ' ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ, ਨਾਵਲ, ਨਾਟਕ, ਗਲਪ, ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ, ਜੀਵਨੀ, ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, ਭਾਸ਼ਾ, ਆਲੋਚਨਾ, ਸੂਫ਼ੀਮਤ, ਗੁਰਮਤਿ, ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮਲਟੀਪਲ ਪ੍ਰਸ਼ਨੋਤਰੀ ਦਰਜ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਟੀਕ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ। ਵਿਭਿੰਨ ਐਂਟਰੈਸਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਭਰਪੂਰ ਲਾਭ ਉਠਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿਚੋਂ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਕੇ ਭਵਿੱਖਮੁਖੀ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕਣਗੇ। ਸੰਪਾਦਕ ਰਵਿੰਦਰ ਨਥੇਹਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਪੇਪਰ ਬੈਂਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਕੂਲ ਮਾਸਟਰ ਅਤੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਬਣਨ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਹੋਏ ਮਾਸਟਰ ਕਾਡਰ ਅਤੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਪੇਪਰਾਂ ਦੀ ਹੱਲ ਸਹਿਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ। ਰਵਿੰਦਰ ਨਥੇਹਾ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹਰਿਆਣਾ, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਵੀ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪੇਪਰਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਕੇ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਤਲਾਸ਼ ਰਹੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਵਿੱਦਿਅਕ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਦੀਵੇ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰੇਗੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਪੇਪਰ ਬੈਂਕ' ਵਾਂਗ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਲੱਗਣ ਲਈ ਪੇਪਰਾਂ ਦਾ ਬੈਂਕ ਹੈ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਤੁੜ'
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਅਣਗੌਲਿਆ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆ
ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ'
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 148
ਸੰਪਰਕ : 94170-49417

ਇਸ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸ਼ਬਦ, ਪਿਛੋਕੜ, ਜੀਵਨ ਪੱਤਰੀ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ' ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤਿੰਨਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ', ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ' ਵਲੋਂ ਪਰਿਵਾਰ-ਜਨਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖੇ ਪੰਜ ਖ਼ਤਾਂ, ਪਹਿਲਾ ਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਿਨਾਮ ਕੌਰ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਸੰਦੇਸ਼ਾ, ਦੂਜਾ ਖ਼ਤ ਮਾਈ ਜੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਨਿਮਾਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਆਖਰੀ ਸੰਦੇਸ਼, ਤੀਜਾ ਖ਼ਤ ਬ੍ਰਖੁਰਦਾਰ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਅਜੀਜ਼ ਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਦੇਸ਼ਾ, ਚੌਥਾ ਖ਼ਤ ਮੇਰੇ ਮਾਨਯੋਗ ਵੱਡੇ ਭਰਾਤਾ ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਭਾਈ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਤੀਸਰੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅੰਤਿਕਾ 1 ਵਿਚ ਮੂਲ ਲਿਖਤ : ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜਲੰਧਰੀ ਉੱਤੇ ਸਰਸਰੀ ਨਜ਼ਰ, ਅੰਤਿਕਾ 2-ਮੂਲ ਲਿਖਤ : ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗਦਾਰੀ ਬਾਰੇ, ਅੰਤਿਕਾ 3-ਸਮਕਾਲੀ ਗਵਾਹੀ: ਅਮਰ ਸਿੰਘ 'ਤੇਗ', ਅੰਤਿਕਾ 4-ਸਮਕਾਲੀ ਗਵਾਹੀ: ਮਾਸਟਰ ਕਾਬਲ ਸਿੰਘ ਗੋਬਿੰਦਪੁਰੀ, ਅੰਤਿਕਾ 5-10; ਸਰਕਾਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ : ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ' ਦਾ ਬਿਆਨ, ਸਿਆਸੀ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ ਹਮਦਰਦੀ ਵਿਚ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ, ਜਲੰਧਰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਮੁਲਤਾਨ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਬਦਲੀ ਬਾਰੇ, ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਉੱਤੇ ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਥਾਂ ਮੁਲਤਾਨ ਵਿਚ ਅਮਲ ਕਰਨ ਬਾਰੇ, ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ' ਦੀ ਅਪੀਲ ਬਾਰੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ, ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਥਾਂ ਬਾਰੇ ਅੰਤਿਮ ਨਿਰਨਾ, ਅੰਤਿਕਾ 11-ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ' ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਲਾਏ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਖ਼ਬਰ, ਅੰਤਿਕਾ 12-ਗਿਆਨ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ' ਵਲੋਂ ਫ਼ਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹਨ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ 'ਅੰਤਿਮ ਸੰਦੇਸ਼ਾ', ਅੰਤਿਕਾ 13-ਹੱਥ-ਲਿਖਤ 'ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ : ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ' ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਤਾਰਾਕਾਰ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਦੋ ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਲਿਖਤ :, ਕੁਰਸੀਨਾਮਾ, ਸੰਪਾਦਕ ਡਾਕਟਰ ਸਿੱਧੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਰਜ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ 'ਦਲੇਰ' ਦੇ ਪੋਤਰਿਆਂ ਸ. ਨਾਜਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ. ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ ਬਾਬੇ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਰੋ-ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਨ ਹਿਤ ਇਹ ਲਿਖਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਸਾਯੋਗ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਨ ਉੱਤੇ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਾਬਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਉੱਤੇ ਮੂਰਖ ਲੋਕ ਹਾਸਾ ਕਰਨਗੇ ਕਿ 'ਇਸ ਨੇ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਜਾਂ ਜਾਬਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਪੈ ਕੇ ਕੀ ਖੱਟਿਆ? ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗਵਾਈ' ਪਰ ਇਹ ਜਾਨ ਉੱਤੇ ਖੇਡਣ ਵਾਲਾ ਭਾਵੇਂ ਮੂਰਖਾਂ ਦੇ ਖਿਆਲ ਮੂਜਬ ਹਾਰ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਸੂਰਮੇ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਧਾਰ ਹੇਠ ਜਾਂ ਗੋਲੀ ਅੱਗੇ ਉਡਣ ਵਿਚ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਜਾਬਰ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ ਵਿਚ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸੂਰਮੇ ਦੀ ਜਿੱਤ ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੇ ਤਖਤੇ ਉਤੇ ਜਾ ਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਇਹ ਫਾਂਸੀ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਬਦਲੇ ਹੋਵੇ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਨਾ 90 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 137 ਵਿਚ ਦਲੇਰ ਜੀ ਵਲੋਂ ਜੇਲ੍ਹ ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਕੀਤੀ ਖ਼ਤੋ ਖਿਤਾਬਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਇਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹਨ, ਦੋ ਖ਼ਤ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਬੈਕ 'ਤੇ ਦਲੇਰ ਜੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਸ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲੀ, ਸ. ਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰ, ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ. ਨਾਜ਼ਰ ਸਿੰਘ ਪੋਤਰਾ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਸਿੱਧੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਤਫਸੀਲ ਨਾਲ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਗੁਆਚਿਆ ਮਨੁੱਖ
ਲੇਖਕ : ਤੇਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜ਼
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ : 98720-74034

ਸ਼ਾਇਰ ਤੇਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜ਼ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਗੁਆਚਿਆ ਮਨੁੱਖ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਬੁਰਜ ਹਕੀਮਾਂ (ਲੁਧਿਆਣਾ) ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਅਧਿਆਪਨ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਕਾਰਨ ਮੋਰਿੰਡਾ ਵਿਖੇ ਆਪਣਾ ਪੱਕਾ ਰੈਣ-ਬਸੇਰਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਫੜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਫ਼ਕਾ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਦੱਸਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ। ਕਾਫ਼ਕਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਪੰਜ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਕ ਛੇਵੀਂ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀ ਹੈ ਆਰਥਿਕਤਾ। ਜੇ ਇਸ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੰਜ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਵੀ ਸਿਥਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੂਸਰਾ ਵਿਚਾਰ ਬਕੌਲ ਪਾਬਲੋ ਨਾਰੂਦਾ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਤਸਵੀਰ ਰੋਟੀ ਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਤਸਵੀਰ 'ਤੇ ਕਾਲਖ ਫਿਰਨ ਲਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਬੰਦਾ ਟਹਿਣੀ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟੇ ਸੁੱਕੇ ਪੱਤੇ ਵਾਂਗ ਕੰਬਣ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਛੇਵੀਂ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀ ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਕਾਰਨ ਬੰਦਾ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਥਪੇੜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦੇ ਚੱਕਰਵਿਊ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਤੇ ਬੰਦਾ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ 'ਗੁਆਚਿਆ ਮਨੁੱਖ' ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਯਤਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਇਹ ਪਲੇਠੀ ਕਿਰਤ ਪ੍ਰਬੁੱਧਤਾ ਦੀ ਪਗਡੰਡੀ 'ਤੇ ਨੱਕ ਦੀ ਸੇਧ ਤੁਰੀ ਜਾਂਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗਭਰੇਟ ਉਮਰ ਦੀ ਕਿਰਤ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤਰੋਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਵੇਗ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਫਲਸਫਾਨਾ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦਾ ਪਿਆਰ ਪਾਰਕਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹੋਟਲ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਦਮ ਤੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ ਜਿਸਮਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਨਹੀਂ ਤੇ ਇਹ ਔਝੜ ਰਸਤਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਇਸ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਲਈ ਨਿਰਛਲਤਾ ਅਤੇ ਸੁੱਚਮਤਾ ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵਗ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਕਾਰਨ ਘਰਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਹੋ ਰਹੀ। ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਲਾਹਣਤ ਇਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਵਾਂਗ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਸਿਤਮ ਜ਼ਰੀਫੀ ਇਹ ਕਿ ਔਰਤ ਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਕਾਤਲ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਰੂਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕਤਲ ਹੋ ਰਹੀ ਬੱਚੀ ਲਾਹਣਤਾਂ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਮਦਰ ਟਰੇਸਾ, ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਬਣਨਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਰ 15 ਅਗਸਤ ਤੇ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾ ਕੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਹੀ ਜਨਤਾ 'ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਦੇ ਨਸ਼ਤਰ ਚੋਭਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਆ ਗਈ ਹੈ? ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੇ ਤਖੱਲਸ 'ਬਾਜ਼' ਦੀ ਲੱਜ ਪਾਲਦਾ ਹੋਇਆ ਵਿਭਿੰਨ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੇ ਬਾਜ਼ ਅੱਖ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਲੇਠੀ ਕਿਰਤ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਮਰਦਾਨਗੀ
ਲੇਖਿਕਾ : ਅੰਬਰ ਹੁਸੈਨੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 143
ਸੰਪਰਕ : 92090-00001

'ਮਰਦਾਨਗੀ' ਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਥਾਕਾਰਾ ਅੰਬਰ ਹੁਸੈਨੀ ਦੀਆਂ 7 ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਇਕ ਨਾਵਲਿਟ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਹਿਜਤਾ, ਸੰਜੀਦਗੀ, ਸੁਹਿਰਦਤਾ, ਸੂਝ-ਬੂਝ ਭਰੀ ਸਿਆਣਪ ਅਤੇ ਰੌਚਕਤਾ ਸਹਿਤ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਵਿਚਾਰੀ' ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ 'ਜ਼ੋਇਆ' ਅਤੇ 'ਅਨਮ', 'ਪਛਾਣ' ਕਹਾਣੀ ਦੀ 'ਨਰਗਿਸ', 'ਅੰਮੀ ਜੀ ਤੇ ਮੰਮੀ' ਕਹਾਣੀ ਦੀ 'ਅਰਜੁਮੰਦ', 'ਸਫ਼ੀਆ ਦਾ ਸੋਫ਼ਾ' ਕਹਾਣੀ ਦੀ 'ਸਫ਼ੀਆ', 'ਦੁਆ ਤੇ ਇਲਤਿਜਾ' ਕਹਾਣੀ ਦੀ 'ਨਿੱਗੋ' ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਔਰਤ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਸਜੀਵ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਮਰਦਾਨਗੀ' ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਇਸ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮਰਦਾਨਗੀ' ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿਖਰਾਂ ਨੂੰ ਛੋਂਹਦੀ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਚੌਧਰੀ ਨਿਆਜ਼ ਆਪਣੇ 13-14 ਵਰ੍ਹੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨੌਕਰਾਣੀ ਨੱਛੋ ਦਾ ਰਾਹ ਰੋਕਦਾ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੋਂ 27 ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਦੋਂ ਚੌਧਰੀ ਨਿਆਜ਼ ਦੀ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਜਿੰਨੀ ਹੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਗਸ਼ਤੀ ਜ਼ੁਬੈਦਾ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਮਰਦਾਨਗੀ ਦਿਖਾਉਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਜ਼ੁਬੈਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਆਖਦੀ ਹੈ
'ਸੁਣ! ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਗਾਹਕੀ ਖ਼ਰਾਬ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਤੂੰ ਸੌ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਵੇਂਗਾ, ਮੈਂ ਸੌ ਵਾਰ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਸੌਵਾਂਗੀ। ਪਰ ਏਦਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ 'ਚ ਨਹੀਂ ਆਈਦਾ। ਓ ਆਪ ਸੋਚ ਤੂੰ। ਤੂੰ ਮਰਦਾਨਗੀ ਲਈ ਇਕ ਬੁੱਢੇ ਗੋਸ਼ਤ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਹੋਵੇਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਕਮਜ਼ੋਰ, ਤੇਰੇ ਅੱਗੇ ਝੁਕਣ ਵਾਲੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਦਾ। ਇਹ ਗੱਲ ਕੁਝ ਜੱਚਦੀ ਨਹੀਂ।... ਉਸ ਦਿਹਾੜੇ ਘਰ ਆ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਹੁਣ ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲਈ ਇਸ ਹਰਕਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਮਰਦ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਵਾਂ ਤੇ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਨਾਮਰਦੀ ਦਾ ਬੋਝ ਤੂੰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਜੀਵੇਂ।' ਇਸ ਕਰਕੇ ਚੌਧਰੀ ਨਿਆਜ਼ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਗ਼ਲਤੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਹੀ ਗ਼ਲਤੀ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਦੁਹਰਾਵੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਚੌਧਰੀ ਨਿਆਜ਼ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਰਾਹੀਂ ਪਿਤਾ ਦੇ ਰੋਲ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਆਪਣੀ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਪੈਰ ਧਰ ਰਹੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸੈਕਸ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੌਧਰੀ ਦਾ ਇਹ ਕਿਰਦਾਰ ਅੱਜ ਦੇ ਪਿਤਾ ਲਈ ਵੀ ਇਕ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਵੀ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਪੈਰ ਧਰ ਰਹੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਉਮਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ।
ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰੌਚਕਤਾ, ਰਸ ਅਤੇ ਖਿੱਚ ਕਾਰਨ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੋਰਨ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਮਯਾਬ ਹਨ। ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੰਬਰ ਹੁਸੈਨੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਇਹ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਹਜ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਰਸ ਨਾਲ ਤਾਂ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਲੱਚਰਤਾ ਦੇ ਭਾਵ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਮੈਂ 'ਮਰਦਾਨਗੀ' ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਗਲਪ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਰਸੀਏ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣਗੇ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਖ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਯਾਦਾਂ 'ਚ ਖਿੜ੍ਹੇ ਫੁੱਲ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗਚੜੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ (ਬਠਿੰਡਾ)
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 78884-45783

ਯਾਦਾਂ 'ਚ ਖਿੜੇ ਫੁੱਲ (ਕਾਵਿ ਵਚਨ) ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗਚੜੀ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ 'ਕਾਲਾ ਟਿੱਕਾ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 'ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਨਾਂਅ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਅਲਵਿਦਾ' ਤੱਕ ਲਗਭਗ 135 ਮਿੰਨੀ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ 'ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ, ਜੋ ਗਾਏ ਨਹੀਂ ਗਏ।' ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ, ਜੋ ਨਿਭਾਏ ਨਹੀਂ ਗਏ' ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ 'ਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਰ-ਤੱਤ ਸਮੋਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਟੈਗੋਰ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਕੋਟਕਪੂਰਾ (ਮੋਗਾ) ਦਾ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀ ਅਧਿਆਪਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਰਵਰਕ 'ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗਰੁੱਪ ਫੋਟੋ ਵੀ ਇਹੀ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਯਾਦਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਹੁ-ਮੁੱਲਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਮਾਤ-ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਹਰ ਸਮੇਂ ਸਾਥ ਸਦੀਵੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਤਹਿ ਸਮੇਂ 'ਚ ਹੀ ਸਫਰ ਤਹਿ ਕਰਦਿਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਪੱਕਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਤਫਰੀਹ ਦੇ ਪਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਝਮੇਲਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿ ਕੇ ਸਿਲੇਬਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਇਰ ਬਣਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਮੋਗਾ ਸ਼ਹਿਰ' ਨਾਮੀ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ 'ਮੋਗਾ ਸ਼ਹਿਰ' ਨੂੰ ਤਸਨੀਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਹੁਣ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਵਾਂ / ਫਿਰ ਆਸ ਦੀ ਨਾ ਲਹਿਰ ਹੁੰਦਾ
ਮੇਰੇ ਸੁਪਨੇ ਕਤਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ / ਜੇ ਨਾ ਮੋਗਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੁੰਦਾ
ਇਹ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਰਅਸਲ ਸ਼ਹਿਰਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਕਾਵਿਕ-ਚਿੱਤਰ ਹੀ ਹਨ। 'ਬਾਗ ਮਾਲਕ' ਕਵਿਤਾ ਸ. ਦਿਲਬਾਗ ਸਿੰਘ, ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾਨੀ, ਸਮੂਹ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਵਿਦਿਅਕ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰਵਸ੍ਰੀ, ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਬਲਜੀਤ ਭੁੱਲਰ, ਨਵਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ, ਰੀਮਾ ਮੈਣੀ, ਮੈਡਮ ਮਨਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਤੇਜਿੰਦਰ ਅਰੋੜਾ, ਸ਼ੀਤਲ, ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਅਕਤਿਤਵਾ ਦਾ ਕਾਵਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਜਮਾਤ ਸਾਥੀਆਂ, ਮਕਾਨ-ਮਾਲਕਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਚਿੱਤਰ ਹਨ, ਜੋ ਪ੍ਰਸੰਸਾਮਈ ਸ਼ੈਲੀ/ਰੂਪ 'ਚ ਵਰਣਿਤ ਹਨ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਉਲੀਕਦਾ ਹੈ। 'ਡਰਾਮੇ' ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਸਮਾਜ ਦੀ ਯਥਾਰਥਕ ਅਵਸਤਾ ਦਾ ਬੋਧ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰੀ ਫੱਕਰਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਅੰਧ-ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਬਹੁਤ ਭੁਲੇਖੇ ਸਿਰਜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹੀ ਮੇਰੀ ਤਾਕੀਦ ਹੈ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਸਰਦਾਰ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ
ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਯੁੱਧ
ਲੇਖਕ : ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਵੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 375 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 0183-2258633

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਹਿਮ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਲੇਖਕ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਚਾਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸਰਦਾਰ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਅਜਿਹਾ ਬਹਾਦਰ ਜਰਨੈਲ ਸੀ, ਜੋ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਾ, ਦਾਨੀ ਤੇ ਨਿੱਤਨੇਮੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ-ਪਾਤਰ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵੀ ਵੱਡੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਸਨ। ਸੁਹਿਰਦ ਲੇਖਕ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਸ ਦੇ ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਰਹੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੰਨੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ। ਸਰਦਾਰ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਜੂਝ ਕੇ ਮਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਰਿਆਮੀ ਜਰਨੈਲ, ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਮਜੀਠੀਆ ਖਾਨਦਾਨ, ਜੁਝਾਰੂਪਨ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ, ਉੱਚਾ ਸਿੱਖੀ ਆਚਰਣ, ਦੂਸਰੇ ਸਿੱਖ ਯੁੱਧ ਦਾ ਆਗਾਜ਼, ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ, ਸਰਦਾਰ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਮੁਲਤਾਨ ਵਿਚ, ਰਾਮ ਨਗਰ, ਸਦੁਲਾ, ਚਿਲਿਆਂਵਾਲੀ ਤੇ ਗੁਜਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮੁੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ, ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਤੇ ਰਿਹਾਈ, 1957 ਦੇ ਵਿਦਰੋਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਸਰਦਾਰ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸੀ ਆਦਿ ਦੋ ਦਰਜਨ ਉਪ-ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ 'ਮੁਲਤਾਨ ਉੱਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ' ਮੁੱਖ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਵੀ ਦੋ ਦਰਜਨ ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਮੁਲਤਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਮੂਲ ਰਾਜ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ, ਸੂਬੇਦਾਰੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ, ਨਵੇਂ ਗਵਰਨਰ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ, ਮੂਲ ਰਾਜ ਦੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਤੇ ਕਮਾਂਡ ਸੰਭਾਲਣਾ, ਕਿਨੇਰੀ, ਸੁਦੋਸ਼ਨ ਤੇ ਮੁਲਤਾਨ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਨਿਹੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ, ਮੂਲ ਰਾਜ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣਾ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ 'ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਯੁੱਧ' ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਿਆਂ, 9 ਉਪ-ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਰਾਮ ਨਗਰ ਅਤੇ ਚਿਲਿਆਂਵਾਲਾ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ, ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਦੀ ਪਾਲਿਸੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਗ਼ਾਵਤ ਲਈ ਉਕਸਾਉਣਾ, ਦੂਸਰੇ ਐਂਗਲੋ ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਚਾਰੇ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੋਈਆਂ ਗਹਿਗੱਚ ਲੜਾਈਆਂ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਚੌਥੇ ਤੇ ਅੰਤਿਮ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ 'ਸਰਦਾਰ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ' ਮੁੱਖ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਸਵਾ ਦਰਜਨ ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੱਕ ਦਾ ਵਰਣਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਜੀਠਿਆ ਸਰਦਾਰ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ, ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਜਗੀਰਾਂ, ਸਾਕਾ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼, ਚੀਫ਼ ਖ਼ਾਲਸਾ ਤੇ ਸਰਦਾਰ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਐਕਟ 1925, ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਪਾਸਾਰ ਲਈ ਯਤਨ, ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਾਕਾ, ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਮੋਰਚਾ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬਟਵਾਰਾ ਆਦਿ ਦਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ 8 ਸਫ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸਹਾਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਛਾਪੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਸਖ਼ਤ ਘਾਲਣਾ ਘਾਲ ਕੇ ਲਿਖੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਹ ਪੰਨੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਅਮੁੱਲ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਜੋਂ ਸਾਂਭੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪੂੰਜੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

 ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਤੇ ਮੇਰੇ ਲੋਕ
ਲੇਖਕ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਣੋਚਾਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 199
ਸੰਪਰਕ : 94636-13035

'ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਤੇ ਮੇਰੇ ਲੋਕ' ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਣੋਚਾਹਲ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਕਿਤਾਬ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਮਾਣੋਚਾਹਲ ਬਾਰੇ ਬਣੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਅਤੇ ਖੁੱਭ ਕੇ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਵੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਹੀ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਦੋ ਦਰਜਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹਵਾਲਾ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਖੋਜ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਲੋੜੀਂਦੇ ਰਕਬੇ ਆਬਾਦੀ ਤੇ ਅੰਕੜੇ ਉਸ ਨੇ ਤਹਿਸੀਲ ਵਾਲੇ ਅਮਲੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡ ਬਾਰੇ ਨਿੱਕੇ ਤੋਂ ਨਿੱਕੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅੱਖੋਂ-ਪਰੋਖੇ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲੈਣੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੇ ਖੂਹਾਂ, ਟੋਭਿਆਂ, ਇਮਾਰਤਾਂ, ਡੇਰਿਆਂ, ਸਮਾਧੀਆਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ, ਖਾੜਕੂਆਂ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੰਦਿਆਂ, ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ, ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ, ਟੀ.ਵੀ. ਸੈਂਟਰਾਂ, ਛੋਟੇ ਦਸਤਕਾਰਾਂ, ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਓਹਲਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ। ਬਿਰਤਾਂਤ ਲਈ ਵਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਸੌਖੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝ ਆ ਸਕੇ।
ਇਹ ਪਿੰਡ ਚਾਹਲ ਗੋਤੀਆਂ ਵਲੋਂ ਵਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੱਡ-ਵਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੋਗੀ ਪੀਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦੀ ਸਾਰੀ ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਵਿਧੀ ਖੋਜ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਬਾਰੇ ਲਿਖ ਕੇ ਬੰਦਾ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਕਰਜ਼ ਹੀ ਤਾਂ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੋਂ ਨਕਸ਼ੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮੁੱਲਵਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 946356-37050

ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਖਿਡੌਣਾ
ਲੇਖਕ : ਹਸਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 80 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 24
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਨਰਸਰੀ ਗੀਤ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇਕ ਸਸ਼ਕਤ ਅਤੇ ਅਹਿਮ ਵਿਧਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵੀ 'ਟਵਿੰਕਲ ਟਵਿੰਕਲ ਲਿਟਲ ਸਟਾਰ' ਜਾਂ 'ਬਾਬਾ ਬਲੈਕ ਸ਼ੀਪ' ਵਰਗੇ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਅਜੇ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਇੰਨੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ 'ਰੱਬਾ ਰੱਬਾ ਮੀਂਹ ਵਰਸਾ' ਜਾਂ 'ਸੂਰਜਾ ਸੂਰਜਾ ਫੱਟੀ ਸੁਕਾ' ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਇਕ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤ ਪੇਂਡੂ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਉਸ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਕੇਵਲ ਤੁਕਬੰਦੀ ਨੂੰ ਹੀ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇਹ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵੰਨਗੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਸਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਛਪੀ ਪੁਸਤਕ 'ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਖਿਡੌਣਾ' ਵਿਚ ਮੌਲਿਕ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਹੀ ਸੰਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਚਾਰ ਤੋਂ ਅੱਠ ਸਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਬਾਲ ਕਵੀ ਨੇ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਦੇ ਉਦਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਵਸਤਾਂ, ਸੁਪਨਿਆਂ, ਜੀਵ ਜੰਤੂਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਪਾਸੇ ਮੂੰਗਫ਼ਲੀ ਖਾ ਕੇ ਭੱਜਦੀ ਫਿਰਦੀ ਕਾਟੋ ਹੈ, ਰੁੱਖ ਬੂਟਿਆਂ ਭਰਪੂਰ ਸਕੂਲ ਹੈ, ਮਾਮਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਲਿਆਂਦਾ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਖਿਡੌਣਾ ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਹ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮਿਰਚਾਂ ਦੀ ਚੂਰ ਖਾਂਦਾ ਹਰੇ ਕਚੂਰ ਰੰਗ ਵਾਲਾ ਚੂਰੀ ਖਾਣ ਵਾਲਾ ਤੋਤਾ ਹੈ, ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਬਾਜ਼ੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਚਿੱਤ ਪਰਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਬਾਜ਼ੀਗਰ ਹੈ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਨਾਲ ਖੇਡਾਂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ, ਭਾਂਤ ਭਾਂਤ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਕੁਦਰਤ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਦਾਨ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਝੂਮਦੇ ਰੁੱਖ ਹਨ ਅਤੇ ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੇ ਗ਼ੁਬਾਰੇ ਲਿਆ ਕੇ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ ਭਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ,ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਵਰਤਾਰਾ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਾਂਝ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੁਆਰਾ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝਾਂ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਵੀ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਬਾਲ ਕਵੀ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਤੋਲ ਤੁਕਾਂਤ ਅਤੇ ਲੈਅ ਦੀ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਉਹ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਪੁਖ਼ਤਗੀ ਨਾਲ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਢੁੱਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਰਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਰੰਧਾਵਾ ਨੇ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਇਉਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਕ੍ਰਿਤ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਲਕੇ ਫੁਲਕੇ ਗੀਤ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਿੰਤਾ-ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਸਕੂਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿ ਸਕੇ।
ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਵੱਧ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਆਸਾਨ ਪਹੁੰਚ ਲਈ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਘੱਟ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ। ਜੇਕਰ ਰੰਗਦਾਰ ਚਿੱਤਰ ਛਾਪੇ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਦਿੱਖ ਹੋਰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣ ਜਾਣੀ ਸੀ। ਖ਼ੈਰ,ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾ ਨੂੰ ਸਾਬਾਸ਼!

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਮੌਸਮ ਠਹਿਰ ਗਿਐ...
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਹਰੀਸ਼ ਗਰੋਵਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੇ.ਪੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 98759-21378

ਹਿੰਦੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸਹੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਡਾ. ਹਰੀਸ਼ ਗਰੋਵਰ ਆਪਣੇ ਸੱਜਰੇ ਮੌਲਿਕ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੌਸਮ ਠਹਿਰ ਗਿਐ' ਨਾਲ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਕਤ ਦੇ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ-ਵਿਧਾ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਨ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ 'ਚ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਬੋਡੇ ਰੁੱਖ' ਉਸ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਕਵਿਤਾ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਹਥਲਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ। ਵਿਭਿੰਨ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਲਾਵੇ 'ਚ ਲੈਂਦੀ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਸ਼ਿਲਪ ਨਾਲੋਂ ਕਾਵਿ-ਚਿੰਤਨ ਵਧੇਰੇ ਭਾਰੂ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਲੋਅ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਗਰੋਵਰ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅੱਜ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਾਗਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦਾ ਰੰਗ ਤੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਬਿੰਬ ਵਿਦਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਬੋਲ ਹਨ :
ਨੱਚੀਏ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਨਾਚ
ਕਿ ਅੰਬਰ ਮਾਰੇ ਤਾਲੀਆਂ
ਤੇ ਮਸਤ ਹੋ ਜਾਵਣ ਹਵਾਵਾਂ
ਤੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਘੁੰਗਰੂ, ਮੈਂ ਝਾਂਜਰ ਪਾਵਾਂ
ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਸੂਬੇ 'ਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਨਿਘਾਰ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਜੋ ਵਰਤਾਰਾ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਇਰ ਬੜਾ ਬੇਬਾਕ ਅਤੇ ਸੁਚੇਤ ਹੈ। ਆਖਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੱਸ ਲੜੀਏ ਤੇ ਕਿਹਦੇ ਨਾਲ। ਆਪਣਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਹੋਵੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਹੋਣ, ਆਪਣੇ ਨੇਤਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਹ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਅਤੇ ਬਦਅਮਨੀ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਉਂਗਲੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੂੰ ਆਖਰ ਕਹਿਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ :
ਪਹਿਲਾਂ ਮੰਗਦੇ ਸੀ ਵੋਟਾਂ
ਉਦੋਂ ਜੋੜ-ਜੋੜ ਹੱਥ
ਹਵਾ ਕੀ ਚਲਾਈ
ਸਾਡੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਮੱਤ।
ਸੋ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਉੱਜਵਲ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਆਸ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਡਾ. ਹਰੀਸ਼ ਗਰੋਵਰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਤੁਰਦਾ ਰਹੇਗਾ।\

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਚਾਣੱਕਯ-ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚਹਿਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98767-68112

ਖੋਜੀ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ ਵਲੋਂ ਅਚਾਰਿਆ ਚਾਣੱਕਯ ਵਲੋਂ ਰਚਿਤ 'ਰਾਜਨੀਤੀ ਸਮੂਚਿਅਮ' ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ 'ਚਾਣੱਕਯ -ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ' ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਤਾਂ ਅਚਾਰਿਆ ਚਾਣੱਕਯ ਦੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ ਦੂਸਰੇ ਇਹ ਅਨੁਵਾਦ ਪੂਰੀ ਛੰਦਬੱਧ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 17 ਅਧਿਆਏ ਹੇਠ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸਲੋਕ (ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ) ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਅਨੁਵਾਦ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਅਨੁਵਾਦ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਛੰਦਬੱਧ ਕਾਵਿ ਦੇ ਤਰਜਮੇ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਔਖਾ ਕਾਰਜ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ ਅਸੰਭਵ ਜਿਹੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ ਨੇ ਸੰਭਵ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਅਰਥ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕਰਨ ਯੋਗ ਅਤੇ ਨਾ-ਕਰਨ ਯੋਗ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਪੈ ਜਾਵੇਗੀ। ਇੰਜ ਹੀ ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਸਲੋਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕ ਕਲਿਆਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ, ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ,ਜਨ ਸਧਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤਾ ਲਈ ਵੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਿਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਸਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਮਿੱਥਕਾਂ, ਔਸ਼ਧੀਆਂ, ਫ਼ਲਾਂ-ਫੁੱਲਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਫੁੱਟਨੋਟ ਦੇ ਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਸਗੋਂ ਮੂਲ ਸਲੋਕ ਅੰਦਰਲੀ ਧਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਢੇਰ ਸਾਰਾ ਵਾਧਾ ਵੀ ਕਰੇਗਾ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਵੈਦਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਧੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਾਣੱਕਯ ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਦੀ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ
'ਵੇਦ ਪਾਠੀ ਧਨਾਡ,
ਰਾਜਾ. ਨਦੀ, ਪੰਜਵਾਂ ਵੈਦ ਚੰਗਾ
ਨਾਹੋਣ ਪੰਜ ਜਿੱਥੇ,
ਉੱਥੇ ਇਕ ਵੀ ਦਿਨ ਰੁਕੇ ਨਾ ਬੰਦਾ।'
'ਝੂਠ, ਬੇਹੱਦ ਹੌਸਲਾ, ਛਲਾਵਾ, ਮੂਰਖਤਾ ਅੱਤ ਲੋਭ
ਅਪਵਿੱਤਰਤਾ ਬੇਰਹਿਮੀ, ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਸਹਿਜ ਰੋਗ।'
'ਇਸਤਰੀ ਖਾਂਦੀ ਦੁਗੱਣਾ ਤੇ ਬੁੱਧੀ ਹੁੰਦੀ ਚਾਰ ਗੁਣਾ
ਹੌਸਲਾ ਹੁੰਦਾ ਛੇ ਗੁਣਾ ਤੇ ਕਾਮ ਹੁੰਦਾ ਅੱਠ ਗੁਣਾ।'
ਇੰਜ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਖੋਜੀਆਂ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਰੁੱਤ ਕਰੁੱਤ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਬਲਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ :170 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 94173-24432

ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਕੱਦ-ਕਾਠ ਬੁਲੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਜੇ ਇਸ ਨੂੰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦੌਰ ਆਖਿਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਦੌਰ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਏਨੀ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਲਵੇਗੀ। ਬਲਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਧਿਆਪਨ ਕਾਰਜ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲੇਖਣ ਵੱਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਛੜ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰੀ ਨੇ ਦੇਰੀ ਦੀ ਕਸਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 'ਰੁੱਤ ਕਰੁੱਤ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਚਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀਆਂ 110 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਰੱਖ ਰਖਾਓ ਨੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸਰਲਤਾ ਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁਝ ਜਗ੍ਹਾ ਸਿਰਫ਼ ਜਮ੍ਹਾਂ ਘਟਾਓ ਅੱਖਰਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਮਤਲੇ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਤੁਲਨਾ ਮਾਰੂਥਲ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਤਝੜ, ਔੜਾਂ ਤੇ ਧੁੱਪਾਂ ਜਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਦੁੱਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਲਪਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨਾਲ ਉਲਝਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਦਤ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਭਟਕਣ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਲਸ਼ਕਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਹੋ ਕੇ ਹੋਰਾਂ ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੁਆਲੇ ਵਲਗਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਉਹ ਹਰ ਹੀਲੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤੋੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਕੰਡੇ ਤੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਤਪਦਾ ਸੂਰਜ ਉਸ ਦੇ ਹੌਸਲੇ ਨੂੰ ਪਸਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਬਲਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵੱਲ ਹੋਰ ਵੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਤੁਰਦਾ ਹੈ। ਬਲਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚਿੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਮੁੜ ਚਹਿਕਣ ਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਆਸ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਖੰਡਿਤ ਹੋਏ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮਾਤਮ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਬਾਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਲੋਚਾ ਹੈ। ਉਹ ਰੁੱਖਾਂ ਕੋਲ ਕੁਹਾੜੇ ਫੜ ਕੇ ਤਸਵੀਰ ਖਿਚਵਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਤਨਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਯਾਰਾਂ ਦਾ ਉਹ ਮਖੌਲ ਉਡਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਲਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਹਿਲੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਅਗੇਰੇ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਆਪੇ ਨਾਲ ਬਾਤ
ਲੇਖਕ : ਮੁਕੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 77
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਆਪੇ ਨਾਲ ਬਾਤ' ਵਿਚ ਮੁਕੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ 37 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਣ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸੱਚ ਅਤੇ ਝੂਠ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਗਿਣਤੀਆਂ-ਮਿਣਤੀਆਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ:
ਇਨ੍ਹਾਂ ਝੂਠ ਨੂੰ ਕਹਿ ਕੇ / ਬਾਰ ਬਾਰ
ਉਹਨੂੰ ਸੱਚ ਬਣਾਇਆ / ਰਲ ਕੇ ਸੀ।
ਮੁਕੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ ਕਿ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ, ਈਸਾਈ ਆਦਿ ਸਭ ਮਜ਼੍ਹਬਾਂ, ਜਾਤਾਂ ਅਤੇ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨੂਰ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਕੁਝ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਅਨਸਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਭੜਕਾਉਣ ਲਈ ਕੋਝੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਫੁੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੀ ਅਸਲੀ ਪਛਾਣ ਹਨ। ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿ ਜਾਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹੈ:
ਕਿਉਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ
ਲੱਗ ਕੇ ਯਾਰ ਗੁਆਏ।
ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਿਮ ਸਿੱਖ ਨੇ
ਇਕੋ ਨੂਰ ਦੇ ਜਾਏ।
ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਅਕਸਰ ਹੀ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਦੇ ਆਦੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸੁਪਨੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸੌਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਹੀ ਸੱਚੀ ਮਿੱਤਰਤਾ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁਕੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਮੂੰਹ ਦੇਖਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣਾ ਹੀ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਦੇਖਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਅਸਲੋਂ ਹੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ, ਸੰਭਾਲਣ ਅਤੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਕਿਛੁ ਸੁਣੀਐ ਕਿਛੁ ਕਹੀਐ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 540 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 324
ਸੰਪਰਕ : 94170-85785

ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸੂਝਵਾਨ ਸੰਪਾਦਕ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਕੋਈ 38 ਦੇ ਕਰੀਬ ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਨਿਬੰਧ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੀ ਕਿਤਾਬ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਬਾਨੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਮਾਨਵੀ ਵਸੀਲਿਆਂ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ : ਜਪੁਜੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਵਿੱਦਿਅਕ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਡਾ. ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ-ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਆਧਾਰ ਅਰਵਿੰਦਰ ਢਿੱਲੋਂ, ਕਿਰਤ ਕਰੋ ਨਾਮ ਜਪੋ ਵੰਡ ਛਕੋ ਡਾ. ਸਰਬਜੋਤ ਕੌਰ, 'ਨਾਨਕਿ ਰਾਜੁ ਚਲਾਇਆ' ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਿੰ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਆਧਾਰ ਡਾ. ਅਮਨਿੰਦਰ ਪ੍ਰੀਤ ਚਹਿਲ, ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਮੁਕਤੀਦਾਤਾ-ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਡਾ. ਤਰਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਚਿਤਰਨ ਪ੍ਰੋ. ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ, ਜਪੁਜੀ ਦਾ ਸੰਰਚਨਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ : ਸਮਕਾਲੀਨ ਸਮਾਜ ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਕੌਰ ਸੇਖੋਂ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਦੇਣ ਡਾ. ਕਿਰਨਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਾ ਡਾ. ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਦਰਭ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਚੇਤਨਾ ਡਾ. ਸਵਿੰਦਰ ਪਾਲ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਡਾ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ, ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਡਾ. ਬਲਵੀਰ ਕੌਰ, ਬਾਣੀ ਦੀ ਸਰਬਕਾਲਤਾ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਆਧਾਰ ਡਾ. ਹਰਜੋਤ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸੰਦਰਭ ਡਾ. ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਡਾ. ਵੰਦਨਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦਾ ਸਥਾਨ ਡਾ. ਪੁਸ਼ਪਿੰਦਰਪਾਲ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਾ ਡਾ. ਵੀਨਾ ਅਰੋੜਾ, ਨੈਤਿਕ ਸਰੋਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਡਾ. ਪਰਮਵੀਰ ਕੌਰ, ਅਜੋਕੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਲ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਪ੍ਰੋ. ਪੁਨੀਤ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰੋ. ਸੁਖਵੀਰ ਕੌਰ, ਜਪੁਜੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਤੇ ਵਿਵੇਚਨ ਪ੍ਰੋ. ਨਵੀਨ ਕੁਮਾਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰਿਪੇਖ ਪ੍ਰੋ. ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਪ੍ਰੋ. ਸੁਖਵੀਰ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਜਿਓਤੀ, ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਸੰਕਲਪ ਰਾਜਵੀਰ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ : ਅੰਤਰ ਧਰਮ ਸੰਵਾਦ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਸਮਾਜੀ ਬਿੰਬ ਰੇਨੂੰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ 'ਕਿਰਤ ਦਾ ਸੰਕਲਪ' (ਵਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ) ਰਾਜਵੀਰ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦਰਸ਼ਨ ਸੰਦੀਪ ਕੌਰ, ਕੁਚੱਜੀ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੀ: ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਉਘੜਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਦਾ ਵਿਸਮਾਦ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦਾ ਸਥਾਨ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ ਸੁਖਜੀਤ ਕੌਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਉਦਾਸੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਖੀਆਂ ਚਿਹਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਡਾ. ਸਤਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਸਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 6 ਲੇਖ, Social Ideology of Guru Nanak Dev Ji in relation to the Caste System: An Appraisal Jaspal Kaur, Shri Guru Nanak Dev Ji - A Saint And A Social Reform Dr. Jaswinder, Significance of Pauri in Japuji Sahib Prof. Navdeep Singh, Impact Of Sikh Guru's On Society Navkiran Kaur, Contribution Of Guru Nanak Dev Ji Towards The Upliftment Of Status Of Women in The Society-An Analysis Dr. Neelam Rani, The Position Of Women In Guru Nanak's Bani, Dr. Manjyot Kaurਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਧਰਮ ਜਾਂ ਕੌਮ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪੈਗੰਬਰੀ ਅਜ਼ਮਤ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਧਰਮ ਬਾਨੀ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੈਗੰਬਰੀ ਅਜ਼ਮਤ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਰਹੱਸਮਈ ਪਹੁੰਚ ਸਦਕਾ ਪਹਿਲਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੁਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ- ਸਰਸ਼ਾਰ ਹੋ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਜਨ-ਸਮੂਹ ਦੀ ਭਲਾਈ ਹਿੱਤ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਦੂਤ ਬਣ ਵਿਚਰਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਫ਼ਖ਼ਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਜੋਤ ਜਗਾ ਕੇ ਬਿਨਾਂ ਬੁੱਝਿਆਂ ਜਗਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣਾ ਜਾਗਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰੇਗੀ। ਆਧੁਨਿਕ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਤੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਬੇਲੋੜੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦੇਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਮੇਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਜੰਬਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 64
ਸੰਪਰਕ : 88377-26702

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਲਮ ਅਜ਼ਮਾਈ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਲੇਖ ਆਦਿ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ 'ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ' ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਸ੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਕਾਰ ਪੱਖੋਂ ਛੋਟੀ ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਾਲ ਸਜੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਭੂਗੋਲਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦਸ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਜਿਥੇ ਬੜੀ ਕਠਿਨ ਹੈ, ਪਰ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਨੰਦ ਭਰਪੂਰ ਵੀ ਹੈ। ਉਥੋਂ ਦੀਆਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਕਸ਼ਿਸ਼ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦਿਆਂ, ਬਿਖਰੇ ਪੈਂਡੇ ਦਾ ਸਫ਼ਰ, ਪਹਾੜਾਂ ਦੀਆਂ ਕਠਿਨ ਚੜ੍ਹਾਈਆਂ ਤੇ ਉਤਰਾਈਆਂ, ਉਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜਾਂ, ਉਥੋਂ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ, ਸ਼ਹਿਰਾਂ, ਕਸਬਿਆਂ, ਨਦੀਆਂ, ਨਾਲਿਆਂ, ਟੋਭਿਆਂ, ਸੱਪ ਵਲੇਵੇਂ ਖਾਂਦੀਆਂ ਡੰਡੀਆਂ, ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਸਿਖਰ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਨੌਂ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਦੋ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਦਿਆਂ ਖੱਟੇ-ਮਿੱਠੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ, ਲੇਖਕ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਆਪਣਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਘਰ ਤੋਂ ਤੁਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਨਿਰਮੋਹੀ ਧਰਤੀ ਸਰਬੰਸਦਾਨੀ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਪਰ ਪੰਛੀ-ਝਾਤ ਅਤੇ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਚਾਰ ਧਾਮ ਯਾਤਰਾ, ਲੰਗਰਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ, ਜਦੋਂ ਰਾਤ ਜੋਸ਼ੀ ਮੱਠ ਕੱਟਣੀ ਪਈ, ਬਦਰੀ ਨਾਥ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਬਾਬਾ ਬੰਦ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਬੂਟਾ ਗੁਲਾਮੀ ਵਾਲਾ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦ 'ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸੋਚ 'ਤੇ ਖਰੀ ਉਤਰੇਗੀ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ' ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੰਗ ਸ੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰੇ ਕਰਵਾਉਣ ਨੂੰ ਸਫਲ ਉੱਦਮ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਪੰਨੇ ਉੱਪਰ ਸ੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੱਜਣਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਆਰਟ ਪੇਪਰ ਉੱਪਰ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਲਿਖਣਾ ਵੀ ਇਕ ਵਧੀਆ ਕਲਾ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਖ਼ਿਆਲ ਤੋਂ ਤਹਿਰੀਰ ਤੱਕ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 208
ਸੰਪਰਕ : 94630-62603

ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ, ਗੁਰਬਾਣੀ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਖੋਜੀ ਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 19 ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਖਿਆਲ ਤੋਂ ਤਹਿਰੀਰ ਤੱਕ' ਇਕ ਨਿੱਗਰ ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬੜੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ 35 ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਬੜੀ ਡੂੰਘੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮੰਨਣਾ : 'ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮੁਖ਼ਤਲਿਫ਼ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਨੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨੁਕਤਾ-ਏ-ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਇਕ ਅਦਨਾ ਜਿਹੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।' ਚਾਰ ਸਰਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡੀ ਗਈ ਹੈ ਸਮੱਗਰੀ। ਪਹਿਲੇ ਸਰਗ : ਮਜ਼ਹਬ ਅਤੇ ਮਨੁਖ 'ਚ 9 ਲੇਖ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੋ ਲੇਖ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸਰੋਕਾਰ ਅਤੇ ਬਾਂਹਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਕੜੀਏ...। ਬਾਰੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਸਰਗ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਗੰਭੀਰ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗਿਆਰਾਂ ਲੇਖ ਹਨ। ਅਜੋਕੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੇ ਮੂਲ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਨਵ-ਚੇਤਨਾ ਤੇ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਗਣ ਲਈ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਕਿੱਧਰ ਨੂੰ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੁੱਧ-ਬਿਬੇਕਤਾ ਨਾਲ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਸਮਾਂ ਸੁਖਾਵਾਂ ਨਹੀਂ। 'ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦਾ ਇਕ ਸਰਕਾਰ ਬਾਝੋਂ' ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਰਗ ਵਿਚ ਪੰਥ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਧੋਗਤੀ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਸਰਗ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਚਾਰ ਲੇਖ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਚੌਥੇ ਸਰਗ ਵਿਚ ਗਿਆਰਾਂ ਲੇਖ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਜਸ਼ਨ ਵਾਂਗ ਜਿਊਣ ਅਤੇ ਦਾਨਿਸ਼ਮੰਦੀ ਦੇ ਪੈਂਡਿਆਂ 'ਤੇ ਤੁਰਨ ਲਈ ਮਨੋਹਰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਗਰੂਰ ਦੀ ਕੰਧ ਢਾਹੀਏ, ਇਹ ਇਕ ਸੁਚਾਰੂ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਦੰਭੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਲਾਲਸਾ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਪੁਰਸਕੂਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਭਾਲ ਲਈ ਇਹ ਲੇਖ ਸੱਚੋ-ਸੱਚ ਦੱਸਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਨਰੋਈ ਤੇ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੀ ਸੇਧ ਦੇਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਅਪਣਾਉਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਨਿਬੰਧਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹਨ। ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਅਰਬੀ-ਫਾਰਸੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਰੋਗ ਬਿਨਾਸ
(ਆਯੂਰਵੈਦਿਕ, ਹੋਮਿਓਪੈਥਿਕ, ਐਲੋਪੈਥਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ 'ਸ਼ਾਨ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 450 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 304
ਸੰਪਰਕ : 81467-69415

ਹਰ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਵਿਦਵਾਨ/ ਗਿਆਨਵਾਨ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖ਼ੇਤਰ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ। ਇਵੇਂ ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਰੋਗ ਬਿਨਾਸ' ਦੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਖੇਤਰ 'ਮੈਡੀਸਨ' ਹੈ। ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਵੰਡਣ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ 75 ਕਾਂਡਾਂ ਅਤੇ 304 ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਚਿੰਬੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬੱਧ ਕਰਵਾਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ (ਹੋਮਿਓਪੈਥਿਕ, ਬਾਇਓਕੈਮਿਕ, ਆਯੂਰਵੈਦਿਕ, ਯੂਨਾਨੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦਵਾਈਆਂ ਐਲੋਪੈਥੀ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ 'ਚ ਸਮਝ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਲੱਛਣ, ਨੁਸਖੇ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਬਾਰੇ, ਆਪਣੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ, ਵਰਤਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਸੂਚੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਦਵਾਈ ਕਦੋਂ ਲੈਣੀ ਹੈ, ਕਿਵੇਂ ਲੈਣੀ ਹੈ, ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ, ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ, ਕਿੰਨੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਲੈਣੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ੀ ਹਨ। ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਵੇਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋਵੇਗੀ। ਕਿਹੜੇ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਰੱਖਣੇ ਹਨ। ਉਮਰ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ, ਕਿੰਨੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਦਵਾਈ ਲੈਣੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਨਾਮ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਕੋ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀਆਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਦਵਾਈਆਂ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਵੀ ਦੱਸੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਬੈਦਿਆਨਾਥ ਫਾਰਮੇਸੀ, ਜੰਡੂ ਫਾਰਮੇਸੀ, ਹਮਦਰਦ ਫਾਰਮੇਸੀ, ਹਿਮਾਲਿਆ ਫਾਰਮੇਸੀ, ਧਨਵੰਤਰੀ ਫਾਰਮੇਸੀ, ਆਯੂਰਵੈਦਿਕ ਕਮਲ ਫਾਰਮੇਸੀ, ਬਾਕਸਨ ਹੋਮਿਓਪੈਥੀ, ਐਲਨ ਹੋਮਿਓਪੈਥੀ ਕੰਪਨੀ, ਆਰ.ਈ.ਪੀ. ਐਲ. ਕੰਪਨੀ ਜਨਰਲ ਕੰਪਨੀ, ਇੰਡੋ ਜਰਮਨ ਕੰਪਨੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਗੋਲੀਆਂ, ਕੈਪਸੂਲ ਆਦਿ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਬੜੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਉਤੇ ਸਮੂਹ ਪਾਠਕ ਜਨਾਂ, ਸਨੇਹੀਆਂ, ਪਰਮ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਕ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੋਗ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ 'ਡਾ. ਸ਼ਾਨ' ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatishdaramchand.@gmail.com

ਕਾਕੋਰੀ ਤੋਂ ਨਕਸਲਬਾੜੀ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਮਿਸ਼ਰ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਵਾਈਟ ਕਰੋਅ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 256
ਸੰਪਰਕ : 98153-17028

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਕਾਨਪੁਰ ਦੇ ਇਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸ੍ਰੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਮਿਸ਼ਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ-ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਯੋਧੇ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਅਕਤੂਬਰ, 1914 ਨੂੰ ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਉਹ ਕਾਕੋਰੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਕੇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ, ਸ੍ਰੀ ਮਨੀ ਲਾਲ ਅਵਸਥੀ, ਉੱਪਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਜੇ ਉਹ ਛੇਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿੱਗਿਆ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਦੋ ਵਾਅਦੇ ਲਏ, ਪਹਿਲਾ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿੱਗਿਆ ਉੱਪਰ ਡਟੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਤਾਂਕ-ਝਾਂਕ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ। ਮਿਸ਼ਰ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਵਾਅਦੇ ਨਿਭਾਏ। ਨਵਯੁਵਕ ਸੰਘ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਚ ਮਿਸ਼ਰ ਨੂੰ ਇਕ ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਹੋਈ ਸੀ। ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਪਿਛੋਂ ਉਹ ਉਨਾਂਵ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਥੇ ਉਹ 1937 ਤੋਂ 1957 ਤੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਸਾਲ 1967 ਵਿਚ ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਚਾਰੂ ਮਾਜੂਮਦਾਰ ਦਾ ਸਾਥੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਾਲ 1970 ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੱਕ ਹਾਲਾਤ ਬਦਲ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਫੂਕ-ਫੂਕ ਕੇ ਕਦਮ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਨੂੰ 'ਉੱਚੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ' ਜਨੂੰਨੀ ਲੋਕ ਹੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਗੁਜ਼ਰੇ ਜੀਵਨ ਉੱਪਰ ਪਿਛਲ-ਝਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਚਮਕਣ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਕਦੇ ਕੋਈ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। 'ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ 'ਨੇਤਾ' ਨਾ ਬਣ ਸਕਣ 'ਤੇ ਵੀ ਸਵੈਮਾਣ ਹੈ। ਬੈਕ-ਬੈਂਚਰ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਉਨਾਂਵ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਜਨਤਾ ਤੋਂ ਜਿੰਨਾ ਪਿਆਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਓਨਾ ਹੋਰ ਕਿਸੇ 'ਨੇਤਾ' ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ।' ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਸਲਾਮ! ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਸੰਗਰਾਮੀਏ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਕਿੱਥੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ? ਧੰਨਵਾਦ! ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਜੀ।

-ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ
ਲੇਖਕ : ਈਸਰ ਸਿੰਘ ਲੰਭਵਾਲੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡੀਪੋ, ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 216
ਸੰਪਰਕ : 98774-70219

ਕਵੀ-ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਲੰਭਵਾਲੀ ਦੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ' ਵਿਚ ਦਰਜ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਗੱਲ ਬੜੀ ਹੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਉਭਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਪਾਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਏ ਸੱਚ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀਆਂ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਸੁਣਨ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਿੱਸਾਗੋਈ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਵੈ-ਸੰਸਮਰਣ ਅਤੇ ਪਰ-ਸੰਸਮਰਣ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਠਹਿਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅਰਜਿਤ ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਇੱਛਤ ਯਥਾਰਥ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰੱਬ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਅੰਨ੍ਹਾ ਮੋਹ, ਵਾਲ, ਸ਼ੇਰ ਧੀ, ਆਪ ਮੁਹਾਰੀ, ਵੱਡੀ ਛਾਂ-ਛੋਟੀ ਛਾਂ, ਖਾਲੀ ਵਿਹੜਾ, ਇਹ ਨੰਨ੍ਹੇ ਬੋਟ ਰੱਬ ਦੇ, ਹਾਰਿਆ ਤੇਜ਼ਾਬ, ਰਿਸ਼ਤੇ, ਕੁਦਰਤ ਜਿੱਤ ਗਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਉੱਠ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ, ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਕਰਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਨ੍ਹਾ ਮੋਹ ਦਾ ਦਿਲਪ੍ਰੀਤ, ਦਿਲਰਾਜ, ਧੀ ਸ਼ੇਰਨੀ ਦਾ ਗੱਜਣ ਸਿੰਘ, ਫੌਜੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ, ਹਾਰਿਆ ਤੇਜ਼ਾਬ ਦਾ ਕੈਪਟਨ ਬਲਰਾਜ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ, ਵਾਲ ਦੀ ਪਿਆਰੋ, ਆਪ ਮੁਹਾਰੀ ਦੀ ਹਰਭਜਨ ਕੌਰ, ਵੱਡੀ ਛਾਂ-ਛੋਟੀ ਛਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਕੌਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ, ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ, ਕਰਤਾਰ ਅਤੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ, ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੋਵੇ, ਅਜਿਹੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸੱਚ ਨਾਲ ਖੜੋਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸੋਚ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਪਦੇਸ਼ਤਾਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਰਾਹ ਦਸੇਰੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ, ਪੇਂਡੂ ਰਹਿਤਲ-ਬਹਿਤਲ, ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਰਸਮੋ ਰਿਵਾਜ ਆਦਿ ਦੀ ਝਲਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ, ਸਹਿਜ ਬੋਲੀ ਤੇ ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਮਨੋਵਚਨੀ ਅਤੇ ਪਾਤਰ ਸੰਵਾਦ ਢੁਕਵੇਂ ਹਨ। ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਉਲਝਣਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੌਚਕਤਾ, ਉਤਸੁਕਤਾ ਅਤੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਗੁਣ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਮਿੱਠੀਆਂ ਲਾਹਨਤਾਂ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਫਤਹਿਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਕੀਮਤ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98146-19342

'ਮਿੱਠੀਆਂ ਲਾਹਨਤਾਂ' ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਜੋ ਲਾਹਨਤਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਘਿਓ ਦੀਆਂ ਨਾਲਾਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਵਲੂੰਧਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਅੰਦਰਲੀ ਹੂਕ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਜੋ ਕੋਰੇ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਉਲੀਕ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸੇਧ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਗੁਆਂ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਕੁੰਭਕਰਨ ਦੀ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਜਾਗ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਕ ਬਿਹਤਰ ਸਮਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਹਾਮੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹੀਆਂ ਸੱਚੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕੌੜੀਆਂ ਲੱਗਣ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਿੰਮਤ, ਦਲੇਰੀ ਵਿਖਾ ਕੇ ਜੋ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਉਸ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਫਿਰ ਕਦੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ। ਲੇਖਕ ਨਿਡਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਤਾਹਨੇ-ਮਿਹਣੇ ਮਾਰ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਹਲੂਣਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕਹਿਣ ਦੇ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੇ, ਬਲਕਿ ਕਰਨੀ ਨਾਲ ਹੀ ਪੂਰੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚੰਦਰਮੇ ਤੀਕ ਤਾਂ ਪੁੱਜ ਗਏ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮਾਜ, ਕੌਮ, ਦੇਸ਼, ਅਜੇ ਵੀ ਉਥੇ ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪੀਰ ਪੈਗੰਬਰ, ਸੰਤ, ਮਹਾਤਮਾਵਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸੱਚੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਹੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਅਵੇਸਲੇ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਕੌਣ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਚਿੱਠਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੋਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਤੇ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਕਾਬਲ-ਏ-ਤਾਰੀਫ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਨਸੀਹਤ ਤੇ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਲੇਖਕ ਅੰਦਰੋਂ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਵਲਵਲਿਆਂ, ਸੋਚ, ਵਿਚਾਰਾਂ, ਨਸੀਹਤਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸੰਭਲਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਬੁਹਤ ਉੱਤਮ ਦਰਜੇ ਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੌੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਕਹਿਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਜੋ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਓਨੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਆਮ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਹੀਆ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੇਖਕਾਂ ਕੋਲ ਹਨ। ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਪਿਆਰੇ-ਪਿਆਰੇ ਕਾਰਟੂਨ
ਲੇਖਕ : ਹਰੀ ਗੋਪਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 80 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 24
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

'ਪਿਆਰੇ-ਪਿਆਰੇ ਕਾਰਟੂਨ' ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਅਠਾਰਾਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਸ਼ੇ ਆਪਣੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਲਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ: ਅਲਮਾਰੀ, ਸਪੇਰਾ, ਸਾਈਕਲ, ਮੇਜ਼, ਕੁਰਸੀ, ਚਾਕ, ਪੇਪਰ, ਪੈਨਸਲ, ਮੇਰੀ ਘੜੀ, ਵਰਖਾ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਆਦਿ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਠੇਠ ਅਤੇ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਮਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਫੇਰ ਵੀ ਚੰਗੀਆਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਲਿਖੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ:-
-ਸਾਈਕਲ-
ਇਕ ਸਾਈਕਲ ਹੈ ਮੇਰੇ ਕੋਲ,
ਦੋ ਪਹੀਏ ਓਹਦੇ ਗੋਲ-ਗੋਲ।
ਪੈਡਲ ਮਾਰ ਭਜਾਉਂਦਾ ਜਾਵਾਂ,
ਅੱਗੇ-ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਜਾਵਾਂ।
ਕੰਮ ਹੋਵੇ ਜੋ ਵੀ ਘਰ ਦਾ,
ਮਦਦ ਮੇਰੀ ਇਹ ਹੈ ਕਰਦਾ।
ਜਿੱਥੇ ਖੜ੍ਹਾਵਾਂ ਰਹਿੰਦਾ ਖੜ੍ਹਾ,
ਚਲਾਵਾਂ ਜਦੋਂ ਆਵੇ ਮਜ਼ਾ ਬੜਾ।
ਏਵੇਂ ਹੀ ਕੁਦਰਤ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚੇ ਨੇ ਬੜੇ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਾਣਾ ਕੀਤਾ ਹੈ:-
-ਕੁਦਰਤ-
ਕੁਦਰਤ ਵਿਚ ਜੀਵ ਜੰਤੂ,
ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਨੇ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਉਦਾਹਰਨ ਬਣ ਕੇ,
ਅੱਗੇ ਸਾਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਨੇ।
ਕੀੜੀ ਕਦੇ ਨਾ ਰੁਕਦੀ,
ਅੱਗੇ ਚਾਲ ਵਧਾਉਂਦੀ ਆ।
ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ,
'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਆ।
ਥੋੜ੍ਹੇ-ਥੋੜ੍ਹੇ ਤਿਣਕੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ,
ਪੰਛੀ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਨੇ,
ਥੋੜ੍ਹੀ-ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ,
ਕੁਝ ਬਣਾਉਣਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਨੇ।
ਕੁਦਰਤ ਸਾਡੇ ਲਈ ਹੈ ਵਰਦਾਨ,
ਇਸ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਿੱਖਿਆ,
ਅਸੀਂ ਹੋ ਜਾਈਏ ਸੁਜਾਨ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਉੱਠ ਸਵੇਰੇ' ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅਰੋਗ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ:-
-ਉੱਠ ਸਵੇਰੇ-
ਉੱਠ ਸਵੇਰੇ ਗਰਾਊਂਡ ਨੂੰ ਜਾਈਏ,
ਵਿਚ ਗਰਾਊਂਡ ਦੇ ਦੌੜ ਲਗਾਈਏ।
ਭੱਜ-ਭੱਜ ਆਪਣਾ ਦਮ ਪਕਾਈਏ,
ਕਸਰਤ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਬਣਾਈਏ,
ਤਾਜ਼ੀ ਹਵਾ ਜਦ ਅੰਦਰ ਜਾਵੇ,
ਆਲਸ ਸਾਰੀ ਦੂਰ ਭੱਜ ਜਾਵੇ।
ਜੋ ਵੀ ਸਾਦਾ ਭੋਜਨ ਖਾਵੇ,
ਓਹਦੇ ਰੋਗ ਨਾ ਨੇੜੇ ਆਵੇ।
ਚਿਤਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਲਾਂ ਦਾ ਜਿਥੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਥੇ ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਵਾਂ ਬਾਲ ਲੇਖਕ ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਛੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਕਮੀ-ਪੇਸ਼ੀ ਹੋਵੇਗੀ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਇਸ ਬੱਚੇ ਵਿਚ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੁਭਾਵਨਾਵਾਂ ਛੁਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਤਜਰਬੇ ਨਾਲ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਆਪੇ ਸੁਧਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਐਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬ ਛਪਣਾ ਜਿੱਥੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਹੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਏਹੀ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਵੀ ਬਣੇਗਾ। ਮੈਂ ਇਸ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਬਾਲਾਂ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਲਿਖਣ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਬੱਚੇ ਵੱਲੋਂ ਐਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪੁਸਤਕ ਪਾਈ ਹੈ ਮੈਂ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42896

ਣ
ਲੇਖਕ : ਨੱਕਾਸ਼ ਚਿਤੇਵਾਣੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬੁੱਕਬਾਰ ਪਬਲਿੰਸ਼ਿਗ ਹਾਊਸ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 69
ਸੰਪਰਕ : 98157-51529

ਸ਼ਾਇਰ ਨੱਕਾਸ਼ ਚਿਤੇਵਾਣੀ ਹੱਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ 'ਣ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਅੰਡਰ ਐਸਟੀਮੇਟ' ਅਤੇ 'ਝੀਤ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮ 'ਣ' ਦੇਖ ਕੇ ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਵੇਂ : ਕਥਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਵਰਨਮਾਲਾ ਦੀ ਮੁਹਾਰਨੀ ਰਟਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ 'ਣ' ਅੱਖਰ ਆਉਣ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਬੁੱਧਤਾ ਦੀ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹਨ ਤੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਖਾਲੀ ਕਹਿਣਾ ਰੜਕਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਲੱਗ ਕੇ ਸਾਰਥਿਕ ਅਰਥ ਕੱਢ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖਾਲੀਪਣ ਦੇ ਖੱਪੇ ਭਰਨ ਲਈ ਹਾਸ਼ੀਆਗਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਹਾਅ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਇਤਫਾਕ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਚਿਤੇਵਾਣੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਵੀ ਣਾਣਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਿੰਡ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਵਾਣੀ ਹੋ ਨਿਬੜਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਤਖੱਲਸ ਨੱਕਾਸ਼ ਵੀ ਬੜਾ ਖੂਬਸੂਰਤ ਹੈ ਤੇ ਅੱਖਰਕਾਰੀ ਦੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਵੀ ਬੜੀ ਖੂਬਸੂਰਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਟਾਈਟਲ 'ਤੇ 'ਣ' ਦੇ ਗਲ ਵਿਚ ਫੰਦਾ ਪਾ ਕੇ ਪੁੱਠਾ ਲਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਣਾਣੇ ਨੂੰ ਪੁੱਠਾ ਕਰਨ ਦੀ ਨਹੀਂ ਉਸ ਅੰਦਰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਕਰਨ ਦੀ ਚੇਸ਼ਟਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਵਰਨਮਾਲਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਨਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਸਿਹਾਰੀ, ਔਕੜ, ਦੁਲੈਂਕੜ ਤੇ ਬਿੰਦੀ ਆਦਿ ਲਗਾਖਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸੋਹਣੀ ਸੁਨੱਖੀ ਨੱਢੀ ਦਾ ਹਾਰ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਹੋਵੇ। ਇਉਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ 'ਬਿਊਟੀ ਪਾਰਲਰ' ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਹੋਵੇ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਕੋ ਇਕ ਲੰਮੀ ਨਜ਼ਮ ਹੈ ਜੋ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਕਿਉਂ, ਕੀ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦਿਆਂ ਸਤਿਅਮ, ਸ਼ਿਵਮ, ਸੁੰਦਰਮ ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਇਕ ਮੇਹਣਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ 'ਣ' ਤਾਂ ਅਜੇ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੈ ਪਰ 'ਞ' ਅਤੇ 'ਙ' ਦੀ ਹਾਲਤ ਤਾਂ ਬਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਹੈ ਸੋ ਸ਼ਾਇਰ ਸਾਹਿਬ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਵੀ ਸਵੱਲੀ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੋ। ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਤੇ ਵਰਨਮਾਲਾ ਦੇ ਆਸ਼ਕ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਤਾਂ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ
ਲੇਖਕ : ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਕਦੀਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 48
ਸੰਪਰਕ : 94656-56214

ਵਰਤਮਾਨ ਦੌਰ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਉਸਾਰੂ ਤੇ ਸੁਧਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਾਲਾ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਛਪ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਛਪਿਆ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ ਦਾ ਨਵ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਗ ਸੰਗ' ਮੇਰੇ ਸਨਮੁੱਖ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 13 ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਵਿਅਕਤੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਮਾਨਵ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਸਜਗ ਕਰਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਸਾਵਧਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਿਤ ਵਿਚ ਵੀ ਹੈ ਵਰਨਾ ਇਸ ਦੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਿੱਟੇ ਮਾਨਵ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਅਸਤਿੱਤਵ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ 'ਬਾਬੇ ਬੋਹੜ ਦਾ ਹਉਕਾ', 'ਆਓ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰੀਏ', 'ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਰੂਬਰੂ' ਅਤੇ 'ਮਾਤਮ ਬਨਾਮ ਜਸ਼ਨ' ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਦਾ ਤੱਤ ਸਾਰ ਇਸੇ ਚੇਤਨਾ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਦਾਦੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ', 'ਦੋਸਤੀ ਇਕ ਉੱਤਮ ਰਿਸ਼ਤਾ', 'ਫ਼ਕੀਰ ਚੰਦ ਦੀ ਅਮੀਰ ਸਿੱਖਿਆ' ਅਤੇ 'ਆਓ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਮਾਣੀਏ' ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਲੁਕਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ ਤੇ 'ਗਿੱਦੜ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ', 'ਬਿਜੜੇ ਦੀ ਸਿਆਣਪ' ਅਤੇ 'ਸਾਂਝੀ ਖਿਚੜੀ' ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਕੁਝ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਨਾਲ ਮੁੜ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ 'ਸਰਦਾਰੇ ਆਜ਼ਮ ਬਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦੇ ਆਜ਼ਮ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਢੁਕਵੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇਕਰ 'ਬੇਦਰਦ ਲਿਬਾਸ', 'ਇਜ਼ਹਾਰ', 'ਰਾਜਸੀ ਚੇਤਨਾ', 'ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ', 'ਤਜਵੀਜ਼', 'ਤਲਖ਼ਕਲਾਮੀ', 'ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ', 'ਵਿਡੰਬਨਾ ਆਦਿ ਔਖੇ ਭਾਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਸਰਲ ਅਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵ ਵਧ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਖ਼ੈਰ, ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਲੋਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਵੀ ਜੋੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਚੰਗਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਢੁਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚਲੇ ਮਨੋਰਥ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਉਸਾਰੂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਚਾਰ ਰੰਗਾ ਟਾਈਟਲ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਛਿਣਭੰਗਰ ਵੀ ਕਾਲਾਤੀਤ ਵੀ
ਸ਼ਾਇਰ : ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 95017-00495

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਉਰਦੂ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਸਥਾਪਤੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ 'ਤੇ ਉਰਦੂ ਦੀ ਛਾਪ ਗੂੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇਸੀ ਤੇ ਸਕਾਫ਼ਤੀ ਲਹਿਜਾ ਅਪਣਾਉਂਦੀ ਚਲੀ ਗਈ ਤੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਇਹ ਉਰਦੂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੋਂ ਫ਼ਾਸਲੇ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲਿਬਾਸ ਵਿਚ ਝਮ-ਝਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਘਾੜਤ ਆਪਣੀ ਭਾਂਤ ਦੀ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। 'ਛਿਣਭੰਗਰ ਵੀ ਕਾਲਾਤੀਤ ਵੀ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਵਿਵੇਕ ਦੀਆਂ 70 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, 7 ਗੀਤ ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਬੈਂਤ ਛਪੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਮੌਲਾ ਨੂੰ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਖ਼ੁਦਾ ਤੋਂ ਪਿਆਰ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਚਾਹਤ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜੇ ਸ਼ਬਦ ਮਹਿਜ਼ ਕਾਲੇ ਹੀ ਨਾ ਰਹਿਣ ਸਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਚਮਕ ਮਿਲੇ। ਵਿਵੇਕ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਆਸਮਾਨ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਵੱਸ ਚੱਲੇ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਅਗੇਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਆਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਚੰਦੋਏ ਵਾਂਗ ਤਾਣ ਲੈ ਤੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਦਫ਼ਨ ਹੋਣ ਲਈ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਅੰਦਰ ਡੁਬੋਣ ਤੇ ਮਾਰੂਥਲ ਨੂੰ ਛਾਨਣ ਲਈ ਜ਼ਿਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਜੇ ਸੱਜਣ ਨੂੰ ਗ਼ੁਜ਼ਾਰਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਫਾੜ ਕਰਕੇ ਨਾ ਮਾਰੇ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਕਬੂਲ ਕਰੇ ਜਾਂ ਪੂਰਾ ਨਕਾਰੇ। ਉਸ ਦੇ ਰੋਮਾਂਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਿਅਰ ਵੀ ਗਹਿਰ-ਗੰਭੀਰ ਹਨ। ਉਂਝ ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦੇ ਕੁਝ ਤਕਨੀਕੀ ਨੁਕਤਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚਰਚਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕਾਇਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਜੇ ਦੇ ਗੀਤ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭਾਂਤ ਦੇ ਹਨ, ਸੰਜੀਦਾ ਗਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਬਾਜ਼ਾਰੂ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਬਦਲ ਹੋ ਸਕਣ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਵਿਧਾ ਬੈਂਤ ਨੂੰ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਂਭਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਹੋਰ ਵੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। 'ਛਿਣਭੰਗਰ ਵੀ ਕਾਲਾਤੀਤ ਵੀ' ਸਚਮੁੱਚ ਕਮਰਫ਼ਤਾਰੀ ਨਾਲ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ ਦੀ ਮਾਣਮੱਤੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸ 'ਚੋਂ ਵੱਖਰੀ ਭਾਂਤ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਗੁੰਗਾ ਸਾਜ਼
ਲੇਖਕ : ਅਮਰੀਕ ਹਮਰਾਜ਼
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬੀ. ਆਰ. ਐਸ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 230 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94173-41848

ਅਮਰੀਕ ਹਮਰਾਜ਼ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਾਰੂਥਲ ਦੀ ਰੇਤ, ਸੋਹਣੀ ਦੀ ਨਨਾਣ, ਹੀਰ ਦਾ ਚਾਚਾ, ਪੀਜ਼ਾ ਤੇ ਪਰੌਂਠਾ, ਕਾਸ਼ ਮੈਂ ਪੰਛੀ ਹੋਵਾਂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਬਾਣੀ ਅਤੇ ਗੁੰਗਾ ਸਾਜ਼ ਹਨ। ਗੁੰਗਾ ਸਾਜ਼ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ 19 ਨਿਬੰਧ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਪ੍ਰਭਾਵਦਾਇਕ ਹਨ ਤੇ ਪਾਠਕ ਦੀ ਸੁਹਜ-ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। 'ਲੜਕਪਨ' ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਦੀ ਤੱਥਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 'ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੋ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ' ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਉੱਤੇ ਫੋਕਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ' ਵਿਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਉੱਚਤਾ ਉੱਤੇ ਫੋਕਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ' ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। 'ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੇ' ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨਾਲ ਨਾਤਾ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। 'ਘਰ ਉਜਾੜਨ ਦੀ ਅਰਦਾਸ' ਤੇ 'ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਜੀ' ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਚੱਕ ਦੀ ਪੂਜਾ' ਵਿਚ ਚੱਕ ਬਾਰੇ ਸਾਰਥਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 'ਤੇਰੀ ਕੱਤਣ ਵਾਲੀ ਜੀਵੇ' ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਸੀ ਪੰਜ ਸਿਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ' ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਾਜਨਾ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜ ਦੇ ਤੱਥ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। 'ਇਕ ਆਸ਼ਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ' ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਹਨ। 'ਇਕ ਲੇਖਕ ਯਾਰ' ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਸੰਧੂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਦਾਇਕ ਦਿੱਖ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। 'ਸੂਫੀ ਰੰਗ ਅਤੇ ਦੋ ਫਰੀਦ' ਵਿਚ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ ਤੇ ਖਵਾਜਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਫਰੀਦ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ :
ਬੁੱਢਾ ਹੋਆ ਸੇਖ ਫਰੀਦੁ ਕੰਬਣ ਲੱਗੀ ਦੇਹ॥
ਜੇ ਸਉ ਵਰਿਆ ਜੀਵਣਾ ਭੀ ਤਨ ਹੋਸੀ ਖੇਹ॥
'ਕਸਰਤ ਵਾਲਾ ਗਹਿਣਾ' ਵਿਚ ਸਰੀਰ ਤੇ ਮਨ ਦੀ ਨਿਰੋਗਤਾ ਕਾਇਮੀ ਲਈ ਕਸਰਤ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲਾ ਨਿਬੰਧ 'ਗੁੰਗਾ ਸਾਜ਼' ਵਿਚ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਉੱਤੇ ਫੋਕਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਕਤਾ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 'ਗੁੱਗਾ ਨੌਵੀਂ' ਵਿਚ ਗੁੱਗੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੋਕ ਤੱਥ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 'ਬੜੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਛਿੰਝ ਦੇਖਣ ਦੀ' ਵਿਚ ਛਿੰਝਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਇਕੱਠੀ ਹੋਈ ਖ਼ਲਕਤ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। 'ਵਿਆਹ' ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕ ਹਮਰਾਜ਼ ਦੀ ਕਲਾਤਮਕ ਪਕੜ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚੋਂ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਤੁੜ'
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਦੇਵਦਾਸ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਰਤ ਚੰਦਰ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਜਗਮੇਲ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 79862-97644

ਸ਼ਰਤ ਚੰਦਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆਇ ਬੰਗਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡਾ ਨਾਂਅ ਹੈ। 'ਦੇਵਦਾਸ' ਅਤੇ 'ਚਰਿੱਤਰਹੀਣ' ਵਰਗੇ ਨਾਵਲਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸਿਰਫ ਬੰਗਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਚਰਚਿਤ ਹੈ। ਸ਼ਰਤ ਚੰਦਰ ਦੇ ਨਾਵਲ ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਮੂਲ ਬੰਗਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ 'ਦੇਵਦਾਸ' 1917 ਈ. ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਛਪਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਸਜੀਵ ਚਿਤਰਣ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੇਵਦਾਸ ਤੇ ਪਾਰਵਤੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰੇਮ-ਸੂਤਰ ਵਿਚ ਬੱਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। 13 ਸਾਲਾ ਪਾਰਵਤੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਇਕ ਦੁਹਾਜੂ ਭੁਵਨ ਚੌਧਰੀ ਨਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਵਿਆਹੀ ਲੜਕੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪਾਰਵਤੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੇਵਦਾਸ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਡੁੱਬਿਆ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਲਕੱਤੇ ਦੀ ਇਕ ਵੇਸਵਾ ਚੰਦਰਮੁਖੀ ਨਾਲ ਦੇਵਦਾਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਵਧਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚੰਦਰਮੁਖੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਵੇਸਵਾਗਿਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਪਾਤਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮਾਹੌਲ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਪਰ ਸ਼ਰਤ ਚੰਦਰ ਨੇ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਦੇਵਦਾਸ ਦੀ ਮੌਤ ਉੱਥੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਥੋਂ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਪਾਰਵਤੀ ਉਰਫ਼ ਪਾਰੋ ਦਾ ਘਰ ਕੁਝ ਹੀ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਵਿੱਥ ਤੇ ਹੈ। ਦੇਵਦਾਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੇ ਕੋਈ ਰੋਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਨਾ ਮਾਂ ਨਾ ਭਰਾ। ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਪਾਰੋ ਨੂੰ ਉਹਦਾ ਪਤੀ ਹੰਝੂ ਵਹਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਦੁਖਦਾਈ ਅੰਤ ਕਾਰਨ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਕਰੁਣਾ ਦੇ ਭਾਵ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਰਤ ਚੰਦਰ ਦੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਜਗਮੇਲ ਸਿੱਧੂ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹਰ ਪਾਠਕ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਸੁਰਿੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਘਣੀਆਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਚੇਤਨਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਜਗਮੀਤ ਹਰਫ਼, ਗੁਰਜੰਟ ਰਾਜੇਆਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 239
ਸੰਪਰਕ : 99887-46178

'ਸੁਰਿੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਘਣੀਆਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਚੇਤਨਾ' ਜਗਮੀਤ ਹਰਫ਼ ਅਤੇ ਗੁਰਜੰਟ ਰਾਜੇਆਣਾ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤ, ਆਲੋਚਨਾ, ਅਧਿਆਪਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ 35 ਹਸਤੀਆਂ ਦੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਰਿੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਲਗਭਗ 20 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਰਫ਼ਾਂ ਦੇ ਪੁਲ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਪੁਲਾਂਘ ਭਰੀ ਸੀ। ਡੇਢ ਦਹਾਕਾ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਦੂਜੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਟੂਮਾਂ' ਨੇ ਦੂਜੀ ਅਜਿਹੀ ਪੁਲਾਂਘ ਭਰੀ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਸਮੀਖਿਆਕਾਰਾਂ ਦਾ ਚਹੇਤਾ ਬਣ ਬੈਠਾ ਹੈ।
ਬੇਸ਼ੱਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦੇ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਸਮਾਜਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਦੇਖਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ, ਪਿੰਡ, ਸ਼ਹਿਰ, ਬੇਗਾਨਗੀ, ਬੇਚੈਨੀ, ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਰ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਵਲੋਂ ਸਿਰਜਿਆ ਕਾਵਿ ਨਾਇਕ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਬਾਰੇ ਭਲੀਭਾਂਤ ਸੁਚੇਤ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਘੁੰਢੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵਾਕਫ਼ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਉਠਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕਰੂਰਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਨਾਇਕ ਨੂੰ ਸੁਕਰਾਤ ਵਾਂਗੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਿਆਲਾ ਪਰੋਸਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਸ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿਚ ਖਰਵੇਂਪਣ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੁਰਿੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਸਮਕਾਲ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ ਪਾ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਕਵੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਕਟ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਕਾਰਨ ਫੈਲੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਵਲ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਹੀ ਪਰੋਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ -
'ਬੇਕਾਰੀ, ਬੇਜਾਰੀ ਤੀਜਾ ਭੁੱਖ ਬਿਨਾਂ,
ਹੋਰ ਬੜੇ ਨੇ ਜੰਗਲ ਸਾਡੇ ਭਟਕਣ ਲਈ।
ਟਾਹਲੀ ਉੱਤੇ ਲਾਸ਼ ਲਮਕ ਰਹੀ ਖੇਤਾਂ ਦੀ,
ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਹੁਣ ਲੋੜ ਕੀ ਡਰਨਾ ਗੱਡਣ ਦੀ।'
'ਹਾਕਮ ਮੈਨੂੰ ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ ਸੁਣਾਵੇ ਰੋਜ਼,
ਘਣੀਆਂ ਤੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਆਖ ਸੁਣਾ।'
ਸ਼ਾਇਰਾਂ, ਆਲੋਚਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਸੁਰਿੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਜ਼ਾਵੀਏ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਘੋਖਿਆ, ਪਰਖਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ 'ਪਿਆਰ ਦਾ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬੋਲ' ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿਰਜਣਾ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ 'ਸਮਾਜਿਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ' ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਲਖਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ 'ਵਿਦਰੋਹੀ ਸੁਰ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਾਂਅ ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਕਾਕੜਾ ਸੁਰਿੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੀ ਕਰੂਰਤਾ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਹੱਲ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਭੀਮਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਲੋਕਪੱਖੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਸੁਰਿੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਘਣੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਪਛਾਣਨਯੋਗ ਮੁਕਾਮ ਹੈ। ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਣੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚਲੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਪਸਾਰਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਵੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਸੰਪਾਦਕ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਇਸ ਪਿਆਰੀ ਕ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ 'ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ' ਆਖਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪ੍ਰੇਮੀ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਖੋਜਾਰਥੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸੁਆਗਤ ਕਰਨਗੇ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਤੀਰ ਵੀ, ਤੁੱਕੇ ਵੀ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 94170-58020

ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ ਦਾ 'ਅਜੀਤ' ਵਿਚ ਕਾਲਮ 'ਤੀਰ ਤੁੱਕੇ' ਲਗਾਤਾਰ ਛਪਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਆਮ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ 'ਤੇ ਪੰਛੀ ਝਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 'ਚੋਣਵੇਂ ਤੀਰ ਤੁੱਕੇ' ਕਿਤਾਬ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਚੋਖੀ ਭੱਲ ਬਣਾ ਲਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ 'ਤੀਰ ਵੀ, ਤੁੱਕੇ ਵੀ' ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਹੈ।
ਉਸ ਦੇ ਭੱਥੇ ਵਿਚ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਤੀਰ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਬਹੁਤ ਗੁੱਝੀ 'ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਦੀ-ਕਦੀ ਕੁਝ ਤੀਰ ਤੁੱਕੇ ਵੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਤੁੱਕੇ ਵੀ ਤੀਰਾਂ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਇਹ ਤੀਰ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ, ਬੇਈਮਾਨ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਹੋਛੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹੋਏ ਤਾਂ ਬਖਸ਼ਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹਿੰਦੀ ਕਵੀ ਬਿਹਾਰੀ ਦੀਆਂ ਸਤ ਸਈਆਂ ਵਰਗਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ :
'ਸਤ ਸਈ ਕੇ ਦੋਹਰੇ ਜਿਉਂ ਨਾਵਿਕ ਦੇ ਤੀਰ,
ਦੇਖਨ ਮੇਂ ਛੋਟੇ ਲਗੇਂ ਘਾਵ ਕਰੇਂ ਗੰਭੀਰ।'
ਗੁਰਾਇਆ ਆਧੁਨਿਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਿਅੰਗਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੰਦਾਂ ਜਿਵੇਂ ਫੋਨ, ਮੋਬਾਈਲ, ਨੈੱਟ ਆਦਿ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਭਾਲ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਢਲਾਈਕਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਢਾਲ ਕੇ ਦੇਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਕੀ ਨੁਕਸ ਹੈ। ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਬੰਧ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਵਿਚ ਇਸ ਕਦਰ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਹਰੇਕ ਗੱਲ ਦੀ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਪੁਣ-ਛਾਣ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਵੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਂ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਬਦਰੰਗ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਭਲੀ ਭਾਂਤ ਸਮਝ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਬਦਲ ਰਹੀ ਫ਼ਿਤਰਤ ਦੀ ਉਹ ਪਛਾਣ ਵੀ ਚੰਗੀ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹੋਛੇ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਫਿੱਕੇ ਪੈਂਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਗੁਰਾਇਆ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅੰਗਕਾਰ ਹੈ ਜੋ ਵਿਅੰਗ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਰੰਗਤ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਨਿਆਜ਼ਬੋ
ਲੇਖਿਕਾ : ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਭੰਮਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 499 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 214
ਸੰਪਰਕ : 98778-34789

ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਭੰਮਰਾ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੀ ਜਾਣੀ ਪਛਾਣੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹਨ। ਇਕ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੀਜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰ ਡਾ. ਆਤਮ ਹਮਰਾਹੀ ਦੀ ਫੁਲਵਾੜੀ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਫੁੱਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿਕਤਾ ਵੀ ਸਮੁੱਚੀ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਮਹਿਕਾਂ ਬਿਖੇਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਦੇ ਉਲਟ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਉਮੀਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੇ:
ਆਸ ਵਾਲੇ ਸਾਡੇ
ਦੀਵੇ ਵਿੱਚ ਜੋਤ ਜਗਾਈਂ।
ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਬੱਤੀ ਵੱਟੀਂ
ਨੂਰ ਲਈ ਤੇਲ ਪਾਈਂ।
ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੋਈ ਬੂੰਦ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਡਿਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਉਹ ਹੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸਮਾਉਂਦੀ ਸਗੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵੀ ਉਸ ਬੂੰਦ ਵਿਚ ਸਮਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਸਮਾਈ ਬੂੰਦ ਨੂੰ ਕੋਈ ਬੂੰਦ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਇਕਮਿਕ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਉਹ ਤਾਂ ਇੱਕੋ ਹੀ ਸਨ ਪਰ ਇਕ
ਸੂਖਮ ਜਿਹੇ ਭਰਮ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ:
ਕਿੰਝ ਕਹਾਂ ਦਿਲਾ
ਰੱਬ ਦੀ ਨਦਰ ਵਿਚ ਰਹਿ,
ਮੇਰਾ ਰੱਬ ਹੀ ਮੇਰੇ
ਦਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋ ਗਿਆ।
ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਭੰਮਰਾ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਸ਼ਾਹਰਗ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਂਗਲ ਫੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮਾਨਵੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਾਲੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਹੈ। ਅਖੌਤੀ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਨਾਅਰੇਬਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨਵੇਂ ਦਿਸਹੱਦਿਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸਮੁੱਚੀ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਤਪਿਸ਼ ਨੂੰ ਠੰਢਕ ਦੇਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਇਕ ਚੰਗੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ। ਇਸ ਸੁਚੱਜੇ ਉਪਰਾਲੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਵਧਾਈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਖਾਲਿਦ ਫਰਹਾਦ ਧਾਰੀਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 98151-03490

ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ 4 ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਵੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਖਾਲਿਦ ਫਰਹਾਦ ਧਾਰੀਵਾਲ ਨੇ ਕੁਝ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਿਪੀਅੰਤਰ ਕੀਤੇ ਹਨ ਤੇ ਪੰਜ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਦੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮੀਂਹ ਬੂਹੇ ਤੇ ਬਾਰੀਆਂ (2001) ਕਬੂਤਰ ਬਨੇਰੇ ਤੇ ਗਲੀਆਂ (2013) ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੰਧ (2019) ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਪੰਜ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਉਰਦੂ ਅਦੀਬ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਦਾ ਅਕਸ ਉਭਰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਉਚੇਚ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਆਮ ਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਤਹਿ ਤਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖ ਕੇ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਉਸਾਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਗਰ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਮੁਹੱਲੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਦੋਸਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਬਾਰਾਂ ਮਾਹ ਕਢਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਸਵੈਟਰ' ਵਿਚ ਘਰ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਮਾਂ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਯਾਦ ਹੈ। ਉਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਘਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਵਾਲਾ ਨਿੱਘ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਬਾਰੀ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਮੀਂਹ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੂਹਾ ਖੁਲ੍ਹਾ ਏ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਨਿਰੀ ਇਕ ਵਾਜ ਲਈ, ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾਤਰ ਸੁਰਈਆ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਲੀ ਅੱਲਾ ਪਾਤਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਉਰਦੂ ਅਧਿਆਪਕ ਸਜ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਉਸਦਾ ਮਖੌਲ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਉਹ ਕਬੀਲਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਤੁਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਜਵਾ ਹੁਣ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਕਬੂਤਰ ਬਨੇਰੇ ਤੇ ਗਲੀਆਂ, ਸਾਹਵਾਂ ਦਾ ਵਲਗਣ, ਦਿਲਚਸਪ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ ਨੇ 'ਵੇਲੇ ਦੀ ਸਾਖੀ' ਤਹਿਤ ਲੇਖਕ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਖਾਲਿਦ ਫਰਹਾਦ ਧਾਰੀਵਾਲ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਦੀ ਲੰਮੀ ਸਾਹਿਤਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਹੈ। ਮੁਲਾਕਾਤ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ, ਸਮਕਾਲੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸਦੀ ਨਿਜੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀ, ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਛਪਣ ਤੇ ਢਾਹਾਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਨਿੱਘ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

- ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਪੰਜਾਬੀ ਖੋਜਕਾਰ
ਲੇਖਕ : ਹਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਾਇਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 140 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 97106-67686

ਹਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਾਇਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਬਹੁਤ ਸੂਝਵਾਨ, ਸਮਰੱਥ ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਾਰੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀਆਂ 15 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਇਰ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਪੁੱਜ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ (ਚੜ੍ਹਦਾ ਤੇ ਲਹਿੰਦਾ ਭਾਵ ਸਾਂਝਾ ਪੰਜਾਬ) 'ਚ ਜੰਮੇ-ਪਲੇ 22 ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪੜ੍ਹਾਏ ਜਾਣ ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਰੁਚੀ ਰਾਮ ਸਾਹਨੀ ਤੋਂ ਪੁਸਤਕ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀ. ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਪ੍ਰੋ. ਅਰਵਿੰਦ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਕੇ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਚਕਾਰ ਡਾ. ਬੀਰਬਲ ਸਾਹਨੀ, ਡਾ. ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਰੂਪ ਭਟਨਾਗਰ, ਡਾ. ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਪੀਅਰੀ ਪਾਲ, ਡਾ. ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ, ਡਾ. ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਡਾ. ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਖੁਰਾਣਾ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਬਦੁਸ ਸਲਾਮ, ਡਾ. ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪਾਨੀ, ਪ੍ਰੋ. ਯਸ਼ਪਾਲ, ਡਾ. ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਬਹਿਲ, ਡਾ. ਦਿਲਬਾਗ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ, ਡਾ. ਖੇਮ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਪਾਥਰੀਆ, ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਖ਼ੁਸ਼, ਪ੍ਰੋ. ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਵਾ, ਡਾ. ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ, ਪ੍ਰੋ. ਵੇਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੈਂਡਲਸ, ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ, ਡਾ. ਸੁਰੇਸ਼ ਰਤਨ ਅਤੇ ਡਾ. ਗਗਨਦੀਪ ਕੰਗ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਬਾਰੇ ਸਵਿਸਤਾਰ ਵੇਰਵੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹਰੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਾਇਰ ਦਾ ਇਹ ਉੱਦਮ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਧਿਅਮ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਸਹਿਜ ਰੂਪ 'ਚ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਸਗੋਂ ਕਿਧਰੇ-ਕਿਧਰੇ ਤਾਂ ਸਾਇੰਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲਿਖਤਾਂ ਉੱਪਰ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰੰਗ ਚੜ੍ਹਿਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਾਰਾ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਪੂਰੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਰ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੀ ਫੋਟੋ ਵੀ ਨਾਲ ਛਪੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਗੁਣਾਤਮਿਕਤਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਜੋ ਹਰ ਸਕੂਲ-ਕਾਲਜ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਚ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਸਰ ਜਾਦੂਨਾਥ ਸਰਕਾਰ
ਅਨੁਵਾਦ : ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 94635-37050

ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਲੇਖਕ/ਅਨੁਵਾਦਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲਿਖਾਰੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ, ਵਿਅੰਗ, ਅਨੁਵਾਦ ਤੇ ਸੰਪਾਦਨਾ ਉੱਪਰ ਨਿੱਠ ਕੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਟੀ.ਵੀ. ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵੀ ਬਣ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਮੂਲ ਲੇਖਕ ਸਰ ਜਾਦੂਨਾਥ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਨਾਦਿਰਸ਼ਾਹ ਬਾਰੇ 1922 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਇਤਿਹਾਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ, ਫਾਰਸ ਦਾ ਸ਼ਾਹ ਤੇ ਫਾਰਸ ਦੇ ਅਫ਼ਸ਼ਾਹਦ ਖਾਨਦਾਨ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਸਮੇਂ 1739 ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਰ ਜਾਦੂਨਾਥ ਸਰਕਾਰ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਉੱਘਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੌਰਾਨ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ। ਇਸ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਤਿੰਨ ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ 1738 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਾਲਾਤ, ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਪਤਨ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਬੇਗਾਨਗੀ, ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਚਰਣ, ਧੜੇਬੰਦੀ, ਫਾਰਸ ਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ, ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਉਥੋਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣਨਾ, ਫਾਰਸ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ ਵਿਚਕਾਰ ਕੂਟਨੀਤਕ ਲੜਾਈ, ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਵੇਸਲੀ ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਰਹਿਤ ਹਾਲਤ, ਨਾਦਿਰ ਵਲੋਂ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਉਤਰੀ ਅਫ਼ਗਨਿਸਤਾਨ ਜਿੱਤਣਾ, ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਏ 'ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਹਮਲਾ' ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਅਧੀਨ ਨਾਦਿਰਸ਼ਾਹ ਦਾ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ, ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਕਰਨਾਲ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕਰਨਾ, ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਕਰਨਾਲ ਵਿਖੇ ਵਿਰੋਧੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਲੋਂ ਸ਼ਾਹੀ ਖੇਮਾਬੰਦੀ, ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਕਰਨਾਲ ਵਿਖੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ, ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਲੜਾਈ ਦਾ ਮੁੱਦਾ, ਕਰਨਾਲ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਹਾਰ ਤੇ ਮੌਤਾਂ, ਹਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਸੰਧੀ, ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਵਲੋਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਤੇ ਕੁਲੀਨਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਨਾ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਤੀਜੇ ਤੇ ਅੰਤਿਮ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿੱਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਦਿੱਲੀ ਮਹੱਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਜਨਤਾ ਦੀ ਫਾਰਸੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ, ਨਾਦਿਰਸ਼ਾਹ ਵਲੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਕਤਲੇਆਮ, ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਹਰਜਾਨੇ ਦੀ ਉਗਰਾਹੀ, ਨਾਦਿਰ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਉੱਪਰ ਬਾਖੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਹਿਾਸਕ ਸਰੋਤ ਵਾਲੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੰਨਿਆਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ, ਇਸ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਾਏਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਸੈਰ
ਲੇਖਕ : ਜਗਦੀਸ਼ ਪਾਪੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਟਮ ਆਰਟ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 164
ਸੰਪਰਕ : 98155-94795

ਦੋ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ-'ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਸੈਰ' ਦੇ ਲੇਖਕ ਜਗਦੀਸ਼ ਪਾਪੜਾ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 'ਕੈਨੇਡਾ ਵਾਇਆ ਤੁਰਕੀ' ਦੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਦਾ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਲੇਖਕ ਦੀ ਲੇਖਣੀ, ਵਰਤੀ ਗਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਹਰ ਦਿਸ਼ਾ, ਘਟਨਾ ਤੇ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੇ ਸਾਰੇ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਨ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਰੱਖ ਕੇ ਜੋ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਲਾਰੂਪੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿਚ ਪਰੋ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਸੈਰ ਵਿਚ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ ਫੇਰੀ ਕੋਈ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਸਮੁੱਚੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਅਕਸਰ ਘੱਟ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਸੋ, ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ 'ਕੈਨੇਡਾ ਵਾਇਆ ਤੁਰਕੀ' ਵਿਚ ਤੁਰਕੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਭੁਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਕੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਇਹ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਓਨੀ ਦੇਰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਹੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਬੈਠਿਆਂ ਹੀ ਤੁਰਕੀ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਦੀ ਖੂਬੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿਚ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਭਰੇ ਕਿ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਏ। ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਲਿਖਣਾ ਵੀ ਕੋਈ ਖਾਲਾ ਜੀ ਦਾ ਵਾੜਾ ਨਹੀਂ, ਲੇਖਣੀ 'ਚ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਦਾ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸੋ, ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 092105-88990

ਇਕ ਖ਼ਤ ਤੇਰੇ ਨਾਂ
ਲੇਖਕ : ਰਾਜਬੀਰ ਰੰਧਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 95019-80201

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਮਕਾਲੀਨ ਨਾਮਵਰ ਤੇ ਅਨੇਕ ਵਿਧਾਵਾਂ 'ਚ ਬਹੁਤ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੀ, ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਵਿਧਾ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਚਰਚਿਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਰਾਜਬੀਰ ਰੰਧਾਵਾ ਦੀ ਸੰਨ 2024 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਇਕ ਖਤ ਤੇਰੇ ਨਾਂ' 'ਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁੰਦ ਕੇ ਕੁੱਲ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੀ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਭੈਣ ਸਰਬ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ 'ਚ ਰੋਜ਼ੀ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ੈਲੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਪੁਸਤਕ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ, ਕਿੳੁਂਕਿ ਪੁਸਤਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਧਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼, ਕੌੜੇ ਸੱਚ, ਉਸ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਅਨਿਆਂ, ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਅਤੇ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੁਘੜ ਅਹਿਸਾਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਮੁਹਾਰਤ ਤੇ ਪਕੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਘਟਨਾਵਾਂ, ਵਾਤਾਵਰਨ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਿਕਾ ਕੋਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਕਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਸਮਝ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਟੈਂਸ਼ਨ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ 'ਚ ਨੌਕਰੀ, ਪੈਸਾ, ਪਤਨੀ, ਪਤਨੀ ਦੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਦੀ ਟੈਂਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚਾਂਦ ਕਰਦੀ ਵੀ ਕੀ? ਮਾਵਾਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਐਨੀ ਨੂੰ ਕੌਣ ਸਾਂਭਦੀ? ਮਾਤਾ ਬਸੰਤੋ ਤਾਂ ਐਨੀ ਨੂੰ ਮਾਲਸ਼ਾਂ ਕਰਦੀ ਘੁੱਟਦੀ ਸੀ। ਜਣੇਪੇ ਵੇਲੇ ਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਤੇ ਨੀਤੂ ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ ਨੁਹਾਉਂਦੀਆਂ, ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਂਦੀਆਂ' ਤੋਂ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਟੈਂਸ਼ਨ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਚਾਂਦ ਕੋਲ ਪੜ੍ਹਦੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆਂ ਆਪਣੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਚਲੇ ਜਾਣਾ, ਜਿਥੇ ਚਾਂਦ ਨੂੰ ਟੈਂਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਅਜੋਕੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਵਿਗੜੈਲ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਪੋਸ਼, ਹੋਸਪਿਟਲ, ਚੈਕ ਅਤੇ ਹਾਰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜੁਗ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮਕਾਲੀਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਗੀਆਂ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 99826-27136

ਜੇ ਮੈਂ ਚਿੜੀ ਬਣ ਜਾਵਾਂ
ਲੇਖਿਕਾ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ : ਪੁਨੀਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 80 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 24
ਸੰਪਰਕ : 95014-55994

ਜੂਨ, 2019 ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ-ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਟੂਰ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਅੰਦਰੇਟਾ (ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਗਏ ਸਾਂ ਉਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗਮੰਚ ਦੀ ਨੱਕੜਦਾਦੀ ਨੌਰਾ ਰਿਚਰਡਜ਼ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰੀ-ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਤਿੰਨ-ਦਿਨਾ 'ਬਾਲ ਵਰਕਸ਼ਾਪ' ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਦੌਰਾਨ ਛੇਵੀਂ-ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ-ਲੇਖਿਕਾ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਪੁਨੀਤ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਹੋਰ ਸਖੀਆਂ ਨਾਲ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਸਾਡੀ ਸਾਂਝੀ ਪੇਸ਼ੀਨਗੋਈ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਬਾਲੜੀ ਵਿਚ ਇਕ ਚੰਗੀ ਬਾਲ ਲੇਖਿਕਾ ਬਣਨ ਦੀਆਂ ਨਰੋਈਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਛੁਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਅਤੇ ਟੂਰ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਪੁਨੀਤ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਹੱਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ 'ਜੇ ਮੈਂ ਚਿੜੀ ਬਣ ਜਾਵਾਂ' ਮੰਜ਼ਰ-ਇ-ਆਮ 'ਤੇ ਆਈ ਹੈ।
ਪੁਨੀਤ ਦੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਹੁ ਪਾਸਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਥਮ ਭਾਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤਕ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਜੇ ਮੈਂ ਚਿੜੀ ਬਣ ਜਾਵਾਂ', 'ਚੰਨ, ਸੂਰਜ ਤੇ ਪਾਣੀ', 'ਗਰਮੀ ਰਾਣੀ', 'ਪਾਣੀ ਆਇਆ', 'ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ', 'ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਕਰੋਨਾ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਝਲਕਾਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਜੁਜ਼ ਭਾਂਤ ਸੁਭਾਂਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ 'ਮਾਂ', 'ਮੇਰੀ ਅੰਮੀ ਜਾਨ', 'ਧੀ ਦੀ ਪੁਕਾਰ', 'ਦੋਸਤੀ', 'ਬੱਚੀ', 'ਤੂੰ ਅਜੇ' ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਸੁਆਰਥਪੁਣੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਤ੍ਰੇੜਾਂ ਅਤੇ ਫਿੱਕ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਿਆਨਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਤੀਜਾ ਹਿੱਸਾ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲਮਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮਿਸ਼ਰੀ ਘੋਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ' (2 ਭਾਗ) ਅਤੇ 'ਕਵਿਤਾ' ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਲੇਖਯੋਗ ਹਨ। ਕਈ ਫੁਟਕਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਯਥਾਰਥਕ ਰੰਗਣ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੜੀ ਬਣ ਕੇ ਅੰਬਰੀਂ ਉਡਾਰੀਆਂ ਲਗਾਉਣ ਵਰਗੀਆਂ ਕਾਲਪਨਿਕ ਉਡਾਰੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਢੁੱਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਸਿਰਜੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜਾਤ-ਨਸਲ ਅਤੇ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਦੀ ਮੁਖ਼ਾਲਫ਼ਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਨਰੋਆ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਪੁਨੀਤ ਦੇ ਇਕ ਚੰਗੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਿਕਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸ਼ਾਹਦੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ, ਜੇਕਰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਬਾਲਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਆਬ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 94179-49079

'ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ' ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੀ ਝੋਲੀ 17 ਮੌਲਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ ਤੇ ਤਿੰਨ ਸੰਪਾਦਤ ਪੁਸਤਕਾਂ। ਪੁਸਤਕ 'ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ' ਵਿਚ 'ਨਾਰੀ ਚਿੰਤਨ' ਤੇ 'ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ' ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਨ ਲਈ 43 ਮਹਾਨ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਵਾਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, 'ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦਿਓ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਦੇਸ਼ ਦਿਆਂਗਾ।' ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਨੇ 'ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ' ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਹਾਨ ਔਰਤਾਂ ਮਨੀਬਾ ਮਜ਼ਾਰੀ, ਫਲੋਰੈਂਸ ਨਾਈਟਿੰਗੇਜ਼, ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ, ਮਦਰ ਟਰੇਸਾ, ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ, ਝਾਂਸੀ ਦੀ ਰਾਣੀ, ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ, ਬਚੇਂਦਰੀ ਪਾਲ, ਜਿੰਦਾਂ, ਨੂਰਜਹਾਂ, ਰਜੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ, ਪੀ.ਟੀ. ਊਸ਼ਾ, ਕਰਨੁਮ ਮਲੇਸ਼ਵਰੀ, ਮੈਰੀ ਕਾਮ, ਸਟੈਫ਼ੀ ਗਰਾਫ਼, ਸਾਨੀਆ ਮਿਰਜ਼ਾ, ਸਾਇਨਾ ਨੇਹਵਾਲ, ਪੀ.ਵੀ. ਸਿੱਧੂ, ਅਵਨੀਤ ਸਿੱਧੂ, ਕਿਰਨ ਬੇਦੀ, ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼, ਸਰੋਜਨੀ ਨਾਇਡੂ, ਮੇਰੀ ਕਿਊਰੀ, ਮਾਈ ਭਾਗੋ, ਅਰੁਣਾ ਆਸਫ਼ ਅਲੀ, ਭੰਡਾਰਨਾਇਕੇ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ, ਬੇਨਜ਼ੀਰ ਭੁੱਟੋ, ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ, ਆਈਰੇਨ ਜੂਲੀਅਟ ਕਿਊਰੀ, ਵੈਲੇਨਤੀਨਾ, ਏਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਫਰਾਈ, ਮਾਰਗਰੇਟ ਕਜਿਨ, ਆਸ਼ਾਲਤਾ ਸੇਨ, ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ, ਨੇਡੀਨ ਗਾਰਡੀਮਰ, ਕਮਲਾ ਦੇਵੀ, ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ, ਸੇਲਮਾ ਲਾਗਰਲੋਫ਼, ਪ੍ਰੀਤੀ ਸੇਨ ਗੁਪਤਾ, ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਪਾਟਿਲ, ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਜਾਂ ਭਾਰਤ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ ਸਗੋਂ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚਲੀ 'ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ' ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ। ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਯਤਨ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ, 'ਜੇਕਰ ਸ਼ੇਰਾਂ, ਬਘਿਆੜਾਂ, ਚੀਤਿਆਂ ਤੇ ਬਾਂਦਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਇਕ ਔਰਤ ਵੀ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਵਾਂਗ ਉਦਾਸੀਆਂ 'ਤੇ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਕ ਔਰਤ ਵੀ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਵਾਂਗ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਦੂਰ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸਮਾਧੀ ਲਾ ਸਕਦੀ ਸੀ।'

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਤੁੜ'
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

--

ਸੂਰਜ ਤਪ ਕਰਦਾ
ਲੇਖਕ : ਭਰਗਾ ਨੰਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 124
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਨਾਵਲਕਾਰ ਭਰਗਾ ਨੰਦ ਵਲੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਪੁਰਖ ਚਾਣੱਕਯ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲ 'ਸੂਰਜ ਤਪ ਕਰਦਾ' ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਵਿਸ਼ਣੂ ਦੱਤ ਉਰਫ਼ ਚਾਣੱਕਯ ਵਲੋਂ ਰਾਜਾ ਧਨਾਨੰਦ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰਿਸ਼ੀ ਚਾਣਕ ਦੇ ਕਤਲ ਅਤੇ ਉਸੇ ਰਾਜਾ ਵਲੋਂ ਚਾਣੱਕਯ ਦੀ ਭਰੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ ਜੇਤੂ ਮੁਹਿੰਮ ਤੇ ਨਿਕਲੇ ਸਿਕੰਦਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਬਹਾਦਰ ਰਾਜੇ ਪੋਰਸ ਦੀ ਯੁੱਧ ਗਾਥਾ ਵੀ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਰਾਜਾ ਅੰਭੀ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਸਦਾਨੰਦ ਵਰਗਿਆਂ ਦਾ ਸਿਕੰਦਰ ਦੀ ਅਧੀਨਗੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲੈਣੀ, ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਆਦਿ ਦਾ ਵੀ ਰੌਚਕ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਹ ਕਲਾ ਕੌਸ਼ਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਠਭੂਮੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਮਹਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਚਲਦੀਆਂ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੜਾਅ-ਦਰ-ਪੜਾਅ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਉਰਵਸ਼ੀ, ਦੁਰਜਲਾ, ਮੰਜੂਸ਼ਾ, ਦੇਵ ਕੰਨਿਆ, ਰਾਜ਼ਤਰੰਗਣੀ, ਮੂਰਾ, ਦਮਯੰਤੀ ਆਦਿ ਇਸਤਰੀ ਪਾਤਰ ਵੀ ਰੌਚਕ ਹਨ ਅਤੇ ਕਥਾਨਕ ਨੂੰ ਗਤੀ ਤੇ ਰੌਚਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਉਰਫ਼ ਚੰਦਰ ਗੁਪਤ ਨਾਲ ਦੁਰਜਲਾ ਦੇ ਰੁਮਾਂਟਕ ਪਲਾਂ ਦੀ ਵੀ ਮੰਜ਼ਰਕਸ਼ੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਣੂ ਦੱਤ ਉਰਫ਼ ਚਾਣੱਕਯ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਕੌਸ਼ਲਤਾ ਦੇ ਸਿਰ ਰਾਜਾ ਸਦਾਨੰਦ ਦੇ ਰਾਜ ਮਹਿਲ ਅੰਦਰ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ , ਇਕ ਪੂਰੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਸਦਾਨੰਦ ਦੇ ਭਰਾ, ਭੈਣ, ਮਾਤਾ , ਸੈਨਾਪਤੀ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਸਦਾਨੰਦ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰਨੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ। ਚਾਣੱਕਯ ਵਲੋਂ ਤਕਸ਼ਿਲਾ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ, ਮਗਧ ਸਹਿਤ ਹੋਰ ਕਈ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਇੱਕਮੁੱਠ ਕਰਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਦਾਨੰਦ ਨੂੰ ਗੱਦੀਉਂ ਲਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਮੁੜ ਵਿਸ਼ਵ ਜੇਤੂ ਮੁਹਿਮ 'ਤੇ ਨਿਕਲੇ ਸਿਕੰਦਰ ਦੇ ਸੈਨਾਪਤੀ ਸੈਲੀਉਕਸ (ਮਗਰੋਂ ਮਕਦੂਨੀਆ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ) ਦੀ ਭੈਣ ਹੈਲੇਨਾ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਚੰਦਰਗੁਪਤ ਨਾਲ ਕਰਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਯੁਨਾਨੀਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲੈਣਾ ਇਹ ਚਾਣੱਕਯ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਯਾਤਰੀ ਹਿਊਨਸਾਂਗ ਨਾਲ ਜੰਗਲ 'ਚ ਕੁਟੀਆ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਚਾਣੱਕਯ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿੱਤਰਣ ਬਾਕਮਾਲ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਥਾਨਕ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਢੁਕਵੀਂ ਹੈ ਪਰ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਕਈ ਥਾਂ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਹੂਬਹੂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਪੀਆਂਤਰਨ ਅਖਰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅਰਥ ਸੰਚਾਰ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ-ਛਾਤਰਾਂ, ਨਿਰਵਾਹਨ, ਸਾਮਰਤੱਖ, ਅੰਤਰੰਗ, ਪ੍ਰਾਲਭਤ, ਉਪਾਰਜਨ, ਅਧੋਗਤੀ, ਪਰਾਧੀਨ, ਸ਼ਾਸਨਾਧੀਸ਼, ਤਥਾਗਤ, ਪਰਜੋਜਨ, ਕਣੱਖੀਆਂ, ਤਥਾ ਕਥਿਤ, ਨਿਰਣਾਇਕ ਆਦਿ ਦੀ ਥਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਨਾਲ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾਈ ਔਕੜ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਨੱਕ ਦੀ ਥਾਂ 'ਮੂਹੋਂ ਠੂਏਂ ਡਿਗਣਾ' (ਪੇਜ 58) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲ 'ਸੂਰਜ ਤਪ ਕਰਦਾ' ਭਾਰਤੀ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਚਾਣੱਕਯ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਲੇਖਕ ਭਰਗਾ ਨੰਦ ਵਲੋਂ ਸਿਰਜੀ ਗਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਅਤੇ ਅਹਿਮ ਕਿਰਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਓਪਰੀ ਕਸਰ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ
ਲੇਖਕ : ਸਰਬਜੀਤ ਉੱਖਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 135
ਸੰਪਰਕ : 94650-27799

ਭੂਤਾਂ-ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਸੱਚ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਪਿੱਛੇ ਛੁਪਿਆ ਸੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਗਲਪ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕ ਸਰਬਜੀਤ ਉੱਖਲਾ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ, ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਯਥਾਰਥਕ ਝਲਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਰਤ ਰਹੀਆਂ ਭੇਦ ਭਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਤੌਰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਸੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਰਜਿਤ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਅਪੂਰਤੀ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਜੋ 'ਕਾਰੇ' ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸੱਚੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਮੰਝੇ ਹੋਏ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟਿਆ, ਉੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤਾਂ-ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਦੀ ਸਚਾਈ ਵੀ ਸਮਝਾਈ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਕੁਲ 12 ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਸੱਖਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ', 'ਗੂੰਗਾ ਭੂਤ', 'ਭੇਡ ਦੇ ਗਲ ਪੰਜਾਲੀ', 'ਹਾਦਸਾ', 'ਜਲਾਦ', 'ਮਸੀਹਾ ਅਤੇ ਸੂਲੀ', 'ਲਾਲ ਭੂਤਨੀ', 'ਹੋਰ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ?', 'ਓਪਰੀ ਕਸਰ', 'ਇਕ ਘਟਨਾ ਇਕ ਸਿਲਸਿਲਾ' ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। 'ਕਿੱਥੋਂ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਭੂਤ' ਅਤੇ ਕਿਸ ਕਸਰ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ 'ਕਸਰ' ਨਾਂਅ ਦੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਦੋ ਲੇਖ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਪਿੱਛੇ ਛੁਪਿਆ ਮਕਸਦ ਬਿਆਨਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ਼ ਨਾਲ ਜੋ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕੋਹਝੇ ਸੱਚ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਈ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਅਮਰਤਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰਮ ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਪੰਜਾਬ ਜਿਹਾ ਮੁਲਖ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਂਹ...
ਲੇਖਕ : ਮਨਮੋਹਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 475 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 307
ਸੰਪਰਕ : 82839-48811

ਮਨਮੋਹਨ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਕਵੀ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਅਨੁਵਾਦਕ, ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ। ਉਹ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਵਾਲਾ ਖੋਜੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਗਿਆਨ ਭੰਡਾਰ 'ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ੀ' ਹੈ। ਉਹ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ, ਪੁਰਾਤਨ, ਮੱਧ-ਕਾਲੀਨ, ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਆਧੁਨਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ 24 ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕੇਂਦਰੀ ਪੈਰਾਡਾਇਮ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਕਲਪਾਂ ਦੁਆਲੇ ਹੀ ਸਾਰੇ ਨਿਬੰਧ ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪੱਖਾਂ, ਪਰਿਪੇਖਾਂ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਭਾਸ਼ਾਈ, ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਮੁੱਲਵਾਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਖੋਜੀ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਸਾਕਾਰਾਤਮਿਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਿਕ ਦੋਵੇਂ ਪਹਿਲੂ ਵਿਸਤਾਰ ਸਹਿਤ ਅਤੇ ਨਿਡਰਤਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪੰਕਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦਾ ਹੈ 'ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਜਵਾਨ ਜੋ ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਖੌਲਾਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਮਰਨ ਥੀਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦੇ। ਅੱਜ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਵਾਨ ਨਸ਼ੇ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਖੌਲਾਂ ਕਰਦੇ ਤੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਰ ਰਹੇ।' ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪੰਕਤੀ ਹੈ 'ਮੈਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਜਿਹਾ ਮੁਲਖ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਂਹ ਦਿਸਦਾ'। ਮਨਮੋਹਨ ਨੇ 'ਮੈਨੂੰ' ਅਤੇ 'ਦਿਸਦਾ' ਸ਼ਬਦ ਛਾਂਗ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਉਂ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਾਂਅ ਰੱਖ ਲਿਆ 'ਪੰਜਾਬ ਜਿਹਾ ਮੁਲਖ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਂਹ...।' ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਵਡ-ਆਕਾਰੀ ਤੋਂ ਕਿਤਨਾ ਸੁੰਗੜ ਗਿਆ ਹੈ? ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕੇਸ਼ਨਾਂ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ, ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਆਦਿਕਾਲ ਤੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ (ਅਮਨ ਸੰਧੂ, ਸੁਰਜੀਤ ਲੀ, ਨੈਨਸੁਖ, ਨੀਲਧਾਰੀ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਆਦਿ) ਦਾ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਯੋਗਦਾਨ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਫਰੈਡਰਿਕ ਜੇਮਸਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ (ਪੋਲੀਟੀਕਲ ਅਨਕਾਂਸ਼ਿਸਨੈੱਸ) ਦਾ ਲੇਖਕ 'ਤੇ ਗੂੜ੍ਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਲੇਖਕ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਕਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਸਾਗਰ ਦੁਆਲੇ 'ਟਾਪੂਆਂ' ਵਾਂਗ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ/ਖੋਜੀ ਦੀ ਖੋਜ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਸਮਝ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਨਿਬੰਧ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਚ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਅਹਿਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਕਲਪਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਵੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ 'ਤੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚੇ ਨਿਬੰਧ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ 'ਤੇ ਲਿਖੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਲਗਭਗ ਸਮਾਨਤ ਕਾਰਨ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਦੁਹਰਾਓ/ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ (ਨੈਰੇਟਿਵ ਫਰੀਕੁਐਂਸੀ) ਦਾ ਆ ਜਾਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਜਗਿਆਸਾ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਹਿਮ ਲਿਖਤਾਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 098153-17028

ਸ੍ਰੀ ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਇਕ ਸਿੱਖਿਆ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਪੰਜਾਬੀ, ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਉੱਚ-ਸਿੱਖਿਆ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਖੇਤਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹਰਸ਼ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਡੇ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਆ ਚੁੱਕੀ ਖੜੋਤ ਨੂੰ ਤੜ ਕੇ ਇਸ ਵਿਚ ਇਨਕਲਾਬੀ-ਤਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਲਰਜ਼ਦੀਆਂ-ਦੌੜਦੀਆਂ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਰਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ ਵਕਤ ਦੇ ਕੁਝ ਪਰਚਿਆਂ 'ਕਿਰਤੀ', 'ਪਰਤਾਪ' ਅਤੇ 'ਮਹਾਰਥੀ' ਆਦਿ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਜੀਵਨ-ਉਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ ਦੋ ਪੱਤਰ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਚੇਤਨ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਜੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਪੂਜਨੀਕ ਪਿਤਾ ਜੀ! ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਹਿੰਦ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਲਈ ਅਰਪਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਕੋਈ ਵਕਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ ਕਰੋਗੇ : ਤਾਇਬਆਦਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ।' ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਮਜ਼ਹਬੀ-ਪੂਰਵਾਗ੍ਰਹਿਆਂ ਜਾਂ ਰਵਾਇਤੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਉਲੰਘਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਛੂਤ-ਛਾਤ ਦਾ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨਾਮਧਾਰੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇਕ ਮੁੱਲਵਾਨ ਚੈਪਟਰ ਮੰਨਦਾ ਸੀ। ਅਰਾਜਕਤਾਵਾਦ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਉਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। 'ਬੰਬ-ਫਿਲਾਸਫ਼ੀ' ਉਸ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੜੀ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖ 'ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕ ਕਿਉਂ ਹਾਂ? ਮਜ਼ਹਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਨੌਜਵਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ, ਨਾਅਰਾ 'ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ' ਕਿਉਂ? ਆਦਿ ਲੇਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜੋ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਲਿਕ ਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ 214
ਸੰਪਰਕ : 98555-43660

ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ। ਉਹ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਘੁੰਮਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ। ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ (ਪੰਜਾਬੀ ਲੈਕਚਰਾਰ) ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗ਼ਲਤ ਆਦਮੀ ਦੀ ਅਕਲ ਟਿਕਾਣੇ 'ਤੇ ਲਾਉਣ ਵਿਚ ਮਾਹਿਰ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦਾ ਕਦਰਦਾਨ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਸੱਚਾ ਆਸ਼ਕ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 21 ਵਾਰਤਕ ਲੇਖ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ ਹੀ ਬਾਕਮਾਲ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਰੋਮ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਡਾ. ਮਰੀਲੀਆ ਬੈਲਾਟਰਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਨਿੱਘਾ ਤੇ ਮਿਲਾਪੜਾ ਹੈ। ਉਹ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਰੋਮ ਦੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਟਾਈ ਵੇਖ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਗ਼ਲਤ ਅਰਥ ਕਢਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਰੋਮ ਦੇ ਚਰਚ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਦਾ ਮੇਲ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੋਪ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਗੜੀਧਾਰੀ ਸਿੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਦਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਫਖਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੋਪ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿਚ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਅਨੁਵਾਦਕ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਪੋਪ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੋਪ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਮਾਣ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵਡੀ ਪੂੰਜੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।
ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਗੁਟਬੰਦੀ, ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਕਮੇਟੀਆਂ, ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ, ਹੈਂਕੜਬਾਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਪਾਜ ਉਘਾੜਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਬਹੁਤ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ ਨੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ, ਸ਼ਾਇਰ ਅਜਮੇਰ ਗਿੱਲ, ਮਹਿੰਦਰ ਸਾਥੀ ਤੇ ਮੋਗੇ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਹ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਇਧਰਲੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੁਲੀਸ ਵਿਭਾਗ ਦੀ। ਅਜਮੇਰ ਗਿੱਲ ਨਾਲ ਲੰਮੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੇ ਮਹਿੰਦਰ ਸਾਥੀ ਦਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹਨ (ਕੱਲਰ 'ਚ ਉੱਗਿਆ ਸੂਰਜਮੁਖੀ) ਤਿੜਕੇ ਹੋਏ ਲੋਕ, ਜਾਤ ਗੋਤ ਦਾ ਚੱਕਰ, ਚੋਰਾਂ ਨੂੰ ਮੋਰ ਸਿਪਾਹੀ ਨਾਲ ਪੰਗਾ, ਡੀ. ਪੀ. ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ, ਦਿੱਲੀ ਵਾਲੀ ਭਾਬੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਲੇਖ ਹਨ। ਸੁਹਜਮਈ, ਕਥਾ ਰਸ ਭਰਪੂਰ ਸਵੈ-ਮੁਖੀ ਮਿਆਰੀ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98556-44003

'ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ' ਨਾਮਵਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜੋ 7 ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ 17 ਸਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਅਸਲ ਜਗਤ ਵਿਚੋਂ ਕਥਾ ਜਗਤ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਯਥਾਰਥਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਢੁੱਕਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਤਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਦੋ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਤਨ 'ਤੇ ਹੰਢਾਏ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦੇ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਚਿਤਰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਆਮ ਲੋਕ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਦੋਵਾਂ ਤੋਂ ਡਰ ਕੇ ਦਿਨ ਕੱਟ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਕਈ ਹੋਰ ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਆਪਸੀ ਰੰਜਿਸ਼ਾਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਵਰਤ ਰਹੇ ਸਨ। ਦੂਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਨਾਨੀ ਦੀ ਟੋਕਰੀ' ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਖਾੜਕੂਆਂ ਦੀ ਆਮ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਛਾਈ ਦਹਿਸ਼ਤ ਹੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤਕ ਬੈਠ ਚੁੱਕੇ ਡਰ ਨੂੰ ਚਿਤਰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤੀਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਕਾਤਲ ਰੁੱਖ' ਦਿੱਲੀ ਦੰਗਿਆਂ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਝੱਲਣ ਕਾਰਨ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਗਵਾ ਚੁੱਕੇ ਜੈਲੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਹ ਪਾਤਰ ਘੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੰਗਿਆਂ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਿਤਰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਅਧੂਰੇ ਚਾਅ' ਤੇ 'ਪੌਡਾਂ ਦੀ ਚਮਕ' ਪਰਵਾਸੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਵਸਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। 'ਗੁਲਾਬੋ' ਕਹਾਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੀ ਬਦਕਿਸਮਤ ਔਰਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸਮਾਜਕ ਮਸਲੇ ਵੀ ਚਿਤਰੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਉੱਤਮ ਕਹਾਣੀ ਸੁੱਚੀ ਸਾਂਝ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਤੀਸਰੇ ਲਿੰਗ ਪ੍ਰਤਿ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਦਲ ਰਹੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਚਿਤਰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਥਾਨਕ ਇਕਹਿਰਾ ਅਤੇ ਰਵਾਨਗੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਇਕੋ ਇਕ ਕਮੀ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੈਰ ਬਿੰਦੀ ਵਾਲੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਜ਼ਰਦ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਮੌਸਮ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 131
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬੀ.ਸੀ. (ਕੈਨੇਡਾ) ਵਸਦੀ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਵੈਚ ਦਾ 'ਜ਼ਰਦ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਮੌਸਮ' ਉਸ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ 'ਮਖੌਟਿਆਂ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ' (2009) ਅਤੇ 'ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵੇਦਨਾ' (2016), ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 'ਸਵੈ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਮੋਹ ਭਿੱਜੀ ਫੁਲਕਾਰੀ' ਤੱਕ 57 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਤਾ-ਉਮਰ ਜ਼ਰਦ ਚਿਹਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਲੱਤਣ ਹੂੰਝ ਕੇ ਸੂਹਾ ਰੰਗ ਭਰਨ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਜੀਵਨ ਜੀਅ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤ-ਕਵਿੱਤਰੀਆਂ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਨਿੱਜੀ-ਪੀੜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਦੀ ਚਾਹਤ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਵੈਚ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਔਰਤ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਪੀੜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮੂਹਿਕ-ਪੀੜ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਸਵੈ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ', 'ਜ਼ਰਦ ਰੰਗ', 'ਮੋਹ-ਭਿੱਜੀ ਫੁਲਕਾਰੀ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਔਰਤ ਦੇ ਸਵੈ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। 'ਕੌਣ ਹਨ ਇਹ ਔਰਤਾਂ?' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਮਾਈ ਭਾਗੋ, ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ, ਸਵਿੱਤਰੀ ਬਾਈ ਫੂਲੇ, ਕੇਵਲ ਕੌਰ, ਦੁਰਗਾ ਭਾਬੀ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਸੀ, ਗੁਲਾਬ ਕੌਰ ਆਦਿ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਲਮੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਤਹਿਤ ਨਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ 'ਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਅਦੀਨ ਵਧ ਰਹੇ ਖਪਤਕਾਰੀ ਰੁਝਾਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਾਪਰਦੇ ਦਬਾਓ ਅਤੇ ਅਨਾਚਾਰ ਦੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਹੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ 'ਜ਼ਰਦ ਰੰਗ', 'ਚਲਦੀ ਫਿਰਦੀ ਲਾਸ਼', 'ਹਕੂਮਤ', 'ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਯੁੱਧ', 'ਚੁੱਪ ਦੀ ਮੌਤ' ਆਦਿ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਵਿੱਤਰੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਮਨੁੱਖਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦੀ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਚੰਗੇਰੇ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਵੀ ਉਲੀਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਲਸਤੀਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉਕਤ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਵਿਦਰੋਹੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਕਾਵਿ-ਪਾਠਕ ਅੰਦਰ ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਸ਼ ਦੇ ਭਾਵ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

 ਵਿਗਿਆਨ ਬਨਾਮ ਭਗਵਾਨ : ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪਤੀ
ਲੇਖਕ : ਸਰਬਜੀਤ ਉੱਖਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 94
ਸੰਪਰਕ : 94650-27799

ਵਿਗਿਆਨ ਬਨਾਮ ਭਗਵਾਨ : ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪਤੀ' ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਰਬਜੀਤ ਉੱਖਲਾ ਵਲੋਂ 'ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪਤੀ' ਬਾਰੇ ਇਕ ਬਹਿਸ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਛੇੜਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਿਆ, ਖੰਗਾਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤੇ ਯੋਗ ਸਿੱਟੇ ਕੱਢੇ ਜਾ ਸਕਣ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਾਟਕੀ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ. ਬੁੱਧੀ ਵਿਵੇਕ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੰਜ ਸ਼ਿਸ਼ ਤਰਕ-ਵਿਤਰਕ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਨਾਟਕੀ ਸੰਵਾਦਾਂ ਜਿਹੀ ਰੱਖੀ ਹੈ, ਸਰਲ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਆਮ ਸਰੋਤੇ ਤੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੱਗ ਸਕੇ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਲਈ ਕਈ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
'ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪਤੀ' ਬਾਰੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਚਲਦੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਹੈ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਹੈ ਜੋ ਠੋਸ ਤੱਥਾਂ 'ਤੇ ਹਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਧਿਆਤਮਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਸ਼ਰਧਾ, ਅਟਕਲਾਂ ਅਤੇ ਸੁਣੀਆਂ-ਸੁਣਾਈਆਂ ਗੱਲਾਂ 'ਤੇ ਖਲੋਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਠੋਸ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਖਲੋ ਕੇ ਤਰਕ ਆਧਾਰਿਤ ਤੱਥ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਸ਼੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪਤੀ' ਬਾਰੇ ਚਾਰਲਸ ਡਾਰਵਿਨ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ®r}{}n of spec}es ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਦੇ ਸਾਰੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਤਰਕ ਰਾਹੀਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਹਿੰਦੂ, ਇਸਾਈ, ਯਹੂਦੀ, ਸਿੱਖ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸ਼੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਿਰਾਕਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਸਾਜੀ ਹੈ। ਉਹੀ ਇਸ ਦਾ ਪਾਲਕ ਹੈ ਤੇ ਉਹੀ ਰਖਵਾਲਾ।
ਲੇਖਕ ਸਰਲ ਜਿਹੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਤੇ ਤੱਥਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੱਥਾਂ ਤੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਉਘਾੜਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਯੁੱਗ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁੱਗ ਹੈ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਟਕਲਾਂ ਲਈ ਇਥੇ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਜੈਤੋ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੋਰਚਾ
ਅਤੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਵੀਰਾਂਗਣਾ ਮਾਤਾ ਸੋਧਾਂ
ਲੇਖਕ : ਰਣਜੀਤ ਲਹਿਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 120 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 64
ਸੰਪਰਕ : 94175-88616

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਜੈਤੋ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੋਰਚਾ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਵਲੋਂ 1923 ਤੋਂ 1925 ਤੱਕ ਚੱਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੁਹਿਰਦ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਇਕ ਗੁੰਮਨਾਮ ਵੀਰਾਂਗਣਾ ਮਾਤਾ ਯੋਧਾਂ ਵਲੋਂ ਤੰਗੀਆਂ-ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਜੀਊਂਦਿਆਂ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਪਾਈਆਂ ਅਮਿੱਟ-ਪੈੜਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲਗਭਗ 50 ਸਾਲ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਕੱਟੀਆਂ, ਕੁਰਕੀਆਂ ਕਰਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਜਬਰ-ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਕੀਤਾ। ਜੋ ਨਾਭਾ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਪਿੰਡ ਭੱਠਲਾਂ (ਬਰਨਾਲਾ) ਦੀ ਅਨਪੜ੍ਹ ਤੇ ਦਲਿਤ ਬਹਾਦਰ ਔਰਤ ਸੀ। ਜੈਤੋ ਦਾ ਮੋਰਚਾ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਚੱਲੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ, ਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਬੇਮੁੱਖ ਹੋਏ ਮਹੰਤਾਂ ਕੋਲੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਪਿੱਠੂ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਇਹ ਲਹਿਰ ਕੇਵਲ ਧਾਰਮਿਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਇਸ ਅਕਾਰ ਪੱਖੋਂ ਛੋਟੀ ਪਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੱਖੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਜੈਤੋ ਦਾ ਮੋਰਚਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲੇ 18-20 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੱਗੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਜੈਤੋ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਅਣਗੌਲੀ ਪਾਤਰ ਵੀਰਾਂਗਣਾਂ ਮਾਤਾ ਯੋਧਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕੁ ਗੁੱਝੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 'ਸਿੱਖ ਸੰਗਰਾਮ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ' ਵਿਚੋਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਤੇ ਲੋਕ, 'ਅਕਾਲੀ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ' ਵਿਚੋਂ 'ਕਾਲੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਦਾ ਹਊਆ', ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲੀ ਮੋਰਚਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ, ਗੁੰਮਨਾਮ ਨਾਮ ਯੋਧਾ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਮੱਲਣ, ਜਦੋਂ ਅਰੂੜ ਸਿੰਘ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਸਿੰਘ ਸਜਾਇਆ, 'ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਬਣੀ' ਕਿਤਾਬ ਵਿਚੋਂ 'ਅਕਾਲੀ ਆਗੂਆਂ ਤੇ ਸੰਗੀਨ ਦੋਸ਼', 21 ਫਰਵਰੀ, 2021 ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵਿਚੋਂ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼', 'ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੀ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ' ਵਿਚੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਰੋਤ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਥੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮਰਜੀਵੜਿਆਂ ਦੇ ਸਿਦਕ ਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀ ਬੁਲੰਦ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬੜੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੈਤੋ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਜੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਮੇਰਾ ਅਧਿਆਪਨ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ: 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 135
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਪਿਛਲੇ 24 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਣਿਆ ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 20 ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਨ ਕਿੱਤੇ ਸੰਬੰਧੀ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਅਜੋਕੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਇਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਅਤੇ ਸਿਖਿਆ ਥਣ ਉਭਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਾਗੋਮਾਜਰਾ, ਡਾ. ਪੰਨਾ ਲਾਲ ਮੁਸਤਫ਼ਾਬਾਦੀ, ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ, ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਠਲਾਣਾ, ਪਰਮਜੀਤ ਪਰਮ, ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਭੂਪਾਲ, ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਗੋਰਾਇਆ, ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਕੌਰ, ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਤਪੁਰੀ, ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਮਾਵੀ, ਬ੍ਰਹਮਜੀਤ ਕਾਲੀਆ, ਤਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ੀਂਹ, ਜਰਨੈਲ ਕੌਰ, ਵਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਰੋਆ, ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਥੂਹਾ, ਡਾ. ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ, ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਹੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਲੇਖ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਹਯਾਤੀ ਦੌਰਾਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇਹ ਲੇਖ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਨ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਸਮਤੋਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਮੁਕਾਮ ਆਪ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਮੰਤਵ ਹੀ ਪਰਉਪਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਭਰ ਜੋਬਨ ਬੰਦਗੀ
ਲੇਖਿਕਾ : ਛਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਿਰਸਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94679-10187

'ਭਰ ਜੋਬਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਿਰਸਾ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 'ਖਿਆਲ ਉਡਾਰੀ'-2015 ਅਤੇ 'ਇਹ ਸਦੀ ਵੀ ਤੇਰੇ ਨਾਉਂ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 'ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸੁਪਨਮਈ ਦਿਨ' (ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ)-2017 ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 'ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਲਾਮ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਬੁੱਢੀ ਮਸੀਤ' ਤੱਕ 83 ਛੰਦ-ਬੱਧ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। 'ਡੰਡੀਆਂ, ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਤੇ ਕੱਚੇ-ਪੱਕੇ ਸਾਰੇ ਰਾਹਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਆਪ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਪਰ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪੜਾਅ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਮਨਚਾਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ, ਕਦੀ-ਕਦੀ ਅਣਚਾਹੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ' ਸਰਮਪਣ ਸ਼ਬਦ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸੌਖਿਆਈਆਂ ਅਤੇ ਦੁਖਿਆਈਆਂ ਪਰਤਾਂ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਾਹ-ਤੱਤ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਲਗਣ 'ਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਰੂ-ਬਰੂ ਕਰਦੀਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸੂਖ਼ਮ-ਭਾਵੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਦੇ ਇਹ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ : 'ਸੱਚ', 'ਕੰਤ', 'ਛਾਵੇਂ', 'ਪੀ', 'ਪਰਦੇਸੀ', 'ਮਿੱਟੀ', 'ਬਾਬਲ', 'ਜੂਹਾਂ', 'ਨਿਸ਼ਾਨ', 'ਇਸ਼ਕ', 'ਫ਼ਰਿਆਦ', 'ਲਟਬੌਰੀ', 'ਚਿੱਠੀਆਂ', 'ਸਈਓ', 'ਤਕਦੀਰ', 'ਹਿਜਰ', 'ਭਟਕਣ', 'ਆਦਤ', 'ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਕਿਤਾਬ', 'ਖੰਡ ਮਿਸ਼ਰੀ', 'ਕਾਗਜ਼ੀ ਗੁਲਾਬ', 'ਅਣਜੰਮੀ ਧੀ', 'ਪਰਿੰਦਾ', 'ਭਰਮ', 'ਮੂਕ ਸੱਦੇ', 'ਬੁੱਢੀ ਮਸੀਤ' ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੱਜਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਹਨ। ਇਹ ਪੀੜਾਵਾਂ ਦੇ ਪਲ ਹਨ, ਸਕੂਨ ਦੇ ਪਲ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਫ਼ਰ 'ਤੇ ਤੁਰਦਿਆਂ-ਤੁਰਦਿਆਂ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਬਦੀ ਰੂਪ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਨਿੱਜੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਦਰਦਾਂ, ਸੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪਰਵਰਤਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸ਼ਬਦ ਔਰਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅੇਤ ਹੋਣੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ :
ਵਾਂਗ ਰੱਸੀ ਦੇ ਸੜੀਆਂ
ਵਲ ਵੀ ਸੜ ਗੇ ਨਾਲ
ਆ ਵੇਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਆਣ ਕੇ
ਸਾਡਾ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹੀਓ ਹਾਲ
ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਦੇਖੋ ਜੋ ਔਰਤ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਵੇਦਨਾ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ :
ਮਹਿਫ਼ਿਲ 'ਚ ਗੱਲ ਛਿੜੀ / ਤੇ ਤੇਰੀ ਛਿੜੀ
ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੋਇਆ / ਤੇ ਤੇਰਾ ਹੀ ਹੋਇਆ
ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੇ ਨਿਭਾਉਣ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਸਿਰਜਦੀ ਇਸ ਕਵਿਕ-ਸੁਰ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪਾਠਕ ਵੀ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼-ਆਮਦੀਦ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਭਰਵਾਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਨਗੇ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਸਫ਼ਰ ਦਰ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 94630-62603

ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਜੀ.ਜੀ.ਐੱਨ. ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਚ ਪੀਐਚ.ਡੀ. ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਾਲਿਟਿਕਸ/ਸਿੱਖ ਪੌਲੀਟੀਕਲ ਥਾਟ ਸੰਬੰਧੀ ਹਨ। ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਚਿਰ ਤੋਂ ਉਹ ਨੈਤਿਕਤਾ, ਦਰਸ਼ਨ, ਮਾਨਵਤਾ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਖਿਆਲ ਤੋਂ ਤਹਿਰੀਰ ਤੱਕ, ਜ਼ਾਵੀਆ, ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਹਰਾਹ ਤੱਕ, ਨੁਕਤਾ-ਏ-ਨਿਗਾਹ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ਸਮੀਖਿਆ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਸਫ਼ਰ ਦਰ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ 65 ਸੂਕਤੀਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸੰਖੇਪ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਮਹਾਨ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਖਿਆਲਾਂ ਦੀਆਂ ਲਖਾਇਕ ਹਨ। ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਾਨਵ-ਜੀਵਨ ਇਕ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਨਿਆਈਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਅਕਤੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਮੌਤ ਤੱਕ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ, ਖੁਸ਼ੀ-ਗ਼ਮੀ, ਊਚ-ਨੀਚ, ਸਫ਼ਲਤਾ-ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਦੋ-ਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਮਦ ਫ਼ਰਾਜ਼, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ, ਉਸਤਾਦ ਦਾਮਨ, ਜਾਵੇਦ ਅਖ਼ਤਰ, ਕੈਫ਼ ਅਹਿਮਦ ਸਿਦੀਕੀ, ਮੁਜ਼ੱਫ਼ਰ ਰਿਜ਼ਮੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ, ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ, ਕਤੀਲ ਸ਼ਿਫ਼ਾਈ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ, ਭਗਤ ਕਬੀਰ, ਮੀਆਂ ਮੁਹੰਮਦ ਬਖ਼ਸ਼, ਬਾਬਾ ਵਜੀਦ, ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ, ਅਹਿਮਦ ਫ਼ਰਾਜ਼, ਮੀਰ ਤਕੀ ਮੀਰ ਆਦਿ ਕਵੀਆਂ/ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਉਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਿਆਸਤ ਅਤੇ ਰਯਤਿ, ਜ਼ਲਾਲਤ ਤੋਂ ਇੰਤਕਾਮ ਤੱਕ, ਸੂਈ ਦੇ ਨੱਕੇ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ, ਮੇਰੀ ਧਰਤੀ ਮੇਰਾ ਅੰਬਰ, ਜ਼ਰਫ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਹਉਮੈ ਬਨਾਮ ਨਿਮਰਤਾ, ਬੌਣੇ ਕਿਰਦਾਰ ਤੰਗਦਿਲ ਸੋਚ ਆਦਿ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੂਖਮ ਤੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸਿਰਲੇਖ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਕੁਝ ਮਹਾਨ ਵਿਚਾਰ :
* ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਤਲੀ ਦੇ ਛਾਲੇ ਵਾਂਗ ਸੰਭਾਲ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਤਮਾਮ ਯਾਦਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਨਿਜਾਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। (68)
* ਜਿਵੇਂ ਔੜ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਵਣ ਦੀਆਂ ਘਟਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਝੂਠ, ਲਾਲਚ, ਭਟਕਣ ਅਤੇ ਫ਼ਰੇਬ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਸਚਾਈ, ਸੰਤੋਖ, ਸਹਿਜ ਅਤੇ ਨੇਕੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਧੂਰੇਪਣ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਉਸ ਸੰਪੂਰਨ ਨਿਰੰਕਾਰ ਵਿਚ ਇਕਮਿਕ ਹੋ ਕੇ ਇਨਸਾਨ ਲਈ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦਾ ਦਰ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ। (94-95)
* ਅਕਸਰ ਦੇਖਣ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨਿਮਰਤਾ ਪੂਰਵਕ ਜਿਊਣ ਦੀ ਕਲਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਾਮਕਸਦ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦਾ ਤਰੱਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗ਼ਰੂਰ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿਚ ਧਸੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਜਾਈਂ ਵੀ ਗਵਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। (138)
ਇਉਂ ਗੰਭੀਰਤਾ, ਸੂਖਮਤਾ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਇਹ ਉਕਤੀਆਂ ਮਾਨਵ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸ਼ਰਫ਼ ਕਹੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਨਾਲ ਵਾਬਸਤਾ ਹੈ। ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਖ਼ੈਰ ਮਕਦਮ!

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਸ਼ਬਦ ਸਾਗਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਸਾਦਿਕ ਤਖਤੂਪੁਰੀਆ, ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 124
ਸੰਪਰਕ : 99151-41606

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਨੂੰ ਓਨਾ ਨਹੀਂ ਗੌਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਜਿੰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਥਾਪਿਤ ਕਲਮਾਂ 'ਚੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਹਨ, ਜੋ ਨਵਿਆਂ ਲਈ ਸਥਾਨ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਵੀਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਮੌਲਣ ਲਈ ਮੌਕੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ ਕੁਝ ਲੋਕ ਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਗਾਹੇ-ਬਗਾਹੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿੱਗਰ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀਆਂ ਦਿਸਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਸ਼ਬਦ ਸਾਗਰ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੀ 'ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ' ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ 29 ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਥਾਂ ਛਪਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਵਧੇਰੇ ਨਵੇਂ ਹਨ। ਇਹ ਹਨ ਸਾਦਿਕ ਤਖਤੂਪੁਰੀਆ, ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ, ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ ਪਟਿਆਲਾ, ਅਮਰਜੀਤ ਖਟਕੜ, ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਾਲੇਵਾਲ, ਡਾ. ਟਿੱਕਾ ਜੇ. ਐੱਸ. ਸਿੱਧੂ, ਗਗਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ, ਅਰਸ਼ ਸੋਹੀਆਂ, ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਬਹਾਦਰਗੜ੍ਹ, ਦਲਜੀਤ ਰਾਏ ਕਾਲੀਆ, ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਾਬੀ, ਜੱਸੀ ਧਰੋੜ ਸਾਹਨੇਵਾਲ, ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗਚੜੀ, ਹਰਨਫ਼ਸ, ਹਰਨਿੰਦਰਨੀਤ ਕੌਰ, ਸਵਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਬਰਨਾਲਾ, ਗੁਰਦੀਪ ਕੌਰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਰਮਨਦੀਪ ਕੌਰ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਾਰਾ, ਪਰਮ ਬੋਹਾਨੀ, ਸ਼ਾਇਰ ਅਲੀ, ਸੁਖਰਮਨ ਸਹੋਤਾ, ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਅਧਰੇੜਾ, ਪਰਦੀਪ ਮਲੌਦਵੀ, ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਅਬੋਹਰ, ਕੈਂਥ ਰਾਵਿੰਦਰ ਜਗਰਾਓਂ, ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਤੇ ਗੁਰੀ ਰਾਮੇਆਣਾ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਹਰ ਰੂਪ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚਾਰ ਸਫ਼ੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧੇ-ਘਾਟੇ ਤਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਥਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੌਸਲਾ ਅਫ਼ਜ਼ਾਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਦੀਆਂ ਪਾਤਰ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਵੀ ਉੱਜਵਲ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਸ਼ਰਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਨਿਰੰਤਰ ਚਲਦੇ ਰਹਿਣ। ਹਰ ਇਕ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਆਪਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵੱਖਰੀ-ਵੱਖਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਥਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਕੇਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। 'ਸ਼ਬਦ ਸਾਗਰ' ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੁਝ ਕਲਮਾਂ ਜਾਣੀਆਂ-ਪਹਿਚਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨਾਲ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੋਰ ਨਿੱਖਰੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛਪਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੋਈ ਪੁਸਤਕ ਛਪਵਾਉਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਯਤਨ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਗਰੀਨ ਕਾਰਡ
ਲੇਖਕ : ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ :176
ਸੰਪਰਕ : 99151-29747

ਸੰਨ 2024 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ 28 ਅੰਕਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਗਰੀਨ ਕਾਰਡ ਲੈਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਧੀਨ ਸੰਤਾਪ ਭੋਗਣ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗਰੀਨ ਕਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਤਾਪ ਭੋਗ ਰਹੇ ਬੇਬੱਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ 'ਚ ਵਸੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਸਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਵੇਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਗਰੀਨ ਕਾਰਡ ਸਮੇਤ ਤਿੰਨ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਸਮਝ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਚੰਗੀ ਸੋਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਸਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੜਕਨਾਮਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵਲੋਂ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਡੌਂਕੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਮਰੀਕਾ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਏਜੰਟਾਂ, ਦਲਾਲਾਂ ਅਤੇ ਡੌਂਕਰਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਵਤੀਰੇ ਦੇ ਜਲਦੇ ਬਲਦੇ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮੁਸਤੈਦੀ ਨਾਲ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।
ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਕਟਾਂ ਦੀ ਤਹਿ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ ਉਸ ਦੇ ਸਫ਼ਲ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੋਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਘਟਨਾਵਾਂ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸ਼ਬਦ ਚੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਉਸਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਪਕੜ ਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਾਸ ਤੋਂ ਗਰੀਨ ਕਾਰਡ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਗਰੀਨ ਕਾਰਡ ਹਾਸਲ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਜਬੂਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਾਖੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ 'ਚ ਵਿਦੇਸ਼ 'ਚ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਰਹੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਗਰੀਨ ਕਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰਹਿਮ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣਨਾ, ਫੜੇ ਜਾਣ ਦਾ ਖੌਫ ਅਤੇ ਨਿੱਕੇ-ਵੱਡੇ ਸਮਝੌਤੇ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਵੱਸੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਹ ਖਿਆਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿੰਨੀ ਔਖੀ ਹੈ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ? ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਮਈ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਕਦੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਵਾਪਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ੁਬਾਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਔਖਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਕੇ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਛੇਤੀ ਹੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726 27136

ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਯਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 80 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 24
ਸੰਪਰਕ : 78146-54133

'ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਯਾਰੀ' ਵਿਦਿਆਰਥੀ-ਲਿਖਾਰੀ ਗੁਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਰਚਿਤ ਨਵਾਂ ਬਾਲ-ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਬਾਲ ਕਵੀ ਨੇ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਸੱਧਰਾਂ ਅਤੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ 'ਬਾਣੀ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ', 'ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਜੀ', 'ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ', 'ਭਗਤ ਸਿੰਘ', 'ਬਾਪੂ' ਅਤੇ 'ਮਾਂ ਪਿਉ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਾਲ-ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ-ਪੀਰ, ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ, ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਹੱਥੀਂ ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਦੇ ਹੁਨਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਰਾਹਾਂ ਤੋਂ ਵਰਜਦੇ ਹਨ, ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਜੂਲੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿਗਰ ਜੀਵਨ-ਮੁੱਲ ਅਪਣਾ ਕੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। 'ਕਲਯੁਗ', 'ਬਦਲਿਆ ਪੰਜਾਬ', 'ਬੰਦੇ ਅੰਦਰ ਖੋਟ', 'ਨਸ਼ਾ (ਇਕ ਸ਼ੌਕ)', 'ਤਾਰਾਂ ਨੇ ਵੰਡ 'ਤੇ ਬਾਰਡਰ' ਅਤੇ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ' ਵਰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਸ਼ਾ ਸਹੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਚਿੰਤਾ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਬੰਦੇ ਅੰਦਰ ਖੋਟ' ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਬਿਮਾਰ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਨੋਟਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦਾ ਫਿਰੇ,
ਤੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਵਿਚ ਨੋਟ।
ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਯਾਰੋ
ਪੈਂਦੀ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਵੋਟ। (ਪੰਨਾ 19)
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ 'ਪੱਗ', 'ਨੀਂਦ', 'ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ' ਅਤੇ 'ਡੰਡਾ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥਣ-ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਫ਼ਰੀਦਾ ਵਲੋਂ ਢੁੱਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਚਿੱਤਰਕਾਰਾ ਵਿਚ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਤੂਲਿਕਾ ਨੂੰ ਲਿਸ਼ਕਾਉਣ ਦੀ ਊਰਜਾ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਦਿੱਖ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੀਆ ਤੇ ਹੰਢਣਸਾਰ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸਾਧਾਰਨ ਗੱਤੇ ਵਾਲਾ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਦਿੱਖ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੀਮਤ ਵੀ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੱਖਾਂ ਵੱਲ ਤਵੱਜੋ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 9814423703

ਹਾਕੀ ਉਲੰਪੀਅਨ ਫੈਮਿਲੀ-1
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਵਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਨੌਲੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 280 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 156
ਸੰਪਰਕ : 98171-82993

ਹਾਕੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਡ ਨੂੰ ਖੇਡਣ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾਣਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਡਾ. ਹਰਨੂਰ ਸਿੰਘ ਮਨੌਲੀ ਹੁਰਾਂ ਦਾ ਗਿਲਾ ਬਿਲਕੁਲ ਦਰੁਸਤ ਹੈ ਕਿ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਬੇਰੁਖੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਹੋਰ ਖੇਡਾਂ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸੁਖਵਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਨੌਲੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਹਾਕੀ ਉਲੰਪੀਅਨ ਫੈਮਿਲੀ-1' ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਡ ਨੂੰ ਖੇਡ ਕੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾਵੱਸ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਸਿਰ ਝੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵੇਰਵੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂਅ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੇਜਰ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਾਕੀ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ ਆਖ ਕੇ ਵਡਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ 'ਹਾਕੀ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ' ਕਹਿ ਕੇ ਲੇਖਕ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਇਹ ਗ਼ਿਲਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਹਾਕੀ ਦੇ ਲੜ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ 'ਭਾਰਤ ਰਤਨ' ਵਰਗਾ ਸਨਮਾਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਜਿਥੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਹਿਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਹਾਕੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਗਰੇਵਾਲ ਭਰਾਵਾਂ, ਹਾਕੀ ਉਲੰਪੀਅਨ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰੀਆ ਪਰਿਵਾਰ (ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਗਗਨ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ), ਕੁਲਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਲੋਂ ਹਾਕੀ ਖੇਡੀ, ਜ਼ਿਕਰ ਬੜੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੀਨੀਅਰ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋ-ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਹਾਕੀ ਖੇਡੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਜਰਮਨੀ, ਨੀਦਰਲੈਂਡ, ਬੈਲਜੀਅਮ, ਅਰਜਨਟਾਈਨਾ ਆਦਿ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਹਾਕੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਜਗਾਉਂਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਰੂਹ ਦੇ ਅੱਥਰੂ
ਲੇਖਕ : ਦਰਸ਼ਨ 'ਅਣਜਾਣ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 124
ਸੰਪਰਕ : 98725-73300

ਸ਼ਾਇਰ ਦਰਸ਼ਨ 'ਅਣਜਾਣ' ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਰੂਹ ਦੇ ਅੱਥਰੂ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੇਦਨ (ਦਿਲ ਦੀ ਪੀੜ) ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਪਿੱਥੋ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਚੰਗੇਰੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਪੱਕਾ ਵਸਨੀਕ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਸਲਾਂ, ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿਚ ਪ੍ਰਬੀਨਤਾ ਆਉਣੀ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਥਾਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਾਲ 'ਰੂਹ ਦੇ ਅੱਥਰੂ' ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ 'ਆਂਸੂ ਜ਼ੁਬਾਂ ਨਹੀਂ, ਮਗਰ ਬੇਜ਼ੁਬਾਂ ਨਹੀਂ' ਅਰਥਾਤ ਹੰਝੂਆਂ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਇਹ ਭਾਵ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬੋਲਦੇ ਨਹੀਂ ਤੇ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਹੰਝੂ ਜੋ ਰੂਹ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਉਹ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਹੋਣਗੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੰਦ ਫੜਾਉਂਦਿਆਂ ਉਹ ਇਸ ਭਾਵ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਉਂਦਾ ਤੇ ਵਿਸਤਾਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਹਾਰੀ ਸਾਰੀ ਦਾ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸ਼ਾਇਰ 'ਅਣਜਾਣ' ਕਰ ਵਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਰੂਹ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਬਹੁਤ ਥਾਈਂ ਕੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਕਤਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਧੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਹੰਝੂ ਕੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਰਾਸਤੀ ਥਾਵਾਂ ਢਾਹ ਢੇਰੀ ਕਰਕੇ ਉਥੇ ਸੰਗਮਰਮਰ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। 84 ਵਿਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਟੈਂਕਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਵੀ ਹੰਝੂ ਕੇਰਨ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਤਾਂ ਪੜ੍ਹ ਲਓ, ਇਹ ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਭਲਾ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਇਹ ਅੱਤਵਾਦੀ ਨਹੀਂ ਇਹ ਤਾਂ ਸੱਤਵਾਦੀ ਹਨ। ਜੇ ਕੋਈ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਆਵੇਗਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਤੇਗ ਦੇਣਗੇ ਤੇ ਜੋ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਆਏਗਾ, ਉਸਨੂੰ ਦੇਗ ਦੇਣਗੇ। ਉਹ ਸਿਆਸੀ ਘੜੰਮ ਚੌਧਰੀਆਂ ਦੇ ਵੀ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੋਟਾਂ ਮੰਗਣ ਵੇਲੇ ਤਾਂ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਗਲਵੱਕੜੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਰੋਟੀਆਂ ਵੀ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸੱਤਾ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਵਿਥ ਸਿਰਜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੇ 'ਤੈ ਕੀ ਦਰਦ ਨਾ ਆਇਆ' ਕਹਿ ਕੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਮੇਹਣਾ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰ ਵੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਮੇਹਣੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਤੈਥੋਂ ਬਗ਼ੈਰ ਪੱਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਿਲ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਮੀਰ ਗ਼ਰੀਬ ਦਾ ਪਾੜਾ ਕੌਣ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਨਫ਼ਰਤਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਕੌਣ ਬੀਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਨਜ਼ਮਾਂ ਤਾਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਹਨ ਹੀ ਪਰ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੂੰ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਬਾ-ਕਮਾਲ ਹੈ। ਪਰਵਾਸ ਹੰਢਾਅ ਰਹੇ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਦਰਦ 'ਤੇ ਵੀ ਚਿੰਤਨ ਮੰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨਜ਼ਮ ਜਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਤਖੱਲਸ ਲਿਖਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਰਿਵਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਜੇ ਹਰੇਕ ਨਜ਼ਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਖੱਲਸ 'ਅਣਜਾਣ' ਨਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਣੀ ਜ਼ਰੂਰ ਬਣ ਜਾਏਗਾ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਤਾਂ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

ਸ਼ਬਦ ਸਿਰਜਨਹਾਰੇ-4
ਸੰਪਾਦਕ : ਰਵਿੰਦਰ ਚੋਟ, ਬਲਦੇਵ ਰਾਜ ਕੋਮਲ, ਪਰਵਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਮਲੇਸ਼ ਸੰਧੂ
ਮੁੱਖ ਸਲਾਹਕਾਰ : ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ, ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98720-07176

ਸ਼ਬਦ ਸਿਰਜਨਹਾਰੇ-4 ਚੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਸਕੇਪ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਥਾ ਫਗਵਾੜਾ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਭਵਨ ਸਰੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸ੍ਰੀ ਸੁੱਖੀ ਬਾਠ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਥਾਪਿਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ, ਲਖਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ, ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ, ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ, ਸਵਰਨਜੀਤ ਸਵੀ, ਤ੍ਰੈਲੋਚਨ ਲੋਚੀ, ਜਸਪਾਲ ਜ਼ੀਰਵੀ, ਰਵਿੰਦਰ ਸਹਿਰਾਅ, ਸੁਰਜੀਤ ਜੱਜ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧੂਰੀ, ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ, ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਅਜੀਬ (ਲੰਡਨ), ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ।
ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਲਿੱਪੀਆਂਤਰ ਕਮਲੇਸ਼ ਸੰਧੂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਆਕਿਬ, ਇਰਸ਼ਾਦ ਸੰਧੂ, ਉਵੈਸ ਬਾਸਿਲ, ਨਬੀਲ ਨਾਬਰ, ਮੁਹੰਮਦ ਆਸਿਫ਼ ਜਾਵੇਦ, ਸ਼ਗੀਰ ਤਬੱਸੁਮ, ਅਲੀ ਬਾਬਰ, ਕਾਸਿਫ਼ ਤਨਵੀਰ, ਜੈਨ ਜੱਟ, ਰਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹ, ਜ਼ਫ਼ਰ ਅਵਾਂਕ, ਖੁਰਮ ਚੌਧਰੀ, ਸੈਫ਼ ਉੱਲਾ ਹੈਦਰ, ਮੰਜ਼ਰ ਜਹਾਂਗੀਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਰੂਪ ਪੱਖੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਤੀਸਰੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਸਕੇਪ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਕਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਬਲਦੇਵ ਰਾਜ ਕੋਮਲ, ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਫਗਵਾੜਾ, ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ ਸੈਣੀ, ਰਵਿੰਦਰ ਚੋਟ, ਸੀਤਲ ਰਾਮ ਬੰਗਾ, ਮਨੋਜ ਫਗਵਾੜਵੀ, ਕਮਲੇਸ਼ ਸੰਧੂ, ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ, ਸੋਹਣ ਸਹਿਜਲ, ਐਸ. ਐਲ. ਵਿਰਦੀ, ਸ਼ਾਮ ਸਰਗੂੰਦੀ, ਕੈਪਟਨ ਦਵਿੰਦਰ ਜੱਸਲ, ਦਲਜੀਤ ਮਹਿਮੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ, ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਗੰਢਵਾਂ, ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੰਦਰਾ, ਸੁਖਦੇਵ ਭੱਟੀ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ ਹੰਜ਼ਰਾ, ਉਰਮਿਲਜੀਤ ਵਾਲੀਆ, ਸਿਮਰਤ ਕੌਰ, ਇੰਦਰਜੀਤ ਵਾਸੂ, ਮੋਨਿਕਾ ਬੇਦੀ, ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਲਾੜੀ ਕਲਾਂ, ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ, ਬਚਨ ਰਾਮ ਗੁੜ੍ਹਾ, ਲਾਲੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰੀ, ਮਨਦੀਪ ਮਹਿਰਮ, ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਭੋਗਲ ਭਾਖੜੀਆਣਾ ਯੂ. ਕੇ., ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮੀਸ਼ਾ, ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮਜਬੂਰ, ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਦੇਵ ਰਾਜ ਦਾਦਰ, ਸੋਢੀ ਸੱਤੋਵਾਲੀ, ਨਵਕਿਰਨ, ਗੁਰਮੁਖ ਲੋਕ ਪਰੇਮੀ, ਰਾਮ ਪਾਲ ਮੱਲ, ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵਿਰਕ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
200 ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਕਾਵਿ-ਰੂਪਾਂ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸਮੁੱਚੀ ਟੀਮ ਵਧਾਈ ਦੀ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਸੁੱਖੀ ਬਾਠ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ

ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਸਾਰ
ਲੇਖਕ : ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ (ਡਾ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਸੰਤ ਸੁਹੇਲ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ : 82643-06671

'ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਸਾਰ' ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਦੇਣ ਸੰਬੰਧੀ ਪਰਖ਼ਣ ਦਾ ਬੜਾ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਸੁਹਿਰਦ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲਗਪਗ 45 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਜਾ ਉੱਤਰਿਆ। ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕੀਤਾ, ਉੱਥੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਵਿ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਰਪੂਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੈਂਤੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਾਣ ਅਤੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਹੈ।
ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਜਿੱਥੇ ਸਮਾਜ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਉਲਝਣਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉਹ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਤਕਨੀਕੀ ਸਾਧਨਾਂ, ਕਾਢਾਂ, ਸੰਦਾਂ, ਜੁਗਤਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਚਿੱਤਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਹਾਵ-ਭਾਵ, ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਸੰਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਵਿਯੋਗਤਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਬਣਤਰ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤੋਂ ਵਿਹਾਰ, ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਸੋਚ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਖ਼ਮਤਾ, ਸਰਲਤਾ, ਸੁਖੈਨਤਾ ਸਹਿਤ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਅਜੋਕੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। 'ਮਾਂ ਗਾਂ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਹ ਇਸਤਰੀ ਨੂੰ ਪਤੀ ਰੂਪੀ ਕਿੱਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਬੱਝੀ ਗਾਂ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ -
ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿੱਲਾ ਤੁੜਾ ਕੇ, ਭੱਜ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਉਸ ਬੈੜ੍ਹਕੇ ਨਾਲ,
ਜੋ ਪਿੰਡੋਂ ਬਾਹਰ,
ਉਸ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ
ਬੁੱਢਾ ਬੌਲਦ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮਾਂ ਕੀ ਕਰਦੀ? ਉਸ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤਾਂ ਬਾਪੂ ਦੇ ਕਿੱਲੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ, ਕਿੱਲੇ 'ਤੇ ਹੀ ਮੁੱਕਦਾ ਸੀ।
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਵੀ ਲਾਚਾਰ ਭਾਰਤੀ ਨਾਰੀ ਦੀ ਅਸਲੀ ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ਾਂ, ਅਰਮਾਨਾਂ, ਵਲਵਲਿਆਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਹਿੱਕ ਅੰਦਰ ਮਾਰ ਕੇ ਅੰਦਰੇ ਅੰਦਰ ਗਿੱਲੇ ਗੋਹੇ ਵਾਂਗ ਧੁਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਫ਼ਰ ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਕੁੱਖ ਤੱਕ ਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਬਿਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਹ ਰੱਸਾ ਤੁੜਾ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਹਾਣੀ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਵੀ ਮਿਲਾਪ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ।
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਨੇ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਾਵਿ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਲੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

 ਰੇਤ ਅਤੇ ਝੱਗ
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਜਗਮੇਲ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 56
ਸੰਪਰਕ : 79862-97644

ਜਗਮੇਲ ਸਿੱਧੂ ਇਕ ਸਫ਼ਲ ਅਨੁਵਾਦਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ 'ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਗੁਫ਼ਤਗੂ' ਅਤੇ 'ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਮੇਰੀ ਵੀ' ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਹਥਲੀ ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਉੱਘੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ 'ਰੇਤ ਅਤੇ ਝੱਗ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਅਰਬੀ ਦਾ ਉੱਘਾ ਲੇਖਕ, ਸ਼ਾਇਰ ਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ 25 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਕਸਰ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਵਿਸਮਾਦੀ ਤੇ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨੇ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਚਿੰਤਕ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ੇ ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦੇ ਮਨ ਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਂਤਰਿਕ ਅਕਾਂਖਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ 'ਰੇਤ ਅਤੇ ਝੱਗ' ਉਸ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਕਈ ਹੋਰ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਗਮੇਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਸੱਜਰ-ਸੱਜਰੀ ਕੀਤੀ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਨਾਲ ਖ਼ਲੀਲ ਨੂੰ ਉਲਥਾਇਆ ਹੈ। ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਜਨਮ-ਭੋਇੰ ਬਸ਼ਰੀ (ਲਿਬਨਾਨ) ਸੀ। ਉਥੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਲੈ ਗਈ ਫਿਰ ਲਿਬਨਾਨ ਤੇ ਮੁੜ ਅਮਰੀਕਾ। ਇਹ ਫਿਲਾਸਫ਼ਰ ਬੰਦਾ ਆਪਣੀ ਅਲੌਕਿਕ ਵਿਦਵਤਾ ਕਰ ਕੇ ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਕੁਝ ਵੰਨਗੀਆਂ ਮਾਨਣਯੋਗ ਹਨ :
ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਵੀ ਮਿਲਣ ਦਾ ਇਕ ਰੂਪ ਹੈ।
ਰਾਤ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਤੁਰੇ ਬਿਨਾਂ ਪ੍ਰਭਾਤ ਤੱਕ ਕੋਈ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹਰ ਇਕ ਬੀਜ ਇੱਛਾ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਦਇਆ ਅੱਧਾ ਨਿਆਂ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਬਹੁ-ਮੁੱਲੇ ਪ੍ਰਵਚਨ ਹਨ ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰਹੱਸਾਂ ਦੇ ਭੇਦ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ 'ਪੈਗੰਬਰ' ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਕਬੂਲ ਹੋਈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੀਵਨੀਆਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਚਰੰਜੀ ਲਾਲ ਕੰਗਣੀਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 232
ਸੰਪਰਕ : 97806-02066

ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ 'ਗ਼ਦਰ' ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਾਂਗ 1926 ਵਿਚ 'ਕਿਰਤੀ' ਮਾਸਿਕ ਪੱਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਪਤਾਹਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਕਈ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਕਈਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮਾਨਤਾਂ ਜ਼ਬਤ ਹੋਈਆਂ। 'ਕਿਰਤੀ' ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਤੇ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੱਚਾ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਸੀ।
ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਲੂ-ਕੰਡੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮਹਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਾਲੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਰਕੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ, ਕਰੜੀਆਂ ਮੁਸ਼ੱਕਤਾਂ, ਘੱਟ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਅਸਹਿ ਤਸੀਹਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜਬਰ ਦਾ ਅਡੋਲ ਅਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਟਾਕਰੇ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਲਤ ਵੀ ਪੂਰਨ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਬਰਾਬਰੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਆਧਾਰਿਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਦਾ ਕਾਰਜ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਛਪੀਆਂ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਦਹਾਕੇ 'ਚ ਅਰਬਪਤੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ। ਦੇਸੀ-ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਿਆਂ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਫ਼ਿਰਕੂ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਕਦਰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਲਾਕਾਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬੀ ਈਰਖਾ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਅਨਿਆਂ ਦਾ ਕਹਿਰ ਆਦਿਵਾਸੀ, ਗ਼ਰੀਬ, ਦਲਿਤ, ਔਰਤਾਂ, ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਿੱਤ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਅਨਿਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ, ਲੇਖਕ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਬਿਨਾਂ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ। ਅੱਜ ਵੀ ਓਡਵਾਇਰ ਦੀ ਕਹਿਣੀ ਉੱਪਰ ਅਮਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, 'ਚਾਹੇ ਕਸੂਰਵਾਰ, ਚਾਹੇ ਬੇਕਸੂਰ ਕੁਝ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵੱਕਾਰ (ਰੋਅਬ) ਬਣਿਆ ਰਹੇ।' 'ਕਿਰਤੀ' ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੇ ਅੰਕਾਂ ਵਿਚ ਤੀਹ ਦੇ ਕਰੀਬ ਮਹਾਨ ਜੁਝਾਰੂ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਕਾਮਰੇਡ ਚਰੰਜੀ ਲਾਲ ਕੰਗਣੀਵਾਲ ਨੇ ਹੱਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ ਮੋੜਨ ਦਾ ਯਤਨ ਚਰੰਜੀ ਲਾਲ ਕੰਗਣੀਵਾਲ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਸਾਜਨਕ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੀਵਨੀਆਂ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ, ਵੈਨਕੁਵਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ, ਸ੍ਰੀ ਮਾਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਬਤਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਮੇਵਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ, ਪੰਡਤ ਸੋਹਨ ਲਾਲ ਸ਼ਹੀਦ, ਭਾਈ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ, ਬਾਬੂ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਾਹਰੀ ਸ਼ਹੀਦ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ, ਭਾਈ ਬਰਕਤਉੱਲਾ ਭੂਪਾਲੀ, ਮੌਲਵੀ ਬਰਕਤਉਲਾ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ, ਡਾਕਟਰ ਅਰੂੜ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਸ਼ਹੀਦੇ-ਵਤਨ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਦੇਸ਼, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਦ੍ਰੋਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਸ੍ਰੀ ਮਦਨ ਲਾਲ ਢੀਂਗਰਾ, ਸ੍ਰੀ ਮਾਨ ਪੰਡਿਤ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਮੜੌਲੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ, ਡਾਕਟਰ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਭਾਈ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਰਾਜ ਪਲਟਾਊ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀਆਂ-ਕਲਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉੱਘੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਬਾਲਮੁਕੰਦ ਜੀ, ਭਾਈ ਰੰਗਾ ਸਿੰਘ 'ਸ਼ਹੀਦ', ਭਾਈ ਜਵੰਦ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ (ਨੰਗਲ ਕਲਾਂ), ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੱਚੇ ਆਸ਼ਕ, ਭਾਰਤ ਸਪੂਤ ਸੂਫ਼ੀ ਅੰਬਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ, ਭਾਈ ਦੇਵੀ ਦਿਆਲ ਜੀ 'ਸ਼ਹੀਦ', ਬੀਰ ਤਾਂਤੀਆ ਟੋਪੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ, 1857 ਦੇ ਜੰਗ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾ: ਮੰਗਲ ਪਾਂਡਾ, ਸ੍ਰੀਯੁਤ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਸਾਂਡਪੁਰੀ..., ਸ੍ਰੀਯੁਤ ਭਾਈ 'ਦਾਸ' ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਹ ਜੀਵਨੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਭਰੀਆਂ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ
ਲੇਖਕ : ਪਾਲ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚਿੰਤਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 98882-64707

ਪਾਲ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ ਉਸਤਾਦ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ ਦੇ ਕੁਝ ਕੁ ਗਿਣੇ-ਚੁਣੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ' ਨੂੰ ਇਕਾਗਰਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਪੁਖ਼ਤਗੀ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਿੱਗਰਤਾ, ਬਿਆਨ ਵਿਚ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੰਡਾਰ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੜੀ ਹੀ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਗੰਭੀਰ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਫਰੋਲਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਵੀ:
ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਚੁੱਕੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ,
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਏਦਾਂ ਹੈ ਬੋਝਲ ਜੀਣ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨਾਲ।
ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਖਰੀਦ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਡਰਾ-ਧਮਕਾ ਕੇ ਅਧੀਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਫੁੱਟ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਾਲੇ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਲ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਜਿਊਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਗਵਾ ਲਈ ਹੈ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ:
ਸਮਝਦੈ ਉਹ ਕਿ ਪੰਛੀ ਹੋਏ ਉਸ ਦੇ ਚੋਗ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ,
ਉਡਾਰੀ ਦਾ ਨਹੀਂ ਡਰ ਪਿੰਜਰਿਓਂ ਆਜ਼ਾਦ ਜਦ ਕਰਦੈ।
ਇਸ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਲ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰੀ ਦੀਆਂ ਅੱਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਚਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਇਕ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਅਤੇ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਰੂਜ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਅਰੂਜ਼ ਦੀਆਂ ਬਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਗਲ ਦੇ ਛੰਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ ਦੀ ਉਹ ਬੜੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੇਵਲ ਤੋਲ-ਤੁਕਾਂਤ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ ਬਲਕਿ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਸੁਹਿਰਦ ਪਾਠਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਗੇ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਕੰਵਰ ਚੌਹਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 95016-60416

ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕੰਵਰ ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਬਿਨਾਂ ਕਲਪਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਉਦੋਂ ਲਿਖਣੀ ਆਰੰਭੀ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਅਜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਰਦੂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੋਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਅਲਹਿਦਾ ਤੇ ਸਾਬਤ ਸਬੂਤਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਸੱਠਵਿਆਂ ਤੇ ਸੱਤਰਵਿਆਂ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਿ ਇਹ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਤੇ ਖ਼ੂਬਸੀਰਤ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਸਾਥੋਂ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ 1960 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1995 ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰਾਂ ਬਰਜਿੰਦਰ ਚੌਹਾਨ ਤੇ ਜੈਨੇਂਦਰ ਚੌਹਾਨ ਵਲੋਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 'ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮ' ਟਾਈਟਲ ਤਹਿਤ ਮੁੜ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਰਜਿੰਦਰ ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਨਾਲ 'ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 71 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਸੈਆਂ ਰੰਗਾਂ, ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ-ਖੇੜਿਆਂ, ਖੇਤਾਂ, ਹਰਿਆਲੀ, ਰਸਤਿਆਂ, ਰੂਹ ਦੇ ਨਗ਼ਮਿਆਂ ਤੇ ਉਜਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੀ ਨਾਂਅ ਅਕਾਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੈ ਤੇ 'ਕੰਵਰ' ਰਦੀਫ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਖ਼ਲਾਅ ਨੂੰ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਿੰਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੰਝੂ ਦੇ ਕਤਰੇ ਨੂੰ ਅੱਖ ਦਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੇ ਸਾਗਰ ਦੇ ਅਕਸ ਨੂੰ ਆਸਮਾਨ ਤਕ ਫ਼ੈਲਾਉਣਾ ਕੰਵਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹੀ ਆਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਪਹਿਲਾਂ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ਹਿਰ ਹਾਸੇ ਵੰਡਦਾ ਸੀ ਹੁਣ ਸੁੰਨੇ ਘਰ ਦਾ ਸੱਖਣਾ ਗੁਲਦਾਨ ਬਣ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਟੁਕੜੇ ਕਹਿਣਾ ਤੇ ਬੁਝਦੇ ਦਿਨ ਦੀ ਰਾਖ਼ ਵਰਗੀਆਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਕੰਵਰ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 'ਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਮੁੱਚ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਸਮੁੱਚ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਉਸ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਕੰਵਰ ਚੌਹਾਨ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸੀ ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਉਸ ਵਿਚ ਰਮਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ-'ਰੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਗਿਰ ਰਹੀ ਹੈ ਹਵਾਵਾਂ ਦੀ ਆਬਸ਼ਾਰ, ਸਰਗਮ ਦਾ ਲੋਚ, ਸਾਜ਼ ਦਾ ਪਰਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਹੈ।' ਕੰਵਰ ਚੌਹਾਨ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਨਾ ਮੁੱਕਣ ਵਾਲੀ ਕਲਪਨਾ ਵਾਂਗ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਗੋਲਡਨ ਬਿੱਲੂ
ਲੇਖਿਕਾ : ਗੁਰਅਮਾਨਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 80 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 24
ਸੰਪਰਕ : 94643 30803

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਬਾਲ ਮਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ-ਬੰਦ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਬਲਜਿੰਦਰ ਮਾਨ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬਾਲ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਤਲਾਸ਼ਣ ਵਿਚ ਮਾਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਗੁਰਅਮਾਨਤ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ 'ਗੋਲਡਨ ਬਿੱਲੂ' ਬਾਲ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਕੋਮਲਤਾ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਿੱਕੜੇ ਬਾਲਾਂ ਦਾ ਮੋਹ ਪੰਛੀਆਂ ਤੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਕੱਟਿਆਂ ਵੱਛਿਆਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਿੱਲੀ ਦਾ ਬਲੂੰਗੜਾ ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਸਾਥੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵੀ ਵਧਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਕਥਾ ਰਸ ਅਤੇ ਨਾਟਕੀ ਤੱਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਂਹਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਨੇੜਤਾ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਾਂਝ ਸਾਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸਮਝਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।ਕਹਾਣੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸੰਦਲੀ ਪੈੜ ਪਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਹੁਣ ਹਥਲੇ ਨਾਵਲ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਬਾਲ ਨਾਵਲਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਰੰਗ ਬਖੇਰੇਗੀ।ਉਸ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹਰ ਜੀਵ ਨੂੰ ਜਿਊਣ ਦਾ ਹੱਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਾਰੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਕੁਦਰਤ ਵਲੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਰਖ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਹੀ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਬਾਲਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਕਲਾ ਰੂਪੀ ਬੀਜ ਨੂੰ ਪੁੰਗਰਨ ਅਤੇ ਵਧਣ ਫੁੱਲਣ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹੀ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਇਹ ਕਲਾ ਰੂਪੀ ਬੀਜ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਕਿਸਾਨ ਵਲੋਂ ਬੀਜ ਬੀਜ ਕੇ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦੇਣਾ ਉਹ ਬੀਜ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਅਮਾਨਤ ਨੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਬੜਾ ਮਾਅਰਕਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਕਾਰਜ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦੁਆ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਲੇਖਿਕਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42896

ਮੇਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਮੇਰਾ ਪਿਆਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਅੰਤਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡੀਪੂ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

'ਮੇਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਮੇਰਾ ਪਿਆਰ' ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਿਕਾ ਅੰਤਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 15 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਨਵੀ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਉਭਰਨ ਲਈ ਸਾਹਸ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮੇਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਮੇਰਾ ਪਿਆਰ' 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਖਿੱਚ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। 'ਗੋਦ ਭਰਾਈ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਖੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਤਰੇੜਾਂ ਦੀ ਪੀੜ ਹੈ। 'ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਿਛੋਕੜ ਦੀ ਲੜਕੀ ਵਲੋਂ ਵਿਆਹ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਢਾਲਣ ਦਾ ਦਿਲਕਸ਼ ਵਰਨਣ ਹੈ। 'ਬਦਲਿਆ ਵਕਤ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕੀ ਦੇ ਹੱਕ ਮਿਲਣ ਉਪਰੰਤ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਧੋਖਾ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਇਕ ਮਰਦ ਵਲੋਂ ਔਰਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਫਰੇਬੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਪੀੜ ਸਮੋਈ ਹੋਈ ਹੈ। 'ਨੈਕਸਟ ਟਾਇਮ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਇਕ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਖ਼ਬਰ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਬਰ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ 'ਚ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਦਿਲ ਕੰਬਾਊ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਦੀ ਦਰਦਨਾਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 'ਫੁੱਲ ਗੋਭੀ', 'ਭਾਂਡਿਆਂ ਦਾ ਤੋੜਾ', 'ਇਤਮਿਨਾਨ', 'ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ', 'ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਦਰਦ', 'ਪੱਕੀਆਂ ਗੰਢਾਂ ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ', 'ਮੈਂ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖ ਲਈ', 'ਲਾਲਾ' ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਕਰ ਹਨ। ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਲੋੜੋਂ ਵਧ ਵਰਤੀ ਗਈ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਭਾਰੂ ਪੈਂਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਣਯੋਗ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਵੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

 ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਰਚਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ ਦਾ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਨਵਜੋਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 280 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 145
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

'ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਰਚਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ ਦਾ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ' ਡਾ. ਨਵਜੋਤ ਕੌਰ ਦੀ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਪਲੇਠੀ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਉਹ ਕਾਫ਼ੀ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਅਧਿਆਪਨ ਨਾਲ ਨਿੱਠ ਕੇ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਿਕਾ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਮਿਆਰੀ ਖੋਜ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਪੜ੍ਹਦੀ ਰਹੀ ਹੈ।
ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਅਤੇ ਮਕਬੂਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨ ਨੂੰ ਧੂਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਫ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਵਿ ਕਲਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਠੇਠ ਮੁਹਾਂਦਰੇ ਨੂੰ ਉਘਾੜਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਡਾ. ਨਵਜੋਤ ਵਲੋਂ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਰਚਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ ਦਾ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਬੜਾ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਵਿਧੀਵਤ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁੱਲ ਪੰਜ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਰਚਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ ਦਾ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਰਿਪੇਖ ਤੋਂ ਧੁਨੀਆਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਚੌਥੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਰਿਪੇਖ ਤੋਂ ਵਿਆਕਰਨਕ ਅਧਿਐਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਖ਼ਰੀ ਭਾਗ ਵਿਚ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਕਾਵਿ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਰਿਪੇਖ ਤੋਂ ਅਰਥਗਤ ਅਧਿਐਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਡਾ. ਨਵਜੋਤ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀਨ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ, ਇਤਿਹਾਸ, ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜਣ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਅਤੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਜਿਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਕਾਵਿ ਦਾ ਕੋਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਖੋਜ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਅਗਲੇਰੀ ਖੋਜ ਲਈ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰੇਗੀ। ਮੈਂ ਡਾ. ਨਵਜੋਤ ਕੌਰ ਦੇ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਵਿ ਕਲਾ ਸੰਬੰਧੀ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਵੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਚੁੱਪ ਹੈ
ਲੇਖਿਕਾ : ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਚਾਵਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 92563-85888

ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਚਾਵਲਾ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਆਮਦ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਜਗਤ ਦਾ ਜਾਣਿਆ ਪਛਾਣਿਆ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਕਵਿਤਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 41 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਪੱਖੋਂ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਰੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਕਵਿਤਰੀ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਮੋਹ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸਾਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਉੱਜੜ ਜਾਣ ਦਿਓ ਜੰਗਲ', 'ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਚੁੱਪ ਹੈ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਰੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ, ਸਮਾਜ ਦੀ ਨਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੋਚ, ਨਾਰੀ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਸੁਰ ਵਿਚ ਲਿਖਦੀ ਹੈ :-
ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਰਸੋਈ / ਰਸੋਈ ਤੋਂ ਵਿਹੜਾ
ਵਿਹੜੇ ਤੋਂ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ
ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਔਰਤ ਨਿੱਕੇ ਵੱਡੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਉਹ ਨਾਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਅਤ, ਸਸ਼ਕਤ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ 'ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੈ ਪਰ ਬਾਈਪਾਸ, ਇਹ ਔਰਤਾਂ, ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੰਧਨ ਤੇ ਉਮਰ ਭਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਦਲਦਲ ਦਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਚਿੱਤਰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਔਰਤ ਦੀ ਮਨੋ-ਵੇਦਨਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਤੀਲੀ ਤੰਤਰ, ਆਖਰੀ ਸਾਹ, ਯੂ ਟਰਨ, ਉਹ ਝੀਲ ਉਹ ਕੁੜੀ, ਦਿਲ, ਦਿਹੁ ਸਜਣ ਅਸੀਸੜੀਆ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚਾਰਨਯੋਗ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਸ਼ਵ ਅਮਨ ਦੀ ਸਮਰਥਕ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਨਵੇਂ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਰਾਹਵਾਂ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ। ਰਾਵਣ ਦਾ ਪੁਤਲਾ ਸਾੜਨ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਦਲਾਲਾਂ ਦੇ ਪੁਤਲੇ ਸਾੜਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਮਾਂ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਇਕ ਹੈ, ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਵੀ ਬਦਲੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨਾਲ ਪੁਰਾਤਨ ਰਸਮਾਂ ਰਿਵਾਜ, ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤਿਆਂ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਬਦਲਾਅ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਉਹ ਸੁਚੇਤ ਹੈ। ਉਹ ਪਰਵਾਸ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਮਸਲੇ, ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਸੁਚੇਤ ਹੈ ਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਚਾਵਲਾ ਦੀ ਇਹ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਪੱਕ ਅਤੇ ਭਾਵੁਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ

ਯਾਦਾਂ ਜੇ ਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਰੈਪੀ ਰਾਜੀਵ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 095010-01070

'ਯਾਦਾਂ ਜੇ ਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰੈਪੀ ਰਾਜੀਵ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਮਾਤਾ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ 'ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਤੇ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 'ਯਾਦਾਂ ਜੇ ਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਬੁਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ' ਤੱਕ 106 ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਗੀਤਾਂ ਆਦਿ ਕਾਵਿ-ਰੂਪਾਂ 'ਚ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ-ਸੁਰ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਆਈ ਪ੍ਰੇਮ, ਮੁਹੱਬਤ, ਮੋਹ ਆਦਿਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵੱਲ ਸੇਧਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਪਦਾਰਥਕ ਸੋਚ ਦਾ ਪਨਪਣਾ ਅਤੇ ਵਿਗਸਣਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤਾ ਹੈ ਜੋ 'ਲਹੂ' ਜਾਂ 'ਅ-ਲਹੂ' ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਤੇ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਧੇ ਰੂਪ 'ਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ 'ਦਾਦਕੇ' ਅਤੇ 'ਨਾਨਕੇ' ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ 'ਚ ਆਉਣ ਮਗਰੋਂ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪਾਸ ਸੁੱਖ-ਦਾਈ ਜਾਂ ਦੁੱਖਦਾਈ ਪਲਾਂ ਦੀ ਅਸੀਸ ਦੌਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਸਾਕਾਰਾਤਮਿਕ ਜਾਂ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਪਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਉਹ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰਾਤਮਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਅੰਦਰ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ ਜਨਮੇਗੀ, ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰੁਝਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗੀ। ਕਵੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਵੀ ਇਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਤਕਾਲੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਸ਼ਬਦ-ਸਾਧਨਾ ਰਾਹੀਂ ਹਾਂ-ਦਰੂ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦੇਵੇ। 'ਪੈਸਾ', 'ਦਿਲ', 'ਕਿਸ਼ਤਾਂ', 'ਰੋਂਦੀ', 'ਕਾਹਲਿਆ ਵੇ', 'ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਕਾਵਿ-ਪਾਠਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵੱਲ ਹੀ ਪਰਤੇਗਾ। ਬਹੁਤ ਥਾਈਂ ਕਵੀ ਵਲੋਂ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਭਰਮ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ 'ਕਵੀ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ 'ਸਲਾਵੇਂ' ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ 'ਉਸਤਤ' ਜਾਂ 'ਪ੍ਰਸੰਸਾ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਸਲਾਵੇਂ ਦਾ ਅਰਥ 'ਸੁਆਉਣ' ਹੈ। ਜੋ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਦੀ ਗ਼ਲਤੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਸ਼ਬਦ 'ਸਲਾਹੁਣਾ' ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਗਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ 'ਸਲਾਹਵੇਂ' ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਸਰੀਰਕ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਆਤਮਿਕ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਦਰਅਸਲ ਕਵੀ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਕਨੀਕੀ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੋਰ ਸਬਰ, ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕਵੀ ਵਕਤੀ ਸ਼ੋਹਰਤ ਦਾ ਮੋਹ ਤਿਆਗ ਕੇ, ਖ਼ੂਬ ਮਿਹਨਤ-ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਕਰੇਗਾ। ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਅਸੀਸਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਮਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਾਂਝ
ਲੇਖਕ : ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚਕਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 98725-08226

ਰੌਚਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੇਧ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਿਠ ਕੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ 'ਮਹਿਫ਼ਿਲ-ਏ-ਅਦੀਬ' ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਅਦਬ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਦੇ ਚਿੰਤਕ ਲੇਖਕ ਸ. ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਾਲੀਆਂ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਿਖਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਮੰਝੇ ਹੋਏ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ, ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ 'ਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕਥਾਨਕਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚੋਂ ਲੇਖਕ ਦਾ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹਿਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੌਣ ਤੋਂ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨਿਆ ਹੈ, ਉਸ 'ਚੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਇਹ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਅਤੇ ਢਹਿੰਦੀਆਂ ਕਲਾਂ ਵਾਲੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਲਾਂਭੇ ਰੱਖ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗ ਨੂੰ ਉਸਾਰੂ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਤੋਰਨਾ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਹੌਲ 'ਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਖੜੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਕਾਹਲਪੁਣੇ, ਗੁੱਸੇ, ਫਜ਼ੂਲਖਰਚੀ, ਨਸ਼ੇ, ਹਿੰਸਾ, ਮਾਰ-ਧਾੜ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਤਰੇੜਾਂ ਦੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ '84 ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ, ਨਕਸਲਵਾਦੀ ਦੌਰ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਦੂਰਗ਼ਾਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। 'ਕੈਰੀਅਰ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਸਮਾਜ 'ਚ ਅਣਉੱਚਿਤ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦਪੋਸ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਫ਼ਜ਼ੂਲਖ਼ਰਚੀ' ਵੱਡੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਇੱਲਤਬਾਜ਼ੀ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮੌਂਟੀ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੋਠੀਆਂ, ਵਿਆਹਾਂ, ਗੱਡੀਆਂ ਉੱਤੇ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ ਕਰਕੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਖੱਟਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਮੋਟੇ ਅਨਾਜ' ਕਹਾਣੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਉਪਜ ਦੇ ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਦੇ ਮਸਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ । ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਤਿਲ-ਤਿਲ ਕਰ ਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵੰਡੇ ਹੋਏ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਪਾਠਕ ਇੰਝ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਪਾਤਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ
ਲੇਖਕ : ਤਰਸੇਮ ਚੰਦ ਕਲਿਹਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 295
ਸੰਪਰਕ : 94171-02207

ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਉਹ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੇਡਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਬਗ਼ੈਰ ਕਿਸੇ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਤੋਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਹੀ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਮਾਣਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰੱਦਦ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਸਗੋਂ ਸੀਮਤ ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਖੇਡ ਲਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮਾਨਸਿਕ ਖੁਸ਼ੀ ਲਈ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਵਰਜਿਸ਼ ਲਈ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ-ਕਿਸੇ ਖੇਡ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਸਥਾਨਕ ਨਿਯਮ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤਰਸੇਮ ਚੰਦ ਕਲਹਿਰੀ ਦੀ ਵੱਡਅਕਾਰੀ ਪੁਸਤਕ 'ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ' ਬਾਰੇ ਲਿਖੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੂਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਖੇਡ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਮਾਂ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੂਖ਼ਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬੱਚਾ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ 'ਖੇਡ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ' ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਤਹਿਤ 'ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ' ਸਿਰਲੇਖ ਤਹਿਤ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਲੋਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਬਿਓਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਥਾਨਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਜਾਂ ਸਾਧਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਧਾਗੇ, ਮਿੱਟੀ, ਸਰਕੜਾ, ਕਾਗਜ਼ ਆਦਿ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖਿਡੌਣੇ ਬਣਾ ਕੇ ਬਾਲਮਨ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਵੀ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ-ਖੇਡਾਂ ਨੂੰ ਖੇਡਣ ਦੇ ਢੰਗ ਜਾਂ ਵਿਧੀਆਂ ਵੀ ਦਰਸਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਢੰਗ ਲਕੀਰੀ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਖੋਜੀ ਬਿਰਤੀ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਲੋਕ ਖੇਡ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੇਡਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪਸੰਦ ਕਰਨਗੇ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਜੂਝਦੇ ਸੂਰਜ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਨਾਮ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 95
ਸੰਪਰਕ : 77870-59333

ਸ਼ਾਇਰ ਗੁਰਨਾਮ ਢਿੱਲੋਂ ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਜੂਝਦੇ ਸੂਰਜ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 'ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ : ਸਿਧਾਂਤਕ ਪਰਿਪੇਖ', ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਮੁਲਕ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਚੰਗੇਰੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਪੱਕਾ ਵਸਨੀਕ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਤਾ ਦੇ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਤੇ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਪਾਵਿਆਂ ਦੀਆਂ ਚੂਲਾਂ ਹਿਲਾਉਣ ਲਈ ਨਾਬਰੀ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਸੁਰ ਨਾਲ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਕਿਊਬਾ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਯੋਧੇ ਜੋ ਦਮੇ ਦਾ ਗੰਭੀਰ ਰੋਗੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀ ਰੁਝਾਨ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ ਪਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਵਿਭਿੰਨ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕਾਵਿ-ਦਸਤਪੰਜਾ ਤਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਜਿਸ ਜੁਰਅਤ ਨਾਲ ਉਹ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਦਰਯੋਧਨ ਦੇ ਗੁਰਜ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੁਹਾਡਾ ਗੁਰਜ ਕਿੱਥੇ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਚੱਕਰ ਮੋਮ ਦਾ ਕਿਉਂ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮਣੀਪੁਰ ਦੀਆਂ ਦ੍ਰੋਪਦੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਫ਼ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰਕੇ ਨਿਰਵਸਤਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਘੁਮਾਇਆ ਗਿਆ। ਸ਼ਾਇਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮ ਚਾਹ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਚਾਹ ਵੇਚਦਾ-ਵੇਚਦਾ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਵੇਚਣ ਦੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਤਾਂ ਪੈ ਹੀ ਗਿਆ ਹੈਂ ਤੇ ਜੁਮਲਿਆਂ ਦੀ ਘਾੜਤ ਦਾ ਕਾਰਖਾਨੇਦਾਰ ਬਣ ਕੇ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਦੀ ਰਟ ਤਾਂ ਲਗਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ਏਂ ਕਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਕਰ ਲਿਆ ਕਰ। ਸ਼ਾਇਰ ਹਾਕਮ 'ਤੇ ਲਾਹਣਤਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ 'ਕੰਵਲ' ਦਾ ਫੁੱਲ ਹੀ ਖਿੜਿਆ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਮਸਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀਆਂ ਵਿਚ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਧੱਕੇ ਨਾਲ 'ਜੈ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ' ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਗਾਉਣ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੂਰਮਗਤੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕਾਂ/ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਵੀ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਝਾਕ ਲਈ ਕੱਛੂਕੁੰਮੇ ਵਾਂਗ ਇਸ ਲਈ ਸਿਰ ਲਕੋਈ ਬੈਠੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਕਿਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹ ਹੀ ਨਾ ਸੂਤ ਲਏ। ਹਾਕਮ ਧਰਮ ਦਾ ਕਲੋਰੋਫਾਰਮ ਸੁੰਘਾ ਕੇ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਪਾਵਿਆਂ ਨੂੰ ਫੈਵੀਕੋਲ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਰੀਮੋਟ ਕੰਟਰੋਲ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਕਿਸਾਨ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰਾ ਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੇ ਘਸਿਆਰੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਤਾਂ ਗੁੰਦ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਬਰੂਹਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਕਿਸਾਨ ਅੱਜ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਜਿੱਤ ਦੇ ਪਰਚਮ ਲਹਿਰਾਉਂਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤਣਗੇ। ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ਕਵੀ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਏਸ ਕਰਕੇ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗੁੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

ਵੇਖਿਆ, ਜਾਣਿਆ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ
ਲੇਖਕ : ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 174
ਸੰਪਰਕ : 98726-02296

ਇਸ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਸਪੁੱਤਰ ਡਾ. ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਰੰਗ-ਅਧਿਆਏ ਨੂੰ ਅੱਗੋਂ ਚਾਰ ਸੈਮੀ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਜਿਵੇਂ (ੳ) ਮਨ ਦਾ ਜ਼ਰਖੇਜ ਹੋਣਾ, (ਅ) ਨਾਮ-ਕਰਨ, (ੲ) ਪਰਿਵਾਰਕ ਦੁਸ਼ਮਣੀ, (ਸ) ਮਰਦਾ-ਮਰਦਾ ਬਚਿਆ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ 47 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜਿਓਂ, ਵੇਖਿਆ ਜਾਣਿਆ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿੱਠ ਕੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕਿਤਾਬ 'ਚ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਬਾਰੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਖੇਡ ਸਹੇਲੀ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਸਫ਼ਰ, ਵਾਹੀ ਕਰਨੀ ਪਈ, ਕਲਮ ਦਾ ਸਫ਼ਰ, ਪਹਿਲਾਂ ਕਵਿਤਾ ਹੀ ਕਿਉਂ ਲਿਖੀ, ਢਾਡੀ ਬਣਨਾ, ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਚਮਤਕਾਰੀ ਤਬਦੀਲੀ, ਐਸੀ ਲੱਗੀ ਟਕੋਰ, ਦੋ ਪੱਥ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਕ ਬੀਬੀਆਂ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਗੀਤ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ, ਕੀਮਾ-ਮਲਕੀ ਮੁਹੰਮਦ ਸਦੀਕ ਤੇ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ, ਘਰ-ਬਾਰ ਛੱਡਣਾ ਤੇ ਬਰਕਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਿਆ, ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਡੋਲਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ, ਜ਼ਬਾਨ ਦੀ ਕੀਮਤ, ਪਾਰਟੀ ਤੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਸੰਬੰਧ, ਮੇਰਾ ਰੁੱਸੇ ਨਾ ਕਲਗੀਆਂ ਵਾਲਾ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਬਾਰੇ, ਮਰਨ-ਵਰਤ ਰੱਖਣਾ ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ, ਬਹੁਤੇ ਅਮੀਰ ਤੇ ਬਹੁਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਦਾ ਕੋਈ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਏ ਸੀਤਲਾ, ਪੁੱਤ ਜੰਮਣ ਤੇ ਕੰਧਾਂ ਕੰਬਣ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਥਾਂ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਜਵਾਬ-ਤਲਬੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਨ, ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਦਾ ਪਿਆਰ-ਸੰਬੰਧ, ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਆਖੇ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ, 49 ਸਿਆਣੇ 77 ਮੂਰਖ, ਮੈਨੂੰ ਸਤਿਜੁਗ ਆਉਂਦਾ ਦੀਹਦਾ ਵਿਚ ਜਹਾਨ ਦੇ, ਆਪੇ ਦੇਊ ਦਾਤਾ ਛੱਡ ਦੇ ਆਸ ਪੁਰਾਣੀ, ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦਾ ਢਾਡੀ ਹਾਂ, ਗਵੱਈਆ ਨਹੀਂ, ਸੀਤਲ ਹੁਰਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਲੋੜ ਕਿ ਲਗਨ, ਜੱਟੀਉਂ ਹੀਰ ਬਣਨਾ, ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਬੱਚੀਆਂ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਦਿਸਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਜਥੇਦਾਰ ਹੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਹੋਵੇ, ਰਾਗੀਆਂ-ਢਾਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ, ਤੂਤਾਂ ਵਾਲਾ ਖੂਹ ਬਨਾਮ ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ, ਤੈਨੂੰ ਸਮਝ ਈ ਨਹੀਂ ਭੋਰਾ, ਸੀਤਲ ਬਾਰੇ, ਨਾਵਲਕਾਰ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦੇ ਸਮਾਜ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਮੇਰੇ ਦੋਸਤੋ ਮੈਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਲਾਹੋ, ਸੀਤਲ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਹੰਡਾਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਮੈਨੂੰ ਦੋ ਰੋਟੀਆਂ 'ਤੇ ਦੇਗ ਧਰ ਕੇ ਲਿਆ ਦਿਓ। ਸੀਤਲ ਪੰਥ ਦਾ ਨਿਰਮੋਲ ਹੀਰਾ ਸੀ, ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਦਾ ਸੂਰਮਾ, ਸੀਤਲ ਵਲੋਂ ਵਰਿਆਮ ਸੰਧੂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਲਿਖੇ ਪੰਜ ਪੱਤਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ-ਵੇਰਵਾ ਤੇ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ ਦੋ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਦੋ ਇਕਾਂਗੀ ਨਾਟਕ, ਢਾਡੀ ਪ੍ਰਸੰਗ 78 ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਨੂੰ 18 ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ 18, ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ 7, ਬਾਈ ਦੇ ਲਗਭਗ ਨਾਵਲ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ 17 ਪੁਸਤਕਾਂ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੀਤਲ ਜਦ ਪੰਡਾਲ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਪੰਡਾਲ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਨਵੀਂ ਰੂਹ ਭਰ ਜਾਂਦੀ। ਲੋਕ ਛਾਤੀ ਵਿਚ ਡੂੰਘਾ ਸਾਹ ਭਰ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਵਾਰੀ ਨੂੰ ਉਡੀਕਦੇ, ਉਹ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਤੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਰੀ ਸੰਗਤ ਮੰਤਰ-ਮੁਗਧ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਵਾਹ-ਵਾਹ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਉੱਠਦੀਆਂ। ਲੋਕ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਮੁੜਦੇ ਤਾਂ ਕਈ ਕਈ ਦਿਨ ਸੀਤਲ ਦੇ ਸੁਣਾਏ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਤੇ ਕੀਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਨੇ ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੋਖਿਆ 'ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਸੋਭਾ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼' ਤਕ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਕਾਫੀ ਔਖੀ (ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਸ਼ਾ) ਹੈ, ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਲਿਖੇ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ 'ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੋਮੇ' ਨਾਂਅ ਦਾ ਗ੍ਰੰਥ ਪੰਜ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਸੀਤਲ ਨੇ ਲਿਖਿਆ। ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਕਿਵੇਂ ਗਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਸੁਣ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅੱਥਰੂ ਵਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੌਂਗਟੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ, ਇਤਿਹਾਸ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਮਿੱਥ ਦੀ ਪਦਵੀ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿਆਣਪ, ਸਾਦਗੀ, ਸਿਰੜ ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ। ਤਹਿਰੀਰ ਅਤੇ ਤਕਰੀਰ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਵਰੋਸਾਇਆ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨ ਅਤੇ ਕਲਮ ਦੋਵਾਂ ਉਪਰ ਹੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰਹੀ। ਜੇ ਕਿਧਰੇ ਉਹ 'ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਕਿਵੇਂ ਗਿਆ?' ਦੀ ਦੁਖਾਂਤਕ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਕੀਲੇ ਜਾਂਦੇ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੀਤਲ ਜੀ ਨਾਲ ਕੁਝ ਯਾਦਗਾਰੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਕਥਾ ਆਪ ਹੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਐਵੇਂ ਪੰਗਾ ਲੈ ਲਿਆ!
ਲੇਖਕ : ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98883-65000

'ਐਵੇਂ ਪੰਗਾ ਲੈ ਲਿਆ' ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ ਲਿਖਾਰੀ ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਕੁੱਲ 69 ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਅਭਿਆਸੀ ਦੌਰ ਵਿਚ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੰਗੇ ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਖਲੋਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਵੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਵਿਅੰਗ ਲੇਖਕਾਂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕਈ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੀ ਛੇੜ-ਛਾੜ, ਮੁਹੱਬਤੀ ਅੰਦਾਜ਼, ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਤੋਂ ਡਰਨ ਤੇ ਇਕ-ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਨਿੰਦਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭੱਟੀ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਲੱਭ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਚੋਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬੋਸੀਦਾ ਤੇ ਬਾਸੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਖੱਲ ਲਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੇ ਭੈੜਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਕੇ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਤਤਪਰ ਹੈ। ਹੋਠੀ ਮਾਨ-ਮਰਿਆਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਦਫ਼ਤਰੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਉਹਲੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੰਦਾ।
ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਰਸਦਾਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਹਾਸ-ਰਸ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਸ-ਰਸ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਲੇਖ ਰਸੀਲੇ ਤੇ ਚਟਕੀਲੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖ ਦੇ ਆਖਰੀ ਫ਼ਿਕਰੇ ਵਿਚ ਅਠੂੰਹੇਂ ਜਿਹਾ ਡੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 'ਜਾਨ ਦਾ ਵਰ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਪਤਨੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ : 'ਅੱਜ ਦੁਪਹਿਰੇ ਹਾਫ਼ ਡੇਅ ਕਰ ਆਇਓ, ਬੱਚੇ ਨਾਨਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ।' ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਗੁੱਝੇ ਵਾਕ ਕਾਫ਼ੀ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭੱਟੀ ਦੇ ਲੇਖ ਚਟਪਟੇ ਤਾਂ ਹਨ ਹੀ, ਪਰ ਵਿਅੰਗ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਦਾ ਖ਼ਰਚਿਆਂ ਮੁੱਲ ਮੋੜਦੀ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਕਿਵ ਸਚਿਆਰਾ ਹੋਈਐ?
ਮੂਲ ਲੇਖਕ :
ਸੰਤ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ : ਗਿਆਨੀ ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਵੰਗੜ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 95
ਸੰਪਰਕ : 81463-36696

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਈ ਭਾਂਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਮੋਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਨੇ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ :
ਕਿਵ ਸਚਿਆਰਾ ਹੋਈਐ ਕਿਵ ਕੂੜੈ ਤੁਟੇ ਪਾਲਿ॥
ਹੁਕਮਿ ਰਜਾਈ ਚਲਣਾ ਨਾਨਕ ਲਿਖਿਆ ਨਾਲਿ॥
ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਂਵਾਕਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਲੰਕਾ ਦੇ ਰਾਜੇ ਸ਼ਿਵਨਾਭ ਨੂੰ ਰਾਜ ਯੋਗ, ਹਠ ਯੋਗ, ਗਿਆਨ ਯੋਗ, ਭਗਤ ਯੋਗ, ਕਰਮ ਯੋਗ, ਧਿਆਨ ਯੋਗ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਖ਼ੀਰ ਪ੍ਰੇਮਾ ਭਗਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸੰਤ ਜੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੁਸਤਕ 'ਕਿਵ ਸਚਿਆਰਾ ਹੋਈਐ' ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਸੁਘੜ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੰਤਾਂ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਸਾਧੂ ਰਾਮ ਜੀ, ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਨਾਰਇਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮੋਨੀ, ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਦਾਸ ਜੀ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਸ਼ਾਹ ਮਸਤਾਨਾ ਜੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਬਲਦੇਵ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨ ਝਲਕੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੇਵਾ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਲਗਨ, ਨਿਰਮਾਣਤਾ ਅਤੇ ਦਾਨਵੀਰਤਾ ਵਰਗੇ ਸ਼ੁਭਗੁਣਾਂ 'ਤੇ ਚਾਨਣ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੀਮਤੀ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਖਿਡੌਣੇ ਖਾਕ ਦੇ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ
ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਐੱਸ ਐੱਸ ਕਾਹਲੋਂ (ਪ੍ਰਬੰਧਕ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 80549-39300

ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਇਹ ਅਟੱਲ ਨਿਯਮ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਨਾ ਇਕ ਦਿਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਵਾਂਗ ਬਣਦਾ ਅਤੇ ਟੁੱਟਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਸਤੂ ਦੀ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤੀ ਗਰੰਟੀ ਜਾਂ ਵਰੰਟੀ ਹੋ ਵੀ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਤਾਂ ਇਕ ਪਲ ਦਾ ਵੀ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ 'ਖਿਡੌਣੇ ਖਾਕ ਦੇ' ਵਿਚ ਇਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:
ਇਹ ਜੋ ਪ੍ਰਤੱਖ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਹੈ ਸੰਸਾਰ।
ਇਹ ਤਾਂ ਹੈ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ।
ਇਸ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦੁਖੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੂਜਾ ਉਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦੁਖੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਦੁਨਿਆਵੀ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ, ਤਾਂ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਕਦੇ ਵੀ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਨਾ ਜਾਂਦੇ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਭਟਕਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ:
ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਬੜਾ ਪਿਆਰਾ,
ਲੱਭਦਾ ਫਿਰਦਾ ਜਗਤ ਹੈ ਸਾਰਾ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਨੂੰ ਬੜੀ ਹੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਅਤੇ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦਿਨ ਮਨੁੱਖ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੀ ਦੌੜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ, ਉਸ ਦਿਨ ਉਹ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਅਮੀਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਸੁਹਿਰਦ ਪਾਠਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਅਸਲੀ ਹੀਰੇ-ਮੋਤੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਫ਼ਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣਗੇ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਸੰਪਰਕ : 98146-28027

ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਵਿਚ
ਕਿਰਸਾਣੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਿਰਸਾਣੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ' ਖੋਜਕਰਤਾ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਛੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਾਂ, ਜੁਗ ਬਦਲ ਗਿਆ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸ਼ੀਤਲ, ਆਥਣ-ਉੱਗਣ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਏਹੁ ਹਮਾਰਾ ਜੀਵਣਾ ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ, ਸਲਫਾਸ ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ, ਰੋਹੀ ਬੀਆਬਾਨ ਕਰਮਜੀਤ ਕੁੱਸਾ ਅਤੇ ਅੰਨਦਾਤਾ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪਰਖ-ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਸਰੋਕਾਰ ਜਿਹੜੇ ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰਖਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅਜੋਕੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਦ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਬੇਕਦਰੀ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ, ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ, ਔਖਿਆਈਆਂ, ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤਿੰਨ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਪਰਿਪੇਖ, ਚੋਣਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਭਾਈਚਾਰਕ, ਜੀਵਨ, ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਕਾਮਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ, ਜਗੀਰਦਾਰ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਕਿਸਾਨੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ, ਕਿਸਾਨੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦਾ ਸਥਾਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਲਏ ਕਰਜ਼ੇ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਨਿੱਠ ਕੇ ਪੁਣ-ਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਉੱਪਰ ਨਿਰਭਰ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਤਰਾਸਦੀ ਨੂੰ ਛੇ ਚਰਚਿਤ ਨਾਵਲਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਮਯਾਬ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਲੇਖਕ ਇਸ ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿਚ ਚਰਚਿਤ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵੀ ਦਸਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਮਿੱਥੇ ਹੋਏ ਟੀਚਿਆਂ ਤੋਂ ਅਜੇ ਕਿੰਨੀ ਦੂਰ ਹੈ ਇਹ ਹਕੀਕਤ ਵੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਗੁੱਝੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਕਾਰਾਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਭਾਸ਼ਾ, ਰੌਚਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੀ।

-ਡਾ.ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

 ਜੰਗਨਾਮਾ ਪੰਜਾਬ
ਕਵੀ : ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ
ਸੰਪਾਦਕ : ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਵੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 94636-84511

ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ (1934-2023) ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਭਿੰਨ ਸਾਹਿਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਨਿੱਠ ਕੇ ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਲੇਖਣ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ 1965 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬਾਦਸਤੂਰ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ (24), ਵਾਰਤਕ (23), ਆਲੋਚਨਾ (8), ਸੰਪਾਦਨਾ (7), ਕਾਵਿ ਅਨੁਵਾਦ (18), ਵਾਰਤਕ ਅਨੁਵਾਦ (11), ਉਰਦੂ (2), ਹਿੰਦੀ (1) ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (3) ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਉਮਰ (89 ਸਾਲ) ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਕ (97) ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਤੇ ਪੁਖ਼ਤਾ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦਾ ਕਾਵਿ ਤੇ ਵਾਰਤਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਬਹੁਤ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ। ਸਮੀਖਿਆ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1994 ਵਿਚ ਛਪੀ, ਜਿਸਦੇ 80 ਬੰਦ ਸਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਸਕਰਨ ਵਿਚ 256 ਬੰਦ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਵਿਚ (1998) ਵੀ ਛਪਵਾਇਆ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੂਲ ਰਚਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਤਕਾ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ, ਡਾ. ਚਮਨ ਲਾਲ, ਨ੍ਰਿਪਇੰਦਰ ਰਤਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ (ਸ਼ਫ਼ਕਤ ਤਨਵੀਰ ਮਿਰਜ਼ਾ, ਪ੍ਰੋ. ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਂਸ, ਸ਼ਬਦੀਸ਼, ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ) ਵਜੋਂ ਮੁੱਲਵਾਨ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਹਿਰਾਈ, ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਭਾਟੀਆ ਅਤੇ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ ਵਲੋਂ ਸੰਖਿਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ 'ਜੰਗਨਾਮਾ ਪੰਜਾਬ', 'ਜੰਗਨਾਮਾ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ' ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਲਿਖੀ ਲੰਬੀ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਬੈਂਤ ਛੰਦ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਇਸ ਜੰਗਨਾਮੇ ਦੀਆਂ ਹਰ ਬੰਦ ਵਿਚ ਚਾਰ-ਚਾਰ ਪੰਕਤੀਆਂ ਹਨ। ਬੰਦ ਦੀ ਆਖਰੀ ਪੰਕਤੀ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਲਿਖਣ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਦਾ ਹੀ ਨਾਂਅ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚਾ ਕਾਵਿ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਦਾ ਜੰਗਨਾਮਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਸਗੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕਲਾਮ ਨੂੰ ਵੀ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਆਖਰੀ ਬੰਦ ਦੇ ਇਕ ਵਾਕੰਸ਼ ਉੱਤੇ 'ਹੀਰ ਵਾਰਿਸ' ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ :
ਸਾਡਾ ਬੋਲਿਆ ਚਾਲਿਆ ਮਾਫ਼ ਕਰਨਾ,
ਸੱਚ ਸੁਣੀਂਦਾ ਤੇ ਸੱਚ ਹੀ ਬੋਲਦੇ ਹਾਂ। (ਪੰਨਾ 65)
ਸਾਡਾ ਬੋਲਿਆ ਚਾਲਿਆ ਮਾਫ਼ ਕਰਨਾ,
ਪੰਜ ਰੋਜ਼ ਤੇਰੇ ਘਰ ਰਹਿ ਚੱਲੇ ਵੇ। (ਹੀਰ ਵਾਰਿਸ)
ਭਾਵੇਂ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦੋ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਸੰਕਟ, ਚੁਰਾਸੀ ਦੇ ਹਾਲਾਤ, ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਸੰਵੇਦਨਾ, ਭਾਵੁਕਤਾ ਤੇ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਹਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ 'ਤੇ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਅੱਖਾਂ ਨਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-920015

ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਤਿੜਕਦਾ ਮੋਤੀ
ਲੇਖਿਕਾ : ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਖ਼ੁਸ਼ ਧਾਲੀਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 252
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

'ਇੱਕੀਵੀਂ ਸਦੀ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤਿੜਕਦਾ ਮੋਤੀ' ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਖ਼ੁਸ਼ ਧਾਲੀਵਾਲ ਵਲੋਂ ਰਚਿਤ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਵਲੋਂ ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ, ਲੇਖ ਅਤੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈਆਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 54 ਨਿਬੰਧ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਡਟਦੀਆਂ, ਲੜਦੀਆਂ ਤੇ ਜੂਝਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਹੀ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿੱਕੀਆਂ ਬਾਲੜੀਆਂ, ਕਿਸ਼ੋਰੀਆਂ, ਮੁਟਿਆਰਾਂ, ਵਿਆਹੀਆਂ ਵਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਥਾਂ-ਥਾਂ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪੈਰ-ਪੈਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਭੈੜਾ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਘਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ, ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫ਼ਿਰ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅੰਤ ਵਿਚ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਘਿਨਾਉਣੀ ਕਰਤੂਤ ਭੀੜ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਗਨ ਕਰ ਕੇ ਨਿਰਵਸਤਰ ਪਰੇਡ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਸਭ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਦਿਲ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕ ਔਰਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪੰਦਰ੍ਹਵੀਂ, ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ ਨੇ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ 'ਕੌਰ' ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਕੇ ਮਰਦ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵਲੋਂ ਦਰਸਾਏ ਮਾਰਗ ਉੱਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਦੀ ਬੜੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਭਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿਬੰਧਾਂ ਰਾਹੀਂ ਔਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਜ਼ਾਦ ਔਰਤ ਹੀ ਦੇਸ਼, ਸਮਾਜ, ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਧਾਲੀਵਾਲ ਵਲੋਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹਰੇਕ ਧੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ ਨੇ ਜਿਥੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦਿਨੋਂ-ਦਿਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਧ ਰਹੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਲੇਖਿਕਾ ਨੂੰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਦੇਣ ਲਈ ਦਿਲੋਂ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ 'ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ' ਆਖਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਇਹ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਾਜ ਲਈ ਇਕ ਜਾਗਰੂਕ ਲਹਿਰ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੇਗੀ। ਮੈਂ ਸਮਝਦਾਂ ਕਿ ਦਵਿੰਦਰ ਖ਼ੁਸ਼ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰੇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤ-ਮਰਦ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ, ਮੁਟਿਆਰਾਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਨਜ਼ਰੀਆ ਬਣ ਸਕੇ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਸੱਚ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ
ਲੇਖਕ : ਨਵਪ੍ਰੀਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਸ਼ਨਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 97790-29258

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ, ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਛੇ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਵਪੂਰਤ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਟੁੰਬਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਨੂਰ, ਅੱਜ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਚਾਨਣ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ 'ਭੂਮਿਕਾ' ਵਿਚ ਲਿਖੇ 'ਦੋ ਸ਼ਬਦ' ਲਿਖਦਿਆਂ ਸਟੇਟ ਅਵਾਰਡੀ ਰੂਪ ਲਾਲ ਰੂਪ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਦੁੱਖਾਂ, ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ, ਕਸ਼ਟਾਂ, ਥੁੜ੍ਹਾਂ, ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ, ਜਾਤਪਾਤ, ਊਚ-ਨੀਚ, ਗ਼ਰੀਬੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਆਦਿ ਦਾ ਹੱਲ ਬੇਗਮਪੁਰੇ ਦੇ ਸੁਪਨਸਾਜ਼ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਲੇਖਕ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ 'ਇਕ ਪ੍ਰਸੰਸਾਯੋਗ ਉਪਰਾਲਾ' ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਉੱਦਮ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਡਾ. ਜੀ.ਸੀ. ਕੌਲ ਨੇ ਕਵੀ ਦੀ ਹੌਸਲਾ ਅਫ਼ਜ਼ਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ. ਮਲਕੀਤ ਜੌੜਾ ਵਲੋਂ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਰਚੀ ਕਵਿਤਾ ਦੱਬੇ ਤੇ ਦਬਕੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪੀੜਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਮਸੀਹਾ ਬਣੇ ਰਹਿਬਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਕੀਦਤ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬੇਗਮਪੁਰਾ ਸੰਕਲਪ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਰਹੇ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਵਿਚ ਫਸੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕਵੀ ਦੀ ਪੁਕਾਰ ਹੈ-
ਤੈਨੂੰ ਫੁੱਲ ਤੇ ਧੂਫ਼ ਨੇ ਭੇਟ ਕਰਦੇ,
ਬੇਗਮਪੁਰਾ ਸੀ ਤੇਰਾ ਖੁਆਬ ਬਾਬਾ,
ਤੇਰੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਲੋਕ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ,
ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਲੱਖ ਸਵਾਲ ਬਾਬਾ।
ਕਵੀ 'ਨਾਮ ਤੇਰੋ ਆਰਤੀ' ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਆਰਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ-
ਤੁਸੀਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੋ ਯਾਦ ਕਰਦੇ
ਨਹੀਂ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਅਕਾਰ ਲੋਕੋ,
ਨਾ ਤੀਰਥ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਘਰ ਉਸ ਦਾ,
ਤੁਸੀਂ ਜਿਸਦੀ ਕਰਦੇ ਭਾਲ ਲੋਕੋ।
ਕਦੋਂ ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣਾ,
ਕਦ ਸਮਝੋਂਗੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚਾਲ ਲੋਕੋ।
'ਦੁਖਾਂਤ' ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਅਛੂਤਾਂ ਦੀ ਪੀੜਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕਵੀ ਦੇ ਬੋਲ ਹਨ-
ਸਾਨੂੰ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ,
ਤੇ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੋਂ ਖੜ੍ਹਦੇ ਰਹੇ।
ਸਾਨੂੰ ਕੱਖੋਂ ਹੌਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ,
ਸਾਡੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਰਹੇ।

ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ 'ਚ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰਾ ਸੀ,
ਭਾਵੇਂ ਲੱਖਾਂ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਦੇ ਰਹੇ।
ਲਹਿੰਦੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਘਰ ਸਾਡੇ,
ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਰਹੇ।
ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਇਸ ਕਵੀ ਦਾ ਇਹ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮਾਨਵੀ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਲਈ ਅਖੌਤੀ ਉੱਚ ਜਾਤੀਆਂ, ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਇਕ ਧੁਰ ਹਿਰਦੇ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲੀ ਹੂਕ ਹੈ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਕਵੀ ਤੋਂ ਨਵੀਆਂ ਤੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਓਤ-ਪੋਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਲਗਾਤਾਰ ਪਾਠਕ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਭਗਤੀ ਮੇਂ ਸ਼ਕਤੀ
ਲੇਖਕ : ਕਵੀਰਾਜ ਜੋਰਾ ਸਿੰਘ 'ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ' (ਬਾਸੀਅਰਕ)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੇ.ਪੀ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 73474-15933

ਵਿਚਾਰ-ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ ਲੋਪੋਂ ਪੀਰਾਂ ਪਰੀ ਦੇ ਪੂਰਨ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਪਰਮਾਰਥ ਦੇ ਪਾਂਧੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਹਿਤ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੋਪੋਂ ਨਗਰੀ ਨੂੰ ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੀ ਚਰਨਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵਰੋਸਾਈ ਪਾਵਨ ਨਗਰੀ ਲੋਪੋਂ, ਨਾਮ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਸੰਤ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਜੋਰਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਾਵਨ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਸੰਤ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਂ ਸਮੇਤ 16 ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਤਾਂ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਅਤੇ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਇਹ ਖ਼ੂਬੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਜ ਅਧਿਆਏ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਏ ਬੰਦਨਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਨਾਲ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
'ਦਰਬਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹੈ ਨਮਸਕਾਰ ਮੇਰੀ,
ਕਾਰਜ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਸਭ ਸੁਆਰਦੀ ਹੈ।' (ਪੰਨਾ 16)
ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਨਾਮ ਬਾਣੀ ਦੇ ਰਸੀਏ, ਬਾਬਾ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕੌਤਕਾਂ ਦਾ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਵਿਕ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੂਪਾਂ, ਕਲੀ, ਛੰਦ, ਦੋਤਰਾ, ਬੈਂਤ, ਵਾਰ, ਛੰਦ ਤਰਜ਼ੀ, ਕੱਵਾਲੀ, ਤੀਨ ਤਾਲਿਕਾ ਛੰਦ, ਡੋਲੀ ਛੰਦ, ਡੂਢਾ ਛੰਦ, ਲੋਕ ਛੰਦ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਗਲਾ ਅਧਿਆਏ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਦੇ ਸਫ਼ਾ 60 'ਤੇ ਸੰਤ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਰਚਿਤ ਇਹ ਸ਼ੇਅਰ ਗ਼ੌਰ-ਤਲਬ ਹੈ:
'...ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਸਿੰਘਾ,
ਪਹਿਲਾਂ ਮਰਕੇ, ਫੇਰ ਦੀਦਾਰ ਹੁੰਦੇ।'
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਬੰਦੀ ਵਜੋਂ ਰੱਖਣਾ, ਫੇਰ ਜਹਾਂਗੀਰ ਵਲੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗ ਕੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨਾ, ਬੰਦੀਛੋੜ ਦਾਤੇ ਵਲੋਂ 52 ਕੈਦੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਬੰਦ-ਖ਼ਲਾਸੀ ਨੂੰ ਢਾਡੀ ਵਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਗਲਾ ਅਧਿਆਏ ਗੁਰੂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਰਹੇ ਪੈਂਦੇ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਗੱਦਾਰੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਹੱਥੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ/ਵਿਚ ਚਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਹਨ।
ਅੰਤਿਮ ਅਧਿਆਏ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਾ-ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਬੜੇ ਭਾਵ-ਪੂਰਤ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਟੁਕੜੇ, ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗਾ ਹੈ।
ਦੋਹਿਰਾ :
'ਮਹਿਮਾਂ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੀ ਲਿਖ ਨਾ ਸਕਦਾ ਕੋਈ।
ਪੂਰਨ ਗੁਰੂ ਕਵਿਰਾਜ ਦੇ, ਆਪ ਲਿਖਾਰੀ ਹੋਏ'
(ਪੰਨਾ 118)
ਸ਼ੇਅਰ : ਮੰਦਬੁੱਧੀ ਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਦਾ, ਛਿੱਤਰ ਵਿਚ ਜਹਾਨ ਦੇ ਖ਼ਾਮਦਾ ਹੈ,
ਜਿਹਨੂੰ ਗੁਰੂ ਧਰਕਾਰਦਾ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘਾ,
ਸਿੱਧਾ ਵਿਚ ਨਰਕਾਂ ਦੇ ਜਾਮਦਾ ਹੈ।'
ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬਹੁਤ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ,
ਰੌਚਿਕ ਅਤੇ ਨਰੋਈ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਜੰਗ, ਜਸ਼ਨ ਤੇ ਜੁਗਨੂੰ
ਕਵੀ : ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 119
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

'ਜੰਗ ਜਸ਼ਨ ਤੇ ਜੁਗਨੂੰ' ਕਵੀ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ ਦੀ ਇਹ ਚੌਥੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਨਵਦੀਪ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸਮਕਾਲੀ ਜੀਵਨ ਚਾਹੇ ਉਹ ਭਾਰਤ-ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਸੰਗ ਬਾਰੇ ਹੈ ਤੇ ਚਾਹੇ ਉਹ ਅਮਰੀਕੀ, ਉਸ ਦੀ ਤੀਖਣ ਤੇ ਤੇਜਸਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਪੜਚੋਲਵਾਂ ਸਰੋਕਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 47 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕਵੀ ਦੀ ਆਤਮਕ ਪੜਚੋਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਤੇ ਕੁਝ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਚੇਤ ਵਿਚ ਵਸਿਆ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਰਚਨਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਰਹੀ ਜਵਾਨੀ ਦਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਡਾਲਰ ਮਾਇਆ ਰਚਨਾ ਪਰਵਾਸ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਨੋਵੇਦਨਾ ਹੈ। 'ਆਨੰਦ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਵੀ ਦੇ ਪਰਵਾਸ ਹੰਢਾਉਣ ਦੇ ਦਰਦ ਦਾ ਸਹਿਜ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਪਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਦੇ ਚੱਕਰਵਿਊ ਵਿਚ ਫਸੇ ਕਾਮੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਕਾਲੀ ਰਾਜਸੀ ਚੇਤਨਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ-ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਕਟਾਖਸ਼ ਭਰਪੂਰ ਰਚਨਾ ਕਰਦਾ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਚਿਤਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦਾ ਦਿਲੋਂ ਸਮਰਥਕ ਹੈ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ ਦੀ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਭਰਪੂਰ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਤੇ ਹਥਿਆਰ, ਤਸਵੀਰ, ਗੁਲਾਲ, ਬਾਤ ਤੇ ਦਿਓ, ਜੰਗ ਜਸ਼ਨ ਤੇ ਜੁਗਨੂੰ, ਗੰਡੋਆ, ਪਤੰਗ, ਸ਼ਬਦ, ਸਟੋਰ ਮਾਲਕ ਬਹੁਤ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ ਦੇ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਚੇਤਨ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਹਨ, ਜੋ ਕਦੇ ਗਲੋਬਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਕਦੇ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਤੇ ਕਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੱਬੇ ਕੁਚਲੇ ਗ਼ਰੀਬ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਵਿਸ਼ਵ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਤੇ ਕਵੀ ਦੀ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹਨ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ

ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਬੋਲ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ : 090070-32101

ਸ਼ਾਇਰ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਬੋਲ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ-ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣਾ ਗਰਾਂ ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ (ਮੋਗਾ) ਛੱਡ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਖੇ ਬੜੀ ਹੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਸਵ: ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਕਲਕੱਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਬੋਲ' ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਫੁੱਲ ਹੋਣਗੇ, ਉਥੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਦਾ ਬਸੇਰਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਫੁੱਲ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਇਕ 'ਫੁੱਲ' ਵਰਗੀ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਕੰਡੇ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਲਈ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਰੱਬ ਨੂੰ ਵੀ ਮੇਹਣੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤੂੰ ਜ਼ਰੇ-ਜ਼ਰੇ ਵਿਚ ਵੱਸਦਾ ਹੈਂ ਤਾਂ ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਨਫ਼ਰਤ ਤੇ ਗੰਧਲੀ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਵਾਸਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈਂ? ਉਂਝ ਉਹ ਪਰਵਦਗਾਰ ਅਗਮ ਅਗੋਚਰ ਵਿਚ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅੱਜ ਦੀ ਧੀ-ਧਿਆਣੀ ਨੂੰ ਪਾਲਤੂ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਜੋ ਪਲੇਗ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਘਾਤਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਦੀ ਰਾਮ ਕਾਰ ਉਲੰਘਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਂਝਿਆਂ ਅਤੇ ਹੀਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਵਿਅੰਗ ਦੇ ਨਸ਼ਤਰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਦੀ ਧੁਨੀ ਨਾਲ ਅੱਜ ਦੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਰਸ ਵਿਚ ਗੁੰਨ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਆਟਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਔਰਤ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸੁਹੱਪਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਦੀ ਕਵਾਇਦ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ 550ਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਉਤਸਵ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਭੇਖੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚੌਰਾਹੇ ਵਿਚ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਪਾਟ ਲਹਿਜ਼ੇ 'ਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਣੇ ਵਿਚੋਂ ਬਾਣੀ ਗ਼ਾਇਬ ਹੈ ਤੇ ਰੂਹ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੇਸੀਆਂ ਵਰਗੀ ਅਉਧ ਹੰਢਾਅ ਰਹੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮ 'ਤੇ ਲਾਹਣਤਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੌਕੀਦਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਦਿਆਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਈ ਤੇਰੇ 'ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ' ਕਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਕਰ ਲਿਆ ਕਰ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

ਦੁਨੀਆ ਪਰ੍ਹੇ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ
ਲੇਖਕ : ਇਕਬਾਲ ਮੁਹੰਮਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94786-55572

ਸੰਨ 2024 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ 55 ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਰੌਚਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਵਰਗਾਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਬਾਰੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰ ਹਰਨੇਕ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਚਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਪੱਖ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਚੰਨ, ਤਾਰਿਆਂ, ਪਹਾੜਾਂ, ਆਸਮਾਨ ਅਤੇ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿੳੁਂਕਿ ਇਹ ਲੇਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਖੋਜੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਇਕਬਾਲ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਲੇਖਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਮਾਨਵ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਲਈ ਅਹਿਮ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦੋਵਾਂ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ 'ਚ ਰੱਖਦਿਆਂ ਸਰਲ ਅਤੇ ਰੌਚਿਕ ਸ਼ਬਦਾਬਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਹੱਸਾਂ ਉਤੋਂ ਪਰਦਾ ਹਟਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਬੱਚੇ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਲੇਖ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਖਿਡੌਣਾ, ਆਈਸਕ੍ਰੀਮ ਦਾ ਜਨਮ, ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਚੰਦਰਮਾ ਬਾਰੇ ਰਹੱਸਮਈ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਪੈਨਸਿਲ ਦੀ ਰੌਚਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਉਬਾਲੀ ਕਿਉਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿਗਿਆਸਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੇ ਤੱਥ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ 'ਚ ਹੋਰ ਕੁਝ ਵੀ ਜਾਣਨ ਦੀ ਚਿਣਗ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਦਾ ਜਿਗਿਆਸੂ, ਖੋਜੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕਤਾ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁੱਜੇ 'ਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਚ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98736-27136

ਦਿਨ ਢਲੇ
ਸ਼ਾਇਰ : ਕੇਸਰ ਕਰਮਜੀਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਤੀਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 70097-67394

ਹਥਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪੁਸਤਕ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵੱਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਕੇਸਰ ਕਰਮਜੀਤ ਦੀਆਂ ਸਿਰਜੀਆਂ 61 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਹਨ। ਕੇਸਰ ਕਰਮਜੀਤ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਨਾਂਅ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਸੁਚਾਰੂ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਬਣ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਨੋਟ ਤੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀਕਸ਼ਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਕਰੜੀ ਘਾਲਣਾ ਨਾਲ ਕੇਸਰ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਛੰਦਾਂ ਬਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਬੀਨਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੇਸਰ ਉਮਰ ਦਰਾਜ ਭਾਵ ਉਮਰ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਪਕਿਆਈ ਅਤੇ ਲੈਅਯੁਕਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਖਿਆਲ ਬਹਿਰਾਂ/ਛੰਦਾਂ ਵਿਚ ਢਲਦਿਆਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀਏ ਅਤੇ ਰਕੀਫ਼ ਕਿੱਸੇ ਮੰਝੇ ਹੋਏ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਜਸਵੀਰ ਰਾਣਾ ਜਿਹੇ ਜਹੀਨ ਲੇਖਕ ਦਾ ਉਹ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹੈ ਤੇ ਜਸਵੀਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਪਾਠ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਇਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਔਰੇ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਮੰਡਲ ਸਿਰਜਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਇਕ ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕ ਤਬਕ ਦਰਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਸ਼ਿਅਰ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਨੁਭਵ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। ਸੁਪਨਿਆਂ ਤੇ ਯਥਾਰਥ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਜਿਸ ਟਕਰਾਵੀਂ ਅੰਤਰ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਢਾਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਰਚਨਾਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਪ੍ਰਪੱਕਤਾ ਦੇ ਲਖਾਇਕ ਹਨ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਕ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ :
-ਕੋਈ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮਨ ਦਾ ਜੰਗਲ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ,
ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਕਿਰਦਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ।
-ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਸ਼ਹਾਦਤ ਘਾਲਣਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਦਿਨ ਹੀ,
ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਆਖ਼ਰ ਤਿਮਰ ਲਾਚਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ।
-ਇਸ ਘਰੇ ਮਹਿਮਾਨ ਹੋਏ ਇਕ ਜ਼ਮਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ,
ਪਹਿਨਣੇ ਵਾਲਾ ਉਹੀ ਵਸਤਰ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋ ਗਿਆ।
ਕੇਸਰ ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਛੰਦਾਂ / ਬਹਿਰਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਵਿਖਾਵਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਉਹ ਛੋਟੇ ਰਮਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰਮਲ ਮਹਿਜੂਫ਼ ਵੀ ਬੜੀ ਖ਼ੂਬੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਵੇਖੋ ਜੋ ਕਿ ਰਮਲ ਤਿੰਨ ਰੁਕਨ ਵਿਚ ਹੈ :
-ਬੇਬਸੀ ਦੇ ਦੌਰ ਇਉਂ ਚੱਲਦੇ ਰਹੇ,
ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹੇ ਮਰਦੇ ਰਹੇ।
ਪਰ ਇਹ ਹੇਠਲਾ ਸ਼ਿਅਰ ਵੱਡੇ ਬਹਿਰ ਰਮਲ ਵਿਚ ਹੈ:
ਰੰਗਲੀ ਨਗਰੀ 'ਚ ਆਏ ਰੰਗਲੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨੇ,
ਰੰਗਲੇ ਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ।
ਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਛੋਟੇ ਬਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਵੱਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਦਿਲ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਮਨ-ਮਸਤਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ :
-ਪੀੜ ਮੈਂ ਏਦਾਂ ਸਹਾਰਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ।
ਤਾਰੇ ਗਿਣ ਗਿਣ ਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ।
-ਹਮਵਤਨ ਨੂੰ ਤੂੰ ਪਰਾਇਆ ਆਖਦੈਂ,
ਗ਼ੈਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾ ਜਾ ਕੇ ਮੰਗੀ ਦੋਸਤੀ।
ਕਰਮਜੀਤ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀਏ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਰਗੇ ਤਾਜ਼ਾ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਜਿਥੇ ਵੀ ਰਕੀਫ਼ ਲਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀਏ ਦੀ ਨਾਲ ਦਰੁਸਤ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਨਿਭਦਾ ਹੈ, ਹੇਠਲੇ ਸ਼ਿਅਰ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀਆ ਤਿਲਮਿਲਾਉਂਦਿਆਂ, ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਿਆਂ, ਤਿਹਾਰਦਿਆਂ ਆਦਿ ਹਨ ਅਤੇ ਰਕੀਫ਼ 'ਬਾਦ ਵਿਚ' ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਖ਼ੂਬ ਨਿਭੀ ਹੈ :
ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਾਜੀ ਮੁਲਾਣੇ ਵੀ ਸਮਝ ਇਹ ਨਾ ਸਕੇ,
ਸੀਸ ਕਿਉਂ ਮਨਸੂਰ ਦਾ ਸੀ ਖਿਲਖਿਲਾਇਆ ਬਾਦ ਵਿਚ।
ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸਿਡਨੀ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਕੇਸਰ ਕਰਮਜੀਤ ਜਿਹੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਮੇਰਾ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਦਾ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਅਤੇ ਆਦਰਯੋਗ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕੋਈ ਸੌ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।
'ਮੇਰਾ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਅਸਲੋਂ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਲ 28 ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ 'ਚ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤਕ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਆਯਾਮ ਦੱਸੇ ਹਨ। ਆਪਣੀਆਂ ਛਪੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਲਿਖਣ ਲਈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਪਾਦਕ ਹੁਰਾਂ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਹੰਢੇ ਹੋਏ ਲੇਖਕ ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਮਾਵੀ, ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਣਵੈਤ, ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਢੋਲ, ਖ਼ੁਦ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ, ਪ੍ਰਿੰ. ਨਸੀਬ ਸਿੰਘ ਸੇਵਕ, ਡਾ. ਪੰਨਾ ਲਾਲ ਮੁਸਤਫ਼ਾਵਾਦੀ ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਥਾਂ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਰੁਪਿੰਦਰ ਮਾਨ ਮੁਕਤਸਰੀ ਜਿਹੇ ਅਸਲੋਂ ਹੀ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਆਦਤ ਬਾਲ ਸਭਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬੋਲ-ਬੋਲ ਕੇ ਹੀ ਪੈ ਗਈ ਸੀ। ਕੁਝ ਯੋਗ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਜਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਮਿਲੇ ਰਹਿਬਰਾਂ ਕਾਰਨ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਆ ਗਏ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕਈ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਕਈਆਂ 'ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਵੀ ਲਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਛਪਾਈ ਨੇ ਹੀ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇ ਕੇ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖਣ ਲਈ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਹਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਨੂੰ ਢਾਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਲੇਖਕ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਨਵੇਂ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹੇਗੀ ਤੇ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਲੇਖਕ ਸਿੱਧ ਹੋਣਗੇ। ਇਹੋ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਦਿੱਖ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਸਿਆਣੀ ਕੀੜੀ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 80 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 24
ਸੰਪਰਕ : 98152-43917

ਬਾਲ-ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਿਤਕਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰਥਿਕ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸਿਆਣੀ ਕੀੜੀ' ਉਲੇਖਯੋਗ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਮਿਲਿਤ 25 ਨਰਸਰੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਆਮ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। 'ਰੁੱਖ', 'ਫੁੱਲ', 'ਪਾਣੀ', 'ਬੱਦਲ', 'ਜਾਮਣਾਂ', 'ਕੇਲੇ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਤਿੱਤਵ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੰਨਾ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਪੈਨ', 'ਮੇਰਾ ਬਸਤਾ', 'ਬੈਂਚ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਦਿਅਕ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ 'ਤੋਤਾ', 'ਕੁੱਤਾ', 'ਸੱਪ ਤੇ ਨਿਉਲਾ', 'ਸਿਆਣੀ ਕੀੜੀ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਅਨੋਖੇ ਸੰਸਾਰ ਬਾਰੇ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਸਪਰ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਰੰਗ-ਰੂਪ ਆਦਿ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਫੁਟਕਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ 'ਜੂਨ ਮਹੀਨਾ', 'ਸਪੇਰਾ', 'ਮੇਰਾ ਸਾਈਕਲ', 'ਜਿੰਦਾ', 'ਘੜੀ', 'ਕੁਲਫ਼ੀ', 'ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ' ਅਤੇ 'ਸਿਆਣੀ ਬੱਕਰੀ' ਆਦਿ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸਵੱਛ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਚੇਤਨਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ' ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
ਸੁਣਨ ਸ਼ਕਤੀ ਇਹ ਘਟਾਵੇ
ਸੁਣ ਕੇ ਸ਼ੋਰ ਸਿਰ ਚਕਰਾਵੇ
ਟਰੱਕਾਂ ਦੇ ਜਦ ਹਾਰਨ ਵੱਜਦੇ
ਇੰਜ ਲਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਬੱਦਲ ਗੱਜਦੇ।
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਘਟਾਉ।
ਆਲਾ ਦੁਆਲਾ ਸਾਫ਼ ਬਣਾਉ। (ਪੰਨਾ 24)
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੱਛਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰਲ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪਮਈ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਦਿਆਰਥੀ-ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਅਣਛੋਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੋਹੇਗਾ, ਜੋ ਮਾਨਵਤਾ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਢੁੱਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ-ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਨਮੋਲਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਦਿੱਖ ਚੰਗੀ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਕੇਵਲ 24 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 80 ਰੁਪਏ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਬਾਲ-ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਵਿੱਤੋਂ ਬਾਹਰੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਹਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 01679-233244

ਅੱਜ ਦਾ ਯੁੱਗ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਅਤੇ ਪੈਸਾਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵਾਲਾ ਯੁੱਗ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਦੌੜ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਹ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂਹ-ਵਾਦੀ ਅਤੇ ਹਾਂ-ਵਾਦੀ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਾਰਜ ਸਾਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਵੀ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਰੁਤਬਾ ਵੀ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ' ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਹਿੱਲ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਅਨੂ ਸ਼ਰਮਾ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਕਰਨ ਦੇ 17 ਚਮਤਕਾਰੀ ਨੁਕਤਿਆਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਿੱਥੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਤਿਆਂ ਵਿਚ 'ਮਾਸਟਰ ਮਾਈਂਡ, ਇਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼, ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਬੱਚਤ ਦੀ ਆਦਤ, ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਅਤੇ ਅਗਵਾਈ ਕਲਪਨਾ ਸ਼ਕਤੀ, ਉਤਸ਼ਾਹ, ਆਤਮ ਨਿਯੰਤਰਨ, ਤਨਖਾਹ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ, ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤਿੱਤਵ, ਸਟੀਕ ਸੋਚ, ਇਕਾਗਰਤਾ, ਸਹਿਯੋਗ, ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਲਾਭ, ਸ਼ਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਸੁਨਹਿਰੀ ਨਿਯਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ, ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਆਦਤ, ਆਦਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਹੀ ਨੁਕਤੇ ਕਿਸੇ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਸਪਾਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਗੋਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਸਿਧਾਂਤ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਪੈਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਮੂਲ ਪਾਠ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ 30 ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਵੱਲ ਵੀ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਅਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੈਸਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ 40 ਹੋਰ ਸੁਝਾਅ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਪਾਅ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਵੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਸਾਰੀ ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਹਾਂ-ਵਾਦੀ ਰੁਚੀਆਂ ਭਰਨ ਅਤੇ ਭਰਪੂਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਲਈ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਜੋ ਬ੍ਰਹਮੰਡੇ ਸੋਈ ਪਿੰਡੇ
ਲੇਖਕ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਛਿੰਦਾ ਦੇਹੜਕੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 151
ਸੰਪਰਕ : 98721-93320

13 ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਜੋ ਬ੍ਰਹਮੰਡੇ ਸੋਈ ਪਿੰਡੇ' ਦਾ ਰਚੇਤਾ ਦੇਹੜਕਿਆਂ ਵਾਲਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਛਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ 'ਹਵਾਲਾਤ' ਨਾਵਲ ਲਿਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਮਿਆਂ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਥਾਂ ਬਣਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਵਸਤੂ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸੂਖ਼ਮ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਚਿਤਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸੱਚੀਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਕੀਤਿਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਪਾਤਰ ਸਿਰਜ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾ ਕੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਜੱਟ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨ ਇਕ ਪਾਤਰ ਵਜੋਂ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਰਹੇ ਜੱਟ ਕਿਸਾਨ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਯਾਦ ਕਰਵਾ ਕੇ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਜੋ ਬ੍ਰਹਮੰਡੇ ਸੋਈ ਪਿੰਡੇ' ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਪਾਤਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾ ਕੇ ਸਰੀਰਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਭਾਂਬੜ' ਅਤੇ 'ਸਬੱਬੀਂ ਮੇਲਾ' ਅਸਲ ਵਿਚ ਯਾਦਾਂ ਰੂਪੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। 'ਇਕ ਕੁੜੀ ਇਕੱਲੀ', 'ਸਾਲਕੁ ਮਿਤੁ ਨ ਰਹਿਓ ਕੋਈ' ਅਤੇ 'ਬਾਬੁਲ ਦਾ ਵਿਹੜਾ' ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਘਾਣ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮਤਰੇਈ ਧੀ ਦੇ ਜਿਨਸੀ-ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਬਿਰਧ ਸਹੁਰੇ ਦਾ ਕਤਲ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਕੇ ਬਾਪ ਦੇ ਪਿਆਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। 'ਦੀਵਾਲੀ' ਅਤੇ 'ਲਿਓੜ' ਗ਼ਰੀਬੀ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਆਸ ਨੂੰ ਤਰਸ ਰਹੇ ਦਿਹਾੜੀਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਸਤਾਏ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਦੇਖ਼ਭਾਲ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। 'ਬਦ-ਦੁਆ' ਤੇ 'ਭਾਂਬੜ' ਹੰਕਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸਮਾਂ ਬਦਲਣ 'ਤੇ ਰੱਬ ਦੀ ਮਾਰ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਫ਼ਲ ਭੋਗਦੇ ਹਨ। 'ਡਰ' ਕਹਾਣੀ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੇ ਡਰ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਿਕ, ਬਿਆਨੀਆ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਵਰਨਣਾਤਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਸਾਰਨ ਲਈ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਖੇਪਤਾ, ਸਵੈ-ਵਾਰਤਾ, ਦ੍ਰਿਸ਼ ਜਾਂ ਵਰਨਣਾਤਮਿਕਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਲਮ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਇਨਕਲਾਬ
ਲੇਖਕ : ਲੂ-ਸ਼ੁਨ
ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਰਾਮਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 95016-60416

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਇਨਕਲਾਬ' ਚੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਲੂ-ਸ਼ੁਨ ਦਾ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨਕਲਾਬ ਹੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਯੁੱਗ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਸਾਧਾਰਨ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। 'ਇਨਕਲਾਬ ਵਾਸਤੇ ਉਲਟ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਆਕੁਲਤਾ' ਲੇਖ 'ਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਾਗਜ਼ੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜੋ ਕਿ ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚਾੜ੍ਹੇ ਮਖੌਟਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਵਕਤ ਲਾਹ ਸੁੱਟਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਇਨਕਲਾਬ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਇਨਕਲਾਬ' ਲੇਖ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਅਰੇ, ਸੂਚਨਾਵਾਂ, ਤਾਰਾਂ, ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਇਨਕਲਾਬ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 'ਮੈਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖਣ ਲੱਗਾ' ਲੇਖ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। 'ਵਾਮਪੰਥੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ' ਲੇਖ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਈਏ ਤਾਂ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਪੰਜੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਸਾਡੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅੰਦੋਲਨ 'ਚ ਸਹਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕੇਗਾ, ਪਰੰਤੂ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਲਚਕੀਲਾ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ 'ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਪਸੀਨਾ' , 'ਵਿਅੰਗ ਕੀ ਹੈ?', 'ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਆਲੋਚਕ', 'ਪੜ੍ਹਣ ਪਿੱਛੋਂ ਟਿੱਪਣੀਂ ', 'ਅੰਧੇਰੇ ਭਰੇ ਚੀਨ ਵਿਚ ਕਲਾ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਸਥਿਤੀ', 'ਨਵ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ', 'ਗਾਲਾਂ ਅਤੇ ਧਮਕੀਆਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਹਨ', 'ਲਿਖਤ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾ ਚੋਣ ਬਾਰੇ' ਆਦਿ ਲੇਖ ਵੀ ਭਾਵਪੂਰਤ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਲੇਖ ਸੰਖੇਪ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਮਹਿੰਦਰ ਰਾਮਪੁਰੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸਾਹਿਤ 'ਤੇ ਇਨਕਲਾਬ' ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਵਿਚਿੱਤਰ ਜੀਵ ਜਗਤ
(ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਗੱਲਾਂ)
ਲੇਖਕ : ਇਕਬਾਲ ਮੁਹੰਮਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 103
ਸੰਪਰਕ : 94786-55572

ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੀਵਾਂ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉੱਡਣ ਵਾਲੇ, ਰੀਂਗਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਕੋਈ 70 ਦੇ ਕਰੀਬ ਜੀਵਾਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚੋਂ ਅਨਮੁੱਲੀ ਦਿਲਚਸਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਤੋਂ ਵੀ 32 ਗੁਣਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ ਕਾਕਰੋਚ ਦਾ ਸਰੀਰ, ਸਿਓਂਕ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਕੀੜੀਆਂ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਸੰਸਾਰ, ਲੱਤਾਂ ਤੋਂ ਖੂਨ ਦੀ ਪਿਚਕਾਰੀ ਛੱਡਦਾ ਲੇਡੀ ਬਰਡ (ਫੇਲ੍ਹ-ਪਾਸ), ਭੌਂਕਣ ਵਾਲੀ ਗਲਹਿਰੀ, ਜੀਵਾਂ 'ਚ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ 'ਸਿਕਸਥ ਸੈਂਸ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਮਮਤਾ, ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਚਿੜੀ 'ਹਮਿੰਗ ਬਰਡ', ਦੂਜੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ 'ਚ ਮਾਹਿਰ ਹਿਲ ਮੈਨਾ, ਰੰਗੀਨ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀ ਚਿੜੀ 'ਮਿੱਟਾ', ਹਰ ਸਾਲ 20000 ਮੀਲ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕਰਦੀ 'ਟਰਨ ਚਿੜੀ', ਚੀਕਣ-ਚਿੱਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਬੱਤਖ਼, ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਪੰਛੀ : 'ਸਮਾਰਟ ਪੈਂਗੁਇਨ', ਤਿਤਲੀਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ, ਮੱਖੀਆਂ ਅਤੇ ਮਧੂਮੱਖੀਆਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਾਰਸ, ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਗਿਰਗਿਟ, ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਵਾਲੇ ਵਿਚਿੱਤਰ ਜੀਵ, ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਵਾਲਾ ਡੱਡੂ, ਪੰਛੀ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਹੈ?, ਆਓ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣੀਏ, ਚਿੜੀਆਘਰਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਨਾ ਉੱਡਣਯੋਗ ਪੰਛੀ, ਸੱਪ ਕਿਉਂ ਉਤਾਰਦੇ ਹਨ ਕੁੰਜ?, ਜੀਭ ਨਾਲ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਏਡਰਸ ਸੱਪ, ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜੀਵ 'ਵੇਲ ਮੱਛੀ, ਖੂਨ ਚੂਸਣ ਵਾਲਾ ਪਰਜੀਵ 'ਪਿੱਸੂ', ਸੁਰਖ਼ਾਬ ਪੰਛੀ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੰਛੀ ਮੋਰ, ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਪੰਛੀ ਚਕੋਰ, ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੂਰਖ ਜਾਨਵਰ ਉਪੋਸਮ, ਪੰਛੀ ਨੀਂਦ ਸਮੇਂ ਹੇਠਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਡਿਗਦੇ?, ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ, ਘੋੜਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਜੁਗਾਲ਼ੀ?, ਠੰਢੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਮਾਲਕ : ਕੱਛੂਕੁੰਮਾ, ਤਾਰੇ ਵਰਗੇ ਨੱਕ ਵਾਲੀ ਛਛੂੰਦਰ, ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਦੌੜਨ ਵਾਲੀ ਕਿਰਲੀ, ਬੰਨ੍ਹ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਊਦਬਿਲਾਵ, ਕਿਸਾਨ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਜੀਵ ਟਿੱਡਾ, ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਰੀਗਰ ਪੰਛੀ ਬਿਜੜਾ, ਪੇਟ ਉਤੇ ਥੈਲੀ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰ, ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ ਕੀੜਾ, ਦੁਰਲੱਭ ਪੰਛੀ : ਬੰਗਾਲ ਫਲੋਰੀਕਨ, ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ : ਪੇਂਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ, ਭੂਰਾ ਤਿੱਤਰ, ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ, ਸੋਹਣਾ ਪੰਛੀ ਬੁਲਬੁਲ, ਪੰਛੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ?, ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਚੁਰੀਜ਼, ਚਿੱਟੀ ਇੱਲ, ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਕੂੰਜ, ਬਿੰਦੀ-ਚੁੰਝੀ ਮੁਰਗਾਬੀ, ਹੰਸ ਵਰਗਾ ਚਿੱਟਾ ਚਕਵਾ, ਅਜੀਬ ਜਾਨਵਰ ਬਿੱਜੂ, ਬਰਸਾਤੀ ਪਪੀਹਾ, ਸੁਨਹਿਰੀ ਉੱਲੂ, 'ਠੰਢੇ ਖੂਨ' ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ, ਅਨੋਖੇ ਜੀਵ 'ਬਬੂਨ', ਛੋਟੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ, ਚਲਾਕ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਵੱਡੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਪੰਛੀ, ਅਜੀਬੋ-ਗਰੀਬ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸੌਣ ਦਾ, ਜੁਗਨੂੰ ਕਿਉਂ ਚਮਕਦੇ ਹਨ?, ਫੁਰਤੀਲਾ ਅਤੇ ਚਲਾਕ ਜਾਨਵਰ ਤੇਂਦੂਆ, ਅਜੀਬ ਜੀਵ ਬਿੱਛੂ, ਰੰਗ ਤੇ ਰੂਪ ਬਦਲਣ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਵਚਿੱਤਰ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ, ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਕਸਰ ਕਿਉਂ ਛੁਪ ਜਾਂਦੇ ਹਨ?, ਤੋਤਿਆਂ ਦੀ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੀ ਦੁਨੀਆ, ਥਣਧਾਰੀ ਉੱਡਣ ਵਾਲਾ ਜੀਵ ਚਮਗਿੱਦੜ, ਦਿਲਚਸਪ ਪੰਛੀ ਉੱਲੂ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਬਾਰੇ, ਡਾਇਨਾਸੋਰਾਂ ਦਾ ਯੁੱਗ, ਚਮਕੀਲਾ ਕਿੰਗਫ਼ਿਸ਼ਰ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉੱਡਣ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਕੀਟ ਪਤੰਗੇ ਮੱਖੀ, ਮਧੂ ਮੱਖੀ, ਤਿਤਲੀ, ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੀੜੇ, ਟਿੱਡੇ, ਪੰਛੀਆਂ ਵਿਚ ਚਿੜੀ, ਮੈਨਾ, ਸੁਰਖ਼ਾਬ, ਚਕੋਰ, ਤਿੱਤਰ, ਬਿਜੜਾ, ਬੁਲਬੁਲ, ਕੂੰਜ, ਪਪੀਹੇ, ਚਕਵੇ ਤੇ ਮੋਰ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੰਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਡੱਡੂ, ਕੱਛੂਕੁੰਮਾ, ਮੱਛੀਆਂ, ਵੇਲ ਮੱਛੀ ਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੋਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਹੀ ਕੁਝ ਜੀਵ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੋਵਾਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਬੱਤਖ਼, ਮੁਰਗਾਬੀ ਤੇ ਪੈਂਗੁਇਨ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ । ਲੇਖਕ ਨੇ ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ, ਆਪਣੇ ਪੇਟ ਦੀ ਥੈਲੀ ਵਿਚ ਬੱਚੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰ, ਖ਼ਾਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁੰਘਣ-ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਮਤਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਵਿਵਰਣ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉੱਡਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀਆਂ, ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀਆਂ, ਕੀਟ-ਪਤੰਗਿਆਂ ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਪੰਛੀਆਂ ਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬਾਲ ਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਵਰਗ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਮਨੋਰੰਜਨ ਨਾਲ ਹੀ ਭਰਪੂਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੋਮਾ ਵੀ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਰਾਹ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਜੋਸੇਫ ਮਰਫੀ,
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਅਨੂ ਸ਼ਰਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ ਸਫ਼ੇ : 216
ਸੰਪਰਕ : 01679-233244

ਲੇਖਕ ਡਾ. ਜੋਸੇਫ ਮਰਫੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੁਸਤਕ 'ਵੈੱਲਥ ਐਂਡ ਸਕਸੈੱਸ' ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ 'ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਰਾਹ' ਅਨੂ ਸ਼ਰਮਾ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ 1963 ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਕੇ ਵੱਡੇ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਵਲੋਂ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੀਏ। ਲੇਖਕ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਚਾਬੀ ਦੱਸਦਿਆਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌਲਤ ਕਮਾ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ, ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਵਿਲਾਸਤਾਪੂਰਵਕ ਜਿਊਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਜਗਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਦਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਟੀਚਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਸਮਾਜਿਕ, ਮਾਨਸਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਮੀਰ ਬਣਨ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੇ ਮਰ ਰਹੇ ਅਹਿਸਾਸ ਤੇ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ਅੰਦਰ ਲੁਕੀਆਂ ਅਥਾਹ ਸ਼ਕਤੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਵਲੋਂ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਲਏ ਗਏ ਸਹੀ ਫ਼ੈਸਲੇ ਕਿੰਨਾ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਲ ਵੀ ਲੇਖਕ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਜੀਵਨ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਹੋਣਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਲੇਖਕ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਛੋਟੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਯਤਨ ਦੀ ਢੁਕਵੀਂ ਸ਼ਲਾਘਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਸਿਖ਼ਰ ਤੱਕ ਲਿਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਜਾਂ ਗ਼ਰੀਬ ਕਿਉਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਕੁਝ ਸੁਨਹਿਰੇ ਅਸੂਲਾਂ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਕਲਾ ਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਸੁਝਾਉ ਦਿੰਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਪਾਠਕ ਲਈ ਪੜ੍ਹਣ ਅਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਪੱਤਝੜ ਮਗਰੋਂ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਜਗਜੀਤ ਗੁਰਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੁਲਾਂਘ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 99152-64836

ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚਮੁਚ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਛਪਣ ਵਾਲੀ ਹਰ ਤੀਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੋਣਾ ਇਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਚਹੇਤੀ ਸਿਨਫ਼ ਹੈ ਤੇ ਆਏ ਦਿਨ ਇਸ ਦਾ ਘੇਰਾ ਫ਼ੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਗਜੀਤ ਗੁਰਮ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਨਵੀਂ ਫ਼ਸਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਹਰਾ ਕਚੂਰ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਪੱਤਝੜ ਮਗਰੋਂ' ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਰੀਬ 106 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਮੁਹੱਬਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਬਿੰਦੂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਉਡੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦਾ ਪਸੰਦੀਦਾ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਗ਼ਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਉਸ ਨੂੰ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਖੁਣਵਾਉਣੀ ਪਈ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਮੁਹੱਬਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸ਼ਿਅਰ ਦੁਬਿਧਾ ਤੇ ਅਜੀਬ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰਮ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਨਬਜ਼ ਵੀ ਟੋਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਰਵਾਸ ਨੂੰ ਤੁਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਤੋਂ ਚਿੰਤਤ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਬਾਰੇ ਭਲੀਭਾਂਤ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਚੇ ਕਹਾਉਂਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੰਮੀ ਹੈ ਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਪਸਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਦਾ ਬਲਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾ ਕੇ ਨਦੀ ਵਿਚ ਵਹਾਉਣ ਨਾਲੋਂ ਬਨੇਰਿਆਂ 'ਤੇ ਧਰ ਦੇਣਾ ਕਿਤੇ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਸਵਾਲ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਾਸ਼ਾਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰ ਕਿਉਂ ਜਾਲ ਰਹੀ, ਇਸੇ ਸਵਾਲ ਦੇ ਕਈ ਜਵਾਬ ਉਸ ਦਿਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਗਜੀਤ ਗੁਰਮ ਤੋਂ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦੀ ਆਸ ਰੱਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਜੇ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਹੌਸਲਾ ਅਫ਼ਜ਼ਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। 'ਪੱਤਝੜ ਮਗਰੋਂ' ਵਿਚ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ 'ਤੇ ਪਰਪੱਕਤਾ ਨਾਲ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਗੁਰਮ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਮਿੱਟੀ ਕਰੇ ਸੁਆਲ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿਰੜੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 93154-86601

ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੱਥੇ ਸੂਰਜ ਧਰ ਰੱਖਿਆ ਏ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਮਿੱਟੀ ਕਰੇ ਸੁਆਲ' ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿਰੜੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਠੰਢੇ-ਠਾਰ ਬੰਦ ਕਮਰਿਆਂ ਵਿਚ ਬਹਿ ਕੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਬਲਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਤੰਗੀਆਂ-ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਮੈਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਨਾਵਲਾਂ ਜਿਹੇ
ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ, ਵਿਚਰਦਾ ਹਾਂ/ਕਵਿਤਾ ਭਾਲਦਾ ਹਾਂ।
ਪੌਣੀ ਸਦੀ ਬੀਤ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1947 ਦਾ ਦਰਦਨਾਕ ਸੰਤਾਪ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਿਆ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹੁਕਮਰਾਨ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਈ। ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਤਲ ਅਤੇ ਬੇਵੱਸ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਬਰ ਜਨਾਹ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਕਾਲਾ ਧੱਬਾ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿਰੜੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੰਡੇ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹੇਗੀ:
ਮੈਂ ਚਨਾਬ ਬੋਲਦਾ ਹਾਂ
ਅੱਧਾ ਏਧਰੋਂ ਅੱਧਾ ਓਧਰੋਂ
ਪੰਜਾਬ ਬੋਲਦਾ ਹਾਂ।
ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿਰੜੀ ਦੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਵਧ ਕੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਅਜਿਹੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਰਤੀ ਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਅਮਨ-ਚੈਨ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨ, ਕਿਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਰਤ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮੁੱਲ ਮਿਲੇ, ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਲੁੱਟਣ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਲੁੱਟਿਆ ਜਾਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮਹਿਕ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਘਰ
ਲੇਖਕ : ਲਖਵੀਰ ਨਡਾਲੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿੱਪੂ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 97790-99315

'ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਘਰ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਖਵੀਰ ਨਡਾਲੀ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 'ਕੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲੀਆਂ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਬੂਟੇ' ਤੱਕ 31 ਕਾਵਿਕ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ 'ਕਰਜ਼ਾ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਸ਼ਕਤੀ' ਤੱਕ 10 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਤਤਕਾਲੀ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ, ਸਾਹਿਤਕ, ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਦੁੱਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਉਚੇਚਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਵਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਗੀਤ ਅਤੇ ਛੰਦ-ਬੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਪਾਠਕ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ : ਮਾਤਾ, ਪਿਤਾ, ਭੈਣ, ਭਰਾ, ਚਾਚੇ-ਤਾਏ, ਮਾਮੇ-ਮਾਮੀਆਂ, ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ, ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਖਿਲਵਾੜ ਨਾਲ 'ਧਰਤ ਸੁਹਾਵੀਏ', 'ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ' ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਰੁੱਖ-ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਅਜਲੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਪਛਾਨਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ 'ਚ 'ਧਰਤੀ', 'ਪਾਣੀ', 'ਹਵਾ' ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚਾਰਨਯੋਗ ਹਨ :
ਪਵਨ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ
ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਬਾਣੀ।
ਪਦਾਰਥਕ ਸੁੱਖਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਤ੍ਰੇੜਾਂ ਅਤੇ ਕੁੜੱਤਣ ਭਰਿਆ ਘੁਟਨ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਿਰਜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਮੂਹ ਦੀ ਭਲਾਈ ਦੀ ਥਾਂ ਨਿੱਜਤਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਕਵੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਘੁਟਨ ਭਰੇ ਮਾਹੌਲ 'ਚੋਂ 'ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਘਰ' ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ :
ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਬੱਸ ਪੱਥਰ
ਜਿਹੇ ਬਣੇ ਲੋਕ ਸੀ /ਤਾਹੀਓਂ ਹਵਾ ਵਿਚ ਵੀ
ਮੈਂ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਘੋਲਦਾ ਰਿਹਾ (ਪੰਨਾ-34)
ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ 'ਮਾਂ' ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਸਰਬੋਤਮ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਦੇ ਭਲੇ ਹਿੱਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੱਸ-ਹੱਸ ਕੇ ਦੁੱਖੜੇ ਸਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਵੀ ਉਪਰੋਕਤ ਵਰਣਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਕਈ ਥਾਈਂ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸੁਨੇਹੇ ਨੂੰ ਸੰਕੋਚਦੇ ਹਨ। ਸਰਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਵਾਲੀ ਪੇਂਡੂ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੀ ਬੋਲੀ-ਸ਼ੈਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

 ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ
ਕਵੀ : ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ 'ਚਰਨ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 084480-34380

ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰੰਗਣ ਦੇ ਗੀਤ, ਨਜ਼ਮਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਮਨ, ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰ ਦੀ ਮਹਿਕ ਸਮੋਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਆਓ, ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਮਾਣੀਏ:
-ਭੁੱਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਦਸਮ ਪਿਤਾ ਜੀ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਉਪਕਾਰਾਂ ਨੂੰ।
ਪਾ ਕੇ ਰੱਤ ਜਿਗਰ ਦੀ ਸਤਿਗੁਰ ਰੰਗ ਦਿੱਤਾ ਗੁਲਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ।
-ਜਿਹੜੇ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਮਾਲੀ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਹੋਵੇ, ਖਿੜਦਾ ਰਹੇ ਉਹ ਭਲਾ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਕਿਉਂ ਨਾ?
ਮੁੜ੍ਹਕਾ ਚੋਅ ਚੋਅ ਪਵੇ ਜਦ ਬੂਟਿਆਂ ਤੇ,
ਆਵੇ ਬੂਟਿਆਂ ਉੱਤੇ ਬਹਾਰ ਕਿਉਂ ਨਾ?
-ਹਿੰਦੂ ਸਿੱਖ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਇਸਾਈ ਹੈ।
ਨਹੀਂ ਬੇਗਾਨਾ ਏਥੇ ਕੋਈ, ਹਰ ਕੋਈ ਭਾਈ ਭਾਈ ਹੈ।
-ਪਿਆਰ ਵਾਲੀ ਮਹਿਕ ਸਾਰੇ ਜੱਗ 'ਤੇ ਖਿਲਾਰੀਏ।
ਵੈਰ ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਤਾਈਂ ਮਨਾਂ 'ਚੋਂ ਵਿਸਾਰੀਏ।
-ਚੁਬਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਵੇਂ ਪਾਈ ਜਾ ਤੂੰ ਦੋਸਤੀ।
ਢਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਨਿਭਾਈ ਜਾ ਤੂੰ ਦੋਸਤੀ।
-ਇਕ ਨੇ ਉਪਾਇਆ ਜੱਗ ਜਦ ਇਕੋ ਹੀ ਨੂਰ ਹੈ
ਫਿਰ ਬੰਦਾ ਏਨਾ ਕਿਸ ਲਈ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਦੇਸ਼-ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਝਲਕਾਂ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕਵੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕਵੀ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ 'ਚਰਨ' ਦੇ ਕਾਵਿ-ਚਿੱਤਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਐਡਵੋਕੇਟ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬੋਲ ਹਨ-
ਇਕ ਉੱਚੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ 'ਚਰਨ'।
ਇਕ ਸੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ 'ਚਰਨ'।
ਉਹ ਪੰਥਕ ਸਾਹਿਤਕ ਹਰ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ ਹੈ ਲੋਕੋ
ਇਕ ਸੁਰੀਲੇ ਸਾਜ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ 'ਚਰਨ'।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

 ਰਿਸਦੇ ਪੈਂਡੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਪੈੜਾਂ
(ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਅਕਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਗੀਤ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ)
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 595 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 392
ਸੰਪਰਕ : 99588-31357

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਕਵੀ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਅਕਸ ਦੀ ਉਮਰ ਭਰ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਘਾਲਣਾ ਅਤੇ ਕਮਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 529 ਹੈ। ਅਖਾੜਾ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲਿਖਦਾ ਤਾਂ ਰਿਹਾ ਪਰ ਉਮਰ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸਮੇਂ ਉਸ ਵਿਚਲੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਕ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਕਿ ਲੱਗਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਣਛਪੀਆਂ ਤੇ ਖਿੰਡੀਆਂ ਪੁੰਡੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਇਕ ਸਾਹਿਤਕ ਰਿਸ਼ੀ ਨਾਂਅ ਦਾ ਭਲਾ ਵਿਦਵਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਖਾੜਾ ਨੇ ਉਕਤ ਸਾਹਿਤਕ ਰਿਸ਼ੀ ਜੋ ਕਿ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸੀ ਤੇ ਨਾਂਅ ਸੀ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ, ਨਾਲ ਰਾਬਤਾ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਸ੍ਰੀ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਨੇ ਅਕਸ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਗੀਤ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਏਨੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੇ ਵਿਦਵਤਾ ਨਾਲ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆ ਗਈ। ਸ੍ਰੀ ਬੱਦਨ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਐਸੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਸਾਸਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਈਆਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲਤਾ ਕਾਇਮ ਹੋਈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਡਾ. ਬੱਦਨ ਨੇ ਜੋ 10 ਸਫ਼ੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਕਸ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਦਵਤਾ ਭਰਪੂਰ ਤਜਕਰਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਡਾ. ਬੱਦਨ ਨੇ ਬੜੇ ਸਹਿਜ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਤਿੰਨਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 328 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਦੂਜਾ ਭਾਗ 'ਗੀਤ' ਦੇ ਅਨੁਵਾਨ ਹੇਠ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਅਕਸ ਦੇ 152 ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬੇ ਭਰਪੂਰ ਗੀਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਤੀਜਾ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਭਾਗ 'ਕਵਿਤਾਵਾਂ' ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਕਸ ਦੀਆਂ 51 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਅਕਸ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਲਿਖਣਾ ਆਰੰਭਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ 86 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਿਆ ਹਾਂ। ਉਹ ਸਿਹਤ ਪੱਖੋਂ ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਤੰਦਰੁਸਤ ਨਹੀਂ ਪਰ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਵੇਰ ਉਹ ਡੀ. ਐਸ. ਪੀ. ਪੁਲਿਸ ਸਿਲੈਕਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਮੁਲਕ ਰਾਜ ਅਨੰਦ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚ ਜਾਣੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਅਕਸ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਰਦੂ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਅਤੇ ਬਕੌਲ ਉਸ ਦੇ ਉਸ ਨੇ ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਗੀਤ ਤੇ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਡਾਇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਗੀਤ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਅੰਸ਼ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ :
-ਰੱਬ ਤਾਂ ਇਕ ਲਫ਼ਜ਼ ਹੈ, ਬਸ
ਐਵੇਂ ਉਸ ਤੋਂ ਡਰ ਰਹੇ ਹਾਂ
-ਐਵੇਂ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖੇ ਹੀ ਸਭ ਪਾਲੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿਚ,
ਨਰਕ ਸੁਰਗ ਹੈ ਮਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਪੁੰਨ ਪਾਪ ਨੇ ਕਿਹੜੇ?
-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਲਾਹ ਗਏ।
-ਸੋਚ ਰਹੇ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਪਰਦੇਸੀਂ ਵੱਸਣ,
ਮੌਸਮ ਅੱਗੇ ਬੇਬੱਸ ਹੋ ਝੁੰਜਲਾਏ ਪੱਤੇ।
-ਢਿੱਡਲ ਸੰਤ ਪਲੰਘ 'ਤੇ ਬੈਠਾ
ਦੁਨੀਆ ਮੁੱਠੀਆਂ ਭਰਦੀ ਜਾਏ।
-ਮੇਰੀ ਉੱਚੀ ਹੈ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਾਨ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਂ
ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੈ ਮਾਣ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਂ।
ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਅਕਸ ਦੀਆਂ 529 ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਗੀਤ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖ਼ਰਚੇ ਨਾਲ ਪੁਸਤਕ ਛਪਵਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਗੋਚਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਲੇ ਦਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਉਦਾਸੀ ਜਾਗਦੀ ਹੈ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਤੂਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 95016-60416

ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਤੂਰ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰੀ ਨਾਲ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਉੱਘੜੀ ਹੈ। ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਰਚ ਰਹੇ ਤੂਰ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਤਾਸੀਰ ਹੁਣ ਰਚ-ਮਿਚ ਗਈ ਹੈ। ਦੋ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੇ ਦੋ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਉਦਾਸੀ ਜਾਗਦੀ ਹੈ' ਤੂਰ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਵਾਚਦਿਆਂ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਤੋਂ ਅਗੇਰੇ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਹ ਮਾਨਵੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਉਲਝਣਾਂ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਕਾਮ ਹੰਢ ਵਰਤ ਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਮਤਲੇ ਵਿਚ ਹੀ ਇਹ ਕੁਝ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ਰੀਦ ਹੋਣ ਲਈ ਖ਼ੁਦ 'ਚੋਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਕਸ਼ੀਦ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੋਚ ਮਾਨਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਥੇ ਹੀ ਪੌਣ ਪਾਣੀ ਮੁਫ਼ੀਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਵਿਚ ਦੁੱਖ ਡੂੰਘੇ ਉਤਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਰੀ ਸੁਣਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜਿੰਨਾ ਮਰਜ਼ੀ ਹਨ੍ਹੇਰ ਪੈ ਜਾਵੇ, ਕੋਈ ਚਾਨਣ ਦੀ ਲੀਕ ਜ਼ਰੂਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ 'ਫ਼ਲਸਫ਼ਾਨਾ' ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਧਰਾਤਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਸ਼ਬਦ 'ਤੇ ਨਿਛਾਵਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਤਮਾਮ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 'ਚੋਂ ਕਈਆਂ ਉਲਝਣਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਰਲਤਾ ਤੇ ਆਮਫ਼ਹਿਮ ਜ਼ੁਬਾਨਦਾਨੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਤੂਰ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਹੁਣ ਕਾਮਯਾਬ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਉਦਾਸੀ ਜਾਗਦੀ ਹੈ' ਉਸ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਬਣੇ ਰਹਿਣਾ ਉਸ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਵੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਜਗ੍ਹਾ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਅਵੇਸਲਾਪਨ ਵੀ ਨਜ਼ਰੀਂ ਆਇਆ ਹੈ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ 'ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਰੁਹਾਨੀ ਰਮਜ਼ਾਂ
ਕਵਿਤਰੀ : ਬੀਬੀ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ 'ਸੈਕਰਾਮੈਂਟੋ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਵੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ
ਮੁੱਲ : 325 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 119

'ਰੂਹਾਨੀ ਰਮਜ਼ਾਂ' ਬੀਬੀ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਚੌਥੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 60 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਸਹਿਤ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਇਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਬੀਬੀ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਸਿੱਖੀ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ, ਕੀਰਤਨ ਕਰਨਾ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹਨ। ਬੀਬੀ ਸੁਰਜੀਤ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਮਨਾਈਆਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਹੋਏ ਸੱਚ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਬੜੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸਭ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਹੈ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੀ ਲੀਕ ਹਟਾਈ
ਤੇਰਾ ਤੇਰਾ ਤੋਲ ਤੋਲ ਕੇ ਜਿਸ ਨੇ ਜਗ ਦੀ ਭੁੱਖ ਮਿਟਾਈ
ਨਾ ਕੋ ਬੈਰੀ ਨਾ ਹੀ ਬਿਗਾਨਾ ਸਗਲ ਸੰਗ ਹਮ ਕਓ ਬਨਿ ਆਈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਕ ਤੇ ਤਾਂਘ ਦਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਗੁਰੂ ਵਜੋਂ ਮਿਲੀ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦਾ ਵੀ ਬੜਾ ਸਹਿਜ ਵਰਣਨ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਗੀਤ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰਗੱਦੀ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਖੇ ਬਾਈ ਮੰਜੀਆਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਦਾ ਚਿਤਰਣ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਰੀ ਲਿਖਦੀ ਹੈ :
ਸੁਣਿਐ ਆਨੰਦਪੁਰ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਵਾਪਸ ਕਰਨ ਅਮਾਨਤ ਆਇਐ
ਤਿਲਕ ਜੰਝੂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਦੇ ਲਈ ਸਿਰ ਦੀ ਦੇਣ ਜ਼ਮਾਨਤ ਆਇਐ
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ, ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ, ਭਾਈ ਦਿਆਲੇ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ :
ਵਿਚ ਪੁਰੀ ਆਨੰਦ ਬੈਠਾ,
ਇਕ ਬਾਲਕ ਜਗ ਤੋਂ ਨਿਆਰਾ
ਪੁੱਤ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦਾ
ਜਿਸਦਾ ਗੋਬਿੰਦ ਨਾਮ ਪਿਆਰਾ
ਠੰਢੇ ਬੁਰਜ ਵਿਚ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ, ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ, ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਮਨੋਅਵਸਥਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਭਾਵਪੂਰਤ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਬਾਰੇ ਆਪ ਲਿਖਦੇ ਹਨ :
ਮੇਰੇ ਸੋਹਣੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਅੱਜ ਨਜ਼ਰ ਉਤਾਰੋ
ਉਠੋ ਵੇ ਧਰਮੀ ਯੋਧਿਓ ਸਿੰਘੋ ਸਰਦਾਰੋ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੀਬੀ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਜੂਨ 1984, ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਤੀ ਆਦਰ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਇਸ ਯੁੱਗ ਦਾ ਚਾਨਣ, ਮੈਂ ਜੋ ਵੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਵੀ, ਗੁਰਸਿੱਖ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿਣਾ, ਅੱਜ ਕੌਮ ਦਾ ਹਸ਼ਰ ਵੇਖ ਕੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਵਰਤਮਾਨ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ

ਸਾਹਿਬਾਂ
ਲੇਖਕ : ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਕੰਮੇਆਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ (ਪਟਿਆਲਾ)
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 103
ਸੰਪਰਕ : 98760-62329

ਸ਼ਾਇਰ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਕੰਮੇਆਣਾ ਇਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਗੀਤ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਵਾਰਤਕ, ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਨਾਵਲ ਤੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਲਗਭਗ 36 ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ 'ਸਾਹਿਬਾਂ' ਇਕ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗਭਰੇਟ ਉਮਰੇ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਦਾ ਸੋਧਿਆ ਹੋਇਆ ਤੀਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਹੈ। ਡਾ. ਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਡਾ. ਰਘਬੀਰ ਕੌਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ 'ਤੇ ਡਾਕਟਰੇਟ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਗਭਰੇਟ ਉਮਰ ਦੇ ਵੀਹਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿਚ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦਾ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਵਾਂਗ ਤਰੰਗਤੀ ਵਹਿਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਲਿਖ ਲੈਣਾ ਇਕ ਗਭਰੇਟ ਲਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਈ ਤਾਂ ਹੈ, ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ਾਇਰ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਨਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਪਿੰਡ ਮਲਕਾ ਹਾਂਸ ਦੀ ਮਸੀਤ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਹੀਰ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਦਰਅਸਲ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਸ਼ੂਕ ਭਾਗਭਰੀ ਦੇ ਦਰਦ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੀ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਹੀਰ ਦਾ ਦਰਦ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਝੱਲਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਲਿਖਿਆ ਇਸ ਦੇ ਅੱਠ ਅੰਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਾਹਿਬਾਂ ਤੇ ਮਿਰਜਾ, ਮਾਂ ਸਲਮੀ ਤੇ ਸਾਹਿਬਾਂ, ਮਾਸੀ ਬੀਬੋ ਤੇ ਮਿਰਜਾ, ਦੋਸਤ ਕਰਨੂ ਤੇ ਮਿਰਜਾ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਬਿੰਜਲ ਅਤੇ ਮਿਰਜੇ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਵਾਦ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸ ਲੋਕਧਰਾਈ ਪਾਤਰਾਂ ਨੇ ਜਿਸ ਜੁਰਅਤ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ਮਈ ਨਾਲ ਤਰਕ-ਸੰਗਤ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਉਹ ਬਾ-ਕਮਾਲ ਤੇ ਨਿਰਉੱਤਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੇ ਲੂਣਾ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਧੋ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਵੀ ਸਾਹਿਬਾਂ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਧੋ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਸਾਹਿਬਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ 'ਬੇਵਫ਼ਾ ਔਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਬੇ-ਵਫ਼ਾ ਇਕ ਯੁੱਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।' ਇਸ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਦੇ ਜਦ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ ਸ਼ਾਇਰ ਪੀਲੂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਪੀਲੂ ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਭੱਠ ਰੰਨਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਖੁਰੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੱਤ।' ਦਰਅਸਲ ਪੀਲੂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਚਿੱਟਾ ਮੋਤੀਆ ਉਤਰਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧੁੰਧਲਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਦਾ ਸਫ਼ਲ ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਬਾਂ ਨੂੰ ਮਿਰਜੇ ਦੀ ਸੂਰਮਗਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਹੈ ਤੇ ਭਰਾ ਖਾਨ ਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਵੀ ਮਰਿਆ ਨਹੀਂ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਤੇ ਇਸੇ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿਚ ਉਹ ਕਾਨੀਆਂ ਭੰਨ੍ਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਖਿਰ 'ਅਣਖ ਦੇ ਵਾਇਰਸ, ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤਕ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਚੌਗਿਰਦੇ ਦੇ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ, ਰਾਮ ਕਿਸ਼ਨ ਚੌਧਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 270 ਰੁੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 94170-49417

ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਸੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦੋਆਬੇ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਚੱਲੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਲਹਿਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਿਰਲੱਥ ਸੂਰਮੇ, ਜ਼ਾਲਮ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ/ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਠੂਆਂ (ਟੋਡੀਆਂ) ਦਾ ਸੋਧਾ ਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਲੋੜਵੰਦ ਬੱਚੀਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਕਰਨੇ, ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ਾ-ਮੁਕਤ ਕਰਾਉਣਾ ਆਦਿ।
ਵਿਚਾਰ-ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 26 ਹੈ। ਦੋਆਬੇ ਦੇ ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਸੂਰਮੇ, ਬਹੁਤ ਸਰਗਰਮ ਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਨ। ਚਾਹੇ ਇਹ ਲਹਿਰ ਲੰਮੇਰਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਚੱਲੀ, ਪਰ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਵੀ ਚੱਲੀ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ, ਅਸਲੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਬੱਬਰ ਸ਼ੇਰ ਬਣ ਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਨੱਕ ਵਿਚ ਦਮ ਕਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਪਹਿਲੇ ਆਧਿਆਏ ਰਾਹੀਂ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਮੁਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬੱਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ, ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਜਬਰ, ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ, ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਬਾਰੇ ਮੁਕੰਮਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਰਜ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਦੇ ਬੱਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ ਸਜ਼ਾਵਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੰਘਰਸ਼, ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈਆਂ ਬਹਿਸਾਂ ਬਾਰੇ ਬੱਬਰਾਂ ਦੇ ਕੁਰਸੀਨਾਮੇ (ਬੰਸਾਵਲੀ), ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਤੇ ਸੰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੈਰੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਅੰਤ ਉੱਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦਾ ਸੂਰਮਗਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਅਤੇ ਘਾਲਣਾਵਾਂ ਦਾ ਤਫ਼ਸ਼ੀਲੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਉਹ ਹਨ-ਬੱਬਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਦਲੀਪਾ ਉਰਫ਼ ਭਜੰਗੀ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ, ਬੱਬਰ ਸ਼ਹੀਦ ਬੰਤਾ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ, ਬੱਬਰ ਸ਼ਹੀਦ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਧੁੱਗਾ, ਬੱਬਰ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬੂ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ, ਬੱਬਰ ਸ਼ਹੀਦ (ਸੰਤ) ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ ਮੰਡਿਆਲ, ਬੱਬਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ, ਬੱਬਰ ਸੁਰੈਣ ਸਿੰਘ ਕੰਗ ਮਾਈ, ਬੱਬਰ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸਾਂਧਰਾਂ, ਬੱਬਰ ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ, ਬੱਬਰ ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਕਾਠੇ, ਬੱਬਰ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਸਿੰਗੜੀਵਾਲ, ਬੱਬਰ ਦੁੱਮਣ ਸਿੰਘ ਪੰਡੋਰੀ ਮਹਾਤਮ, ਬੱਬਰ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ, ਬੱਬਰ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਰਾਇਸੀਵਾਲ, ਬੱਬਰ ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕਾਠੇ, ਬੱਬਰ ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਸਾਂਧਰਾਂ, ਬੱਬਰ ਮਾਸਟਰ ਉਜਾਗਰ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ, ਬੱਬਰ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ ਅਤੇ ਬੱਬਰ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ।
ਇੰਜ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ, ਇਹ ਤੱਥ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੱਲੇ ਪਿੰਡ ਧਾਮੀਆਂ ਕਲਾਂ ਨੇ ਹੀ ਏਨੇ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਮਰਜੀਵੜੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ, ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਆਪਣੀਆਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਜਵਾਨੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਗਏ। ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮਹਾਨ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਰਾਮ ਕਿਸ਼ਨ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਘਾਲਣਾ, ਖੋਜ ਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ, ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸਕਰ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਤਖ਼ਲੀਕ ਲਈ ਦੋਵੇਂ ਵਿਦਵਾਨ ਧੰਨਵਾਦ ਦੇ ਮੁਸਤਹਿਕ ਹਨ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਮਹਾਨ ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲੀ ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਕ : ਸੋਢੀ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 111
ਸੰਪਰਕ : 98146-26726

ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲੀ ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਮੁਖੀ ਜਥੇਦਾਰ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ, ਕੌਮ ਨੂੰ ਸੁਯੋਗ ਯਾਦਗਾਰੀ ਅਗਵਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਅੰਕਿਤ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਕਾਵਿ ਅੰਸ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਅਕਾਲੀ ਜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਹ ਕਾਵਿਕ ਰਚਨਾ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਸੁਜਿੰਦ ਹੋਣ ਦਾ ਬਲ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ:
ਜਿਉਣਾ ਮਰਨਾ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਕੌਮ ਖਾਤਿਰ
ਵੈਰੀ ਪੰਥ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਨ ਦੇਣਾ
ਪਾੜ ਪਾੜ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ
ਗੁਰੂ ਧਾਮਾਂ 'ਚ ਜ਼ਾਲਮ ਨਹੀਂ ਵੜਨ ਦੇਣਾ
ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਮਹਾਨ ਜਥੇਦਾਰ ਅਕਾਲੀ ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੋਢੀ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ 19 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ ਭਾਵ ਅਕਾਲੀ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੀਕ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਭਾਵ ਪੂਰਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜਨਮ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਕਸੂਰ ਫ਼ਤਹਿ, ਅਹਿਦਨਾਮਾ, ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਨਿਰਭੈ ਜਥੇਦਾਰ, ਤਨਖਾਹੀਆ ਮਹਾਰਾਜਾ, ਸਤਿਗੁਰ ਦੀ ਸੇਵਾ, ਮੁਲਤਾਨ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ, ਮੁਲਤਾਨ ਦੀ ਜੰਗ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਹੀਰੇ, ਮੁਲਤਾਨ ਫ਼ਤਹਿ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੀ ਜਿੱਤ, ਕਸ਼ਮੀਰ, ਸਰਹੱਦੀ ਜੰਗਾਂ, ਅਟੱਲ ਗੁਰਮਤਾ, ਨੌਸ਼ਹਿਰੇ ਦੀ ਜੰਗ, ਸ਼ਹੀਦੀ, ਅਕਾਲੀ ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਆਦਿ। ਜਥੇਦਾਰ ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲੀ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਉਹ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਮੋਤੀ ਹਨ, ਜਿਸ ਬਿਨ ਇਹ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਦੇ ਸੂਹੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਅਧੂਰਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ 'ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ ਕਠਿਨ ਘਾਲਣਾਂ ਘਾਲਦਿਆਂ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ, ਉਥੇ ਉਹ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਜਥੇਦਾਰ ਹੋ ਨਿੱਬੜੇ। ਸਦਾ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ 'ਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰ ਗੁਜ਼ਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਬਲ ਸ਼ਕਤੀ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਬਣੀ। ਉਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗੂੜ੍ਹ ਗਿਆਨੀ, ਮਹਾਨ ਕਥਾਵਾਚਕ ਸਨ । ਜਦੋਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਸੰਗਤਾਂ ਸਾਹ ਰੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਭ ਬਚਨ ਸਰਵਣ ਕਰਦੀਆਂ । ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿਚ ਸ਼ੇਰੇ-ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੌਤਕ ਸੰਨ 1801 ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿਚ ਮਿਲਾਉਣ ਵੇਲੇ ਡਿੱਠਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਮਿਲਵਰਤਣ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਜਜ਼ਬਾ ਵੇਖ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਸ ਕਦਰ ਕਾਇਲ ਹੋਏ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਦਰਦਾਨ ਰਹੇ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ। ਕਸੂਰ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਜੰਗਾਂ ਵਿਚ ਆਪ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਨੇ ਸਭ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਕਰਨ ਦਾ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤੀਖਣ ਬੁੱਧੀ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਜੱਗ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਆਪ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪ ਕਿੰਨੇ ਵੱਡੇ ਜਰਨੈਲ ਸਨ । ਆਪ ਦੇ ਮਹਾਨ ਗੁਣਾਂ ਕਾਰਨ ਆਪ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਾਰਾ ਜਹਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਦਰਦੀ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੋਢੀ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਛੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਪਾਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਖੀਆਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਰਵੇਸ਼ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜਾਂਬਾਜ਼ ਜਰਨੈਲ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ, ਨਿੱਕੇ ਸਰਦਾਰ, ਵੱਡੇ ਸਰਦਾਰ, ਸਿਰਲੱਥ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਹਨ। ਅਕਾਲੀ ਜੀ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਸੁਆਸਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ
ਫ਼ਤਹਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀਓ ਸਾਡੇ ਕੁਛ ਡੇਰੇ
ਭੇਟ ਪੰਥ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸਵਾਸ ਚੜ੍ਹ ਗਏ
ਕਿਤਾਬ ਅਕਾਲੀ ਜੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਆਪਣੀ ਵੇਦਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਮ੍ਰਿਗ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ
ਸ਼ਾਇਰਾ : ਰਾਜਬੀਰ ਰੰਧਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 147
ਸੰਪਰਕ : 95019-80201

ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲ-ਟੁੰਬਵੀਆਂ, ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਨਜ਼ਮਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਪਰੋਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸਹਿਕਦੀ ਇਸ ਕਲਮ ਵਿਚ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਉਦਾਸੀ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦੀ ਚੰਗਿਆੜੀ ਵੀ ਹੈ। ਆਓ, ਕੁਝ ਬੰਦਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰੀਏ :
-ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਅੰਬਰ ਲਗਦੇ,
ਕੁਝ ਅੰਬਰ ਦੀਆਂ ਛਾਵਾਂ।
ਕੁਝ ਲਗਦੇ ਚੰਨ ਸੂਰਜ ਵਰਗੇ,
ਕੁਝ ਲਗਦੇ ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ।
-ਝਲਕਾਰਾ ਕਾਮਲਯਾਰ ਦਾ,
ਖਿੜੀ ਬਸੰਤ ਬਹਾਰ ਦਾ।
ਹੈਂ ਤੂੰ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਵਣਜਾਰਾ,
ਲਗਦਾ ਏਂ ਤੂੰ ਤਖ਼ਤ ਹਜ਼ਾਰਾ।
-ਉੱਚੜੇ ਮਹਿਲੀਂ ਯਾਰ ਵਸੇਂਦਾ,
ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਣ ਨੂੰ ਜਾਵਾਂ।
ਬੂਹੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਖਲੋਤੇ,
ਕੀ ਦੱਸਾਂ ਸਿਰਨਾਵਾਂ।
-ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਨਾ ਸੂਲੀ ਟੰਗ ਵੇ,
ਜੇ ਦਿਲ ਮੰਗਣਾ ਤਾਂ ਮੰਗ ਵੇ।
ਦੇ ਗ਼ੁਲਦਸਤਾ ਜਾਂ ਵੰਗ ਵੇ,
ਮੇਰੀ ਸੁਰਤ ਕਰੀਂ ਨਾ ਭੰਗ ਵੇ।
-ਧਰਮੀ ਬਾਬਲ ਮੈਨੂੰ ਦੇ ਗਿਆ,
ਬਿਰਹਾ ਰੂਪ ਵਿਦਾਇਗੀ।
ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੀਕਰ ਮੈਂ,
ਕਰ ਨਾ ਸਕੀ ਅਦਾਇਗੀ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦਾ ਦਰਦ ਸਮੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ, ਉਸ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਪਹਿਰਾ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਨ ਨਾਰੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜੰਜਾਲਾਂ ਵਿਚ ਜਕੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮਰਿਆਦਾ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਉੱਡਣ ਤੋਂ, ਉੱਚੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਭਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਨੇ ਵੀ ਪੇਕੇ ਅਤੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵਿਚ ਇਹ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਹੰਢਾਈ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਜ਼ਾਦ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਜਿੰਦ ਧੜਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਆਸ ਅੰਗੜਾਈ ਲੈ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਤਸਵ ਵਾਂਗੂੰ ਜਿਊਣ ਦੀ ਰੀਝ ਮਟਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਅੱਧੇ ਆਕਾਸ਼ ਦਾ ਇੰਦਰਧਨੁੱਸ਼
ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ : ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98142-31698

ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਣਿਆ-ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਾਠਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮੌਲਿਕ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। 'ਪ੍ਰਤਿਮਾਨ' ਸਾਹਿਤਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਅੱਧੇ ਆਕਾਸ਼ ਦਾ ਇੰਦਰਧਨੁੱਸ਼' ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 14 ਹਿੰਦੀ ਇਸਤਰੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਵਾਦਤ ਕਰਕੇ 'ਪ੍ਰਤਿਮਾਨ' ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਊਸ਼ਾ ਯਾਦਵ (ਮੁਰਦਾ ਘਰ), ਡਾ. ਹੰਸਾਦੀਪ (ਹਰਾ ਪੱਤਾ ਪੀਲਾ ਪੱਤਾ), ਮੰਜੂ ਸ੍ਰੀ (ਆਤਿਸ਼-ਏ-ਚਿਨਾਰ), ਉਰਮਿਲਾ ਸ਼ਿਰੀਜ਼ (ਗੁਨਾਹ-ਏ-ਇਸ਼ਕ), ਡਾ. ਸ਼ਰਦ ਸਿੰਘ (ਘਰ ਤੋਂ ਭੱਜੀ ਹੋਈ ਕੁੜੀ), ਜਯੋਤੀ ਰੰਗਾਨਾਥਨ (ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰਾ ਕੁਝ), ਗੀਤਾ ਸ੍ਰੀ (ਉਦਾਸ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਹਾਸੇ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ), ਨੀਲਿਮਾ ਸ਼ਰਮਾ (ਅੰਤਰ ਯਾਤਰਾ), ਵੰਦਨਾ ਗੁਪਤਾ (ਉਹ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ...), ਮਨੀਸ਼ਾ ਕੁਲਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠਾ (ਇਕ ਸਾਂਵਲੀ ਜਿਹੀ ਪਰਛਾਈ), ਪ੍ਰਗਿਆ ਰੋਹਿਣੀ (ਰੇਤ ਦੀ ਕੰਧ), ਦੀਪਤੀ ਸਾਰਸਵਤ ਪ੍ਰਤਿਮਾ (ਕੂਜੇ ਦਾ ਫੁੱਲ), ਡਾ. ਰੂਪਾ ਸਿੰਘ (ਸੰਨਾਟੇ ਦੀ ਗੰਧ), ਡਾ. ਸੁਨੀਤਾ (ਤਕਰਾਰ) ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚੋਂ ਮਰਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਮਾਨਵੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਘਰ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਤਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਮਰਿਆਦਾ ਦੇ ਉਲਟ ਚੱਲ ਕੇ ਦੁੱਖ ਭੋਗਦੇ ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਆਪਣਿਆਂ ਦੇ ਸੰਵੇਦਨਹੀਣ ਵਤੀਰੇ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਇਕੱਲਤਾ ਅਤੇ ਬੇਗ਼ਾਨਗੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਗਤ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਡਾ. ਕੌਂਕੇ ਦੀ ਅਨੁਵਾਦ ਸ਼ੈਲੀ ਉਸ ਦੀ ਮੌਲਿਕਤਾ ਦਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਨੁਵਾਦਤ ਨਹੀਂ ਮੌਲਿਕ ਰਚਨਾ ਹੀ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਜੀਅ ਕਰਦੈ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਸਿਮਰਨ ਅਕਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 118
ਸੰਪਰਕ : 0161-2413613

ਰੁੱਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ, ਮੌਸਮ ਬਦਲਦੇ ਹਨ, ਚੌਗਿਰਦਾ ਨਵੀਂ ਨੁਹਾਰ ਨਾਲ ਟਹਿਕਦਾ ਹੈ। ਅਦਬ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਮਿੱਥਾਂ ਟੁੱਟਦੀਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਨਵੀਆਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿਮਰਨ ਅਕਸ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਕ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਲਈ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਰਗੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਵਾਰਤਕ ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹਨ ਤੇ 'ਜੀਅ ਕਰਦੈ' ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿਚ ਬਰਾਬਰ 'ਤੇ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਤਜਰਬਾ ਕੁਝ ਅਦੀਬਾਂ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਤਜਰਬੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਉਧਰ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀਜਨਕ ਨਹੀਂ ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਕੁਝ ਦਰਜਨਾਂ ਤੱਕ ਛਪਦੀਆਂ ਹਨ।
ਖ਼ੈਰ, ਸਿਮਰਨ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਰੰਗ ਧੜਕਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਿਅਰ ਮੁਹੱਬਤ ਵਿਚ ਖੀਵੇ ਨੇ, ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਹੰਝੂ-ਹੰਝੂ ਤੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਦੀਦਾਰ ਤਾਂਘਦੇ ਤੇ ਕਿਧਰੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ, ਤ੍ਰਿਪਤ ਤੇ ਅਤ੍ਰਿਪਤ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਲਈ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਮਸਲਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਲਈ ਸ਼ੋਰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਪਰ ਮੇਰਾ ਮਸਲਾ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਉਹ ਭਰਮ ਪਾਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਦ ਇਹ ਭਰਮ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਸਿਮਰਨ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਦ-ਮੁਰਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਰਤਦੀ ਹੈ ਪਰ ਵੱਡੇ ਅਰਥ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ਼ਕ ਉਹ ਪਹੇਲੀ ਹੈ, ਜੋ ਜੇ ਉਲਝ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸੇ ਖਿਆਲ ਤੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 'ਜੀਅ ਕਰਦੈ' ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਰੰਗ ਹੀ ਉਦੈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਸਿਮਰਨ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਕੈਨਵਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ ਲੱਭਣ 'ਤੇ ਵੀ ਨਾਮਾਤਰ ਹੀ ਕੁਤਾਹੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ, ਵੈਸੇ ਵੀ ਮੁਕੰਮਲ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਂਜ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਕੱਦ ਨੂੰ ਉਚਾਣ ਤੇ ਪਹਿਚਾਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਿਮਰਨ ਅਕਸ ਹੋਰ ਅੰਬਰ ਛੋਹੇਗੀ, ਮੈਨੂੰ ਪੂਰਨ ਆਸ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਰੰਗਲਾ-ਪੰਜਾਬ
ਗੀਤਕਾਰ : ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 94175-62053

'ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ' ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ 'ਰੱਬੀ ਜੋਤ', 'ਕਲਯੁਗ ਦੇ ਅਵਤਾਰ', 'ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਿਰਤਾਜ', 'ਮੂੰਹੋਂ ਮੰਗੀਆਂ ਮੁਰਾਦਾਂ', 'ਲਾਲ ਗੁਰੂ ਦਸਮੇਸ਼ ਦੇ', 'ਸੱਚ ਲੈ ਜਾਉਗੀ', 'ਦਾਤਾਰ ਮਹਿਮਾ', 'ਸ਼ਾਨ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ', 'ਆਪੇ ਗੁਰਿ-ਚੇਲਾ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਏ ਹਨ। ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਗੀਤਕ ਧੁਨਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਗੀਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸੁਰ ਅਤੇ ਤਾਲ ਦਾ ਸੁਚੱਜਾ ਸੁਮੇਲ ਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਦੀ ਲੰਬੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਗੀਤ ਇਸ ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੁਪਤਨੀ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਲਿਖੇ ਤਿੰਨ ਗੀਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਗੁਰਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਗੋਲਡੀ' ਮੁਕਤਸਰੀ ਦੇ ਗੀਤ ਅਤੇ ਟੱਪੇ ਵੀ ਸ਼ਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੇ ਗੀਤ, ਟੱਪੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਰਹਿਤਲ-ਬਹਿਤਲ ਦਾ ਅਨੁਸਰਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹੀ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਫਰੋਲਣ ਦਾ ਹੀਲਾ-ਵਸੀਲਾ ਬਣੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹ-ਦਿਲੇ, ਨਿਡਰ, ਬਹਾਦਰ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਦੂਜੇ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਦਾਚਾਰਕ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ 'ਚ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ 'ਸਚਿਆਰਾ' ਬਣਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ 'ਚ ਢੇਰ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 'ਮਾਇਆ' ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਕ ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਅਜੋਕਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਾ-ਧਾਪੀ, ਸਵਾਰਥ, ਊਚ-ਨੀਚ, ਆਦਿ ਅਲਾਮਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ 'ਮੈਂ ਖੈਰ ਮਨਾਵਾਂ', 'ਵਸਦੇ ਰਹਿਣ ਪੰਜਾਬੀ', 'ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ' ਅਤੇ 'ਜੁੱਗ ਜੁੱਗ ਜਿਊਣ ਪੰਜਾਬੀ' ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ, ਸਾਹਿਤ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਛੇੜ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਲਾ ਅੰਤਰਾ ਵਿਚਾਰਨਯੋਗ ਹੈ:
ਗਊ ਗਰੀਬ ਕੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ,
ਧਰਮ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ,
ਜਬਰ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਖਾਤਰ ਖੰਡਾ ਹੈ
ਸ਼ਾਨ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ।
ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਦੇ ਗੀਤ, ਗਾਣਾ ਬਣਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਅਤੇ ਅਖਾਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ
ਲੇਖਕ-ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾਤਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 450 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 216
ਸੰਪਰਕ : 098113-37763

ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾਤਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਦਾ, ਜਾਣਿਆ ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸ, ਜੀਵਨੀਆਂ, ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ, ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ, ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ, ਸੰਪਾਦਨ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ। ਵਿਚਾਰ-ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ' ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ ਰੂਪੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 49 ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਿਰਤਾਜ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਲੇਖ, ਧਰਮ ਦੀ ਚਾਦਰ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ, ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਤੇ ਭਾਈ ਦਿਆਲਾ ਜੀ, ਸ਼ਹੀਦ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ, ਚਾਲੀ ਮੁਕਤਿਆਂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ, ਭਾਈ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ, ਸ. ਮਹਿਤਾਬ ਸਿੰਘ, ਸੁੱਖਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ, ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬੇਦੀ, ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਪਿਛੋਂ ਪੌਣੀ ਸਦੀ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਤੇ ਇਕ ਨਜ਼ਰ, ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਭਾਨ ਸਿੰਘ, ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ, ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ, ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ ਦੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਧਰਮ ਖਾਤਰ ਕੀਤੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਾਰੀਕਬੀਨੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੌਮੀ ਨਾਇਕਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਘੱਟ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ 'ਬਿਸਮਿਲ', ਬਸੰਤ ਕੁਮਾਰ, ਮਦਨ ਲਾਲ ਢੀਂਗਰਾ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਗਣੇਸ਼ ਪਿੰਗਲੇ, ਰਾਜਿੰਦਰ ਲਾਲ 'ਲਹਿਰੀ', ਅਵਧ ਬਿਹਾਰੀ, ਮੀਰ ਮਕਬੂਲ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਕੁਮਾਰ ਚਾਕੀ, ਖ਼ੁਦੀ ਰਾਮ ਬੋਸ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਬਾਬੂ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਲਹਿਰੀ, ਸੁਤਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ, ਦਾਮੋਦਰ ਦਾਵੇਕਰ, ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਕੈਨੇਡੀਅਨ, ਮਾ. ਅਮੀਰ ਚੰਦ, ਭਾਈ ਬਾਲ ਮੁਕੰਦ, ਸੋਹਨ ਲਾਲ ਪਾਠਕ, ਰੋਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਸੂਫੀ ਅੰਨਾ ਪ੍ਰਸਾਦ, ਜਤਿੰਦਰ ਨਾਥ ਦਾਸ, ਰਾਏ ਹਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਰਹੱਦੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਅਸਫਾਕ ਉੱਲਾ ਦੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਘਾਲਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਇਹ, ਲੇਖਕ ਦੀ ਖੂਬੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਸੁਣਿਆ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਢੁੱਕਵੇਂ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਲੇਖ ਦੇ ਅੰਤ 'ਚ, ਹਵਾਲੇ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਚਾਲੀ ਮੁਕਤਿਆਂ ਵਾਲੇ ਲੇਖ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਚਾਲੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕਵੀ ਸੈਨਾਪਤੀ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿਕ ਟੂਕਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। 'ਵਾਇਸਰਾਏ ਪੁਰ ਟੀਣਾ' ਉਨਵਾਨ ਹੇਠ ਲੇਖ ਵੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਟਾਈਟਲ ਪੰਨੇ ਉਤੇ 10 ਅਤੇ ਮਗਰਲੇ ਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਵੀ 10 ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਦਿੱਖ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨਾਲ, ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ, ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਪ੍ਰਚੰਡ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਹੁਣ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਮੋਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 94171-42415

ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤਕਰੀਬਨ ਢਾਈ ਦਹਾਕੇ ਤਿੱਖਾ ਤੇ ਤਰਕ ਭਰਪੂਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਬਹੁਤੇ ਸਦਮੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣਿਆਂ ਨੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਮੋਹੀ ਜਾਣਿਆ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤਿਆਂ ਵਾਂਗ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਈ ਤਿਆਰ-ਬਰ-ਤਿਆਰ ਜ਼ਮੀਨ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੇ ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਹੁਣ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ' ਉਸ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਨਿਰੋਲ ਮੌਲਿਕ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਮਜਮੂਆ ਹੈ। 'ਹੁਣ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ' ਵਿਚ ਅਠਵੰਜਾ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ਹਨ ਉਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ, ਵਿਗੜਦੀ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਦੰਭ, ਦਮਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਨਿਘਾਰਾਂ ਦਾ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਮੁਤਾਬਿਕ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਮੁਹੱਬਤ ਬੇਘਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਮੋੜ 'ਤੇ ਸ਼ਾਤਰ ਸੁਦਾਗਰਾਂ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਹਨ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਤਲਾਸ਼ਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਕੁੰਦਰਾਂ 'ਚ ਛੁਪੇ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਡੇ ਵਾਰਿਸ ਲੱਭ ਲੈਣ। ਉਹ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ਜਾਂ ਢਹਿਣ ਸੰਬੰਧੀ ਝਾਉਲ਼ੇ 'ਚ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਾ 'ਭੁੱਲ ਜਾਹ' ਕਿਹਾ ਵੀ ਉਸ ਲਈ ਬੇਯਕੀਨੀ ਹੈ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਅਜੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਜੀਣ ਦਾ ਮੌਸਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਹਸੀਨ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਉਹ ਬਦਲਾਓ ਲਈ ਅਹੁਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਕਤ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਕਲਮ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਵੀ। 'ਹੁਣ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ' ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ ਜੋ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਚਿੱਤਰ ਵਿਚ 'ਨ੍ਹੇਰੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਚਾਨਣ ਵੀ ਭਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਮੰਜ਼ਰ ਜੋ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਕਲਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਕਦੇ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਨਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਗੱਲ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਢੁਕਵੀਂ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਰੂਹ ਦਾ ਸਾਲ਼ਣੁ
ਲੇਖਕ : ਮੋਹਨ ਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 232
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਸ ਵਿਲੱਖਣ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੈਂਕੜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਅਨਮੋਲ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਭੇ ਗਏ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਮਨੋਹਰ ਵਿਚਾਰ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ-ਮਸਤਿਕ ਵਿਚ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਲਈ ਇਹ ਕੀਮਤੀ ਵਿਚਾਰ ਅਜਿਹੇ ਹਥਿਆਰ ਸਾਬਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਪਾਠਕ ਦੇ ਅੰਤਰ ਮਨ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਦੀ ਭਿੱਖੀ ਤੇ ਸਵੱਛ ਲੋਅ ਜਗਾਉਂਦੇ-ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਰੂਹ ਨੂੰ ਸ਼ਰਸ਼ਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਐਸੇ ਵਿਚਾਰ, ਵਾਰਤਕਾਰ ਮੋਹਨ ਗਿੱਲ ਦੀ ਇਸ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਪੁਸਤਕ 'ਰੂਹ ਦਾ ਸਾਲਣੁ' ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਘੜਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਕ-ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਦਿਲ ਦੇ ਬੋਝੇ ਵਿਚ ਸਜਾ-ਸਜਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ। ਇਹ ਤੱਥ ਪਾਠਕ ਦਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹਾਸੇ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦਾ, ਪਿਆਰ ਦਾ, ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ, ਫਿਕਰ-ਚਿੰਤਾ ਦਾ, ਦਿਲ ਦਾ, ਦਿਮਾਗ਼ ਦਾ, ਹਾਸੇ ਦਾ ਮੁਤਾਲਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਲਾਭਕਾਰੀ ਖ਼ਾਕਾ ਵਾਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮਹਾਨ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਸਭਨਾਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਕੇ ਇੰਜ ਸਾਂਭਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਦਰਜ ਅਨਮੋਲ ਵਚਨਾਂ ਦਾ ਨਿਤਾਪ੍ਰਤੀ ਪਾਠਕ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਣ ਜਾਵੇ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰਮ ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਮਹਾਨ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ
ਲੇਖਕ: ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅੱਚਰਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਕੀਮਤ: 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 207
ਸੰਪਰਕ: 98154-18851

ਸ. ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅੱਚਰਵਾਲ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਸ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਪਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਚਾਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ, ਚਾਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖੋਜ, ਦੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜੀਵਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥਲੀ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਜੰਮੇ ਦੇਸ਼-ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਖਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੁਧਾਰਕਾਂ ਦੀ ਅਣਗਿਣਤ ਲੜੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਝਲਕ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਮਨਚਲੇ ਗ਼ਦਰੀ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਪਿੰਡ ਸਰਾਭਾ, ਪਰਜਾ ਮੰਡਲ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਪਿੰਡ ਠੀਕਰੀਵਾਲ, ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਜਗਰਾਉਂ, ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਾ ਰੂੜ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਿੰਡ ਚੂਹੜਚੱਕ, ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀਆਂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਲਤਾਲਾ, ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬੇ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਿੰਡ ਨੱਥੋਵਾਲ, ਪਰਜਾ ਮੰਡਲ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਲਾ ਪਿੰਡ ਭੋਤਨਾ, ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਡਾਕੂ ਮਿਲਖੀ ਸਿੰਘ ਕੁੰਭੜਵਾਲ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਬੁੱਤ ਕਲਾ ਸਿਰਜਕ-ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਰਾਏਕੋਟ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲਵਾਨ ਵਿਰਸਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਅਤੀਤ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸਦਾ ਹੋਣੀਆਂ ਘੇਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਨ ਵਾਲੇ ਬਹਾਦਰ ਲੋਕ ਕੌਣ ਸਨ? ਇਹ ਸਨ, ਕੱਚਿਆਂ ਘਰਾਂ, ਛੰਨਾਂ, ਢਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਜੋ ਇਸ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਣਲਿਖਿਆ ਇਤਿਹਾਸ ਛੱਡ ਗਏ। ਸਮੇਂ ਨੇ ਕਰਵਟ ਬਦਲੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚੋਂ ਫਰੋਲਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਕੌਮ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਕੌਮੀ ਸਪਿਰਟ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਪਈ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਕੌਮਾਂ ਬੇ-ਗ਼ੈਰਤ ਤੇ ਸਤਿਆਹੀਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਊਂਦੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਨਾਲ। ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰਾਂ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਪਨਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਪਰ ਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੀਨੇ 'ਤੇ ਚੱਲਿਆ। ਹੱਥਲੀ ਲਿਖਤ ਵਾਸਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਨਾ ਇਹ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਸ. ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅੱਚਰਵਾਲ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ, ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੌਲਿਕ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ, ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਰਵਾਇਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਨੁਕਤੇ ਲੱਭੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਇਕੋ ਨਾਂਅ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨੇੜੇ-ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਈਆਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਸੈਂਕੜੇ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕਲਾਂ ਜਾਂ ਖੁਰਦ, ਵੱਡਾ ਜਾਂ ਛੋਟਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮਤਲਬ ਦੂਸਰਾ ਪਿੰਡ ਪਹਿਲੇ ਵਿਚੋਂ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਦੂਰੀ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਜ਼ਰੂਰ ਜੁੜਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਿਵੇ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਅਟਾਰੀ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਕਾਉਂਕੇ ਨੇੜੇ ਜਗਰਾਉਂ ਸੀ। ਜਦ ਉਹ ਇੱਥੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਮਾਝੇ ਵੱਲ ਗਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਵਸਾ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵੀ ਕਾਉਂਕੇ ਰੱਖਿਆ, ਜੋ ਅਟਾਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਜਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਨਹਿਰਾਂ ਕੱਢ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਆਬਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਰਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਵੀ ਮੋੜ੍ਹੀਗੱਡਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਹੀ ਰੱਖੇ। ਸੱਥ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ 'ਤੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ ਅਸਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਚਰਚਾ ਦਾ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਿਚ ਵੱਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਸੋਹਜ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਵਾਚਿਆ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਅਤੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਪਹਿਲੂ ਤੋਂ ਵਾਚਣ ਉਪਰੰਤ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਬਹੁਤ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਝਲਕ ਦਿਖਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਜਨਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਨੂੰ ਖੰਘਾਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਏ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਅੱਚਰਵਾਲ ਨੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਫਰੋਲਦਿਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਧੰਦੇ ਅਤੇ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਪੇਂਡੂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। । ਅੱਚਰਵਾਲ ਦਾ ਇਹ ਯਤਨ ਪਿੰਡਾਂ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਚੇਟਕ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਪਾਗਲ ਆਦਮੀ
ਲੇਖਕ : ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਅਮਰਿੰਦਰ ਸੋਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਸਫ਼ੇ : 48
ਸੰਪਰਕ : 95016-60416

ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਚਿੰਤਕ ਖਲੀਲ ਜ਼ਿਬਰਾਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਬਹੁਤ ਉੱਚੇ ਸੁੱਚੇ, ਪਵਿੱਤਰ, ਰਹੱਸਮਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਹੀ ਮੇਰਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ, ਰੱਬ ਹੀ ਮੇਰੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਹੈ, ਰੱਬ ਹੀ ਮੇਰਾ ਭੂਤ, ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਹੈ। ਰੱਬ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਘੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸਮੁੰਦਰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਭੱਜੀ ਆਉਂਦੀ ਨਦੀ ਨੂੰ ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਲਗਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥ ਅਤੇ ਰਮਜ਼ਾਂ ਛੁਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਆਓ, ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਮਾਣੀਏ:
ਮੇਰੀ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਮੈਂ ਇਕ ਵੱਡੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਲਈ ਗਏ। ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਗੁਪਤ ਅਤੇ ਬੇਆਬਾਦ ਥਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ, ਇਕ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ, ਇਕ ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਇਕ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਅਤੇ ਕਿ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਮਿਲਿਆ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਵੱਡੇ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਭਾਲਣ ਤੁਰ ਪਏ। ਇਥੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਭਾਈ 'ਪਹਾੜ' ਅਤੇ ਭੈਣ 'ਜਲਰਾਸ਼ੀ' ਦੇ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਤਿੰਨੇ ਇਕਾਂਤ ਵਿਚ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜਿਸ ਪਿਆਰ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਏਕਤਾ ਦੇ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਡੂੰਘਾ, ਤਾਕਤਵਰ ਅਤੇ ਅਨੋਖਾ ਹੈ। ਅਫ਼ਕਾਰ ਨਾਮਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਇਕ ਨਾਸਤਿਕ ਅਤੇ ਇਕ ਆਸਤਿਕ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਪਰਮਾਤਮਾ ਬਾਰੇ ਘੰਟਿਆਂਬੱਧੀ ਬਹਿਸ ਹੋਈ। ਉਸੇ ਸ਼ਾਮ ਆਸਤਿਕ ਤਾਂ ਨਾਸਤਿਕ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਾਸਤਿਕ ਆਸਤਿਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਵਧੀਆ ਤਰਜਮੇ ਵਾਲੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਵਾਇਰਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ
ਕਵੀ : ਸੁਖਿੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 192
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਸੁਖਿੰਦਰ ਦੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ 'ਵਾਇਰਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ' ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀਆਂ ਬੁਲੰਦ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ, ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ, ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ, ਕਬੀਰ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਅਤੇ ਮੀਆਂ ਮੁਹੰਮਦ ਬਖ਼ਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 81 ਕਾਵਿਤਾਵਾਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਕਵੀ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਵਸਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਫੈਲੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗ਼ਲਤ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਗ਼ੈਰ-ਸਿਧਾਂਤਕ ਮਾਨਵੀ ਵਿਹਾਰ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਦੀ ਸੁਰ ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗ਼ੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਸਾਹਿਤ, ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਲਕੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਬਾਰੇ ਤਨਜ਼ਾਂ ਕੱਸੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਭਰਨ ਵਾਲੇ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਕਵੀ ਖੂਬ ਭੰਡਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਵਿਖਾਵੇ ਦੁੰਭ ਅਤੇ ਪਾਖੰਡ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਰਾਜਨੀਤਕ ਨੇਤਾ ਕੁਰਸੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਕੌੜਾ ਸੱਚ ਕਵੀ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ, ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚ ਭੇਖ ਪਾਖੰਡ ਵਿਖਾਵਾ ਸਭ ਕਵੀ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੜੇ ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਦੁੱਖ ਦਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਡਿਗਦਾ ਮਿਆਰ, ਗ਼ੈਂਗਸਟਰਵਾਦ ਦਾ ਵਧਦਾ ਫੈਸ਼ਨ, ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਵੀ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਵੀ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ, ਜੂਮ ਮੀਟਿੰਗ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਨਕਾਰੂ ਸੋਚ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾ ਕੁਝ ਸਾਹਿਤ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਵਿੱਦਿਆ, ਧਰਮ, ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਹੈ ਪਰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਚੁਫੇਰੇ ਕੁਝ ਗ਼ਲਤ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਂਗਲ ਉਠਾਵੇ ਪਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਗ਼ਲਤ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਕਵੀ ਸੁਖਿੰਦਰ ਨੇ ਕੋਈ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ, ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਇਕ ਰੁੱਖ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ, ਪਾਠਕ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸਮੁੱਚੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਵੀ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਸਾਦੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ

ਜਿਸ ਦਿਨ ਕਵਿਤਾ ਗੁਆਚ ਜਾਏਗੀ
ਲੇਖਕ : ਜੈਪਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੈਫੇ ਵਰਲਡ, ਮੰਡੀ ਕਲਾਂ, ਜਲੰਧਰ, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 199 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 094666-10508

ਜੈਪਾਲ ਸੂਖਮ ਭਾਵੀ ਬੌਧਿਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਤੇ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਅੰਬਾਲਾ (ਹਰਿਆਣਾ) ਵਿਖੇ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਹਿੰਦੀ ਨਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਜਗਤਾਰ ਗਿੱਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ 'ਜਿਸ ਦਿਨ ਕਵਿਤਾ ਗੁਆਚ ਜਾਵੇਗੀ', ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦ ਤਾਂ ਬਾਕਮਾਲ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਇਹ ਭੁਲੇਖਾ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਕਿ ਇਹ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਨਜ਼ਮਾਂ ਹਨ ਬਸ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਹੀ ਨਜ਼ਮਾਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਕੋਈ ਬੌਧਿਕ ਮਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਵੰਗਾਰਿਆ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦਾ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਰੀਮੋਟ ਕੰਟਰੋਲ ਨਾਲ ਚਲਦਿਆਂ ਅਜਿਹਾ ਆੜ੍ਹਤੀਆ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਅਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਜੋ ਭੂਤਰਿਆ ਸਾਨ੍ਹ ਬੁਰਕ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਨੱਥ ਪਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ ਧਰਮ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦੀ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਜੁਗਾੜ ਲਗਾ ਕੇ 'ਜੰਗ' ਜਗਾਉਣ ਦੀ ਜੁਗਤ ਵਰਤਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਜੰਗ ਵਿਚ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਤਾਂ ਜਲ ਰਹੇ ਰੋਮ ਤੇ ਨੀਰੋ ਵਾਂਗ ਬੰਸਰੀ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਕਵਾਇਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੰਗ ਵਿਚ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਤੋਪਾਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚਦਾ ਹੈ, ਵਿਭਿੰਨ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਾਇਰ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕੋਇਲ ਦੀ ਕੂਕ ਤੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਭਰਦੀ ਗਲਹਿਰੀ ਦਾ ਮਾਸੂਮ ਬੱਚਾ ਕਿਵੇਂ ਬਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਭਗਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੇਹਣਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟੁਕੜੇ-ਟੁਕੜੇ ਹੋਇਆ ਖੌਫ਼ਜ਼ਦਾ ਆਦਮੀ ਅਖੰਡ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਡਾਇਨਾਸੋਰੀ ਚਿੰਘਾੜ, ਧਰਮ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਨਕਾਬ ਓੜੀ ਮਗਰਮੱਛ ਦੇ ਜਬਾੜੇ ਤੋਂ ਕਦੋਂ ਬਚਾਏਗਾ। ਉਹ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਚਾਨਣ ਵੰਡਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਚਾਨਣ ਵੰਡਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਕਦੋਂ ਲਿਖੋਗੇ, ਉਹ ਸਿਆਸੀ ਘੜੰਮ ਚੌਧਰੀਆਂ ਦੇ ਵੀ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਵੇਲੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਘਰ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਦਾ ਪਾਖੰਡ ਰਚਦੇ ਹਨ ਪਰ ਰਾਮ ਵਲੋਂ ਭੀਲਣੀ ਦੇ ਬੇਰ ਖਾਣ ਪਿਛੋਂ ਉਹੀ ਸ਼ੰਭੂਕ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਕਾਤਲ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਬਣੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮਾਰਮਿਕ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਜੀ ਆਇਆਂ ਆਖੀਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੈਲੰਡਰ ਤੇ ਸਾਲ ਹੀ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਹੋਰ ਕੁਝ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦੀ ਘੰਡੀ ਤੇ ਅੰਗੂਠਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਤਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ।

c c c

ਰੁੱਸ ਜਾਵੇ ਨਾ ਬਹਾਰ
ਲੇਖਕ : ਬਿੱਕਰ ਸਿੰਘ ਐਸ਼ੀ ਕੰਮੇਆਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਐਵਿਸ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 098732-37223

ਸ਼ਾਇਰ ਬਿੱਕਰ ਸਿੰਘ ਐਸ਼ੀ ਕੰਮੇਆਣਾ ਆਪਣੇ ਹੱਥਲੇ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਰੁੱਸ ਜਾਵੇ ਨਾ ਬਹਾਰ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਗੁੜ ਨਾਲੋਂ ਇਸ਼ਕ ਮਿੱਠਾ', 'ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸੁਰਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਮੇਰੀ ਹੱਡ ਬੀਤੀ' ਅਤੇ ਦੋ ਨਾਵਲ 'ਬਿਨ ਖੰਭਾਂ ਪਰਵਾਜ਼', 'ਉਡਨ ਖਟੋਲਾ ਉਡਦਾ ਰਿਹਾ', 'ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੋਗਾ ਘੋਲ ਦੇ ਜੁਝਾਰੂ ਪੰਨੇ' ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 'ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਮੇਰੀ ਸੋਚ' ਰਾਹੀਂ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਗਰਾਂ 'ਕੰਮੇਆਣਾ' ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਰਖੇਜ਼ ਭੂਮੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰੋਤਿਆਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆ (ਅਮਰੀਕਾ) ਦਾ ਪੱਕਾ ਵਸਨੀਕ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗਲੋਬਲੀ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਪਾਪੂਲਰ ਸ਼ਾਇਰੀ, ਕੈਸਿਟ ਕਲਚਰ ਅਤੇ ਸਟੇਜੀ ਰੁਮਾਂਟਿਕਤਾ ਦੇ ਗਾਡੀਰਾਹ ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੋਇਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਰੁੱਸ ਜਾਵੇ ਨਾ ਬਹਾਰ' ਤੋਂ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸਾਲ ਭਰ ਹੋਰ ਰੁੱਤਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਨੂੰ ਮੀਰੀ ਰੁੱਤ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹਾਰ ਵੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਕ ਰੁੱਤ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੁੱਸਣ ਨਾ ਦੇਣਾ ਵੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੋਸੇ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸ਼ਾਇਰ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਕਲਮਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਰੋਸੇ, ਮੇਹਣੇ, ਮੰਨਣ ਮਨਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਸ਼ੂਕ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਤਪਰ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਨਾਮਵਰ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸਾਜ਼ ਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਜਾਨੂੰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹੋਰ ਵਿਭਿੰਨ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵਗ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਤੇ ਹੰਝੂ ਵੀ ਵਰ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿਕ ਧਰਮ ਵੀ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੀਤਕਾਰ, ਗੀਤਕਾਰੀ ਤੋਂ ਵਿਥ ਸਿਰਜ ਕੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਿੜ ਅੰਦਰ ਆਉਣ ਲਈ ਸਮਕਾਲੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਨਿੱਠ ਕੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਉਪਰ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

ਗੀਨੂੰ ਗਾਂ
ਲੇਖਿਕਾ : ਰਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 80 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 24
ਸੰਪਰਕ : 98152-43917

'ਗੀਨੂੰ ਗਾਂ' ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਚੌਵੀ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਸ਼ੇ ਆਪਣੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਲਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ: 'ਰੁੱਖ, ਅੰਬ, ਮੇਰਾ ਬਸਤਾ, ਮਾਂ, ਤਿੱਤਲੀ, ਮੇਰਪਾਪਾ, ਗਾਂ, ਕਾਰ, ਤੋਤਾ, ਕੀੜੀ, ਦੀਵਾਲੀ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਫਰਾਕ, ਪੈੱਨ, ਆਦਿ। ਲੇਖਿਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਠੇਠ ਅਤੇ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਮਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਫੇਰ ਵੀ ਚੰਗੀਆਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਲਿਖੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ:-
-ਰੁੱਖ-
ਠੰਢੀ-ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਨੇ ਦਿੰਦੇ,
ਮਿੱਠੇ-ਮਿੱਠੇ ਫਲ਼ ਵੀ ਦਿੰਦੇ।
ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਸਭ ਨੂੰ ਭੁੱਖ,
ਰੁੱਖ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸੁੱਖ।
ਰੁੱਖ ਨੇ ਠੰਢੀ ਛਾਂ ਦਿੰਦੇ,
ਮਹਿਕਾਂ ਵਾਲੇ ਫੁੱਲ ਨੇ ਦਿੰਦੇ।
ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਨੇ ਬਹੁੁਤ ਹੀ ਰੁੱਖ,
ਰੁੱਖ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸੁੱਖ।
ਏਵੇਂ ਹੀ 'ਕੀੜੀ' ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਹੈ:-
ਕੀੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਭੂਰਾ ਹੈ,
ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਦਿਨ ਪੂਰਾ।
ਦਾਣਾ ਲੈ ਕੇ ਜਦ ਉਹ ਚਲਦੀ,
ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣੀ ਲਗਦੀ।
ਛੋਟਾ ਹੈ ਉਹਦਾ ਕੱਦ,
ਦੋ ਦਾਣੇ ਲੈਂਦੀ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਲੱਦ।
ਦਾਣਾ ਲੈ ਕੇ ਜਦ ਉਹ ਕੰਧ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ,
ਸੌ ਵਾਰ ਚੜ੍ਹਦੀ ਸੌ ਵਾਰ ਡਿੱਗਦੀ,
ਡਿੱਗ ਕੇ ਉਹ ਹੌਸਲਾ ਨਾ ਛੱਡਦੀ,
ਆਖਿਰ ਉਹ ਮੰਜ਼ਿਲ ਜਾ ਫੜ੍ਹਦੀ।
ਢੁਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਲਾਂ ਦਾ ਜਿੱਥੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਥੇ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਬਾਲ ਲੇਖਿਕਾ ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਵਜ਼ਨ ਤੋਲ ਤੁਕਾਂਤ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁ ਕਮੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ ਬੱਚੀ ਵਿਚ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਛੁਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਖਰੜਾ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾਮਵਰ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਾ ਲਿਆ ਕਰੋ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਹੜੇ ਬਾਲਾਂ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਲਿਖਣ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬੱਚੀ ਵਲੋਂ ਐਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪੁਸਤਕ ਪਾਈ ਹੈ ਮੈਂ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42896

ਦੋ ਦੂਣੀ ਚਾਰ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 48
ਸੰਪਰਕ : 94635-39590

ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ ਨੇ ਹੁਣ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵੱਲ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਮੋੜਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘਾਟ ਰੜਕਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਾਜ਼ਾਤਰੀਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪਲੇਠੇ ਬਾਲ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਦੋ ਦੂਣੀ ਚਾਰ' ਵਿਚ ਮੁੱਢ ਕਦੀਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਵਾ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਅਤੇ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਚਾਸ਼ਨੀ ਵਾਲੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 12 ਤੋਂ 16 ਸਾਲ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੇ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਕਾਂ ਤੇ ਸੱਪ', 'ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਚੂਹਾ', 'ਕਾਂ ਦੀ ਜੁਗਤ', 'ਚਿੜੀ ਦੀ ਸੋਚ' ਅਤੇ 'ਦੱਬਿਆ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ' ਆਦਿ ਕਾਵਿ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਚਤੰਤਰ ਅਤੇ ਈਸਪ ਵਰਗੇ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਵਾਇਤੀ ਕਥਾ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਢੀਂਡਸਾ ਨੇ ਕਾਵਿਮਈ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਢਾਲ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੋਵਾਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਸੁਮੇਲ ਸਿਰਜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਨਜ਼ਰੀਆ ਉਭਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਹਲੜ, ਕੰਮਚੋਰ, ਮੱਕਾਰ ਅਤੇ ਬੇਈਮਾਨ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਆਦਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਿਹਨਤੀ, ਈਮਾਨਦਾਰੀ, ਲਗਨਸ਼ੀਲ, ਦੂਰਦ੍ਰਿਸ਼ਟ, ਸੂਝਵਾਨ ਅਤੇ ਸਿਰੜੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਮਾਣ-ਸਤਿਕਾਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਸਤੂ ਜਗਤ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਾ ਹੈ। 'ਰੁੱਖ', 'ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ', 'ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਰੰਗ', 'ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ-ਸੌਂਦਰਯ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੇ ਨਿੱਕੇ-ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਅਨੋਖਾ ਮਾਹੌਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਦੁਨੀਆ ਉਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਵੀ ਬੜਾ ਵਚਿੱਤਰ, ਮੋਰ ਕਬੂਤਰ ਘੁੱਗੀਆਂ ਤੋਤੇ, ਸਾਰੇ ਸਾਡੇ ਮਿੱਤਰ।' (ਕਵਿਤਾ 'ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ', ਪੰਨਾ 34) ਜਾਂ 'ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਣਮੁੱਲਾ ਤੋਹਫ਼ਾ, ਜੇ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਰੁੱਖ। ਹੋਰ ਜੀਵਾਂ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਉਤੇ, ਅੱਜ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਮਨੁੱਖ।' (ਕਵਿਤਾ 'ਰੁੱਖ', ਪੰਨਾ : 21) ਹਨ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਰਬਤ, ਦਰਿਆ, ਝੀਲਾਂ, ਫਲ-ਫੁੱਲ, ਪੌਣ, ਮੈਦਾਨ ਆਦਿ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। 'ਸਮਾਂ ਵਕਤ', 'ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਨਿਯਮ', 'ਪੜ੍ਹਾਈ', 'ਸਬਕ' ਅਤੇ 'ਸਕੂਲ ਇਕ ਮੰਦਰ' ਵਰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਵਕਤ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜੋਕਾ ਯੁੱਗ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵੱਲ ਨਿਰੰਤਰ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਢੀਂਡਸਾ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦੀ ਹਾਣੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਵੀ ਮਹੱਤਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਤਰਕਮਈ ਸੋਚਣੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕੇ। ਅਜਿਹੇ ਰੰਗ ਵਾਲੀਆਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ 'ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਬਲਬ' ਅਤੇ 'ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤ' ਆਦਿ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਢੁਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਬਾਲ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ-ਪ੍ਰੇਮ ਤਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹੀ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਚੰਗੇਰੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਮੀਦ ਹੈ, ਬੱਚੇ ਇਸ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਲਾਹਾ ਖੱਟਣਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣਗੇ।

-ਡਾ. ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ'
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਪੁੱਤ ! ਮੈਂ ਇੰਡੀਆ ਜਾਣੈਂ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ: 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 110
ਸੰਪਰਕ : 097797-16824

'ਪੁੱਤ! ਮੈਂ ਇੰਡੀਆ ਜਾਣੈਂ' ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ ਦਾ ਸੱਤਵਾਂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਹੈਲੋ ਇੰਡੀਅਨ, ਮਿਸ ਕਾਲ, ਪੱਗ, ਕੰਟਰੈਕਟ ਮੈਰਿਜ, ਸ਼ੋਅ ਪੀਸ, ਇਕ ਟੱਕ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪੁੱਤ! ਮੈਂ ਇੰਡੀਆ ਜਾਣੈਂ' ਵਿਚ ਮਾਮੀ ਜੀ, ਮਠਿਆਈ ਦਾ ਡੱਬਾ, ਓਹਦੇ ਬਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉੱਚੀ ਅੱਡੀ ਵਾਲੇ ਬੂਟ, ਕੁੰਜੀਆਂ, ਨਕਦਾਂ ਦੀ ਹੱਟੀ, ਮਾਡਰਨ ਢਾਬਾ, ਖੁੱਡੇ, ਮੋਟੇ ਹੋਣ ਲਈ ਮਿਲੋ ਅਤੇ ਪੁੱਤ ਮੈਂ ਇੰਡੀਆ ਜਾਣੈਂ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। 'ਪੁੱਤ! ਮੈਂ ਇੰਡੀਆ ਜਾਣੈਂ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਲਈ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸਖ਼ਤ ਘਾਲਣਾਵਾਂ ਘਾਲ ਕੇ, ਮਿਹਨਤਾਂ ਕਰਕੇ, ਫ਼ਾਕੇ ਕੱਟ ਕੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਿੱਛੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਲੰਮੇ ਤਰਸੇਵੇਂ ਕੱਟਣ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਵੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਜਾ ਉੱਤਰਦੇ ਹਨ। ਨੂੰਹ-ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਪੋਤੇ-ਪੋਤੀ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਆਨੰਦਦਾਇਕ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦਿਆਂ ਵੇਖ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਗਏ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਭਰੀ ਤਸੱਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਮੋਹ ਭਰਿਆ ਵਰਤ-ਵਰਤਾਰਾ, ਆਪਸੀ ਮਿਲਵਰਤਣ ਦੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮੋਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਦਰੇਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੈਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬੈਠਣ ਦਿੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਵਾਪਸ ਇੰਡੀਆ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲਾ 'ਮੈਂ' ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੇ ਮਨ ਦੇ ਉਦਰੇਵੇਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ ਟਿਕਟਾਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਡੀਆ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੁੱਤਰ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚਲੇ ਕੰਮਾਂਕਾਰਾਂ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਲਈ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕੀਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਫਿਰ ਉਹ ਵੀ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ-ਧੰਦਿਆਂ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਿਲਣਾ-ਗਿਲਣਾ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪੇਕੀਂ ਘਰ ਆਪਣੇ ਵੀਰ ਅਤੇ ਭਾਬੀ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀਰ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਤੰਗੀਆਂ-ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਬੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਜਲਦੀ ਹੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਮਨ ਉਚਾਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਮਾਤਾ ਜੀ ਆਪਣੀ ਵਿਆਹੀ ਵਰੀ ਭੈਣ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਭੈਣ ਦੇ ਤਾਅਨੇ-ਮਿਹਣੇ ਸੁਣ ਕੇ ਉੱਥੋਂ ਵੀ ਵਾਪਸ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਘਰ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਘਰ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਅਜੇ ਡੇਢ ਮਹੀਨਾ ਹੀ ਬੀਤਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਰਹਿੰਦੇ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ-ਪੋਤੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਸਿੱਕ ਮੁੜ ਜਾਗ ਉੱਠਦੀ ਹੈ। ਤਦ ਮਾਤਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕੈਨੇਡਾ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਆਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਯਕਦਮ ਸਿਖ਼ਰ ਉੱਤੇ ਉਦੋਂ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਵਾਪਸ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੋ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਸਵਾਰ ਠੱਗ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੀ ਚੇਨੀ ਝਪਟ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਦੇ ਕੇ ਥੱਲੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਮਾਤਾ ਅਰਧ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ 'ਪੁੱਤ! ਮੈਂ ਇੰਡੀਆ ਜਾਣੈਂ, ਮੈਂ ਇੰਡੀਆ ਜਾਣੈਂ' ਬਰੜਾਅ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ ਦੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੁੱਤ 'ਮੈਂ! ਇੰਡੀਆ ਜਾਣੈਂ' ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

 ਕੀੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਏ...
ਲੇਖਿਕਾ : ਜੋਤੀ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 90 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ :32
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

'ਕੀੜੀ ਕਹਿੰਦੀ ਏ' ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਵੀਹ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਸ਼ੇ ਆਪਣੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਲਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ:-'ਮਾਂ, ਰੁੱਖ, ਪੰਛੀ, ਰੱਖੜੀ, ਨਤੀਜਾ, ਪਾਣੀ, ਮੇਰਾ ਸਾਈਕਲ, ਚੰਗਾ ਦੋਸਤ, ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ, ਵੱਡਾ ਵੀਰਾ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਆਦਿ। ਲੇਖਿਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ, ਠੇਠ ਅਤੇ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਮਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਫਿਰ ਵੀ ਚੰਗੀਆਂ ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਸਮਝਦਿਆਂ ਬੱਚੀ ਨੇ 'ਪਾਣੀ' 'ਤੇ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਹੈ:
-ਪਾਣੀ-
ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲਈਏ,
ਜੀਵਨ ਸਫਲ ਬਣਾ ਲਈਏ।
ਪਾਣੀ ਬਿਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਧੂਰੀ,
ਪਾਣੀ ਬਿਨ ਨਾ ਪੈਂਦੀ ਪੂਰੀ।
'ਜੋਤੀ' ਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਹਿਣਾ,
ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਪੈਣਾ।
ਢੁਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਲਾਂ ਦਾ ਜਿੱਥੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਥੇ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਬਾਲ ਲੇਖਿਕਾ ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਜ਼ਨ ਤੋਲ ਤੁਕਾਂਤ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁ ਕਮੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ ਬੱਚੀ ਵਿਚ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਛੁਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਖਰੜਾ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾਮਵਰ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਾ ਲਿਆ ਕਰੋ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਹੜੇ ਬਾਲਾਂ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਲਿਖਣ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬੱਚੀ ਵਲੋਂ ਐਨੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪੁਸਤਕ ਪਾਈ ਹੈ, ਮੈਂ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ,
ਮੋਬਾਈਲ : 9463542896

ਸਰੋਜ
ਇਕ ਦਾਸਤਾਨ
ਕਵੀ : ਸੁਭਾਸ਼ ਪਾਰਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 088949-45588

ਸੁਭਾਸ਼ ਪਾਰਸ ਤਹਿਸੀਲ ਊਨਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਲੋਹ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਹੈ। ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਲੇਖਕ ਸੀ ਅਤੇ ਇਕ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਨੇ 'ਫਰਿਸ਼ਤਾ' ਲਿਖ ਕੇ ਵਾਹ-ਵਾਹ ਖੱਟੀ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਸੁਭਾਸ਼ ਪਾਰਸ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖੋਂ ਘੋਰ ਅੰਗਹੀਣ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਤੀਜੀ ਅੱਖ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਲਿਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਕਪੂਰਥਲਾ ਨਿਵਾਸੀ ਲੇਖਿਕਾ ਪ੍ਰੋਮਿਲਾ ਅਰੋੜਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਅਰੋੜਾ ਜੀ ਨੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਭਵਨ ਸਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸੰਚਾਲਕ ਸੁੱਖੀ ਬਾਠ ਨਾਲ ਗੱਲ ਤੋਰੀ ਤੇ ਬਾਠ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਮਦਦ ਦਿੱਤੀ। ਇਸੇ ਮਦਦ ਨਾਲ 5 ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਈ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਖੱਟੀ ਹੈ। ਪਾਰਸ ਇਕ 'ਪਾਰਸ ਵਰਗਾ' ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਲ ਟੁੰਬਵੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਕਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ।
'ਸਰੋਜ' ਉਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਬਕੌਲ ਪਾਰਸ, ਉਹ ਦਾਜ ਦੀ ਬਲੀ ਚੜ੍ਹ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਯੋਗ ਪਾਰਸ ਨੂੰ ਸਦਾ ਹੀ ਦੁਖੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਭੈਣ ਦੀ ਮੌਤ ਪਿੱਛੋਂ ਪਾਰਸ ਨੇ ਜੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੀ 'ਸਰੋਜ' ਰੱਖਿਆ।
ਪੁਸਤਕ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਹਿੱਸਾ ਕਵੀ ਨੇ ਅਲਿਫ਼ ਬੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੀਹਰਫ਼ੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੱਖਰਾਂ (ਅਬਜਦ) ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ:
ਹੇ ਹਾਸਿਲ ਹੋਣ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਕੁੱਲ ਬਸ਼ਰ ਨੂੰ
ਫੁਲਵਾੜੀ ਰਵ੍ਹੇ ਬਾਗ-ਓ-ਬਾਗ਼ ਸਤਿਗੁਰ
ਗੋਦੀ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਪਾਰਸ ਨਾਲ ਖੇਡਣ
ਯੁੱਗਾਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਸੁਹਾਗ ਸਤਿਗੁਰ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਹਰਫ਼ੀਆਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਾਦਰਯਾਰ ਦੇ ਕਿੱਸੇ 'ਪੂਰਨ' ਵਰਗਾ ਬੈਂਤਕਾਰੀ ਵਿਚ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮੇ ਦਾ ਸਰੂਪ ਹਨ।
ਇਹ ਸੀਹਰਣੀਆ ਕੁਝ ਤਾਂ ਬੈਂਤਾਂ ਵਿਚ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਦੀਆਂ ਸੀਹਰਫ਼ੀਆਂ ਵਾਂਗ ਹਨ:
ਕਿਹੜੀ ਕਲਮ ਨਾਲ ਲਿਖਦਾ ਰੱਬਾ ਤੂੰ ਬੰਦਿਆ ਦੀਆਂ ਤਕਦੀਰਾਂ,
ਵਿਤਕਰਾ ਕਿਉਂ ਤੇਰੀ ਲੁਕਾਈ ਅੰਦਰ, ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜਿਹਨ ਚੱਲਣ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰਾਂ। (ਸਫਾ : 41)
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਸਰੋਜ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਬਿਰਹੜੇਨੁਮਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਗਿਆਰਾਂ ਸਫਿਆਂ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਰੋਜ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਮਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਸਰੋਜ ਦਾ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਖੇਡਣਾ, ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਨੇ ਪੈਣਾ, ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ, ਲੈਣਾ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਰੋਜ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾਇ ਧੀਆਂ ਦਾ ਗੁਣਗਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:
ਧੀਆਂ ਵਿਚ ਕੀ ਕੀ ਜੌਹਰ ਛੁਪਾਏ
ਹਰੇਕ ਧੀ ਇਕ ਨਵਾਂ ਜਹਾਨ ਸਿਰਜੇ।
ਇਹ ਹਸਤਾਕਰ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਨੇ
ਕੀ ਹੋਏ ਜੇ ਧੀ ਨਾ ਭਗਵਾਨ ਸਿਰਜੇ।
ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਆਰਤੀ ਉਤਾਰੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼, ਲਵ ਯੂ ਪੰਜਾਬ, ਨਾਨਕ ਦਾ ਵਿਹੜਾ, ਹਿੰਦੂ ਬੁਰਾ ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨ, 47 ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਦੁੱਖ, ਅੰਨ ਦਾਤੇ, ਰੱਬ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਅੰਤਿਮ 10 ਸਫਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਜੋ ਕਿ ਦਾਨ ਦੇ ਲੋਭੀਆਂ ਨੇ (ਬਕੌਲ ਸ਼ਾਇਰ) ਮਾਰ ਮੁਕਾਈ ਸੀ, ਦਾ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਮਾਰਮਿਕ ਹੈ। ਸਰੋਜ ਦਾ ਬਚਪਨ ਜਵਾਨੀ, ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਦਾਜ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੇ ਭਾਵਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ।
ਪਲ 'ਚ ਵੈਰੀਆਂ ਨੇ ਰੰਗ ਵਟਾ ਲਏ
ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਪਾਏ ਗਹਿਣੇ ਲਾਹ ਲਏ।....

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੀ ਜਾਚ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੌੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 53
ਸੰਪਰਕ : 94176-42785

'ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੀ ਜਾਚ' ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੌੜ ਦੀ ਲਿਖੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਸਦੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਜਵਾਨਾਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਲਈ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬੇ ਰਾਹੀਂ ਕੁਝ ਤੱਤ ਅਤੇ ਤੱਥ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੀ ਤਰਤੀਬ ਦੇ ਕੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਲਿਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਸਿੱਧੀ-ਸਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਮੁਖਾਤਿਬ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਪੈ ਸਕੇ।
ਇਸ ਥੀਸਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਇਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੌ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਦੀ ਤਨਕੀਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜਿੱਠਣ ਦੇ ਢੰਗ ਵੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਹਰ ਉਮਰ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਹੇ-ਰਾਸਤ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਢੰਗ ਵਸੀਲੇ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਬਿਮਾਰੀ ਤਾਂ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਸੌਖਾ ਅਤੇ ਸਰਲ ਇਲਾਜ ਵੀ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਸੋਚ ਧਾਰਨ ਕਰਨ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੇਈਮਾਨੀ ਦੇ ਪੈਸੇ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਲਾਲਚ, ਈਰਖਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਾਂ-ਪੱਖੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਨ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਖ਼ਸਲਤਾਂ, ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਤੇ ਔਕੜਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਦਾ ਬਲ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਹਾਲਤਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਢਾਲਣ ਦੀ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਹਮਾਇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਜੈਸਾ ਦੇਸ ਵੈਸਾ ਭੇਸ' ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਜੋ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ ਹੋਇਆ, ਉਹੀ ਉਸ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਹ ਨਿਰਮਾਣਤਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਵਿਦਵਾਨ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਮਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਾਬੂ ਰਾਮ ਦੀਵਨਾ
ਸਹਿ-ਸੰਪਾਦਕਾ : ਸੁਧਾ ਜੈਨ ਸੁਦੀਪ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 99884-80376

ਮਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਸ੍ਰੀ ਬਾਬੂ ਰਾਮ ਦੀਵਾਨਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਮਾਤਾ ਭਾਗਵੰਤੀ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸ. ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਅਜਮਾਣ ਨੂੰ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 49 ਕਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਚੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਬਾਬੂ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੰਘ ਦੀਵਾਨਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹਨ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਥਾਪਿਤ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਸੋਹਲ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਪੰਜਾਬ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਡਾ. ਗੁਰਮਿੰਦਰ ਸਿੱਧੂ, ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ, ਡਾ. ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਖੀਵਾ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਂਅ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਵੀ ਨੇ ਪੈਂਤੀ ਅੱਖਰ ਦੇ ਅੱਖਰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸਭ ਨੂੰ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕੁਝ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਚਿੱਤਰ ਹੂ-ਬਹੂ ਸਾਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ ਨੇ ਮੋਰਿੰਡਾ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਨੇਹ ਬਹੁਤ ਭਾਵਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਡਾ. ਸੁਨੀਤਾ ਮਦਾਨ, ਸੁਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਮੋਹਾਲੀ, ਸੰਤੋਖ ਗਰਗ, ਕਰਮਜੀਤ ਬੱਗਾ, ਦਲਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾਊਂ, ਮਨਜੀਤ ਮੀਤ, ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਅਸ਼ੋਕ ਭੰਡਾਰੀ, ਸਾਗਰ ਸੂਦ, ਸਿਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਗਰੇਵਾਲ, ਡਾ. ਸੁਖਚਰਨ ਕੌਰ ਭਾਟੀਆ, ਸੁਭਾਸ਼ ਭਾਸਕਰ, ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ, ਸੁਖਵੀਰ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਗੁਰਮਿੰਦਰ ਸਿੱਧੂ, ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬਿਜਲੀ, ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਮਾਵੀ, ਗੁਰਭੈ ਸਿੰਘ ਭਲਾਈਆਣਾ, ਗੁਰਦੀਪ ਗੁਲ ਧੀਰ, ਗੁਰਨਾਮ ਕੰਵਰ, ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਾਈਨੌਰ, ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇਸ਼ਵੀ, ਦਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ, ਦਲਬੀਰ ਸਰੋਆ, ਦੀਪਕ ਸ਼ਰਮਾ ਚਰਨਾਥਲ, ਦਰਸ਼ਨ ਤਿਉਣਾ, ਦਲਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾਉਂ, ਡਾ. ਨੀਨਾ ਸੈਣੀ, ਨੀਲਮ ਨਾਰੰਗ, ਪਰਮਜੀਤ ਪਰਮ, ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀ, ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਜੋਤ, ਬਾਬੂ ਰਾਮ ਦੀਵਾਨਾ, ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ, ਬਲਕਾਰ ਸਿੱਧੂ ਮੱਖਣਵਿੰਡੀ, ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ, ਬਲਜੀਤ ਫੱਡਿਆਂਵਾਲਾ, ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ, ਭਗਤ ਰਾਮ ਰੰਗਾੜਾ, ਮਨਜੀਤ ਮੀਤ, ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮੋਹਾਲੀ, ਮਲਕੀਤ ਬਸਰਾ, ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧੂ, ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੱਡੂ, ਡਾ. ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਖੀਵਾ, ਵਿਮਲਾ ਗੁਗਲਾਨੀ, ਸ਼ਾਇਰ ਭੱਟੀ ਕਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਮਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਸਭ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਹੈ ਪਰ ਸਭ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਸਾਂਝੇ ਹਨ। ਬਾਬੂ ਰਾਮ ਦੀਵਾਨਾ ਅਤੇ ਸੁਧਾ ਜੈਨ ਸੁਦੀਪ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਲਈ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ

ਯਾਦਾਂ ਤੇਰੀਆਂ
ਲੇਖਕ ਤੇ ਸੰਪਾਦਕ : ਤੇਜਿੰਦਰ ਚੰਡਿਹੋਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 95010-00224

ਕਿਸੇ ਆਪਣੇ ਦਾ ਆਪਣਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜ ਜਾਣਾ ਬੜਾ ਦੁਖਦਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਅਸਹਿਣਯੋਗ ਪੀੜ੍ਹ ਵੀ ਦੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦੁੱਖ ਵੰਡਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਚੀਸ ਘਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜੇਕਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵੰਡੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰੇ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਦੀ ਹਿੱਕ ਉਤੇ ਉਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸਕੂਨਮਈ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੇਜਿੰਦਰ ਚੰਡਿਹੋਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਯਾਦਾਂ ਤੇਰੀਆਂ' ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਉਹ ਯਾਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਤੇਜਿੰਦਰ ਚੰਡਿਹੋਕ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਮਾਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਦੇ ਮਿਲੇ ਸਾਥ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਧੀਆਂ-ਪੁੱਤਰਾਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਖੇਪ ਪਰ ਭਾਵਪੂਰਤ ਯਾਦਾਂ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹਨ, ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਬਿਰਹਾਮਈ ਧੁਨੀ ਹੀ ਉਪਜਦੀ ਹੈ। ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ ਦੇ ਸਹਿਕਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਤੇਜਿੰਦਰ ਚੰਡਿਹੋਕ ਦੇ ਸ਼ੁੱਭਚਿੰਤਕਾਂ ਵਲੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਟਕਦੀ ਕੁਰਸੀ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ: 120
ਸੰਪਰਕ : 97797-16824

'ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਟਕਦੀ ਕੁਰਸੀ' ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ ਦਾ ਦਸਵਾਂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ ਨੌਂ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਏ ਹਨ। ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 11 ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣਾ ਹੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਟਕਦੀ ਕੁਰਸੀ' ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੁਰਸੀ ਦਾ ਘੁਮੰਡ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਤੈਨੂੰ ਠਾਣੇਦਾਰ ਬੁਲਾਉਂਦੈ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਸੂਰਮਾ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਸੂਰਮੇ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਤੱਕ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸਲੀ ਹੱਕਦਾਰ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਥੇ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਕੜੇ ਦੀ ਸੱਤੀ ਵੀਹ ਖ਼ੈਰ। 'ਮੁਫ਼ਤ ਦੀ ਦਵਾਈ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਹਲੇ ਮੂੰਹ ਲਈ ਬੱਕਲੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ, ਖੜ੍ਹਾ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਵੀ ਬੋਅ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਥੱਲੇ ਸੋਟਾ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਬਾਰੇ ਫਾਲਤੂ ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ। ਸੁਕੀਰਤ ਡਾਕਟਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਆਂਡਣਾਂ-ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਕਰਲੋ ਘਿਓ ਨੂੰ ਭਾਂਡਾ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। 'ਚੋਗਾ' ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਬੱਚਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਏਨਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੋਗਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਬੂਤਰ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪਾਪਾ ਦੇ ਕੋਟ ਦੀ ਜੇਬ 'ਚੋਂ ਅੱਸੀ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਕਰਕੇ ਕਬੂਤਰ ਦਾ ਵੈਟ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚੋਂ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਯਥਾਰਥਕ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਠੇਠ ਅਖਾਣਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 098553-95161

 ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਨਾਵਲ
'ਉੱਜੜੇ ਖੂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ'
ਦਾ ਰਚਨਾਤਮਕ ਵਿਵੇਕ
ਸੰਪਾਦਕ: ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਅਜ਼ੀਜ਼ ਕਿਤਾਬ ਘਰ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ: 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 139
ਸੰਪਰਕ: 91158-72450

'ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਉੱਜੜੇ ਖੂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ' ਦਾ ਰਚਨਾਤਮਕ ਵਿਵੇਕ' ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ ਦੀ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੰਪਾਦਕ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੇਰਾਂ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਉੱਜੜੇ ਖੂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ' ਦਾ ਰਚਨਾਤਮਕ ਵਿਵੇਕ, ਬੋਹਾ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਹੁਨਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਮੂੰਹ ਬੋਲਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਬਹੁ ਵਿਧਾਈ ਅਤੇ ਬਹੁ ਚਰਚਿਤ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਮੋਢੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉਹ ਅਨੁਵਾਦਕ, ਵਾਰਤਕਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥ ਨਾਵਲਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਇਸ ਸਥਾਪਤ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲ 'ਉੱਜੜੇ ਖੂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ' ਸੰਬੰਧੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਲੋਚਕਾਂ ਤੋਂ ਲੇਖ ਲਿਖਵਾ ਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਵਿਕੋਲਿਤਰੇ ਪਰਿਪੇਖਾਂ ਤੋਂ ਵਾਚਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਲੇਖ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਤਵੱਜੋ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਾਡੇ ਵਸਤੂ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੇਵਲ ਯਥਾਰਥ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਕਟਾਂ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਦਾ ਮਹਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵੀ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ।
ਡਾ. ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਖੀਵਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਜੜੇ ਖੂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾਵਲ ਦਾ ਪਾਤਰ ਸਮੂਹ ਇਕ ਸੰਗਠਿਤ ਕਥਾ ਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੋ ਕੇ ਰਚਨਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਜਾਦੂ ਹੋਰ ਵੀ ਅਰਥ ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਸ਼ਰਨ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਉਸ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਪਿਘਲਣ ਅਤੇ ਵਿਗੜਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ ਵੀ ਤਲਾਸ਼ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਪਿਘਲਣ, ਵਿਗੜਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਕਾਕੜਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਮਾਜਿਕ ਕੈਨਵਸ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਉਲਝਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਂਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਨਾਵਲ ਅਜੋਕੇ ਨਵ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਅਰਥਹੀਣ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੇ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਉਦਾਸ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ੀ ਤਸਵੀਰ ਉੱਭਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਮਾਪੇ, ਬੱਚੇ,ਪਤੀ-ਪਤਨੀ, ਭੈਣ-ਭਰਾ ਵਰਗੇ ਹੰਢਣਸਾਰ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਦਾ ਸਮਾਜ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਚੰਗਿਆਈ ਤੋਂ ਬੁਰਾਈ ਵੱਲ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਰੂਪੀ ਇਕਾਈ ਦੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਗ਼ੈਰ ਮਾਨਵੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਲੁਪਤ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਿਆ ਨਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਇਹ ਮੁਢਲੀ ਇਕਾਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟ ਅਤੇ ਬਿਖਰ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਿਰੰਜਣ ਬੋਹਾ ਇਸ ਕ੍ਰਿਤ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਸਫ਼ਲ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ, ਉੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗਿਆਨ, ਆਨੰਦ ਅਤੇ ਰੌਚਿਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਪਿੰਡਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਸ਼ਾਨ ਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98762-07774

ਸ਼ਾਇਰਾ ਸ਼ਾਨ ਮਾਨ ਆਪਣੀ ਪਲੇਠੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ 'ਪਿੰਡਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨਾਲ ਪੀਡੀ ਗੰਢ ਪਾਉਂਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਈਰਾਨੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਗਾਡੀਰਾਹ ਚਲਦਿਆਂ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਿਆਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਈਰਾਨੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਇਹ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਮ ਜਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਵਿ-ਵੱਥ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ। ਸੋ ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਤੇ ਵਾਰਤਕ ਇਕ ਦੂਜੇ ਵਿਚ ਰਲਗੱਡ ਹੋਏ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਜੋ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੇ ਸੋਈ ਪਿੰਡੇ ਦੇ ਗਾਡੀ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਸਵੈ-ਕਥਨ ਹੈ 'ਰਹੂਾਂ ਦੀ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਦੁਨੀਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਵਾਂਗ ਧਰਤੀ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਬਲਕਿ ਪੂਰਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੈਣ ਬਸੇਰਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਪਿੰਡਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਫ਼ਰ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਵਾਲੀ ਜੋਤਿ ਨੂੰ ਖੋਜਣਾ ਅਤੇ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।' ਸ਼ਾਇਰਾ ਨੇ ਇਸ ਕਥਨ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰਕ ਤੇ ਕਵਿਤਾਉਣ ਲਈ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਨਵੀਂ ਰੁੱਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ', 'ਇਕ ਸੰਪੂਰਨ ਰੂਹ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ' ਅਤੇ 'ਕਾਵਿਮਈ ਕਿੱਸਾ-ਰੂਹ ਦੇ ਹਰ ਕਤਰੇ 'ਚ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਬਾਵਾ ਬਲਵੰਤ ਆਖਦਾ ਹੈ 'ਕਿਉਂਕਿ ਪਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਬੇੜੀਆਂ, ਜਦ ਹਵਾ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਤੇ ਬੰਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।' ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਆਖਦੀ ਹੈ, 'ਰੁਲ ਗਈ ਸੀ ਬੂੰਦ ਇਕ ਤੇਰੇ ਟਿਸਕਦੀ, ਏਸ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕੁੜੱਤਣ ਪੀ ਲਈ।' ਬਕੌਲ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ 'ਗ਼ਾਲਿਬ ਯੇਹ ਵੋਹ ਆਤਿਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਲਗਾਏਗਾ ਲੱਗੇ ਔਰ ਬੁਝਾਏ ਨਾ ਬਨੇ।' ਇਹ ਚੰਨ ਤੇ ਚਕੋਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਪਰ ਨਿਤਮੇ, ਦੇ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਜੋ ਪਲੇਗ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਘਾਤਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਦੀ ਰਾਮਕਾਰ ਤਾਂ ਉਲੰਘਣੀ ਹੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਇਸ਼ਕ ਸ਼ਹਿਦ ਵੀ ਹੈ, ਜ਼ਹਿਰ ਵੀ ਹੈ, ਸੁੱਖ ਵੀ ਹੈ ਦੁੱਖ ਵੀ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਵੀ ਤੇ ਮੌਤ ਵੀ। ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸਮਾਂ ਦਾ ਖੇਲ੍ਹ ਵੀ, ਸ਼ਾਇਰਾ ਉਸ ਪਲ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਹੈ ਜਦੋਂ ਜਿਸਮਾਂ ਦਾ ਚੱਕਰ ਕੱਟ ਕੇ ਚੰਨ ਦੀ ਸੁਹਾਗਣ ਬਣ ਜਾਏਗੀ। ਲਗਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਇਰਾ ਸੂਖਮ ਤੋਂ ਸੂਖਮ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨੂੰ ਕਸੀਦਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਤੱਥ ਵੱਥ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਓਨੇ ਹੀ ਸੂਖਮ ਪਾਠਕ ਹੀ ਬੌਧਿਕਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਡੂੰਘ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਨਾਰੀਅਲ ਨੂੰ ਛਿਲ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਗੁੱਟੀ ਵਿਚ ਛੁਪੇ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਰਗਾ ਤਰੱਦਦ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਤਿਅੰਤ ਸੂਖ਼ਮਤਾ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਸ਼ਾਇਰਾਨ ਤਖੱਯਲ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

ਰੂਹਦਾਰੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਨਿਤਿਨ ਕੁਮਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 99151-41606

ਨਿਤਿਨ ਕੁਮਾਰ ਵਲਵਲਿਆਂ ਭਰਪੂਰ ਸੰਭਾਵੀ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ। 'ਰੂਹਦਾਰੀਆਂ' ਉਸ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਕ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਕਤਰਫ਼ਾ ਮੁਹੱਬਤ, ਰੱਬ ਨੂੰ ਪੂਜਣ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਚਿਤਵੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 'ਸਾਦਗੀ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਜਾਂਦੀ ਵਾਰ ਦਾ ਸਲਾਮ' ਸਿਰਲੇਖ ਤੱਕ 79 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ 'ਹਕੀਕਤ', 'ਸੁਫ਼ਨਾਸ਼ 'ਕਾਸ਼', 'ਤੇਰਾ ਇਸ਼ਕ', 'ਮੁਸਕਾਨ', 'ਭੁਲੇਖਾ', 'ਅਣਖ', 'ਫਲਸਫਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ', 'ਅਫਸੋਸ', 'ਵਿਛੋੜਾ', 'ਕੌਣ ਸੀ ਉਹ', 'ਵਖ਼ਤ', 'ਪਛਤਾਵਾ' ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਇਕ ਪਾਸੜ ਸੋਚ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਰਥਿਕ ਅਤੇ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪਨਪਣ 'ਚ ਸਹਾਇਕ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਰਵਰਕ-ਮਰਦ ਔਰਤ ਦਾ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਮੋੜਨਾ, ਦਰਅਸਲ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ 'ਰੌਸ਼ਨੀ' ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਮੋੜਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਖ਼ੁਦ ਕਵੀ 'ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਜੋ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਮੇਰੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਇਸ਼ਕ-ਨੁਮਾ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਫਲਸਫਾ ਹੈ।' ਇਸ ਵਾਕ ਰਾਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ 'ਰੂਹਦਾਰੀਆਂ' ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਰੂਹ+ਦਾਰ' ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਜ਼ਮੀਰ+ਮਾਲਕ' ਹੈ। ਰੂਹ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਂਹ-ਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਮਾਲਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਮੁਹੱਬਤ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਰੂਹ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਪਾਂਧੀ ਆਪਾ ਮਿਟਾ ਪਿਆਰੇ ਦੀ ਜਿੰਦ-ਜਾਨ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹੀ ਮੁਸਾਫਿਰ ਫਿਰ ਇਸ਼ਕ-ਮਜਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਸ਼ਕ-ਹਕੀਕੀ ਦੇ ਮਰਮ ਦਾ ਭੇਦ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਨਿਤਿਨ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਉਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਿੱਜੀ ਦੁੱਖ ਦੀਆਂ ਵਲਗਣਾਂ 'ਚ ਘਿਰਿਆ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਫਨਾਹ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ-ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਚਿੰਤਾ ਛੱਡ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਰਾਹ ਤੁਰਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ 'ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ' ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਜਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਜੰਗ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਚਲਦੀ ਰਹੇਗੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ 'ਵਰਣ-ਵੰਡ' ਅਤੇ ਜਾਤੀ-ਪਾਤੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗੀ। ਨਿਤਿਨ ਅੰਦਰ ਵਲਵਲਾ ਹੈ, ਜੋਸ਼ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ ਹਨ, ਪਰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੀੜਨ ਦੀ ਜਾਚ ਨਹੀਂ। ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦਾ ਗਹਿਨ-ਅਧਿਐਨ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਾਰਥਿਕ ਸੇਧ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਿਤਿਨ ਅੰਦਰਲਾ ਕਵੀ ਪ੍ਰਬਲ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਉਹ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਗਵਾਹ ਬਣੇਗਾ। ਆਮੀਨ!

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਮਰਜੀਵੜੇ
(ਸ਼ਹੀਦੀ ਮਾਰਗ ਦੇ ਪਾਂਧੀ)
ਲੇਖਿਕਾ : ਹਰਸਿਮਰਨ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98551-05665

ਹਰਸਿਮਰਨ ਕੌਰ ਨੇ ਹਰ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀਆਂ, ਵਾਰਤਕ, ਲੇਖਾਂ, ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਸਮੇਤ 20 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ-ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ, ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ, ਆਪਣੇ, ਮਾਣਮੱਤੇ ਵਿਰਸੇ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀ, ਅਨੂਠੀ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੇਖ, ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸਾਨੀ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਣਖ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਸਵੈਮਾਣ ਉਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਧਰਮ ਹੇਤ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਕੇ, ਅਮਰ ਪਦਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਮੇਤ ਅੱਠ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਲੇਖ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੱਕ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੀ। (ਪੰਨਾ 19)। ਅਗਲੇ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਰੰਘਰੇਟੇ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬੇਟੇ, ਭਾਈ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ) ਦੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਸੀਸ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਿਆਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਭਾਵ ਪੂਰਨ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਟੁੰਬਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਲੇਖ ਵੀ ਦੁਰਲੱਭ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਬਾ ਜੀ, ਉਮਰ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹਨ।' (ਪੰਨਾ 30) ਇਕ ਸੰਖੇਪ ਲੇਖ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਦਿਆਲਾ ਜੀ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਲੇਖ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਘਾਲਣਾ ਅਤੇ ਅਦੁੱਤੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਤੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤੀ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੇ ਲੇਖ ਵੀ, ਸੋਚ ਨੂੰ ਟੁੰਬਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਦੇ ਲੇਖ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ, ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਛੀਨਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਮਹਾਂਬਲੀ ਜੋਧੇ ਤੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਉਸਰੱਈਏ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਸੰਬੰਧੀ ਹਨ। ਅੰਤਮ ਲੇਖ, ਦਿੱਲੀ ਫ਼ਤਹਿ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜਰਨੈਲ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਵਿਚ 'ਮਰਜੀਵੜੇ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਦਰਜ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸੰਖੇਪ ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਵਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਡਾ. ਹਰੀ ਰਾਮ ਗੁਪਤਾ, ਭਾਈ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਭੱਟ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਭੱਟ ਵਹੀ, ਕੁੰਦਨ ਕਵੀ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬੰਸਾਵਲੀਨਾਮਾ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਸਮੇਤ, ਗੁਰਬਾਣੀ 'ਚੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਬੋਲੀ, ਸਰਲ ਅਤੇ ਕਾਵਿ-ਮਈ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੁਰਅਸਰ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸੰਖੇਪ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ 'ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ' ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦਾ ਕੀ ਕਹਿਣਾ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਰਾਮਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ: 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 216
ਸੰਪਰਕ : 95016-60416

ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਰਾਮਪੁਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਵੀ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਇਕ ਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੀ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਲਈ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹ ਕੇਵਲ ਲਿਖਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਬਲਕਿ ਗਾਉਂਦੇ ਵੀ ਬੜਾ ਵਧੀਆ ਸਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਅੱਜ ਉਹ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਸਾਡੇ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿਚ ਗੂੰਜ ਰਹੇ ਹਨ:
ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਨੇ ਤੇ ਰੋਜ਼
ਸ਼ਾਮਾਂ ਲਹਿਣੀਆਂ,
ਸ਼ਾਮਾਂ ਵੀ ਨਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣੀਆਂ।
ਫੁੱਲ ਖਿੜਨੇ ਤੇ ਖਿੜ ਕੇ ਵੀ ਝੜਨੇ,
ਪੌਣਾਂ 'ਚ ਸੁਗੰਧਾਂ ਰਹਿਣੀਆਂ।
ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਰਾਮਪੁਰੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਗੀਤ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਇਕ ਨਵੀਂ ਵਿਧਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸਤਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਰੂਪਕ ਪੱਖ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਕਿਤੇ ਥਿੜਕਦੇ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਨ ਦੀ ਲਾਜਵਾਬ ਦਲੇਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ:
ਮੇਰੀ ਧਰਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਦਾ ਹਾਸਾ,
ਜੀਹਦੇ ਪੇਸ਼ ਪਿਆ ਚੌਮਾਸਾ।
ਕੋਈ ਐਸਾ ਚਾਰਾ ਕਰੀਏ,
ਇਸ ਹਾਸੇ ਦਾ ਦੁੱਖ ਹਰੀਏ।
ਸਵਰਗੀ ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਰਾਮਪੁਰੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਵਰਗੀ ਪਤਨੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸਮੂਹ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਇਸ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਿਆਰਾਂ ਮੌਲਿਕ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਸਲਾਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚਲੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਧਿਆਨ ਜ਼ਰੂਰ ਖਿੱਚੇਗੀ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖੜਗ ਦੀ ਮੁੱਢਲੇ ਦੌਰ ਦੀ ਕਵਿਤਾ
ਸੰਕਲਨ ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ : ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ', ਡਾ. ਰੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 404
ਸੰਪਰਕ : 99588-31357

ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖੜਗ ਦੀਆਂ ਮੁਢਲੇ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ (ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ) ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਧੇਰੇ ਲੰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿੱਕੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਲਗਭਗ ਹਰ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕਲਮ ਚਲਾਈ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਜੋ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਆਇਆ ਜਾਂ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ, ਉਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਦਾ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਸ਼ਾ ਮਹੱਤਵਹੀਣ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ। 'ਖੜਗ' ਦਾ ਅਸਤਿਤਵ ਧਾਰਮਿਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹਰ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸਿਰਜੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਉਹ 'ਸੈਕੂਲਰ ਕਵੀ' ਐਲਾਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਟ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਾਇਕਾਂ/ਨਾਇਕਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸਿਰਜੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਚਿਤਰਣ, ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿਤਰਨ ਅਤੇ ਨਕਸ਼ ਚਿਤਰਨ ਵਿਚ ਉਹ ਸਿੱਧ-ਹਸਤ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਰਤੀਆਂ, ਕਿਸਾਨਾਂ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਬਾਰੇ ਗੌਲਣਯੋਗ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸਿਰਜੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਬੀਰਰਸੀ ਰੰਗ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਜੋੜੇ ਬੜੇ ਰਸਿਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਸਿਰਜੇ ਹਨ, ਉਸ ਨੇ 'ਲੋਕ ਹਿਤੂ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸਿਰਜੀਆਂ ਹਨ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਿਕ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਸੁਪਨ-ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੀ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆ ਸਿਰਜਣ ਦੇ ਖ਼ਾਬ ਲਏ ਨੇ। ਉਸ ਨੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਸਿਹਰੇ ਵੀ ਲਿਖੇ ਨੇ। ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਕਾਵਿ ਰਾਹੀਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਦੁਖਾਂਤ ਸਿਰਜਣ ਸਮੇਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬਤ (ਅਨਰਿਫਲੈਕਟਿਡ ਕਾਂਸਸਨੈੱਸ) ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬਤ (ਰਿਫਲੈਕਟਿਡ ਚੇਤਨਾ) ਤੱਕ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕ, ਵਰਣਨਾਤਮਿਕ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆਤਮਕ ਤਿੰਨੇ ਗੁਣ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਹੈ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਅਤੇ ਯਮਨ ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਰਸ, ਬੀਰ ਰਸ, ਅਦਭੁਤ ਰਸ ਅਤੇ ਕਰੁਣਾ ਰਸ ਆਦਿ ਨੋਟ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਛੰਦਾਵਲੀ ਤੇ ਪੂਰਨ ਅਬੂਰ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਬਿੰਬਾਵਲੀ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਵਹਿੰਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਜੇਹੀ ਰਵਾਨਗੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਵਹਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਅਨੇਕਾਂ ਕਰਵਟਾਂ ਲੈ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ 'ਖੜਗ' ਦੇ ਕਾਵਿ ਨੂੰ ਅਣਗੌਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। 404 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਜੋ ਮੁੱਖ ਗੱਲ ਪੱਲੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 'ਖੜਗ' ਨਿੱਗਰ/ਸਥੂਲ, ਸੁਖਮ/ਭਾਵਮਈ, ਵਿਅਕਤ/ਅਵਿਅਕਤ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ 'ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਕਵੀ' ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਂ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ:
ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਜਾਂ ਕਾਨੀ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ,
ਨਾ ਤਾਰੇ ਅਰਸ਼ੋਂ ਤੋੜਨੋਂ ਉੱਕਦਾ,....
-0-
ਕਾਗਜ਼ ਉਤੇ ਰੀਝਾਂ ਸੱਧਰਾਂ,
ਰੱਖਦਾ ਕਵੀ ਸੁਜਾਨ,... (ਪੰਨਾ: 138)
ਸਥਾਨਾ ਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ 'ਖੜਗ ਕਾਵਿ' ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਨੀ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਵੱਖਰੇ ਪੇਪਰ ਵਿਚ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਸੰਪਾਦਕ, ਮਿਹਨਤ ਲਈ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatishdharamchand@gmail.com

ਚੁੱਪ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ
ਸ਼ਾਇਰ : ਰਾਊਫ਼ ਸ਼ੇਖ਼
ਲਿਪੀਅੰਤਰ : ਐੱਸ. ਨਸੀਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈਂਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 93572-88232

'ਚੁੱਪ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ' ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ 65 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਰਾਊਫ ਸ਼ੇਖ ਦਾ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਐੱਸ. ਨਸੀਮ ਨੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਲਿਪੀਅੰਤਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰਾਊਫ਼ 1933 ਵਿਚ ਹਾਫ਼ਜ਼ਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਜਨਮਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਆਣ ਵਸਿਆ। ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਰਾਊਫ਼ ਸ਼ੇਖ ਦਾ ਉੱਘਾ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਰਾਊਫ਼ ਨੇ ਹਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ 9 ਸ਼ਿਅਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲ 2 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜੋ ਗ਼ਜ਼ਲ ਰਚੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਰਾਊਫ਼ ਸ਼ੇਖ਼ ਉਸ ਦਾ ਆਹਲਾ ਨਮੂਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਊਫ਼ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਫਲਸਫਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਦਗੀ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਡੂੰਘੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਤਰਲਤਾ ਦੇ ਲਖਾਇਕ ਹਨ:
ਲਕੜੀ ਦਿਆਂ ਮਕਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚ
ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਗੁਜ਼ਾਰੀ,
ਜੁੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵਲੇਟ ਕੇ ਰੱਖੇ
ਲਾਂਬੂ ਬਲਦੀ ਅੱਗ ਦੇ।

ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਉਦੋਂ ਲੱਭੇਗਾ
ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ,
ਜਦੋਂ ਹਿਯਾਤੀ ਦੇ ਪੈਰਾਂ 'ਚੋਂ
ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਲਹਿ ਜਾਣਗੀਆਂ।

ਆਪਣੀ ਹਿੱਕ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਤੇ
ਦਰਿਆ ਚੀਰ ਕੇ ਤਰਦੇ ਪਏ ਆਂ,
ਡੁੱਬਣ ਲੱਗਿਆਂ ਘੁੰਮਣ ਘੇਰੀਆਂ ਵਿਚ
ਕਿਉਂ ਤੀਲੇ ਲੱਭੀਏ?

ਆਪਣੇ ਨਾਂਅ ਦੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਦੇ ਲਈ
ਫਨ ਦੇ ਪਾ ਲਏ ਚੋਲੇ
ਰਾਊਫ਼ ਅਤਾਈਆਂ ਦੇ
ਸ਼ਹਿਰ 'ਚੋਂ ਗੂਨ ਸੁਰੀਲੇ ਲੱਭੀਏ।

ਮੰਜ਼ਲ ਦੀ ਸੂਹ ਜਦ ਵੀ ਲੱਗੀ
ਘੁੰਮਣਘੇਰ 'ਚੋਂ ਲੱਭਣੀ ਏ,
ਕੰਢੇ ਨੇ ਧੋਖੇ ਦੇ ਦੀਵੇ ਕੋਲ
ਗਿਆਂ ਬੁਝ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।

ਅੱਖੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਰਚਿਆ ਹੋਇਐ
ਵਿਰਸਾ ਗੂੜ੍ਹ ਹਨੇਰੇ ਦਾ,
ਏਸੇ ਲਈ ਤਾਂ ਸੂਰਜ
ਆਪਣਾ ਚਿਹਰਾ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਏ।
ਰਾਊਫ਼ ਸ਼ੇਖ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਰੂਪਕ ਪੱਖ ਪੰਜਾਬੀ ਯਾਨਿ ਪਿੰਗਲ ਦਾ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਬਡੇ ਸੰਗਲਾਖ ਅਰੂਜੀ ਬਹਿਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹਿਰੀ ਵਿਖਾਵੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਤਾਂ ਅਰੂਜ ਦੇ 19 ਦੇ 19 ਬਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਕਿੱਲ੍ਹ-ਕਿੱਲ੍ਹ ਕੇ ਸ਼ਿਅਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਮੈਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾ ਕੇ ਇਹ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਪਿੰਗਲ ਦੇ ਸਾਦੇ ਬਹਿਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੰਦ ਅਤੇ ਬਹਿਰ ਫੇਲੁਨ ਤੱਤ ਜੁਜ਼ ਦੇ ਹਨ। ਰਾਊਫ਼ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਧੀਆਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਛੰਦ ਦੱਵਈਆ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦਵੱਈਆ ਵੀ ਤੇ ਸਵੱਈਆ ਵੀ ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਫੇਲੁਨ ਵਿਚ ਪਰਿਪੂਰਨ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਵੇਖੋ:
ਨਵੇਂ ਮਸ਼ੀਨੀ ਦੌਰ ਦੇ ਪਾਰੋਂ
ਵਸੋਂ ਮੋਕਲੀ ਹੋ ਗਈ ਏ
ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਰਲ ਬੈਠਣ
ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਜੰਜਾਲ ਗਿਆ
(ਸਰੂਪ ਸੱਤ ਫੇਲੁਨ +16=+14=30 ਮਾਤਰਾ ਬਹਿਰ ਕੁਕਭ)
ਫਨ ਨੂੰ ਪਰਕ ਦੇ ਢਕ ਦੇਣ ਦੀ ਉਡ ਗਈ ਰੀਤ ਜ਼ਮਾਨੇ ਤੋਂ,
ਹਰ ਕੋਈ ਉਸ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦਾ ਏ
ਸ਼ੁਹਰਤ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦੀ ਏ।
ਛੰਦ ਕੁਕਭ ਮਾਤਰਾ 16+14=30 ਮਾਤਰਾਂ ਰਾਊਫ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਛੰਦ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾਇ ਹਨ ਤੇ ਮੂੰਹ ਚੜ੍ਹ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਆਪਣਾ ਮੂਲ ਪਛਾਣ
ਲੇਖਕ : ਰਾਜਬੀਰ ਰੰਧਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 94
ਸੰਪਰਕ : 95019-80201

ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਗ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦਰਿਆ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ, ਜ਼ੋਰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀਆਂ, ਇਸ਼ਕ, ਵਫ਼ਾ ਅਤੇ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਸਮੋਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਸ਼ਰੀਕਾਂ ਦਾ ਦਖਲ, ਮੁਹੱਬਤਾਂ, ਨਫ਼ਰਤਾਂ, ਵਧੀਕੀਆਂ, ਮਿਹਰਬਾਨੀਆਂ, ਕਦਰਦਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਪਹਿਨਾਮੀਆਂ ਨਾਲ ਗੁੰਦੀ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਬਿਸ਼ਨੀ, ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ, ਸਤਵੀਰ, ਲਾਲ ਅਤੇ ਹੀਰੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਮਿਹਨਤਾਂ, ਮੁਸ਼ੱਕਤਾਂ ਨਾਲ ਵਿਧਵਾ ਮਾਂ ਵਲੋਂ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਐਮ.ਐਲ.ਏ. ਦੀ ਟਿਕਟ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਲੜਕੀ ਰਮਣੀਕ ਕਿਸੇ ਸੁਹੇਲ ਨਾਂਅ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੌੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਖਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਜ਼ਮੀਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਰਮਣੀਕ ਦੇ ਭਰਾ ਲਾਲ ਅਤੇ ਹੀਰਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿਚ ਖੁੱਭ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਹ ਘਰ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਕਾਰ ਆਦਿ ਵੇਚ ਕੇ ਮਹਿੰਗੇ ਨਸ਼ੇ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਇਕ ਵਾਰ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਹੀ ਲੱਗੇ ਸਨ। ਇਸ ਸਦਮੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈ ਗਿਆ। ਖਾਂਦੇ-ਪੀਂਦੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਛਡਾਊ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਉਹ ਉਥੋਂ ਵੀ ਦੌੜ ਗਏ। ਅਖੀਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਰੱਬ ਦਾ ਲੜ ਫੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਹੇਮਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਕੂਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਖੇ ਸ੍ਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਅਗਨ ਸਾਗਰ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਉਹ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਸੱਚਾ ਸੁੱਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਨਿਰੀ ਹੋਠਾਂ ਦੀ ਲਾਲੀ ਨਈਂ ਕਲੇਜੇ ਦਾ ਲਹੂ ਵੀ ਲਿਖ
ਚੋਣ ਕਰਤਾ/ ਸੰਪਾਦਕ: ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ: 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 302
ਸੰਪਰਕ: 99588-31357

ਸਿਰਮੌਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਉਸਤਾਦ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਜ਼ਨਾਬ ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ ਸਾਹਿਬ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਅਜਿਹੇ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਬਾਬਾ ਬੋਹੜ, ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ, ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਧਰੂ-ਤਾਰਾ ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਉਪਾਧੀਆਂ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਅਰਕਾਰੀ ਵਿਚ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ, ਸਹਿਜਤਾ, ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ:
ਕਦੋਂ ਦੀ ਮਰ ਗਈ ਹੁੰਦੀ
ਜੇ ਹੁੰਦੀ ਥੀਸਿਸਾਂ ਅੰਦਰ।
ਗ਼ਜ਼ਲ ਮੁਟਿਆਰ ਹੋਈ ਹੈ
ਕਿ ਮਿੱਟੀ ਘਰਾਂ ਅੰਦਰ।
ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੀ ਕੇਵਲ ਸਰਹੱਦੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੀ ਹਿੱਸੇ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੈਂਕੜੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਿਅਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਬੜੀ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ ਅਪਣੱਤ ਭਰੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦਾ ਹੀ ਕਮਾਲ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਲੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:
ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ ਧੂਫਾਂ ਨੇ
ਜੋ ਧੁਖ ਰਹੀਆਂ ਵੀ ਮਹਿਕਦੀਆਂ।
ਚਹੁੰ ਪਾਸੀਂ ਬਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰੇ
ਫਿਰ ਵੀ ਚਿੜੀਆਂ ਚਹਿਕਦੀਆਂ।
ਸਰਹੱਦੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਾਢੇ ਅੱਠ ਸੌ ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ 'ਪਿੰਗਲ ਤੇ ਅਰੂਜ਼ ਸੰਦਰਭ ਕੋਸ਼' ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਨਿਰੀ ਹੋਠਾਂ ਦੀ ਲਾਲੀ ਨਈਂ ਕਲੇਜੇ ਦਾ ਲਹੂ ਵੀ ਲਿਖ' ਵਿਚ ਉੱਘੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ' ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਚੋਣਵੇਂ ਸ਼ਿਅਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਲਈ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਇਹ ਅਣਮੋਲ ਸੌਗਾਤ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇਕ ਵਰਦਾਨ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕੈਨੇਡਾ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਘੰਡ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁਮਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 98151-39576

ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਵਿਧਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਯਾਤਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਦਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਇਹ ਇੱਛਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਰਾਈਆਂ ਧਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਘੁੰਮ ਫਿਰ ਕੇ ਦੇਖੇ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਬਾਰੇ ਪੁਖਤਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇ। 'ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕੈਨੇਡਾ' ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਘੰਡ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਸਫਰਨਾਮਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੈਨੇਡਾ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਸਮਾਚਾਰ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਸ੍ਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਇਕ ਰੋਜ਼ਾ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਯਾਤਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਲਿਖ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਲਿਖੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਬੱਬ ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਨੂੰ ਵੱਖਰਤਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਮੌਲਿਕਤਾ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਘੰਡ ਦੀ ਕੈਨੇਡਾ ਯਾਤਰਾ ਇਸ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸੀ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਕਾਨਵੋਕੇਸ਼ਨ ਮੌਕੇ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੇ ਦੁਆਰਾ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਵੇਖੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਰਜਾਂ ਬਾਰੇ 20 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਿਥੇ ਇਸ ਸਫਰਨਾਮੇ ਵਿਚ ਦੇਖਣਯੋਗ ਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਯਾਤਰਾ ਸਮੇਂ ਇੰਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵੀ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਪਾਠਕ ਲਈ ਨਵੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਦੇ ਮਾਣੇ ਸਾਥ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਰੌਚਿਕਤਾ ਭਰਪੂਰ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611
-@]-

 ਜੱਗਜਣਨੀਆਂ
ਲੇਖਕ: ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ: 98146-28027

ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਬਾਈ ਮਹਾਨ ਸੰਤ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਿਓਰਾ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਮਹੱਤਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗਾਰਗੀ ਵਾਚਕਨਵੀ, ਮੈਤ੍ਰੇਈ, ਸੰਤ ਅੰਡਾਲ, ਹਜ਼ਰਤ ਰਾਬੀਆ, ਅੱਕਾ ਮਹਾਂਦੇਵੀ, ਸੰਤ ਮੁਕਤਾ ਬਾਈ, ਸੰਤ ਜਨਾ ਬਾਈ, ਸੰਤ ਸਖੂ ਬਾਈ, ਸੰਤ ਲੱਲੇਸ਼ਵਰੀ, ਸੰਤ ਕਾਨਹੋ ਪਾਤਰਾ, ਸੰਤ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਸੰਤ ਬਹਿਣਾ ਬਾਈ, ਸੰਤ ਸਹਿਜੋ ਬਾਈ, ਹਜ਼ਰਤ ਬਾਬਾਜਾਨ, ਮਾਤਾ ਸ਼ਾਰਦਾ ਦੇਵੀ, ਸਿਸਟਰ ਨਿਵੇਦਿਤਾ, ਆਨੰਦਮਈ ਮਾਂ, ਮਾਤਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾਨੰਦਮਈ, ਗੁਰੂਮਈ ਚਿਦਵਿਲਾਸਾਨੰਦਾ, ਅੰਮਾ ਸ੍ਰੀ ਕਰੁਣਾਮਈ, ਰਿਤੰਭਰਾ ਸਾਧਵੀ, ਆਨੰਦਮੂਰਤੀ ਗੁਰੂ ਮਾਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਤ ਇਸਤਰੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਮਹਾਂਰਾਸਟਰ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਹਮਲੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ, ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੇਂਦਰਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਸੋਚਣ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਕੀਰਣਤਾ ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਬਣਦੀ ਗਈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲੱਗਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਦੀ ਚਾਰਦਿਵਾਰੀ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਖੋਹ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਗਿਆ, ਤਿਉਂ-ਤਿਉਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਮਝਣ ਲੱਗੀਆਂ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਮਰਦਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਵੇਦਾਂ, ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ, ਬਲਕਿ ਆਪਣੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮਰਦ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਿਆਨਵਾਨ ਵੀ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਸੁਨਹਿਰੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦਰਸ਼ਨ, ਗਣਿਤ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪ ਆਦਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੀਰ-ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਜੰਗੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਵੀ ਨਿਪੁੰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਮਰਦਾਂ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦਿਆਂ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਇਸਤਰੀ ਸੰਤਜਨਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅੰਕਿਤ ਕਰ ਕੇ ਵੱਡੀ ਘਾਲਣਾ ਵਾਲਾ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਰਚੇ ਗਏ ਸਾਹਿਤ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਪਾਠਕ ਜਨਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਚੰਗਾ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ। ਮਰਦ ਸੰਤਜਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਿੜ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਤਰੀ ਸੰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਮੁੱਲਵਾਨ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਧਰਤੀ ਦੀ ਕੰਬਣੀ
ਕਵੀ : ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98151-23900

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇਕ ਸਸ਼ਕਤ ਹਸਤਾਖਰ ਹੈ। ਉਹ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਲਿਖਦਾ/ਸਿਰਜਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਜੀਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕਤਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾ ਉਤੇ ਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਥਲੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ 'ਧਰਤੀ ਦੀ ਕੰਬਣੀ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 12 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਚਸ਼ਮਾ (1971), ਦਰਦ ਸੰਗ ਦੋਸਤੀ (1975), ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਰੁਦਨ (1986), ਰਾਤਾਂ ਪ੍ਰਭਾਤਾਂ (1988), ਅਗੰਮ ਆਗੋਚਰ (2003), ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸਰਵਰ (2007) ਆਦਿ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਸਲਾਹੇ ਗਏ। ਚਾਨਣ ਦੀ ਪੈੜ (2019) ਅਤੇ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਨਾਇਕ (2020) ਉਸ ਦੇ ਚਰਚਿਤ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ।
ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਵੀ ਦਾਊਂ ਨੇ ਕੁੱਲ 86 ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਜਾਨਦਾਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ 86 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਸਰਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਸਰਗ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 40 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਸਰਗ ਦਾ ਨਾਂਅ ਉਸ ਨੇ 'ਚਤਨ ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾ ਸੰਗ ਤੁਰਦੇ ਤੁਰਦੇ' ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਸਰਗ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ 'ਅਤੀਤ ਦੀ ਖਿੜਕੀ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਸਰਗ ਵਿਚ 10 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਤੀਜੇ ਤੇ ਆਖਰੀ ਸਰਗ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਕਵੀ ਨੇ 'ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ/ਵਰਤਮਾਨ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ' ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਰਗ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਵਲੋਂ 40 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜਲੌਅ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਹਿਲੇ ਸਰਗ ਦੀ ਆਖਰੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਜੰਗਾਂ-ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਹਿਕਾਰਤੀ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਭਾਵ ਜੰਗਾਂ ਤੋਂ ਨਫ਼ਰਤ ਉਪਜਾਈ ਹੈ।
ਸੰਸਾਰ ਅਮਨ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਜੰਗ ਕਰਦੀ, ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਬਦਰੰਗ, ਕੰਬਦੀ ਹੈ ਧਰਤੀ, ਅੰਬਰ ਭਰਦਾ ਹੈ ਹਉਕੇ, ...ਸਾਗਰੀ ਜੀਵਾਂ 'ਤੇ ਕਹਿਰ ਢਹਿੰਦਾ, ਬਿਰਖ ਲੂਸ ਜਾਂਦੇ, ਵੈਣ ਪਾਉਂਦੇ,...ਬਲਿਹਾਰੀ ਕੁਦਰਤ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੁੰਦੀ/ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੁੱਖ ਸੜਦੀ, .... ਮਾਸੂਮ ਬੱਚੇ, ਅਬਲਾ ਲੋਕਾਈ, ਬੇਦੋਸ਼ੀ ਮਨੁੱਖਤਾ, ਲਹੂ 'ਚ ਲਥਪਥ ਹੁੰਦੇ... ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਆਖਰੀ ਪਹਿਰੇ ਵਿਚ ਬੜਾ ਹੀ ਸਾਰਥਿਕ ਨਿਚੋੜ ਕੱਢਿਆ ਹੈ:
ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਸੌਦਾਗਰੋ, ਐ ਜੰਗ ਬਾਜ਼ੋ, ਦੈਤੋਂ, ਕਰਿੰਦਿਓ, ਸੁਣੋ ਕੰਨ ਲਾ ਕੇ, ਜਨਤਾ ਹੈ ਕਹਿੰਦੀ : ਧਰਤੀ ਦੀ ਹੂਕ 'ਚ, ਸ਼ਕਤੀ ਬੜੀ ਹੈ, ਅਮਨਾਂ ਦੇ ਅਮਲ ਹੀ, ਮਸਲੇ ਨਜਿੱਠਣਗੇ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਹਿਤ ਵਿਚ ਜਜ਼ਬਾਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:
ਜੀਵਨ ਕਾਲ : ਬਰਫ਼ ਦਾ ਡਲਾ ਪਿਘਲ ਕੇ, ਪਾਣੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਆਖਰ, ਪੱਥਰ ਬਣਿਆ ਕਠੋਰ ਦਿਲ ਜੇ, ਮੋਮ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਚੰਗਾ... (ਸਫ਼ਾ 95), ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, 'ਮਮਤਾ ਦਾ ਨੂਰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਪੁੰਜ, ਠੰਢੜੀ ਛਾਂ, ਕਿੰਨੇ ਸ਼ਬਦ ਚੇਤੇ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਮਾਂ, ਧੰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਲੀਲਾ, ਕਿੰਜ ਮਾਂ ਤੋਂ ਸਦਕੇ ਜਾਂ... (ਸਫ਼ਾ 17)
ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਜਰੀਬ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਹੱਬਤ ਮਾਪਣ ਲਈ ਵੀ ਕੋਈ ਇਲਾਹੀ ਜਰੀਬ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ 'ਰੁੱਖ ਬੂਟੇ, ਜੀਵ ਤੇ ਪੰਛੀ, ਥਾਂ ਕੁ ਥਾਂ ਲਈ ਕਦੇ ਨਾ ਲੜਦੇ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਹਮਸਾਏ ਐਪਰ, ਕੱਖ ਕਾਨਿਆਂ ਵਾਂਗੂ ਸੜਦੇ, ਕਿਸ ਛੱਤ ਥੱਲੇ ਬੈਠ ਸਕੇਂਗਾ, ਜੇ ਚਾਨਣ ਦੀ ਕਿਰਨ ਹੀ ਖੋਦੀ, ਮੇਰੇ ਰਾਮ ਜੀਓ, ਘੋੜ ਜਰੀਬ ਮੁਹੱਬਤ ਕੋਈ...(ਸਫ਼ਾ 2)
'ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਰਮ ਬਾਰੇ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਐਪਰ ਉਸ ਦਾ ਕਰਮ ਵੀ ਖੇਤਰ ਵੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਸ਼ਾਇਰੀ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਤੇ... ਚਾਨਣ ਦੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਂਦੀ, ਸ਼ਾਇਰੀ, ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਦਿਸਹੱਦਿਆਂ ਨੂੰ, ਸਾਗਰ ਨਾਲੇ ਮੇਲਦੀ, ਅਨੰਤਤਾ ਦੇ ਅਸੰਖ ਰੂਪ ਚਿਤਵਦੀ, ਕੁਲ ਆਲਮ ਨੂੰ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦੀ, ਕਰਤਾ ਹੀ ਹੁਨਰ ਹੈ, ...ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ... ਅੱਗ ਦੇ ਸਫੇ ਦਾ ਇਕ ਸਫਰ ਹੈ, ਉਦਾਸੀਆਂ ਲਈ ਗਾਉਂਦੀ ਰਬਾਬ ਹੈ। ਜੋ ਰੂਹਾਨੀ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ (ਸਫ਼ਾ : 25)
ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਹਿਰ, ਛੰਦ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਪਰ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਬੈਂਤ ਵਰਗੇ ਛੰਦ ਵਰਤ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਪ੍ਰਬੀਨਤਾ ਦਾ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਵਾਸਤੇ ਤਾਂਘ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਇਕ ਅਹਿਦਨਾਮਾ ਹੈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਦਰਿਆ ਓਹੀ ਸਲਾਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਨੀਵੇਂ ਵਗਦਿਆਂ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ ਦੀ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਹੈ।

c c c

ਤੇਰੇ ਕਰਕੇ
ਸ਼ਾਇਰ : ਜਸਵੀਰ ਫ਼ੀਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 84373-68027

'ਤੇਰੇ ਕਰਕੇ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਸਵੀਰ ਫ਼ੀਰਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਫ਼ੀਰਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲ ਪਲੇਠੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 66 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਸੂਰਜ ਇਸ ਵੱਲ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਦੇ ਗਗਨਾਂ ਵਿਚ ਐਨ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਾਇਰ ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਬਹੁਤ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਪਰ ਨਵੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਦਾ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕਲਾਮ ਥੋੜ੍ਹਾ ਮਿਹਨਤ ਪੱਖੋਂ ਨਰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਸਵੀਰ ਫ਼ੀਰਾ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ ਬੱਬੂ ਸੈਣੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਬੈਕ ਟਾਈਟਲ ਉੱਤੇ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਸਵੀਰ ਫ਼ੀਰਾ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜੋ ਮਸਲੇ ਪੇਸ਼ ਹਨ, ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਚਲਾਈ ਹੈ।
ਜਸਵੀਰ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਖ਼ੂਬੀ ਉਸ ਦੀ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਹਿਜਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਆੜੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਲੁੱਟ-ਘਸੁੱਟ, ਸੀਨਾ ਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਧੱਕੇ-ਸ਼ਾਹੀਆਂ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਕਹਿਰ ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਢਾਲਿਆ ਹੈ।
ਤੂੰ ਰੱਬਾ ਦੱਸਦੇ ਮਸਜਿਦ ਮੰਦਰ,
ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਗਿਰਜਿਆਂ ਵਿਚ ਹੈ?
ਤੇਰਾ ਦਸ ਕੋਈ ਪਤਾ ਟਿਕਾਣਾ,
ਕੀ ਇਨਸਾਨਾਂ ਫਿਰਦਿਆਂ ਵਿਚ ਹੈ?
ਕੀ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਆਪਸ ਦੇ ਵਿਚ
ਬੰਦੇ ਲੜਦਿਆਂ ਭਿੜਦਿਆਂ ਵਿਚ ਹੈਂ?
ਉਸ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ :
ਸਫ਼ਰ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਮੰਜ਼ਲ ਦੂਰ ਨਹੀਂ
ਨਾਲ ਹਨੇਰੇ ਵੀ ਅੜਦਾ ਹਾਂ ਤੇਰੇ ਕਰਕੇ।
ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਲਾਲਚ ਕਰਕੇ ਜੋ ਤ੍ਰੇੜਾਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ :
-ਅਕਸਰ ਕੰਧਾਂ ਵਿਚ ਤਰੇੜਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ
ਅੱਜ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਤ੍ਰੇੜਾਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ।
-ਦੁੱਖ ਵੇਲੇ ਕੀ ਵੈਣ ਕੀਰਨੇ ਪਾਉਣਗੀਆਂ,
ਭੈਣਾਂ ਹੀ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਕਣ ਕਹਿ ਰਹੀਆਂ।
ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ:
-ਫਾਹੇ ਲੈ ਲੈ ਮਰਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ-ਕਿਸਾਨ ਵੇਖੇ ਮੈਂ,
ਮਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਬਣਦੇ ਠੱਗ ਬੇਈਮਾਨ ਵੇਖੇ ਮੈਂ।
ਰਾਜਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ :
ਹੁੰਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵੀ
ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ,
ਕੁਰਸੀ ਖ਼ਾਤਰ ਵਿਕਦੇ
ਇਮਾਨ ਵੇਖੇ ਮੈਂ।
ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਫੀਰਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :
ਵੇਖ ਕੇ ਗੰਦਗੀ ਚਿੱਤ
ਕਿਸੇ ਦਾ ਘਿਰਦਾ ਹੈ
ਓਥੇ ਬਚਪਨ ਜੂਠਨ
ਚੁਗਦਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਝੂਠੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਇਰ ਸੁਆਲ ਕਰਦਾ ਹੈ :
ਫੇਰ ਤਰੱਕੀ ਵੱਲ ਨਾ ਵਧਿਆ ਦੇਸ਼ ਕਿਉਂ
ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਵੇਖੋ ਕਿੰਨੇ ਚਿਰ ਦਾ ਹੈ?
ਲਾਰਿਆਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ:
ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਨਈਂ ਕਰਦਾ ਬਣਿਆ ਲੀਡਰ ਜੋ,
ਤਖ਼ਤੋਂ ਲਾਹ ਦਿਉ ਨੇਤਾ ਜਿਸ ਵੀ ਧਿਰ ਦਾ ਹੈ।
ਭਾਵੇਂ ਜਸਵੀਰ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਕੁਝ ਮਾਮੂਲੀ ਉਕਾਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਖਿਆਲਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਪੱਖੋਂ ਉਹ ਅਮੀਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਵਧੀਆ ਤੇ ਨਵ-ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਬਣੇਗਾ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਉੱਲੂ ਤਾਂ ਹੁਣ
ਵੀ ਬੋਲ ਰਹੇ ਨੇ
ਲੇਖਕ : ਰਾਮ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 299, ਸਫ਼ੇ : 183
ਸੰਪਰਕ : 99153-35032

ਕਿਤਾਬਾਂ ਤਾਂ ਨਿੱਤ ਹੀ ਪੜ੍ਹੀਂਦੀਆਂ ਨੇ ਪਰ ਹਥਲੀ ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਅਸਤਿਤਵ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਵਿਸ ਵਾਲੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ/ਆਤਮ-ਕਥਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ (ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੀਆਂ, ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਈਆਂ, ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀਆਂ) ਨੂੰ 26 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਬੜੀ ਕਲਾਤਮਿਕ, ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੱਬੇ-ਘੁੱਟੇ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਚਣ (ਕਥਾਹਸਿਸੀ) ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਐਮ.ਏ., ਐਮ. ਫਿਲ ਹੈ। ਉਹ ਕਾਨੂੰਨਗੋ ਤੋਂ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ, ਨਾਇਬ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ, ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ, ਡਿਪਟੀ ਸੈਕਟਰੀ ਅਰਬਨ ਡਿਵੈੱਲਪਮੈਂਟ ਤੋਂ ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ. ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਅਸਤਿਤਵ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਰੀਬੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ, ਪਿੰਡ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬੈਠ ਕੇ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕਈ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਕਰਕੇ ਤਰੱਕੀ ਕਰਦਾ ਗਿਆ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ-ਪਰੋਖੇ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰੋਲ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ, ਵਜੂਦੀਅਤ, ਅਸਤਿਤਵ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸੱਚੇ ਮਾਰਗ ਚਲਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ, ਆਪਣੇ ਅਸਤਿਤਵ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੁੰਦਾ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਾਧਾਰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥ ਤਲਾਸ਼ਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਜਾਂ ਪਿੱਛੇ ਛੁਪੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਢੂੰਡ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਦੀਆਂ ਦੁਖਦਾਈ, ਸੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਨਿਰਪੱਖ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਹੋਈ ਭੁੱਲ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਫ਼ਸਰ, ਉਪਰਲੇ ਦਬਾਅ ਅਧੀਨ, ਪਹਿਲਾਂ ਲਏ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪੈਰ ਖਿਸਕਾਉਂਦੇ ਨੋਟ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਨੇ, ਕਈ ਵਾਰ ਲੇਖਕ ਦੁਬਿਧਾ, ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਵਿਚ, ਮਾਨਸਿਕ ਸਦਮੇ ਵਿਚ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਲੋੜਵੰਦਾਂ, ਨੀਵਿਆਂ ਅਤੇ ਰੱਜਿਆ-ਪੁੱਜਿਆ ਨਾਲ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿਚ ਰਹਿਮਦਿਲੀ ਅਤੇ ਕਠੋਰਤਾ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਰੂਪ ਧਾਰਦੀ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਗ਼ਮ ਨੂੰ ਭੁਲਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੀ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤੀ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ। ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ, ਡੇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਖੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ। ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚੋਂ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈਆਂ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵ ਜਿਥੇ ਸਾਲੀ ਦਲੀਲ ਦੀ ਕਦਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਥੇ ਕਾਹਦਾ ਰਹਿਮ। (ਪੰਨਾ : 180)
ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਦਾ ਸ਼ਬਦ-ਚਿੱਤਰ ਉਲੀਕਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatish.dharamchand@gmail.com

ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਹੀਦਾਂ
ਲੇਖਕ : ਹਕੀਮ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਜੋਗੀ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਅਲਕੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਈਵਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98722-85421

ਮਿਰਜ਼ਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਜੋਗੀ ਰਚਿਤ ਦੋ ਮਰਸੀਏ 'ਸ਼ਹੀਦਾਨਿ-ਵਫ਼ਾ' ਅਤੇ 'ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਹੀਦਾਂ', ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰ ਸਿਦਕੀ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਮਕਬੂਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਪੰਕਤੀਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨ-ਮਸਤਿਕ ਵਿਚ ਝਿਲਮਿਲ ਕਰਨ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ : ਪੰਜਾਬ ਨਾ ਹਿੰਦੂ ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਸਾਰਾ ਜੀਂਦਾ ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ। ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੱਚੇ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਦੀ ਅਜ਼ਮਤ ਹੀ ਸਮਝੋ ਕਿ ਅਨੱਯ-ਧਰਮੀ ਲੋਕ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਕੀਕੀ ਪੈਗ਼ੰਬਰ/ਸਤਿਗੁਰੂ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੂੰ ਹੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਿਚ ਇਕ ਐਸੀ 'ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ' ਵਾਲੀ ਸਪਿਰਿਟ ਭਰੀ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵਾਰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ. ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਅਲਕੜਾ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿਪੀਆਂਤਰਨ ਕਰ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸੁਚੱਜਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੋਥੀ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮੰਗ ਵੀ ਸੀ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਟੈਕਸਟ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 118 ਅਸ਼ਆਰ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ ਵਕਤ ਦੀ ਕੌਮੀ ਜ਼ਬਾਨ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਰਦੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ-ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀ-ਅਰਬੀ ਜ਼ੁਬਾਨਾਂ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਇਸ ਟੈਕਸਟ ਦਾ ਪੂਰਾ ਰਸ ਅਤੇ ਅਨੰਦ ਮਾਣਨ ਤੋਂ ਮਹਿਰੂਮ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਅਲਕੜਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਇਸ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਟੈਕਸਟ ਵਿਚ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਜੰਗ ਸਮੇਂ ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਿਖਾਈ ਲਾਸਾਨੀ ਸੂਰਬੀਰਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਭੈਤਾ ਦਾ ਕਾਵਿਕ ਵਰਣਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ-ਸੁਣ ਕੇ ਪਾਠਕ ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਕੂਕ ਉੱਠਦਾ ਹੈ : ਬਸ ਏਕ ਹੀ ਹਿੰਦ ਮੇਂ ਤੀਰਥ ਹੈ ਯਾਤਰਾ ਕੇ ਲੀਏ। ਕਟਾਏ ਬਾਪ ਨੇ ਬੱਚੇ ਯਹਾਂ ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਲੀਏ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ। ਹਰ ਪੰਨੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਮੋਹਤਰਮ-ਜੋਗੀ ਦਾ ਉਰਦੂ ਸ਼ੇਅਰ ਦਰਜ ਹੈ, ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਅਨੁਵਾਦ, ਉਪਰੰਤ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕਠਿਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ। ਭਾਵੇਂ ਅਲਕੜਾ ਖ਼ੁਦ ਇਕ ਸੁਚੱਜਾ ਕਵੀ ਵੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸੀਮਾਵਾਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਸੁਹਜ-ਸਵਾਦ ਕਾਇਮ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ਮਾਂ
ਲੇਖਕ : ਰਬਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 134
ਸੰਪਰਕ : 98146-67682

'ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ' ਰਬਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਮਰਪਣ ਅਤੀਤ, ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ 'ਚਾਲ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਲਲਕਾਰ' ਤੱਕ ਲਗਭਗ 88 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਛੰਦ-ਬੱਧ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਲੋੜ ਅਤੇ ਥੋੜ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜਿਥੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ 'ਮੋਹ' ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਥੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਖਰੇਵਿਆਂ ਕਾਰਨ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਟੁੱਟਦੀਆਂ 'ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ' ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ 'ਚ ਵਰਤੇ ਸ਼ਬਦ : ਚਾਨਣ, ਜ਼ਿੰਦੜੀ, ਪੀੜ, ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ, ਗਣਤੰਤਰ, ਰਾਖੇ, ਹਾਹਾਕਾਰ, ਚਰਖਾ, ਚਿੜੀ, ਮਜਬੂਰ ਕਾਮਾ ਆਦਿ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨ-ਦੇਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਵਰਗਾ ਹੈ, ਸਰੋਦੀ ਹੈ, ਸੰਵਾਦੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਕਵੀ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। 'ਮਨੁੱਖੀ ਧਰਮ', 'ਮਹਿਕ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ' ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜਿਥੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਹਨ, ਉਥੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਜਾਬਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਵਕਤ' ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸਤਾਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਹੱਕ, ਸੱਚ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹਨਾ ਸਿੱਖ ਲਉ,
ਧੋਖਾ ਖਾਅ ਖਿਲਾ ਕੇ ਕੀ ਕਰਨਾ।
ਰਬਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-19096

ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਬਣਨਾ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾ : ਡਾ. ਸੁਗ਼ਰਾ ਸੱਦਫ਼
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 111
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ੜ੍ਹਦੇ ਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਬਰਾਬਰ ਮਕਬੂਲ ਹੈ। ਕੁਝ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨੇੜਤਾ ਵੀ ਵਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਅਦਾਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਅਦਾਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। 'ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਬਣਨਾ' ਇਸੇ ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਤੋਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿਚ ਲਿਪੀਅੰਤਰ ਹੋਈ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚੇਤਾ ਡਾ. ਸੁਗਰਾ ਸੱਦਫ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਚੋਖਾ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਹ ਵੱਕਾਰੀ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਅਨੁਵਾਦ ਤੇ ਮੌਲਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਛਪੀਆਂ ਹਨ। 'ਅੱਜ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਬਣਨਾ' ਉਸ ਦੀ ਨਿਰੋਲ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਹਲਕੇ-ਫੁਲਕੇ ਗਿਲੇ-ਸ਼ਿਕਵਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਮੰਜ਼ਰਕਸ਼ੀ ਹੈ। ਜਿਹੜੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾ ਚੁੰਨੀ ਨੂੰ ਪਰਚਮ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤੇ ਵੰਗ ਨੂੰ ਵੰਗ ਨਾਲ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਜੁਰਅਤ ਰੱਖਦੀ ਹੋਵੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਅੰਦਰਲੇ ਸੇਕ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਉਣਾ ਔਖਾ ਨਹੀਂ। ਸੱਦਫ਼ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਸੇਕ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਹੱਡਾਂ ਨੂੰ ਬਾਲ਼ੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਨਵੀਨਤਾ, ਸ਼ਾਲੀਨਤਾ, ਸਰਲਤਾ ਤੇ ਤਰਲਤਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਤਮਾਮ ਸ਼ਿਅਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਅਕੀਦੇ ਤੇ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੱਦਫ਼ ਨੇ ਹੋਰਨਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ 'ਫ਼ੇਲੁਨ' ਰੁਕਨ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੁਕਨ ਜਿੱਥੇ ਸੌਖਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਇਸ ਦੀ ਚੁਸਤੀ ਫੁਰਤੀ ਵੀ ਮਾਨਣ ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਕੁਝ ਖੁੱਲ੍ਹਾਂ ਸੱਦਫ਼ ਨੇ ਵੀ ਲਈਆਂ ਹਨ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਖ਼ੇਤਰ ਵਿਚ ਖ਼ਵਾਤੀਨ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਾਮਾਤਰ ਸੀ ਡਾ. ਸੁਗ਼ਰਾ ਸੱਦਫ਼ ਵਰਗੀਆਂ ਪਰਪੱਕ ਕਲਮਾਂ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸੰਤੁਲਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਵਿਰਾਸਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਬੁੱਢਾ ਦਲ
ਪੰਜਵਾਂ ਤਖ਼ਤ
ਸੰਪਾਦਕ : ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਾਬਾ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲੀ ਛਿਆਨਵੇਂ ਕਰੋੜੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 132
ਸੰਪਰਕ : 98148-98570

ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ, ਪੰਥਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ, ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਵਰਗੇ ਅਹਿਮ ਅਹੁਦੇ ਉੱਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਖੋਜ-ਪੱਤਰਾਂ ਤੇ ਸੋਵੀਨਾਰਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਆਪਣਾ ਨਿੱਗਰ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ-ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਲਾਡਲੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ, ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ, ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਪੰਜਵਾਂ ਤਖ਼ਤ ਬਾਰੇ ਵਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫ਼ਰਾਹਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ, ਖੋਜ-ਭਰਪੂਰ ਤੇ ਕਾਬਿਲੇ-ਗ਼ੌਰ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕਾਰਜ, ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ 25 ਅਧਿਆਇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਤਫ਼ਸੀਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਲੇਖ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਬਾਬਾ ਵਿਨੋਦ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲੇ ਮੁਖੀ ਸਨ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਉੱਤੇ ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ, ਜਨਰਲ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ, ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਹਨੂੰਮਾਨ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਚੇਤ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ, ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਰਹੇ। ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਖੀ ਜਥੇਦਾਰ ਬਾਬਾ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਹਨ। ਲੇਖ ਵਿਚ ਅਨੇਕ ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਅਗਲੇ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਭਾਈ ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਨ੍ਹੱਈਆ ਨੇ ਪੰਚਮ ਤਖ਼ਤ ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਉਨਵਾਨ ਤਹਿਤ ਬੜਾ ਅਹਿਮ ਨੁਕਤਾ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 'ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ।' (ਬਚਨ), 13ਵੇਂ ਮੁਖੀ ਬਾਬਾ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਪੰਨਾ 51)। ਡਾ. ਸੋਬਧ ਕਪੂਰ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੈਰਾ ਵੀ ਬਾਕਾਮਾਲ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 50)। ਪ੍ਰੋ. ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ 'ਪਦਮ' ਦਾ ਲੇਖ, ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਖਾਲਾਸਈ ਬੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼' ਦੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਕਾਵਿਕ ਰਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 61 ਤੋਂ 63).
(ਮਾਨਿਤ ਸੁਪ ਆਦਿ ਬਨੇ ਕੋ। ਪਾਂਚ ਲਾਖ ਰਹਿ ਪਾਂਚ ਤਨੇ ਕੋ।
ਜੰਡ ਵਾਲੀ ਕੋ ਕਹਿਤ ਜਲੇਬੀ, ਬੇਰਨ ਕੋ ਖੂਰਮ ਬਡ ਸੇਬੀ।)
ਸਫ਼ਾ 65 ਤੋਂ 79 ਤੱਕ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਮਾਲ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ। 'ਕਹਨੀਨਾਮਾ' ਅਤੇ 'ਸ਼ਸਤਰਨਾਮ ਮਾਲਾ' ਵੀ ਬਹੁਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਅਧਿਆਏ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਥ ਅਕਾਲੀ ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੀਆਂ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਜ਼ੀਨਤ ਹਨ। (ਪੰਨਾ 89 ਤੋਂ 100 ਤੱਕ)। 'ਸਲੋਕ ਦੁਮਾਲੇ ਕਾ' ਰਚਨਾ, ਦੁਮਾਲਾ ਸਜਾਉਣ ਵੇਲੇ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 101), ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਉਸਤਤਿ ਵਿਚ ਰਚਿਤ ਇਕ ਸਵੈਯਾ ਪੰਨਾ 102 ਪੁਰ ਦਰਜ ਹੈ।
(ਖ਼ਾਲਸਾ ਮੂਲ ਮੰਤਰ) ਦੋਹਰਾ ਤੇ ਕੁੰਡਲੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਛੰਦਾਂ ਵਿਚ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 103)
ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਮਰਿਯਾਦਾ ਬਾਰੇ ਸਫ਼ਾ 106 ਤੋਂ 111 ਤੱਕ ਦਰਜ ਅਹਿਮ ਲੇਖ ਵਿਚੋਂ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। 'ਰਹਿਤਨਾਮਾ', ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇਗਾਂ ਦੇ ਸਲੋਕ', 'ਸੁਖਨਿਧਾਨ, 'ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇਗਾਂ' ਦੇ ਗੋਲੇ, 'ਨੁਗਦੇ ਦਾ ਸਲੋਕ', ਖ਼ਾਲਸਾ 'ਰਹਿਤਨਾਮਾ', ਸ੍ਰੀ ਭਗਉਤੀ ਅਸਤੋਤ੍ਰ, ਅਰਥ ਮੂਲ ਮੰਤਰ ਗੁਰੂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀ ਕਾ ਲਿਖਯਾਤ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਗੁਰਮੰਤਰ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ। ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜਥੇਦਾਰ ਬਾਬਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ (ਸੁਲਤਾਨ-ਉਲ-ਕੌਮ) ਦੀ ਤੀਜੀ ਜਨਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਵਲੋਂ ਬਤੌਰ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ ਸੋਵੀਨਾਰ (ਪੰਨਾ 129) ਦੇ ਰੀਵਿਊ ਨਾਲ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਛਪਾਈ ਬੜੀ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੁੰਦਰ ਰੰਗੀਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਬਲੈਕ ਐਂਡ ਵਾਈਟ ਤਸਵੀਰਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦਿਲਕਸ਼ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ-ਭਰਪੂਰ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਲਈ ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਦੀ ਘਾਲਣਾ, ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ, ਜਿਸ ਪਿੱਛੇ ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਪੰਥ ਅਕਾਲੀ ਦਲ 96ਵੇਂ ਕਰੋੜੀ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਖੀ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਬਾ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਕੁਦਰਤ ਕਾਰੀਗਰ ਹੈ
ਲੇਖਿਕਾ : ਕਿਰਨ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਲਡਨ ਕੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਰੱਖੜਾ (ਪਟਿਆਲਾ)
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 125
ਸੰਪਰਕ : 94656-66693

ਸ਼ਾਇਰਾ ਕਿਰਨ ਕੌਰ ਆਪਣੀ ਪਲੇਠੀ ਕਾਵਿ ਕਿਰਤ 'ਕੁਦਰਤ ਕਾਰੀਗਰ ਹੈ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਕਾਵਿ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਕੁਦਰਤ ਕਾਰੀਗਰ ਹੈ' ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਅੰਦਰ ਸੰਮਤੀ ਵਿਸੰਗਤੀ ਵਾਪਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਵਾਪਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਕਾਰੀਗਰੀ ਦਾ ਹੀ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਅਸਾਡਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਆਭਾ ਮੰਡਲ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਪ੍ਰਯਤਨ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਸਮਝਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿਚ ਬੰਦਾ ਕਿਤੇ ਇਸ ਲਈ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਬੰਦਿਆਈ ਖਤਮ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਕਦੀ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਜਾਨਵਰ ਡਾਇਨਾਸੋਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਇਨਸਾਨ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਸਹਿਜੇ-ਸਹਿਜੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਅਸਾਡੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਸੋ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਖ਼ਤਮ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਇਸ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਮੰਥਨ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਕੋਹਝ, ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਚੱਕਰਵਿਊ ਵਿਚ ਫਸ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਤੇ ਹਰੇਕ ਧਰਮ ਦਾ ਬੰਦਾ ਦੂਜੇ ਧਰਮ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ਿਰ ਕਹਿਣ ਤੱਕ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਇਸ਼ਕ ਮਜਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਦੀ ਵਿਥ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਦੇਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦਰਅਸਲ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਹੈ ਕੀ? ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦ-ਬੰਦ ਕਟਾਉਣ, ਚਰਖੜੀਆਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ 'ਤੇ ਤੱਤੀ ਤਵੀ 'ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਭਾਣਾ ਮੰਨਣਾ ਹੀ ਦਰਅਸਲ ਅਸਲ ਇਸ਼ਕ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਔਰਤ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋਂਦ ਦੀ ਅਸਤਿਤਵ ਲਈ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਣ ਦਾ ਕਾਵਿਕ ਧਰਮ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਤਤਪਰ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਜੋ ਬੱਚੀਆਂ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੀਰਕ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਾਵਾਂ ਸਮਝੌਣੀਆਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸ਼ਾਇਰਾ ਤਾਂ ਵੰਗ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਕੜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਹੁੱਝ ਮਾਰਦੀ ਹੈ। ਸੋ, ਔਰਤ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਰਸਲਾਤ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਦਾ ਚੱਪੂ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਮਕਾਲੀ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਰਾਹੀਂ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਜ਼ਿਬਹ ਹੁੰਦੇ ਪਲ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਜੀਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਤੀਕ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 111
ਸੰਪਰਕ : 80548-15746

'ਜ਼ਿਬਹ ਹੁੰਦੇ ਪਲ' ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਰਮਜੀਤ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਪੰਦਰਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਯਥਾਰਥੀ ਗਲਪੀ ਬਿੰਬ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਆਮ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਰਹੱਸ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ 'ਦੌੜ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਮੰਦਹਾਲੀ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬਾਪੂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਹਨਤ-ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਪਰ ਅਖੀਰਲੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕਿੰਨੀ ਤ੍ਰਾਸਦਿਕ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਕਿ ਵੇਖੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦੀ। ਅਗਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮਰਨ ਰੁੱਤ' ਵਿਚ ਇਕ ਹੰਕਾਰੀ ਤੇ ਘਮੰਡੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਆਦਮੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਬਾਪੂ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਲੇ ਸ਼ੱਕ-ਸ਼ੰਕਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਾਂਝ ਦੇ ਹਾਂ-ਮੁਖੀ 'ਮੌਟਿਫ' ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
'ਜ਼ਿਬਹ ਹੁੰਦੇ ਪਲ' ਜੋ ਟਾਈਟਲ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਵਿਚ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਬੱਦਲ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਜਦੋਂ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਦਿਹਾੜੀ ਮਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਝੰਜੋੜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਬਿਮਾਰ ਪਿਆ ਪਿਓ ਵੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਹਟਣ ਦੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਦਿਹਾੜੀ ਲੱਗ ਜਾਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅੰਤਰ-ਦਵੰਦਾਂ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰ ਘੋਰ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਤਾਂ ਸਚੁਮੱਚ ਹੀ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਭਰੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਕਬੀਲਦਾਰੀਆਂ ਦੇ ਝੰਜਟ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਖਾਹ-ਮਖਾਹ ਦਾ ਡਰ ਸਾਡੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਘਰ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅੰਤਰ-ਦਵੰਦਾਂ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਸਮਝ ਹੈ ਜੋ ਨਿੱਕੀ ਤੋਂ ਨਿੱਕੀ ਮਾਨਸਿਕ ਉਲਝਨ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ ਬੁਣਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 09855395161

ਪਰਾਧੀਨਤਾ ਪਾਪ ਹੈ
ਜਾਨ ਲੇਹੁ ਰੇ ਮੀਤ।
ਲੇਖਕ : ਰਾਜੇਸ਼ ਭਬਿਆਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਹੁਜਨ ਸਾਹਿਤ ਸੰਸਥਾ, ਪੰਜਾਬ
ਮੁੱਲ : 60 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 62399-56927

ਇਸ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਪੂਰਵ ਦੱਸਦੇ ਲਗਭਗ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਾਰਤਕ, ਜੀਵਨੀ ਤੇ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕਵੀ ਵਲੋਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੁਨੇਹੇ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇ ਕੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੱਤ ਦਰਜਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਸੋਚ ਨੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ। ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਥਾਪਿਤ ਬਿਪਰਾਵਾਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਤਹਿਤ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ ਜਾਤੀ ਵਿਵਸਥਾ ਉਪਰ ਕਰਾਰੀ ਚੋਟ ਕਰਦਿਆਂ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ। ਮਨੂਵਾਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚੋਂ ਇਥੋਂ ਦੇ ਮੂਲਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਬੁੱਧ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਕੋਝੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰਾਜੇ ਰਾਣੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੇਵਕ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਸਮੁੱਚਾ ਜੀਵਨ 'ਬੇਗਮਪੁਰਾ ਸ਼ਹਿਰ' ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਣਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਆਏ।
ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਧੁਰ ਹਿਰਦੇ ਤੱਕ ਹਲੂਣਾ ਦਿੰਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੰਨਗੀ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੁਝ ਕੁ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬੰਦ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਹਨ:
ਗੁਰੂ ਜੀ ਤਾਂ ਕਹਿਦੇ ਹਰਿ ਬਿਨਾਂ ਝੂਠ ਪਸਾਰੇ ਨੇ
ਪਰ ਸਾਡੇ ਸਿਰ ਬਦਲਦੇ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਦੁਆਰੇ ਨੇ
ਜਗਿਆ ਨਾ ਦੀਪ ਅਜੇ ਸਾਡੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ
ਮੰਨਿਆ ਨਾ ਕਹਿਣਾ ਆਪਾਂ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਦਾ।
(ਕਵਿਤਾ : ਮੰਨਿਆ ਨਾ ਕਹਿਣਾ)
ਰਾਜ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਆ ਜੇ ਧਰਮ ਫੈਲਾਉਣਾ,
ਮਿਸ਼ਨ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗਾ ਪੈਂਦਾ ਜੋ ਕਮਾਉਣਾ
ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਨੇ ਨੱਚਣਾ
ਖੋਹ ਲੈਣਾ ਖੋਹ ਹੁਣ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਮੰਗਣਾ।
(ਕਵਿਤਾ : ਖੋਹ ਲੈਣਾ ਪੋਹ)
ਸਾਡੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਗੂੰਜ ਉਠੇ ਬੁੱਧ ਦੇ ਬੋਲ ਪਿਆਰੇ,
ਵਾਲਮੀਕ ਜੀ ਨੇ ਸੱਚ ਦੇ ਪੰਨੇ ਸੱਚਮ ਝੂਠ ਨਿਤਾਰੇ
ਸੱਚ ਦੀ ਖਾਤਰ ਸ਼ੰਭੂਕ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਕਟਾਇਆ
ਭੁੱਲ ਨਾ ਜਾਇਓ ਰਹਿਬਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੱਕ ਦਵਾਇਆ।
(ਕਵਿਤਾ : ਭੁੱਲ ਨਾ ਜਾਇਓ ਰਹਿਬਰਾਂ ਨੂੰ)
ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਕਵੀ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਨਿਕਲੀ ਹੂਕ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਕੁਟੀਆ ਅਗੰਮ ਸਾਹਿਬ
ਲੇਖਕ : ਬੱਗਾ ਸਿੰਘ ਚਿੱਤਰਕਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂਬਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 295, ਸਫ਼ੇ : 302
ਸੰਪਰਕ : 90417-34604

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਅਜਿਹਾ ਆਰਟਿਸਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਸ਼ੋਭਾ ਸਿੰਘ ਕੋਲੋਂ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹਾਸਿਲ ਕਰਕੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੇ। ਅਨੇਕਾਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤਾਂ ਦੀਆਂ ਨੁਮਾਇਸ਼ਾਂ ਲਾ ਕੇ ਸੰਗਤ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਨੂਈ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਅਜਿਹੀ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਕਿਤਾਬ ਹੈ, ਜੋ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੰਤ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਊਣ ਦੇ ਸਲੀਕੇ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਦੁਆਬੇ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਸਰਸਬਜ਼ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਸਾਧੂਆਂ, ਸੰਤਾਂ, ਪੀਰਾਂ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਟੀਆ ਅਗੰਮਪੁਰ (ਗੋਂਦਪੁਰ) ਦੇ ਬਾਨੀ ਸੰਤ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਾਹਿਲਪੁਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਕੱਚੇ ਰਾਹਾਂ 'ਤੇ ਡੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਜਲ ਪਿਆਉ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਸੇਵਾ, ਲੋਕ ਭਲਾਈ ਦੇ ਕਾਰਜ ਕਰਦਿਆਂ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ। ਕੁੱਲੀ ਤੋਂ ਕੁਟੀਆ ਤੱਕ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤਾ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਲਈ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਕੁਟੀਆ ਵਲੋਂ ਸੰਤ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਕਾਰਜਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼

ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਾਲ ਤੱਕ
ਲੇਖਕ : ਨਵਤੇਜ ਗੜ੍ਹਦੀਵਾਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 94637-76985

ਨਵਤੇਜ ਗੜ੍ਹਦੀਵਾਲਾ ਦਾ ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ 'ਚ ਉੱਘਾ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹਾਸ਼ੀਆਗ੍ਰਸਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਦਰਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦੇ ਟੇਡ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਕਰ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ। 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਾਲ ਤੱਕ' ਉਸ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ 'ਧੁੱਪ ਦੀ ਤਲਾਸ਼' (2009) ਅਤੇ 'ਸੂਰਜ ਦਾ ਹਲਫੀਆ ਬਿਆਨ' (2014-2015) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ 'ਚ 'ਧੁੱਪ' ਅਤੇ 'ਸੂਰਜ' ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਂ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜਾਂ ਚਾਨਣ ਦੇ ਸਮਰੂਪ ਹਨ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਤਯੁਗ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ 'ਕਲਯੁੱਗ' ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਰਾਜ-ਸੱਤਾ, ਰਾਜ ਧਰਮ ਇਕ ਸਾਰ ਰੂਪ 'ਚ ਹੀ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਾਲ ਤੱਕ' ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸਿਰਲੇਖ ਅਤੇ ਸੰਕਲਪ ਰਾਜਾ ਕੁਸ਼ਨਾਭ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੌ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪਵਨ ਦੇਵ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਸਰਾਪ ਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦਿਆਂ ਅਜੋਕੇ ਸੰਸਦ ਦੇਵ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ 'ਰਾਜ ਦੰਡ', 'ਰਾਜ ਸਰਾਪ' 'ਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ 'ਊਠ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਨੇ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਬੁੱਢਾ ਜਾਦੂਗਰ ਬੰਸਰੀ ਵਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ' ਤੱਕ ਦੀਆਂ 40 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਦਿਆਂ ਹੀ ਅਭਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਰਾਜ' ਦਾ 'ਧਰਮ' ਨਾਲ ਅਨੈਤਿਕ ਗੱਠਜੋੜ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ਕਤੀ/ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਖੀਣ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਝੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਰਚਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਰਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ 'ਚ 'ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਚੂਹਾ', 'ਗਊ ਦਾ ਜਾਇਆ', 'ਕੈਂਚੀ', 'ਮੇਰਾ ਰੱਬ', 'ਧਰਮ ਜੋੜਦਾ ਹੈ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਾਰ ਠੱਗਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਾ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਗ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 'ਨਾਰੀ' ਪ੍ਰਤੀ ਸਦੀਆਂ-ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਰੂੜੀਗਤ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਦਰਭ 'ਚ 'ਭੁਲੇਖੇ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ੀ' ਕਵਿਤਾ 'ਚ ਵਰਤੀਆਂ ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਾਖੂਬੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਭੁਲੇਖੇ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇਂਦਾ ਹੈ
ਰਿਸ਼ਵਤ ਦੇਵਤੇ ਤਾਈਂ
ਪਿਆ ਕੇ ਸੋਮਰਸ
ਉਸ ਨੂੰ ਮਸਤੀ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਤੇ ਦਾਤਾਂ ਲੈਣ ਲਈ
ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਲਾ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਸਤੇ
ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ
ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ
ਅਜੇ ਵੀ ਗੇੜ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ
ਇਹੋ ਨੁਕਤਾ ਨਾ ਆਇਆ ਹੈ।
ਨਵਤੇਜ ਗੜ੍ਹਦੀਵਾਲਾ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕ-ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਸ ਦੇ ਕੱਖ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਕ ਰੰਗਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਅਸਾਵੀਂ ਵੰਡ ਨੂੰ ਪੱਕਿਆਂ ਕਰਨ ਲਈ 'ਰਾਜ ਵਿਵਸਥਾ' ਧਰਮ, ਅਰਥ, ਕਾਮ, ਮੋਖਸ਼ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕਸ਼-ਮ-ਕਸ਼, ਬੇ-ਚੈਨੀ, ਬੇ-ਤਰਤੀਬੀ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ, ਉਥੇ ਨਵਤੇਜ ਗੜ੍ਹਦੀਵਾਲਾ ਤਾਰਕਿਕ ਕਾਵਿਕ ਜੁਗਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਲਟਾਉਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਏਕੇ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਬੀਨਾ ਦਾ ਮੌਸਮ' ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ 'ਜੇਤੂ' ਬਣਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਅਸੀਂ ਜਿੱਤਾਂਗੇ
ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਮੁੱਢ ਅਖੀਰ ਦਾ ਹੈ
ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਥਾਪੜਾ
ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਮੁੱਢ ਵਗਦੇ ਰਾਵੀ ਦੇ ਨੀਰ ਦਾ ਹੈ
ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ
ਮੀਰੀ-ਪੀਰੀ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਹੈ
ਸਰਹੰਦ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਦਾ ਹੈ।
ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਅਤੇ ਅਨੁ-ਪ੍ਰਾਸਸਕ ਅਲੰਕਾਰ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਵਰਤੋਂ ਨਵਤੇਜ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਹਨ। ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਭਰਪੂਰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣਗੇ। ਆਮੀਨ!

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-19096

ਪਿੱਤਰ ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸ
ਲੇਖਕ : ਬਲਜਿੰਦਰ ਸੰਘਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 87
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਇਹ ਇਕ ਆਲੋਚਨਾ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁਝ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀ ਜਗਜੀਤ ਸੰਧੂ ਦੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤਾਪਸੀ', ਮਹਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ 'ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ' ਪਰਮਿੰਦਰ ਰਮਨ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਕਵੀ ਕਾਮਰੇਡ ਤੇ ਕਾਮੇ', ਹਰੀਪਾਲ ਦੀ ਲੇਖ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਬਨਾਮ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਮਾਜ', ਲੇਖਿਕਾ ਜਸਬੀਰ ਮਾਨ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਸਾਜਨ ਕੀ ਬੇਟੀਆਂ', 'ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਾਂਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਬੰਦਾ ਮਰਦਾ ਕਿਥੇ ਦੇਖ ਹੁੰਦਾ', ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਲਿਖਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਥਿੰਦ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਜਗਦੇ ਬੁਝਦੇ ਜੁਗਨੂੰ', ਬਹਾਦਰ ਡਾਲਵੀ ਦੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਆਓ ਬੱਚਿਓ ਰੁੱਖ ਲਗਾਓ' ਅਤੇ ਮਰਹੂਮ ਲੇਖਕ ਇਕਬਾਲ ਅਰਪਨ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਆਲੋਚਕ ਨੇ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਬਾਬਤ ਆਪਣੀ ਰਾਇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਕੱਟੜਤਾ, ਹੰਕਾਰ, ਵਿਖਾਵਾ, ਲਾਈਲੱਗਪੁਣਾ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਕੰਗਾਲੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਫਜ਼ੂਲ ਬਹਿਸਬਾਜ਼ੀ, ਹਉਮੈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕੀਂ ਕਰਜ਼ੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਰਨ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਵਸਦੇ ਹੱਸਦੇ ਘਰ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣਾ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਪਰਦੇਸਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਸੰਤਾਪ ਭੁਗਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਵਾਰਥ, ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਭਰਮਾਂ ਭੁਲੇਖਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਬਚ ਕੇ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੋਹਣੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ-

ਅਣਖੀਲਾ ਧਰਤੀ ਪੁੱਤਰ
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ
ਵਿਆਖਿਆ : ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਗੋਰਾਇਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 216

ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ (ਪੱਛਮੀ ਤੇ ਪੂਰਬੀ) ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਨਾਇਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਹਰ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਸਜੀਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਦੁੱਲਾ ਜਾਂ 'ਦੂਲਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਬ ਰਾਜ ਵਿਚ ਇਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਨਵਜਾਤ ਲੜਕਿਆਂ ਨੂੰ ਸੂਝ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਿਸ਼ਟ-ਪੁਸ਼ਟ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਹੀ ਕਥਿਤ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਕਬਰ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ੇਖੂ (ਜਹਾਂਗੀਰ) ਦੁੱਲੇ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੱਧੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਪ੍ਰੰਤੂ ਸੱਤਾ ਕਦੋਂ ਦੁੱਧ-ਪੁੱਤ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਤੇ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ? ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਦੁੱਲਾ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਸਟੇਟ ਦੀਆਂ ਮਨਆਈਆਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਸੱਤਾ ਨੇ ਦੁੱਲੇ ਨੂੰ ਫ਼ਾਂਸੀ ਉਪਰ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਸ. ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ ਨੇ ਬੜੀ ਸਟੀਕਤਾ ਨਾਲ ਦੁੱਲੇ ਦੇ ਨਾਬਰੀ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁੱਲੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਮਨੋਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਮਿਥਿਆ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਮਾਈ ਲੱਧੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਨਹੀਂ ਚੁੰਘਿਆ (ਪੰਨਾ : 14)
ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ ਨੇ ਦੁੱਲੇ ਦੀ ਲੀਜੈਂਡ ਨੂੰ ਪਾਕ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਣ ਦਾ ਬੀੜਾ ਉਠਾਈ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਭੱਟੀਆਂ ਦੇ ਇਕ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦਾ ਬੁੱਤ ਲਗਵਾਇਆ। ਮਾਰਚ 2003 ਈ. ਵਿਚ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜੇ ਮੌਕੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲਗਵਾਇਆ।
ਸ. ਗੁਰਾਇਆ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਦਿਨ ਦੂਰ ਨਹੀਂ, ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵੀ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦਾ ਬੁੱਤ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਾਂਦਲ ਬਾਰ ਵਿਚ ਬਾਬਰ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤੂ ਉਪਰੰਤ ਪਹਿਲਾ ਕਿਸਾਨੀ ਵਿਦਰੋਹ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਿਜਲੀ ਖਾਂ ਭੱਟੀ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦ ਖਾਨ ਭੱਟੀ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਜੈਸਲਮੇਰ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਸੀ। ਭੱਟੀ ਰਾਜਪੂਤ ਬਹੁਤ ਜੰਗਜੂ, ਲੜਾਕੇ ਅਤੇ ਮਾਰਖੋਰੇ ਸਨ। ਦੁੱਲੇ ਦਾ ਜਨਮ ਫਰੀਦ ਖਾਨ ਭੱਟੀ ਅਤੇ ਮਾਈ ਲੱਧੀ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਰਾਜਪੂਤੀ ਅਣਖ ਅਤੇ ਨਾਬਰੀ ਦੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜੇ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਸਮੇਂ ਦੁੱਲੇ ਭੱਟੀ ਦੀ ਬੀਰਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਖਾਵਤ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਸਟੀਕ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਭਾਗ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿੱਸਾ ਕਵੀ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਕਿੱਸੇ 'ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ' ਦੀ ਟੈਕਸਟ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਗੋਰਾਇਆ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਇਹ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਖੂਬ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਬਲਦੇ ਰਾਹ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਗੁਰਬੀਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 179
ਸੰਪਰਕ : 98780-34447

ਇਕ ਹੋਮਿਓਪੈਥਿਕ ਡਾਕਟਰ ਗੁਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੰਤਾਪਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਨ ਵਾਲਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਵਲ 'ਪਰਵੀਨ' ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਸਿਉਂਕ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲਿਖ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਨਾਵਲ 'ਬਲਦੇ ਰਾਹ' ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੰਢਾਏ ਦਹਿਸ਼ਤੀ ਸੰਤਾਪ ਨੂੰ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਸਿਰਜੇ ਕਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਹਲੂਣ ਕੇ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਮਾਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸੰਤਾਪ ਆਪਣੇ ਤਨ 'ਤੇ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਨਾਵਲ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕੌੜੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਨੌਜਵਾਨ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਨਾਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਢੰਗ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਾਂ ਵੇਖਣਾ ਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਯਕੀਨ ਨਾਲ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਝਾ ਖੇਤਰ ਜਿਥੇ ਇਹ ਦਹਿਸ਼ਤੀ ਮਹੌਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ, ਉਥੋਂ ਦੇ ਪਾਠਕ ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਸ ਦੇ ਪਾਤਰ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ, ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ, ਤਰਸੇਮ ਲਾਲ, ਕੀਮਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਸਿੰਨੀ, ਕਿੰਦਰ, ਜਿੰਦਰ ਅਤੇ ਜੀਤਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਸਲ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਇਹ ਪਾਤਰ ਹਰ ਪਾਠਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਬਾਤ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਲੱਗਣਗੇ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਵਾ ਕੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਗ਼ਮਗੀਨ ਵੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਮਾਝੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਸਹੀ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਰਤਣ ਨਾਲ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਤਾਪ ਨੂੰ ਚਿਤਰਤ ਕਰਦੇ ਕਥਾ ਜਗਤ ਨੂੰ ਏਨੇ ਯਥਾਰਥਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਿਰਜਣ ਕਾਰਨ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਨਾਵਲਕਾਰ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਕਾਵਿਕ ਲਕੀਰਾਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 150
ਸੰਪਰਕ : 99149-92424

ਉੱਘੇ ਲੇਖਕ ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਦੀ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ 'ਕਾਵਿਕ ਲਕੀਰਾਂ' ਵਿਚ 52 ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਗੀਤ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵੀਆਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਹੀ ਸਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਛੇੜ-ਛਾੜ ਕਰਨ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਮੰਨਦਿਆਂ ਅਜਿਹੀ ਮਨਮਾਨੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:
ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗਾ ਮੌਸਮ ਹੋ ਜਾਵੇ,
ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗੂ ਵਰਖਾ ਆਵੇ।
ਹਰ ਇਕ ਬੰਦਾ ਇਕ ਰੁੱਖ ਜੇ ਲਾਵੇ,
ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਵਰਗ ਬਣਾਵੇ।
ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਵਰਗੀ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਬੁਰਾਈ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੰਨ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਬੇਈਮਾਨ ਹੋਰ ਕੋਈ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਭਲਾ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੁਖਾਂਤ ਹੋਰ ਹੋ ਵੀ ਕੀ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੰਜਕਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਜਕਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੈਣ ਦੇ ਰਹੇ। ਸਾਡੀ ਕਹਿਣੀ ਅਤੇ ਕਰਨੀ ਦਾ ਇਹ ਅੰਤਰ ਹੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ:
ਖ਼ੁਦਾ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਲੋਕੋ,
ਕਰੋ ਕੁਝ ਕਦਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ।
ਮਾਂ ਦੀ ਕੁੱਖ ਨੂੰ ਆਖੋ,
ਬਣੇ ਨਾ ਕਬਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ।
ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬ ਸਿਵਲ ਸਕੱਤਰੇਤ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਹੋਰ ਪ੍ਰਚੰਡ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੇਧ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਕੁਝ ਨਾਮਵਰ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਹਰ ਰਚਨਾ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਅਤਿਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਸਪਤਸਿੰਧੂ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਦੇ ਮਹਾਂਨਾਇਕ
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਕੁਲਦੀਪ ਚੰਦ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਹਰਿਆਣਾ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਕੈਡਮੀ, ਪੰਚਕੂਲਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 0172-2972071

ਡਾ. ਕੁਲਦੀਪ ਚੰਦ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇਸ ਤਾਰੀਖੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਸਾਹਵੇਂ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਉਪਰਾਲਾ ਹਰਿਆਣਾ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ, ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਸਪਤਸਿੰਧੂ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀਤੇ ਲਾਸਾਨੀ ਉਪਰਾਲੇ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਬਾਰੀਕਬੀਨੀ ਨਾਲ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ, ਤਿਜਾਰਤ ਦੀ ਆੜ ਹੇਠ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀਆਂ ਗੋਂਦਾਂ ਗੁੰਦ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇਸ ਮਕਸਦ ਵਿਚ ਸਫਲ ਵੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਬਿਖੜੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੀ ਉਹ ਮਹਾਂਨਾਇਕ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਪਤਸਿੰਧੂ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਵਰਗਾ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ।
ਵਿਚਾਰ ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 11 ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। 9 ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਤੇ 3 ਲੇਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹਨ। ਪ੍ਰਥਮ ਲੇਖ, ਉੱਘੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸਵ. ਡਾ. ਗੰਡਾ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਦਵੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਲੇਖ ਦਾ ਉਨਵਾਨ ਹੈ-ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ।' ਡਾ. ਅੰਜੂ ਸੂਰੀ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਤਲੁਜ ਉਰਾਰ ਸਿੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਕੁਲਦੀਪ ਚੰਦ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ ਦਾ ਲੇਖ, ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਦੇ, ਸਪਤਸਿੰਧੂ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਲਈ ਵਿੱਢੇ, ਅਭਿਆਨ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੈ। ਲੇਖ ਵਿਚ, ਕੁਝ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੈਰੇ ਵੀ ਹਨ। ਡਾ. ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਹੰਸ ਰਾਜ ਦੇ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਵਾਰਤਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬਿੰਬ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਲੇਖ ਵਿਚ, ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਡਾ. ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੇਖ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਗਏ 'ਜੰਗਨਾਮਾ ਸਿੰਘਾ ਤੇ ਫਿਰੰਗੀਆਂ' ਬਾਰੇ, ਡਾ. ਅਨੁਰਾਗ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਲੇਖ ਦਾ ਉਨਵਾਨ ਹੈ 'ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ, ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਸੈਣੀ ਨੇ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਰਬਾਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਕਵੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ।
ਤਿੰਨ ਲੇਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹਨ-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ÒUnification of Misls by Maharaja Ranjit Singh. The Road to Kashmir’s Liberation and Punjab Historical LagacyÓ ਡਾ. ਬਾਵਾ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਲਿਖਤ ÒMapping Maharaja Ranjit Singh’s Afghanistan Policy Consolidation and Expansion of Sikh EmpireÓ ਅਤੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਰਾਧਾ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਲੇਖ ÒThe Conquest and Consolidation of PeshawarÓ

ਹਰੇਕ ਲੇਖ, ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਖੋਜ ਅਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਸਭ ਲੇਖਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਉੱਤੇ, ਹਵਾਲਿਆਂ, ਸਹਾਇਕ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ, ਤਾਰੀਖੀ ਅਤੇ ਬੇਜੋੜ ਤਖ਼ਲੀਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਅਕਾਦਮੀ, ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਸਾਹਾਂ ਦਾ ਜੰਗਲ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ 'ਤਖਤਰ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98557-28684

ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ 'ਤਖਤਰ' ਇਕ ਸਮਰੱਥ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਸੀ ਜੋ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਜਿਊਂਦੇ ਜੀਅ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪੇ, ਤੀਸਰਾ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਅਧੂਰੇ ਖ਼ਵਾਬ ਦੀ ਤਾਬੀਰ' ਉਸ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛਪਿਆ ਤੇ ਵਿਚਾਰਨਯੋਗ ਚੌਥਾ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸਾਹਾਂ ਦਾ ਜੰਗਲ' ਹੁਣ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਤਖਤਰ ਦੀਆਂ ਸੱਠ ਦੇ ਕਰੀਬ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ 12-12 ਹੈ। 2-2 ਸਫ਼ਿਆਂ ਤੱਕ ਫ਼ੈਲੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀ ਕਲਮ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਤੇ ਊਰਜਾ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਬਲ ਸੀ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਅਸਲ ਮੁਹੱਬਤ ਹੈ ਤੇ ਤਖਤਰ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਮੁਹੱਬਤ ਹੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦਾ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਹੈ, ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਵੀ ਅਜੀਬ ਹੈ ਜੋ ਪੱਥਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਟਕਰਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਦੂਸਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹੋ ਕੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮਟਕਾਉਣ ਤੋਂ ਵਰਜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਤੜਪ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਤਖਤਰ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗ ਉੱਘੜਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾਪਨ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰੇਗਾ। ਉਡੀਕ, ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ, ਵਿਛੋੜੇ ਤੇ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਚੁਲਬੁਲੇ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਉਦਾਸ ਵੀ। ਮੁਹੱਬਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਹੈ, ਇਸ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ 'ਸਾਹਾਂ ਦਾ ਜੰਗਲ' ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹੋ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਖਤਰ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਵਿਚ ਮੋਹ-ਪਿਆਰ ਨਿੱਜ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਰ ਜੋ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੱਤ ਜੇ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਵਿਚ ਫ਼ੈਲ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਮਸਲੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ 'ਤਖਤਰ' ਦੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪਕੜ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਥਾਈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 'ਸਾਹਾਂ ਦਾ ਜੰਗਲ' ਤਹਿਤ ਤਖਤਰ ਦੀਆਂ ਅਣਛਪੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਛਾਪ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਟੀ ਏਕਤਾ ਸਿੰਘ ਭੁਪਾਲ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਾਹਿਤ 'ਤੇ ਅਹਿਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਤੋਕੜ
ਲੇਖਕ : ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 98147-34035

ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਚਰਚਿਤ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਕਮਲਜੀਤ ਬਨਵੈਤ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 29 ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ, ਲੇਖ, ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ, ਟੀ. ਵੀ. ਸੀਰੀਅਲ ਕਈ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਮਾਲਜੀਤ ਬਨਵੈਤ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਫੁਲਵਾੜੀ ਵਿਚ 12 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ, ਇਹ ਲੇਖਕ ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿਤ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਰੰਗਾਂ, ਲਾਚਾਰੀ, ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ, ਅਫ਼ਸਰਸ਼ਾਹੀ, ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਵੇਦਨਾ ਅਤੇ ਦੋਹਰੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਸ ਦੇ ਚੇਤੰਨ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਸੰਜਮ, ਸੰਖੇਪ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਹਿਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਸਲੀਕਾ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਅਫ਼ਸਰਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਦੋਹਰੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਧੜਕ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ 'ਤੋਕੜ' ਦੇ ਪਾਤਰ ਬਚਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਘੁੰਮਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਚਨਾ ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਪੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਘਾਲਣਾ, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ, ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਦੀ ਬਾਤ ਵੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਜਾਪਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਤੋਕੜ, ਆਲੇ, ਲੋਅ ਅਤੇ ਬਹੂ ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪੇਂਡੂ ਪਿਛੋਕੜ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਾ ਚੇਤਾ ਵੀ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਡਿਗਰੀ, ਬੋਰਿੰਗ, ਕਲੀਨਿਕ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਪਸ਼, ਬੇਟੇ ਅਤੇ ਵਾਹਨ ਉਸ ਉੱਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਬਹੁ ਭਾਸ਼ਾਈ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਪਕੜ, ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਉਸ ਦੇ ਇਕ ਸਫ਼ਲ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੇ ਹਨ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ
ਲੇਖਕ : ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 81462-10637

ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ 13ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ ਦੋਹੜੇ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਦੋਹੜੇ ਲਿਖਣਾ ਇਕ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਿਨਫ਼ ਹੈ ਪਰ ਕਵੀ ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ ਨੇ ਇਸ ਸਿਨਫ਼ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਹਾਸ਼ਮ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਨੇ ਦੋਹੜੇ ਰਚ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟਿਆ ਹੈ। ਕਵੀ ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ ਨੇ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਦੋਹੜੇ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗੀਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ।
ਉਹ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਭੋਲੇ-ਭਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਲਾ ਕੇ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਖੰਡੀਆਂ ਬਾਰੇ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :
ਹੰਸ ਦਾ ਰੂਪ ਬਣਾ ਕੇ ਬਗਲੇ ਦੁਨੀਆ ਪਿੱਛੇ ਲਾਈ ਹੂ
ਮਨ ਕਾਲਾ ਚੋਲਾ ਰੇਸ਼ਮ ਚੀਰਾ ਜਿਹੜਾ ਮਨ ਲੁਭਾਈ ਹੂ
ਮਨ ਵਿਚ ਖੋਟ ਦਲਿੱਦਰ ਲੋਕਾਂ, ਲੋਕਾਂ ਸਮਝ ਹੁਣ ਆਈ ਹੂ
ਰਤਨ ਲੋਕਾਈ ਭੋਲੀ ਨੂੰ ਜਦ, ਹੰਸਾਂ ਮੌਜ ਬਣਾਈ ਹੂ
ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ ਦੋਹੜਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਚਿੰਤਨ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ, ਸੰਸਾਰ, ਮਨੁੱਖ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਰਹੱਸ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਅਟੱਲ ਸਚਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਦੋਹੜੇ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਕਵੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਸੁਰ ਜੀਵਨ ਰਹੱਸ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਭਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਹੰਕਾਰ ਦੇ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਨਾਸ਼ਮਾਨਤਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :
ਜਿਸ ਗਲੀਏਂ ਤੂੰ ਆਕੜ ਤੁਰਦਾ,
ਮੁੜ ਕੇ ਫਿਰ ਨਾ ਆਉਣਾ ਹੂ
ਜਿਸ ਕਬਰੇ ਤੂੰ ਪਿਆ ਏਂ ਗਾਫ਼ਿਲ,
ਕਿਸੇ ਨਾ ਆਣ ਜਗਾਉਣਾ ਹੂ
ਵਕਤ ਗਵਾ ਕੇ ਪੱਛੋਤਾਣਾ
ਇਹ ਕੇਹਾ ਪਛਤਾਉਣਾ ਹੂ
ਰਤਨ ਸਮਝ ਜਾ ਇਹ ਹਕੀਕਤ,
ਜੇਕਰ ਸ਼ਹੁ ਨੂੰ ਪਾਉਣਾ ਹੂ
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਧੀਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਭੈਣ ਨਾਨਕੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਵੀਰ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਦਸਮੇਸ਼ ਪਿਤਾ, ਚੰਨ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਗੁਜਰੀ ਦੇ ਲਾਲ, ਨਨਕਾਣਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ, ਅਜੀਤ ਤੇ ਜੁਝਾਰ, ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ, ਬੂਟਾ ਸਿੱਖੀ ਦਾ, ਸਰਵਣ ਆਦਿ ਧਾਰਮਿਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਰਵਾਸ ਵਿਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਗਏ ਮਨੁੱਖ ਬਾਰੇ ਚੋਗ ਖਿਲਾਰੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਹੈ। 'ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਹੱਕ ਸੱਚ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੋਵੇ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਆਪਸੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੋਵੇ। ਕੁਝ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ ਕਵੀ ਨੇ ਨਿਭਾਏ ਹਨ। ਪਿਆਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਚੀਚੀ ਵਾਲਾ ਛੱਲਾ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ' ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਅਤੇ ਰੂਪ ਪੱਖੋਂ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
ਐੱਚ.ਐੱਮ.ਵੀ. ਜਲੰਧਰ।

ਟਾਕੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪਜਾਮਾ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 450 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 296
ਸੰਪਰਕ : 94644-18200

ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ 2004 ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗਲਪ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਉਹਦੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਚਾਰ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜੋ ਸੱਚੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਗਲਪੀਕਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਗ਼ਰੀਬੀ 'ਚੋਂ ਉੱਠਿਆ ਇਕ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫਿਰ ਬੈਂਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ 2015 ਵਿਚ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡਾਇਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਖਰੜਾ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ, ਫਿਰ 2020 ਵਿਚ ਲੈਪਟਾਪ 'ਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਪਿੱਛੋਂ ਨਾਵਲਕਾਰ (ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ) ਨੇ ਇਸ ਵੇਰਵੇ ਨੂੰ ਇਕ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੁਨਰਜੀਵਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਕੁੱਲ 49 ਕਾਂਡ ਹਨ। ਸਿਰਫ ਪਹਿਲੇ ਕਾਂਡ ਨੂੰ ਹੀ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਕਾਂਡਾਂ ਦੇ ਨੰ. ਹਨ (ਕਾਂਡ 2, ਕਾਂਡ 3...)। ਗੁਰਮੇਲ ਦੇ ਮਨ 'ਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣਨ ਦੀ ਤਾਂਘ ਸੀ, ਉਹ ਬਣ ਬੈਂਕ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਕਾਲਜ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਬਣਨ ਦੀ ਚਾਹਤ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਥਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਐਂਡ ਸਿੰਧ ਬੈਂਕ ਵਿਚ ਮੁਲਾਜ਼ਮਤ ਲੈਣੀ ਪਈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ 1-29 ਕਾਂਡ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਹੜਤਾਲਾਂ, ਧਰਨਿਆਂ, ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਜੋਸ਼ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਭਾਗ 30-49 ਕਾਂਡ, ਜਦੋਂ ਗੁਰਮੇਲ ਨੇ ਬੈਂਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਤੋਂ ਅਧਿਕਾਰੀ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕੀਤਾ। ਯਾਨੀ ਗੁਰਮੇਲ ਹੱਕ ਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਹਰ ਥਾਂ 'ਤੇ ਅੜਿਆ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਤਿੰਨ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ-ਗਰਾਊਂਡ, ਯੂਨੀਅਨ ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ, ਯਾਨੀ ਦੇਹ, ਦਲੇਰੀ ਤੇ ਦਿਮਾਗ਼। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ 'ਚ ਪ੍ਰੋ. ਬਾਂਸਲ ਅਤੇ ਬੈਂਕ 'ਚ ਮੁਲਾਜ਼ਮਤ ਸਮੇਂ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਯੂਨੀਅਨਬਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਗੁਰਮੇਲ ਨੇ ਪੀ. ਐੱਸ. ਯੂ./ਬੈਂਕ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣਾ ਨਾਤਾ ਟੁੱਟਣ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਪੰਮੀ (ਪਰਮਜੀਤ) ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਵਿਚ ਉਹ ਅੱਠ ਜਣਿਆਂ ਦੀ ਬਰਾਤ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ, ਪਿੰਡ ਰੂਪਗੜ੍ਹ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਸਭਾ ਬਣਾਈ। ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਕੁੜੀ ਵਲੋਂ 'ਟਾਕੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪਜਾਮਾ' ਕਹੇ ਜਾਣ ਦੇ ਤਾਅਨੇ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਚੁਣੌਤੀ ਵਜੋਂ ਲਿਆ। ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਗੁਰਮੇਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਂ ਦਿਆਲ ਕੌਰ, ਰਚਨਾ ਕਾਮਰੇਡ, ਪਾਸ਼ੋ, ਪੰਮੀ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ/ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਗੌਣ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਏ ਹਨ। ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੌਲਿਕ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹਨ - 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਵੱਡੇ ਹੋਣ, ਵੱਡੇ ਕਹਾਉਣ ਦੀ ਲੜਾਈ 'ਚ ਰੁੱਝੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਇੱਕੋ ਜਹੇ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ' (23), 'ਮਨ ਕੋਈ ਮਿੱਟੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਛੋਹ ਕੇ ਜਾਂ ਤਲੀ ਤੇ ਡਲੀ ਭੋਰ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਨਮੀ ਪਰਖੀ ਜਾ ਸਕੇ' (41), 'ਸੁਪਨੇ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਅਸਮਾਨੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਣ, ਪੈਦਾ ਜ਼ਮੀਨ 'ਚੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ' (76), 'ਹਕੂਮਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ 'ਚ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ' (106), 'ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਤਾਸੀਰ ਵੀ ਖੱਬਲ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ' (206), 'ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਸੁਪਨੇ ਦਰਮਿਆਨ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਦਾ ਝਗੜਾ ਮੁੱਢ ਕਦੀਮੀ ਹੈ' (220), 'ਹਰ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦੀ ਤਾਸੀਰ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ...।' (275)। ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਵਿਉਂਤਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਲੋਕ-ਪੱਖੀ ਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਮੁਹਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਕਵੀ (ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ ਆਦਿ) ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਅਰਿਆਂ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਜੋਸ਼ ਤੇ ਸੰਗਰਾਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਸਵਾਲ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ
ਲੇਖਕ : ਕਰਨ ਸਿੰਘ 'ਤਾਲਿਬ' ਕਸ਼ਮੀਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 070069-66610

ਤਾਲਿਬ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਸਵਾਮੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵੀ ਹੈ, ਕਵੀ ਵੀ ਹੈ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਹੀ ਹੈ। ਸਮਕਾਲੀ ਅਤੇ ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕਥਾ ਜਗਤ ਨੂੰ ਸਮੱਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸਰਬ-ਵਿਆਪੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਵਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖੀਂ-ਡਿੱਠੀਆਂ, ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਈਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਥਾ-ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ। ਹਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਅਤੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 27 ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਉਸ ਦੀ ਤੀਸਰੀ ਕਿਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦੋ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਗੱਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਬੀਤੀਆਂ, ਸਾਂਝੇ ਅੱਥਰੂ) ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਗਹਿਨ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 'ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਰਤ' ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪਛਾਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ : ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟੁੱਟਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ, ਸਕੇ-ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਦਾ ਦੂਸ਼ਿਤ ਹੋਣਾ, ਅਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਭਾਰੂ ਹੋਣਾ, ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਸਮਾਜਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ ਮਰਿਆਦਾਵਾਂ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਹੋਣਾ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਾਂਝਾਂ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਹੋਣਾ, ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ, ਅੱਤਵਾਦ, ਅਲੱਗਵਾਦ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਭਾਰੂ ਹੋਣਾ, ਦੁੱਖਾਂ-ਸੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਜਾਂਦੀ ਰਹਿਣਾ, ਸਵਾਰਥਵਾਦ ਦਾ ਰੁਝਾਨ, ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ 'ਚ ਤ੍ਰੇੜਾਂ, ਉਧਾਰੇ ਸਪਰਮ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਬੱਚੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਹ ਨਾ ਹੋਣਾ ਭਾਵੇਂ ਘਰ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇ, ਤੋਤਿਆਂ ਵਰਗੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਦਰਦ ਦੀ ਪਛਾਣ, ਇਕਲੌਤੀ ਧੀ ਦੀ ਵਿਦਾਇਗੀ, ਪਿਤਾ ਲਈ ਪੀੜ, ਬੰਦਾ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਤਾਂ ਛੱਡ ਸਕਦਾ ਪਰ ਕੰਮ ਦਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਛੱਡਣਾ, ਬਿਗਾਨੇ ਬਸਤਰ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ, ਵੱਡੀ ਉਮਰ 'ਚੋਂ ਜਵਾਨੀ ਲੱਭਣਾ, ਵਿਧਵਾ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਦੀ ਨਿਰਾਦਰੀ, ਪਤਨੀ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਅਸਤਿਤਵ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ, ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਟੇਟਸ ਮੋਬਾਈਲ ਆਦਿ।
ਲੇਖਕ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਸਰਲਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਚੌਥੀ ਕੂੰਟ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਜਟਿਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਹੀਂ ਸਿਰਜਦਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਚੇਤਨਾ ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਹੋ ਕੇ, ਇਧਰ-ਉਧਰ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀਆਂ, ਪਦਲੋਪ ਸਿਰਜਦੀਆਂ, ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਚੇਤਨਾ ਤੱਕ ਅੱਪੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਲਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਤਰ ਦਾ ਮਨੋ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਸਤਰੀ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਤਾ ਵੇਖੋ : 'ਕਾਲਾ ਕੁੜਤਾ, ਸਫ਼ੈਦ ਚੂੜੀਦਾਰ ਪਜ਼ਾਮਾ, ਸਫ਼ੈਦ ਕਾਲੀਧਾਰ ਚੁੰਨੀ ਛਾਤੀਆਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਘੁਟਨਿਆਂ ਤੱਕ ਲਮਕਦੀ। ਛੋਟੇ ਹੀਲਦਾਰ ਸੈਂਡਲ ਸੂਟ ਨਾਲ ਮੈਚ ਕਰਦੇ... ਪੰਨਾ 55. 'ਤਾਲਿਬ' ਦਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਚਿਤਰਨ ਕਮਾਲ ਹੈ : 'ਜੀਨੀਆ, ਡਹਿਲੀਆ, ਰਾਤ ਦੀ ਰਾਣੀ ਅਤੇ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਗੇਂਦੇ ਦੇ ਫੁੱਲ ਆਪਣੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋਈ ਨਾਲ ਬੰਗਲੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਨਿਖਾਰਦੇ' ਪੰਨਾ 80. ਅਨੇਕਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਜੀਭ ਡੱਕੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਵਰਤਮਾਨ ਤੋਂ ਅਤੀਤ ਵੱਲ, ਮੁੜ ਫੇਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵੱਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਅੰਤਰ ਯਾਤਰਾ
ਲੇਖਕ : ਡਾ: ਕਮਲ ਕੁਮਾਰ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਭਜਨਬੀਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 95
ਸੰਪਰਕ : 98556-75724

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਅੰਤਰ ਯਾਤਰਾ' ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਲੇਖਕ ਡਾ: ਕਮਲ ਕੁਮਾਰ ਦੀਆਂ 8 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਔਰਤ ਦੀਆਂ ਉਲਝਣਾਂ 'ਚ ਗ੍ਰਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪਰਤ-ਦਰ-ਪਰਤ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਕਹਾਣੀ 'ਅੰਤਰ ਯਾਤਰਾ' ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਵਰਗੀ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਅਤੇ ਕਰਾਰੀ ਚੋਟ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਅਤੇ ਮਾਰੂ ਸਿੱਟਿਆਂ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਪਛਾਣ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਇਕ ਔਰਤ ਦੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਪਰੰਤ ਘਰ ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਦੇ ਝਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਫਸ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੀ ਸੰਗੀਤਕ ਕਲਾ ਨੂੰ ਅੰਦਰੇ ਦਫਨ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਪੀੜ ਹੈ। 'ਜੰਗਲ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਔਰਤ ਅਤੇ ਮਰਦ ਦੇ ਗ਼ੈਰ ਰਿਸ਼ਤੇ 'ਚ ਪਣਪਦੀਆਂ ਬਹੁਪਰਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਕਾਫਰ' ਕਹਾਣੀ 'ਚ ਧਰਮਾਂ-ਮਜ਼੍ਹਬਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਨਿਰੋਲ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਰਹੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਦਰਦ ਹੈ। 'ਮਹਿਕ' ਕਹਾਣੀ 1984 ਦੇ ਦੰਗਿਆਂ ਦੀ ਦਰਦਨਾਕ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਾਠਕ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਮ ਕਰ ਦੇਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। 'ਪਾਰਟਨਰ' ਕਹਾਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਇਕ ਵਧੀਆ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਘਰ-ਬੇਘਰ' ਅਤੇ 'ਬੇਟੇ' ਆਦਿ ਵੀ ਕਾਬਲੇ-ਤਾਰੀਫ਼ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅੰਤਲੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਉਲਝਾਉਂਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਬੜੀ ਹੀ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਾਰਥਕ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਰੌਚਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਉਪਰ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਭਜਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਨ-ਬਾਨ-ਸ਼ਾਨ
ਸਮਰਾਟ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ
ਲੇਖਕ : ਭੁਪਿੰਦਰ ਉਪਰਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 95
ਸੰਪਰਕ : 73550-14055

ਚੌਹਾਨ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ, ਬਹਾਦਰ ਸਮਰਾਟ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1179 ਈ. ਤੋਂ 1192 ਈ. ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਥੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 1166 ਈ. ਵਿਚ ਅਜਮੇਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਦਲੇਰ, ਹੋਣਹਾਰ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰ ਸੀ। ਤੇਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਜੰਗਾਂ ਜਿੱਤ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਕਈ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ, ਪਰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਹੱਥੋਂ ਕਰਾਰੀ ਹਾਰ ਖਾਧੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਫਿਰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦੇ ਕੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੀ ਸੂਰਮਗਤੀ, ਧੀਰਜ, ਯੁੱਧ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਉੱਪਰ ਅਫ਼ਗਾਨ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਨਾ ਹੋ ਸਕਿਆ, ਪਰ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਫੁੱਟ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਦੀਆਂ ਨੀਚ ਚਲਾਕੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਲਾਂ ਕਰਕੇ ਸੰਨ 1192 ਵਿਚ ਤਰਾਇਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਪ੍ਰਿਥਵੀਚੰਦ ਹਾਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਕੇ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪ੍ਰਿਥਵੀਚੰਦ ਸ਼ਬਦ ਭੇਦੀ ਬਾਣ ਚਲਾਉਣ ਵਿਚ ਮਾਹਿਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਤੀਰ ਚਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਚੰਦਰਬਾਈ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਰਾਜ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 'ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਰਾਸੋ' ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸ ਮਹਾਨ ਵੀਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਚਰਿੱਤਰ ਹੈ। ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸੰਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਵੰਬਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੈ ਚੰਦ ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਨਾਲ ਧ੍ਰੋਹ ਕਮਾਇਆ। ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿਥਵੀਚੰਦ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕੈਦ ਕਰ ਕੇ, ਹਰਜਾਨਾ ਵਸੂਲ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਮਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਦੁਖਦਾਈ ਅੰਤ ਹੋਇਆ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸੱਭਿਆਚਾਰ
ਤਿੰਨ ਮਾਵਾਂ ਦਾ ਪਸਾਰਾ
ਲੇਖਕ : ਅਮਨ ਗਰਗ ਕਲਮਦਾਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਪ੍ਰੇਮ ਲਤਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98143-41746

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅਮਨ ਗਰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਪ੍ਰੇਮ ਲਤਾ ਵਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ 'ਚ ਨਿਬੰਧ, ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਨਾਵਲ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ : ਤਿੰਨ ਮਾਵਾਂ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਨਿਬੰਧ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਲੇਖ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਿਬੰਧ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਹੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਖੋਜ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ 29 ਨਿਬੰਧਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਮਾਂ, ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਗਊ ਮਾਤਾ। ਤਿੰਨ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ ਜਾਂ ਧਰਾਤਲ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵੈਦਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਿੰਆਂ ਹੋਇਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਕ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਧਰਤੀ, ਆਕਾਸ਼, ਪਾਣੀ, ਹਵਾ, ਅਗਨੀ ਦੇ ਮੇਲ 'ਚੋਂ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਯੋਜਕ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਰੀਂਘ ਕੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰੀੜ੍ਹਧਾਰੀ ਸਿੱਧੇ ਹੋ ਕੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਤੱਕ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਯਾਤਰਾ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹੀ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਈ ਹੈ, ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਕਲਾਵਾਂ ਹੋਂਦ 'ਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ 'ਚ ਉਸ ਦੀ ਲਿੱਪੀ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਉਤੇ ਮਾੜੇ ਅਸਰ, ਅਸੱਭਿਆ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ, ਏਂਜਲ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਬਾਂਦਰ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਤੱਕ ਕਿਰਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਰਿਗਵੇਦ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ੀਕਾਵਾਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਕਲਾ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਚਰਖੇ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਲਿਖੇ ਨਿਬੰਧ ਜਿੱਥੇ ਦੋਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾਈ, ਇਤਿਹਾਸ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਬਾਰੇ ਅਥਾਹ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਹਨਤੀ ਸੁਭਾਅ, ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਮਨੋਂ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਵੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਜੀਵੰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭਿਅਤਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਗੌਣ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੋਮਲ ਕਲਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਪ ਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਜੋੜੇਗੀ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਮੰਮੀ ਜੀ ਇਕ
ਕੈਦਾ ਲੈ ਦਿਓ
ਲੇਖਿਕਾ : ਜਸਨੂਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਲਿਊਰੋਜ਼, ਨਿਊ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 257 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 37
ਸੰਪਰਕ : 88828-98898

ਲੇਖਿਕਾ ਆਪਣੀ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਲਿਖੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਵੇਂ ਸਮੇਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਚੱਲਣ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਆਚਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਤੇ ਰਹਿਣੀ-ਬਹਿਣੀ, ਕੁਦਰਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣ, ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਜੀਵਾਂ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਤੇ ਹੋਰ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਜਾਣ, ਕੁਦਰਤੀ ਦਾਤਾਂ ਪਾਣੀ, ਹਵਾ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਹੋ ਰਹੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਉੱਦਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਸਨੂਰ ਅਜੋਕੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਰੁਝੇਵੇਂ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਚੇਤੇ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਉਹ ਸਮਾਂ ਵੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਦਾਦੀ, ਨਾਨੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਤਾਂ ਸੁਣਾਉਂਦੇ-ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਰੁਝੇਵੇਂ ਭਰੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਮੋਬਾਈਲਾਂ ਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ 'ਚ ਇਕੱਲਤਾ ਭਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਜੀਅ ਮਿਲ ਕੇ ਬੈਠਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਛੋਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਬੜੇ ਅਹਿਮ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਸੋਚ ਦੀ ਸ਼ਾਅਦੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਮਾਹਿਰ ਕਾਵਿ-ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਕਵਿਤਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਦੀ ਵਿਧਾ ਸਿੱਖ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ 'ਚ ਹੋਰ ਨਿਖਾਰ ਆ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਪਾਠਕਾਂ 'ਤੇ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈ ਸਕੇ। ਲੇਖਿਕਾ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਚੰਗੇ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਆਸ ਬੱਝਦੀ ਹੈ।\

-ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ
ਮੋਬਾਈਲ : 98724-07744

ਭੂਰਾ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਲੇਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 700 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 320
ਸੰਪਰਕ : 99157-80980

ਮਰਹੂਮ ਭੂਰਾ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੂਰਾ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲਪ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ ਥੁੜਾਂ ਕਾਰਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਗ਼ਰੀਬੀ ਹੰਢਾਉਂਦਿਆਂ ਹਰ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਚਿੱਤਰਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਨਾਲ ਦਲਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭੂਰਾ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਹਰ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਛੋਹਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਮਿਲੀ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ 'ਭੂਰਾ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਉਸ ਦੀ ਬੇਟੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਲੇਰ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਈਆਂ ਹਨ। ਚਾਰ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ', 'ਟੁੱਟੇ ਪੱਤੇ', 'ਤਿਹਾਇਆ ਰੁੱਖ' ਅਤੇ 'ਬੇਗ਼ਮ ਫ਼ਾਤਮਾ' ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ 49 ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਕਥਾ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਊਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਅ ਰਹੇ ਪਾਤਰ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਸਿਰਜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਥੁੜਾਂ ਮਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਚਿਤਰਤ ਕਰਨ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੰਬਰ ਦੀ ਹੂਕ, ਮੋਠੂ ਬਦਮਾਸ਼, ਭੜਾਕੇ, ਚਿੱਟਾ ਕਮੀਜ਼, ਉਪ-ਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਮੁੜਿਆ, ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਪਿੱਪਲ, ਮਾਸੀ ਰੱਜੋ, ਘੋੜਾ ਯੱਕਾ, ਟੁੱਟੀ ਵੰਗ, ਵਿਚਾਰਾ ਮੋਤੀ, ਬੇਵਸੀ, ਕੂੰਜ ਤਿਹਾਈ ਅਤੇ ਬੇਗ਼ਮ ਫ਼ਾਤਮਾ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਅਸਲ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਅਸਲ ਅਨੁਭਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕਾਟੀ, ਮੋਠੂ, ਮਿੰਦਰੂ, ਗਿਆਨ ਚੰਦ, ਪੀਤੂ ਅਮਲੀ, ਜੱਗਰ, ਚੰਦ, ਹੰਸਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਆਦਿ ਪਾਤਰ ਘੜੇ ਗਏ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੋਕਾ ਦੇ ਕੇ ਹਾਸ਼ੀਆਗਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਿਰਜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤਕ ਝੰਜੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਠਕ ਉਸ ਪਾਤਰ ਦੇ ਦੁੱਖ ਵਿਚ ਵਹਿ ਤੁਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਕ ਥਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਲੇਰ ਵਧਾਈ ਦੀ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

 ਤੋਪਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕਮੀਜ਼
ਲੇਖਕ : ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਿੰਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨਜ਼
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98722-99613

'ਤੋਪਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕਮੀਜ਼' ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਯਥਾਰਥ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦੀਆਂ 50-55 ਨਿੱਕੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਬਾਖੂਬੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ, 'ਠੇਸ', 'ਕਲੀਆਂ ਵਾਲੀ ਫਰਾਕ', 'ਕਰਨੀ ਵਾਲੇ ਸੰਤ' ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਤਵੱਜੋ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 'ਤੋਪਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕਮੀਜ਼' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਬੱਚੇ ਰੇਨੂ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦਿਕ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਵਾਲੀ ਮੈਡਮ ਨੇ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਚਿੱਟੀਆਂ ਕਮੀਜ਼ਾਂ ਵੀ ਲਿਆ ਕੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਅਗਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਕਰਨੀ ਵਾਲੇ ਸੰਤ' ਵਿਚ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਆੜ ਵਿਚ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਹਰਬਾ ਵਰਤਦੇ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੱਲ ਕਿ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਪੂਰਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਨਿੱਕੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਰਥ', 'ਤਰਲਾ', 'ਆਹਟ', 'ਕਿਰਦਾਰ', 'ਹਿੰਮਤ', 'ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਘਾਣ', 'ਤੋਪਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕਮੀਜ਼', 'ਧੀ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ', 'ਖੁੰਦਕ', 'ਭੁੱਖ', 'ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਮੌਤ' ਅਤੇ ਸਾਂਝ ਹਨ ਜੋ ਸਾਰਥਕ ਹੱਲ ਲੱਭਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਿੱਘਰ ਰਹੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਤਿੱਖਾ ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕਤਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 'ਧੀਆਂ ਦੀ ਪੰਡ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਉਮੜਦੀ ਦਿਖਾਈ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨਸ਼ੇੜੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸੇਧ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਗਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਖਰਚੇ ਤੇ ਪਰਚੇ', 'ਸੂਰਤ ਤੇ ਸੀਰਤ', 'ਬੇਗਾਨੇ ਬੋਹੜ ਦੀ ਛਾਂ' ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਕਾਫੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਨਿਖਾਰ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੀ ਸ਼ਾਅਦੀ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 098553-95161

ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮਾ(ਫ਼ਾਰਸੀ ਮਸਨਵੀ)
(ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ)/ਸਟੀਕ
ਲਿਪੀਆਂਤਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ : ਡਾ. ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 98147-32198

ਦਸਮ ਪਤਿਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜਿਥੇ ਆਪ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਾਇਰ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਕਦਰਦਾਨ ਅਤੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਸਨ। ਆਪ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਦੇ 52 ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰਤਾਜ ਸਨ ਦੀਵਾਨ ਨੰਦ ਲਾਲ 'ਗੋਯਾ'। ਗੁਰੂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰੇ ਅਤੇ ਪਸੰਦੀਦਾ ਸਿੱਖ ਆਪ ਜੀ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਲੋਂ ਕੀਰਤਨ ਚੌਂਕੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਗਾਇਨ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਰਾਗੀ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਮਰਹੂਮ ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ 'ਜ਼ਖ਼ਮੀ', ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਗਾ ਕੇ ਸਮਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਡਾ. ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨੇ ਦੀਵਾਨ ਨੰਦ ਲਾਲ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਇਕ-ਇਕ ਸ਼ੇਅਰ ਦਾ, ਭਵਪੂਰਤ ਲਿਪੀਆਂਤਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ :-
'ਆਂ ਖ਼ੁਦਾਵੰਦ-ਏ-ਜ਼ਮੀਨ-ਓ-ਆਸਮਾਂ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਖ਼ਸ਼-ਏ-ਵਜੂਦ-ਏ-ਇਨਸ-ਓ-ਜਾਂ।'
ਅਰਥ-ਉਹ (ਰੱਬ) ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਦਾ ਮਾਲਕ, ਮਨੁੱਖੀ ਵਜੂਦ ਅਤੇ ਜਾਨਦਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 7)
ਈ ਲਿਬਾਸ-ਏ-ਦੁਨਿਆਵੀ ਫ਼ਾਨੀ ਬੱਵਦ
ਬਰ ਖੁਦਾਵੰਦੇਸ਼ ਅਰਜ਼ਾਨੀਂ ਬੱਵਦ (ਪੰਨਾ 19)
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦ : ਈ-ਇਹ। ਲਿਬਾਸ ਦੁਨਿਆਵੀ-ਦੁਨਿਆਵੀ ਭੇਖ, ਫਾਨੀ ਬਵੱਦ-ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਰ ਖ਼ੁਦਾਵੰਦੇਸ਼-ਇਸ ਦਾ ਮਾਲਕ, ਅਰਜ਼ਾਨੀ ਬੱਵਦ-ਮਾਮੂਲੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। (ਅਰਥ) : ਇਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪਹਿਰਾਵਾ, ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸਾਧਾਰਨ (ਮਾਮੂਲੀ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
''ਹਰ ਕਿ ਖ਼ੁਦ ਰਾ ਸੂ-ਏ-ਹੱਕ ਮੀ ਆਰਦਸ਼
ਅਜ਼ ਰੁਖੇ-ਏ-ਊ ਨੂਰ-ਏ-ਹੱਕ ਮੀ ਬਾਦਰਸ਼''
(ਪੰਨਾ 82)
(ਅਰਥ:) ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ, ਰੱਬ ਵੱਲ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੋਂ ਸੱਚੇ ਨੂਰ ਦੀ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਆਖ਼ਰੀ ਸ਼ੇਅਰ : 'ਦੀਦਾ ਅਜ਼ ਦੀਦਾਰ-ਏ-ਹੱਕ ਪਰ ਨੂਰ ਕੁਨ
ਗ਼ੈਰ ਹੱਕ ਅਜ਼, ਖ਼ਾਤਿਰ-ਓ-ਦਿਲ ਦੂਰ ਕੂਨ'
(ਪੰਨਾ 176)
(ਅਰਥ) : ਤੂੰ ਅੱਖ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨਾਲ, ਨੂਰੋ-ਨੂਰ ਕਰ, ਰੱਬ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਭ ਕੁਛ, ਦਿਲ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰਦੇ।
ਡਾ. ਸੋਢੀ, ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ, ਉਂਗਲਾਂ 'ਤੇ ਗਿਣੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਲਮਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਰਗੀ ਅਮੀਰ ਜ਼ਬਾਨ 'ਤੇ ਅਬੂਰ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਗਨ ਨਾਲ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਐਮ.ਏ. ਕੀਤੀ। ਡਾ. ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ ਨੇ ਦਰੁਸਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ਾਰਸੀ ਤੋਂ ਅਗਿਆਨਤਾ, ਸਾਨੂੰ ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਦੇ ਮਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖੇਗੀ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਮਨ ਚਿੱਤ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਹੀ, ਕੋਈ ਫਰੋਦ-ਬਸ਼ਰ, ਅਗਲ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਦੀ ਸੋਝੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਕੇ, ਕਾਮਿਲ ਮਨੁੱਖ ਬਣ ਸਕੇਗਾ, ਐਸਾ ਮੇਰਾ ਪੱਕਾ ਯਕੀਨ ਹੈ। ਟੇਢੀ ਭਾਵ-ਪੂਰਨ ਲਿਖ਼ਤ ਲਈ ਡਾ. ਸੋਢੀ ਧੰਨਵਾਦ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਦਾਰ
(1947 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਨਾਵਲ)
ਲੇਖਕ : ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੰਦਰ
ਅਨੁ : ਅਮਰ ਆਫ਼ਤਾਬ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 95016-60416

ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ ਦੀ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦੀ ਨੀਤੀ ਕਾਰਨ ਹੋਈ। ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਵੰਡਾਂ ਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਆਬਾਦੀ ਵਟਾਂਦਰਾ ਵੱਡਾ ਦੁਖਾਂਤ ਹੋ ਨਿੱਬੜਿਆ। ਸਿੱਖ-ਹਿੰਦੂ/ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚ ਕੁੜੱਤਣ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਵਿਰੋਧੀ ਧਰਮ ਦੇ ਕਾਫਲਿਆਂ ਦੇ ਕਾਫਲੇ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰੇ ਗਏ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਮਰ/ਲਿੰਗ ਨਾਲ ਕੋਈ ਤਰਸ ਨਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਹੋਈ। ਧੀਆਂ ਦੀ ਪੱਤ ਲੁੱਟੀ ਗਈ। ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਜੀਅ ਇਧਰ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਕੋਈ ਉਧਰ। ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਵੀ ਹਿੰਦੂ-ਪਾਣੀ/ਮੁਸਲਿਮ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਉੱਜੜ ਕੇ ਆਏ ਹਿੰਦੂ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਅਖਵਾਏ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਮੁਹਾਜਰ ਅਖਵਾਏ। ਨਾਇਕ ਗ਼ੱਦਾਰ ਅਖਵਾਇਆ ਜੋ ਦੋਵਾਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ 'ਚੋਂ ਕਿਸੇ ਧਿਰ ਦਾ ਨਾ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਫੇਬੁਲਾ ਨਾਇਕ ਬੈਜਨਾਥ ਦੇ ਨਾਨਕੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ, ਲਾਹੌਰ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ, ਨਾਇਕ ਵਲੋਂ ਗੰਨਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਪਨਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਹੁਦੀ ਹੋਈ, ਕਤਲੋਗਾਰਤ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੇਖਦੀ ਹੋਈ, ਵਿਭਿੰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਪ੍ਰਸਤੁਤਵ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪੁਲ ਤੱਕ ਅੱਪੜਦੀ ਵਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਲਾਸ਼ ਦੇ ਢੇਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਮਰੇ ਹੋਏ ਮੁਸਲਿਮ ਬਾਬੇ ਤੋਂ ਇਕ ਬੱਚਾ ਰੋਟੀ ਮੰਗਦਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨਾਇਕ ਬੈਜਨਾਥ ਉਸ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੋਦੀ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਾ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ (ਦੇਖੋ ਸੰਵਾਦ) 'ਤੂੰ ਕੌਣ ਏਂ?' ਮੈਂ ਕਿਹਾ, 'ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਚਾਚਾ ਹਾਂ।' 'ਚਾਚਾ', ਬੱਚੇ ਨੇ ਡਰਦੇ-ਡਰਦੇ ਪੁੱਛਿਆ, 'ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਲੋਤੀ ਦੇਵੇਂਗਾ।' 'ਹਾਂ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਰੋਟੀ ਦੇਵਾਂਗਾ।' ਮੈਂ ਭਰੜਾਈ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, 'ਇਸ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਸੰਵਾਦ ਨਾਲ ਇਹ ਲਘੂ ਨਾਵਲ ਆਪਣੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਅੱਪੜਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕੇ ਪਿੰਡ ਸਰਕੜੇ ਵਿਚ ਨਾਇਕ ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ 'ਸ਼ਾਦਾਂ' ਦਾ ਦੋ ਵਾਰੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਰੋਮੀ 'ਕੁੱਤੀ' ਨਾਇਕ ਦੀ ਮਰਨ ਤੱਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਹੋ ਨਿੱਬੜਦੀ। ਉਂਜ ਇਹ ਨਾਵਲ ਨਾਇਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੀ ਹੈ। ਨਾਇਕ ਹੀ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਥਾਵਾਚਿਕ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਿਨ ਜ਼ਰੂਰ ਆਵੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਮੁਲਕਾਂ/ਧਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਸੰਸਾਰ ਇਕ ਪਿੰਡ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਲਘੂ ਨਾਵਲ ਕ੍ਰਮਵਾਰ (ਸਿੰਟਗਮੈਟਿਕ) ਤਕਨੀਕ ਰਾਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਬੜਾ ਹੀ ਗੁੰਦਵਾਂ ਕਥਾਨਕ ਹੈ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਨੈਣ-ਨਕਸ਼ ਬਾਖੂਬੀ ਉਲੀਕੇ ਗਏ ਹਨ। ਦਿਰਸ਼ ਚਿੱਤਰਨ ਸੰਜੀਵ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਕਾਵਿ-ਮਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਜੁਗਤਾਂ ਵੱਖਰੇ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatish.dharamchand@gmail.com

ਗੁਰੀਲਾ ਵਾਰ
ਸਿੱਖ ਲੋਕ ਯੁੱਧ 1699-1768
ਲੇਖਕ : ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਮਲਕ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਸਵ: ਕਾਮਰੇਡ ਦੇਵਾ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਵਾਈਟ ਕ੍ਰੋਅ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 175
ਸੰਪਰਕ : 97809-09077

ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਰਾਜਿਆਂ, ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ, ਸਾਮੰਤਾਂ, ਤਾਨਾਸ਼ਾਹਾਂ ਅਤੇ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗ਼ਰੀਬਾਂ, ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਅਤੇ ਨਿਹੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਪਰ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਵਿਦਰੋਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਅਤਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਮੈਗਨਾ ਕਾਰਟਾ, ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਧਰਮ ਸੁਧਾਰ ਅੰਦੋਲਨ, ਅਮਰੀਕੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਰੂਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਚੀਨ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਆਦਿ ਹਨ। ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵੀ ਅਤਿ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬਾ ਹੈ, ਇਥੇ ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਅਨੇਕ ਹਮਲਾਵਰ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼, ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦਾ ਸਿੱਧੇ ਢੰਗ ਅਤੇ ਗੁਰੀਲਾ ਲੜਾਈਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅਰਜਨ ਦਾਸ ਮਲਕ ਦੁਆਰਾ ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਲੜਾਈਆਂ 1699-1768 ਈਸਵੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਹੈ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਦਾ ਮਤਲਬ, ਮੰਤਵ, ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਸਾਧਨ, ਨੀਤੀਆਂ, ਮੂਲ ਸ਼ਰਤਾਂ, ਯੁੱਧ ਸਮੱਗਰੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਹਾਇਤਾ, ਪੜਾਅ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਆਮ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਗ ਦੂਸਰਾ ਸਿੱਖ ਯੁੱਧਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਫ਼ਲਸਫਾ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ 8 ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ, ਰਾਜਨੀਤਕ-ਸਮਾਜਿਕ ਹਾਲਾਤ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਸਲੇ, ਕਿਰਤੀਆਂ, ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਵਿਚ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਮਿਲਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਭਾਗ ਤੀਸਰਾ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ, ਸਿੱਖ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ, ਨਿਰਮਲੇ, ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਫ਼ਿਰਕੇ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਰਨਣ ਹਨ। ਭਾਗ ਚੌਥਾ ਚਲੰਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਯੁੱਧ-ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅ ਪੇਚ, ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਚਿੱਤਰਣ, ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਯੁੱਧ ਨੀਤੀ, ਗੁਰੀਲਾ ਇਲਾਕੇ, ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਵਿਰੁੱਧ ਯੁੱਧਨੀਤੀ ਅਤੇ ਜਥੇਬੰਦਕ ਢਾਂਚੇ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤੀ ਗੁਰੀਲਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਪੂਰਵਕ ਅਤੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸੋਮਿਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿਰਤੀਆਂ, ਕਾਮਿਆਂ, ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ, ਬੇਸਹਾਰਾ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੀ ਵਰਣਿਤ ਹਨ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਕਾਮਰੇਡ ਦੇਵਾ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲਾ ਦੁਆਰਾ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬੜੇ ਸੁਚੱਜੇ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤਾਬ, ਇਤਿਹਾਸ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਯੁੱਧ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰੇਗੀ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ ਮਾਲਾ
ਲੇਖਕ : ਬਹਦਾਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਪ੍ਰਿੰ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੇ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਹਿਤ 64 ਬਾਲ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੇ 29 ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਵੀਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਜੜ੍ਹ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਡੋਲੇਗੀ ਨਹੀਂ। 28 ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ 'ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ' ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ, ਧਰਮ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਤੇ ਫੋਕਸ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਓਟ ਆਸਰਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਚੱਲਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੋਸਲ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖ ਮਾਲਾ' ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਨਿਵੇਕਲੇਪਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 27 ਲੇਖ ਦਰਜ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੇਖ : ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ, ਬਾਣੀ ਤੇ ਪਾਣੀ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਪਾਪੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ 'ਚ ਖੜ੍ਹਾ ਮਹੰਤ ਨਰੈਣੂ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਬਾਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਅਨੂਠੀ ਮਿਸਾਲ, ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ਰਧਾ ਸਥੱਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੜ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ ਝੀਵਰਹੇੜੀ ਯਮੁਨਾ ਨਗਰ, ਗੁਰੂ ਲਾਲਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਬਦਲੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਜੀ ਮਹਿਰਾ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਘਟਨਾ ਨੂਰਜਹਾਂ ਦਾ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ, ਆਦਿ ਹਨ ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਲੇਖ 'ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਬਾਬਾ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਸਲਾਮ, ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕੀਤੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸੇਵਾ ਉਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਕਸਬਿਆਂ, ਨਗਰਾਂ, ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਰੁੱਖ ਲਗਾਏ ਹਨ। ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਆਉਂਦੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਕੇ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 550 ਜੰਗਲ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 129 ਜੰਗਲ ਲੱਗ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ 12 ਪਾਣੀ ਦੇ ਟੈਂਕਰ ਤੇ 50 ਸੇਵਾਦਾਰ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। 500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਕਾਲਜ ਤੇ ਸਕੂਲ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲੇਖ 'ਨਸ਼ੇ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ' ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਜੀਵਨ ਹਯਾਤੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਸਾਕਾਰਾਤਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ, 'ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਕੇਂਦਰਾਂ ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਥਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਵੱਧ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਜਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰੂਪੀ ਚਾਨਣ ਨੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਮਸਤਕ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਕੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਮਾਲਾ' ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਭੂੰਡੀ ਉਡ ਗਈ
ਲੇਖਕ : ਜੋਗੇ ਭੰਗਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 44
ਸੰਪਰਕ : 94659-52938

ਪਿਛਲੇ ਲੰਮੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਕਾਵਿ, ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਵਿਧਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਕਲਮਕਾਰ ਜੋਗੇ ਭੰਗਲ ਨੇ 'ਭੂੰਡੀ ਉਡ ਗਈ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਾਲ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਵੀ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨਾ ਲੇਖਕ ਦਾ ਧਰਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੋਚਣੀ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਵਿਚ ਰੰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਛੰਦਬੱਧ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦਾਨਾ ਭਾਵ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ। 'ਸ਼ੇਰ ਇੰਝ ਵੀ ਆਉਂਦਾ' ਕਵਿਤਾ ਜੰਗਲ ਬੇਲਿਆਂ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਨਾ ਜੰਗਲ ਰਹੇ, ਨਾ ਚਰਾਂਦਾ ਰਹੀਆਂ।
ਫਿਰ ਸ਼ੇਰ ਕਿਵੇਂ ਰਹਿੰਦੇ?
ਹੁਣ ਚਰਵਾਹਾ ਸੋਚੇ, ਕਿਵੇਂ ਕਹੇ,
ਸ਼ੇਰ ਆਇਆ, ਸ਼ੇਰ ਆਇਆ? (ਸਫ਼ਾ 15)।
ਕਵੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਲੋਕ-ਖੇਡ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ 'ਬੇੜੀ, ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਪੱਥਰ', 'ਸਨੀ-ਸਨੋਈ', 'ਬੱਚੇ ਖੇਡਣ ਚੋਰ ਸਿਪਾਹੀ', 'ਬੁੱਢੀ ਖ਼ੈਰ ਮਨਾਉਂਦੀ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਖ਼ੁਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਪਛਾਣ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀ ਗ਼ਿਲਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪਿਆਰ-ਮੁਹੱਬਤ, ਜੰਗਲਾਂ ਕੋਲੋਂ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ, ਪਿੰਡਾਂ ਕੋਲੋਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ, ਪੰਛੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਬੋਟ, ਰੁੱਖਾਂ ਕੋਲੋਂ ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਕੋਲੋਂ ਪਾਣੀ ਖੋਹ ਲਿਆ ਹੈ। 'ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰੱਬ ਵੱਸਦਾ' ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਸੁਪਨਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੌਣਕ ਅਤੇ ਵੁਸਅਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ ਇਸ ਵੇਦਨਾ ਨੂੰ ਇਉਂ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ: 'ਪਿੰਡੋਂ ਚਲੇ ਗਏ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ, ਅਖੇ ਸ਼ਹਿਰ 'ਚ ਬੜਾ ਅਨੰਦ। ਦੇਖਾ ਦੇਖੀ ਪੈਰ ਪੁੱਟ ਲਿਆ, ਸਿਰ 'ਚ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਖੁੱਭ ਗਿਆ।..ਪਿਆ ਜਦੋਂ ਪਛਾਤਾਵਾ ਪੱਲੇ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੇ, ਪਿੰਡ ਕਿਉਂ ਸਾਨੂੰ ਜੰਗਲ ਲੱਗਾ। ਚਾਅ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਮੰਗਲ ਲੱਗਾ। ਛੇਤੀਓਂ ਹੀ ਚਾਅ ਲਹਿਣ ਲੱਗਿਆ। ਜਦ ਗੁੰਮੇ ਵਿਚ ਭੀੜ ਭੜੱਕੇ। ਧੂੜ ਧੜੱਕੇ ਖਾੜ-ਖੜੱਕੇ। (ਸਫ਼ਾ 35)
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣੇ ਢੁਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ'
ਮੋਬਾਈਲ : 9814423703

ਮੁਰਦਾ ਰੂਹਾਂ
ਲੇਖਕ: ਨਿਕੋਲਾਈ ਵਾਸਿਲੀਵਿਚ ਗੋਗੋਲ
ਅਨੁਵਾਦ : ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 495 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 400
ਸੰਪਰਕ : 94635-37050

ਨਿਕੋਲਾਈ ਗੋਗੋਲ (1809-1852) ਰੂਸੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਰੂਸ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ 'ਤੇ ਤਿੱਖਾ ਵਿਅੰਗ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। 'ਮੁਰਦਾ ਰੂਹਾਂ' (ਮੂਲ ਰੂਸੀ ਨਾਂਅ 'ਮਯੋਰੱਤਵਯੇ ਦੁਸ਼ੀ', ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ 'ਡੈੱਡ ਸੋਲਜ਼') ਉਸ ਦਾ ਕਲਾਸਿਕ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ ਨੇ ਬੜੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਦੋ ਜਿਲਦਾਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਕੋ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਜਿਲਦ ਦੇ 11 ਕਾਂਡ (9-260 ਪੰਨੇ) ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਦੇ 4 ਕਾਂਡ+ਆਖਰੀ ਕਾਂਡ (262-400 ਪੰਨੇ)। ਪਹਿਲੀ ਜਿਲਦ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਚਿਚੀਕੋਵ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਮੱਧ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ 'ਤੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁਭਾਉਣ ਲਈ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੁਰਦਾ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਅਨੋਖੀ ਅਤੇ ਰਹੱਸਮਈ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਦੂਜੀ ਜਿਲਦ ਵਿਚ ਚਿਚੀਕੋਵ ਰੂਸ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਭੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੇਕਾਰ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਟੇਂਟੇਟਨਿਕੋਵ ਨੂੰ ਜਨਰਲ ਬੈਟ੍ਰਿਸ਼ਚੇਵ ਦਾ ਪੱਖ ਲੈਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਟੇਂਟੇਟਨਿਕੋਵ ਜਨਰਲ ਦੀ ਬੇਟੀ ਉਲਿੰਕਾ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਸਕੇ। ਜਦ ਉਹ ਖਲੋਬੁਯੇਵ ਦੀ ਅਮੀਰ ਚਾਚੀ ਦੀ ਵਸੀਅਤ ਨੂੰ ਜਾਅਲੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨੇਕ ਮੌਰਾਜ਼ੇਵ ਦੇ ਦਖ਼ਲ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਜਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ-ਵਿਚਾਲੇ ਹੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਜੀਹਨੇ ਚਿਚੀਕੋਵ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਰੂਸੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਭਾਸ਼ਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। 'ਮੁਰਦਾ ਰੂਹਾਂ' ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦਾ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਰੂਸ ਵਿਚ ਜ਼ਾਰਸ਼ਾਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਸਮਾਜ ਉੱਚ, ਮੱਧ ਅਤੇ ਕਿਰਤੀ ਵਰਗ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਵਿਅੰਗ ਦੀ ਪੁੱਠ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਗੰਭੀਰ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਗੋਗੋਲ ਨੇ ਰੂਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਤਤਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਚਿੱਤਰਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਤਕਾਲੀ ਰੂਸੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਨੰਗੀ ਤਸਵੀਰ ਖਿੱਚਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਨਾਵਲ ਉਸ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ ਨੇ ਇਸ ਲੰਮੇ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਬੜੀ ਹੀ ਸਰਲ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9417692015

ਸ਼ਹੀਦ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖ਼ਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੀ
ਮਾਤਾ ਜਗਰਾਨੀ ਦੇਵੀ
ਲੇਖਕ : ਅਨਿਲ ਵਰਮਾ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬਲਵੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 64
ਸੰਪਰਕ : 98153-17028

ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸ਼ਹੀਦ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖ਼ਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜਗਰਾਨੀ ਦੇਵੀ' ਦੇ ਲੇਖਕ ਅਨਿਲ ਵਰਮਾ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੇ ਇਕ ਨਾਮਵਰ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ 'ਚੋਂ ਦਾਦਾ ਮਰਹੂਮ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਵਰਮਾ ਉੱਘੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖ਼ਰ ਆਜ਼ਾਦ ਨਾਲ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦ ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖ਼ਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜਗਰਾਨੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ 12 ਕਾਂਡ ਹਨ। ਪਲੇਠੇ ਕਾਂਡ 'ਆਜ਼ਾਦ ਦੇ ਪੁਰਖੇ' ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਬਾਰੇ ਖੋਜਬਿਰਤੀ ਨਾਲ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। 'ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ' ਸਿਰਲੇਖ 'ਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਕੱਢਦਿਆਂ ਉਸ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ, ਸਾਲ ਅਤੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਮਮਤਾ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਸੰਵਰਦਾ ਬਚਪਨ' 'ਚ ਮਾਤਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਤੀ ਅਥਾਹ ਮਮਤਾ ਅਤੇ ਅਸੀਮ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਤੰਗੀਆਂ-ਤੁਰਸੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਚਾਅ-ਮਲਾਰ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। 'ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਰਾਹ ਦਾ ਰਾਹੀ ਬਣਿਆ ਆਜ਼ਾਦ' ਅਤੇ 'ਇਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪੁੱਤਰ ਲਈ ਮਾਤਾ' ਕਾਂਡ ਵੀ ਵਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ। 'ਮਾਤਾ ਨਾਲ ਆਜ਼ਾਦ ਦੀ ਉਹ ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਲਾਕਾਤ' ਲੇਖ 'ਚ ਆਜ਼ਾਦ ਵਲੋਂ ਭਾਵਰਾ ਵਿਖੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਬਿਤਾਏ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਣ ਵਾਲੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਲੜੀਬੱਧ ਪਰੋਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਬੇਟੇ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੰਘਰਸ਼' ਅਤੇ 'ਮਾਂ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਬੱਚੂ ਸਦੂ', 'ਮਾਤਾ ਦੇ ਰੁਦਨ ਨਾਲ ਗੂੰਜਿਆ ਸਾਤਾਰ ਤਟ', 'ਮਾਤਾ ਜੀ ਚਤੁਰਵੇਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ', 'ਸਾਕਾਰ ਹੋਇਆ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸੁਪਨਾ' ਕਾਂਡ ਵੀ ਰੌਚਿਕ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। 'ਅਲਵਿਦਾ ਮਾਤਾ ਜੀ' ਲੇਖ 'ਚ ਮਾਤਾ ਜਗਰਾਨੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸਮੇਂ ਦਾ ਬੜਾ ਹੀ ਦਰਦਮਈ ਵਰਨਣ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਵਡਮੁੱਲੀ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਬਲਵੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਟੈਬੂ
ਲੇਖਿਕਾ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਨੀਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 251
ਸੰਪਰਕ : 92220-06304

ਸੁਰਿੰਦਰ ਨੀਰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸਥਾਪਿਤ ਗਲਪਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦਸਤਕ ਦੀ ਉਡੀਕ, ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾ ਸਿਮ ਸਿਮ ਤੇ ਨਾਵਲ ਸ਼ਿਕਾਰਗਾਹ, ਮਾਇਆ ਤੇ ਚਸ਼ਮਿ-ਬੁਲਬੁਲ ਛਪੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਤਾਰਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤ ਲੰਮਾ ਹੈ। ਆਕਾਰ ਵੀ 15-25 ਪੰਨਿਆਂ ਤਕ ਦਾ ਹੈ। ਆਲੋਚਕ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਵਿਸਤਰਿਤ ਭੂਮਿਕਾ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਡਾ. ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਨੀਰ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਆਂਚਲ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਤੇ ਡੋਗਰੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਗੁਣ ਇਹ ਹੈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ, ਮਰਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਬੇਬਾਕ ਹਨ। ਟੈਬੂ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮਾਂ-ਧੀ ਦੋਵੇਂ ਆਪੋ-ਆਪਣਾ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀਆ ਹਨ। ਧੀ ਜਵਾਨ ਹੈ। ਮਾ ਵਿਧਵਾ ਹੈ। ਧੀ ਬਿਨਾਂ ਵਿਆਹ ਦੇ ਲਿਵ ਇਨ ਰਿਲੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨ ਧੀ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਆਪਣਾ ਫੋਨ ਧੀ ਤੋਂ ਲੁਕੋ ਕੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਬਾਰੇ ਧੀ ਦੇ ਬੋਲ ਹਨ 'ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਸਰੈਂਡਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।' ਕਹਾਣੀ ਅਤਿ ਆਧੁਨਿਕ ਪੱਛਮੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਭੂਮੀ' ਬਹੁਤ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਰਚਨਾ ਹੈ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦਾ ਝਗੜਾ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਹੈ। ਜੋੜੇ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਪਤੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਤੋਂ ਜੋ ਖੁੱਲ੍ਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਤਨੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ, ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਦੁੱਧ ਦੇ ਕੇ ਪਾਲਣੇ ਹਨ, ਪਰ ਪਤੀ ਦੁੱਧ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਪਤਨੀ ਤੈਸ਼ 'ਚ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਭਰੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਅੰਗੀ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਪਤੀ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਮਾਰਦੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸੇ ਕਿਸਮ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹਨ। ਟੈਬੂ ਸ਼ਬਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਿਗਮੰਡ ਫਰਾਈਡ ਨੇ ਵਰਤਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨਿੱਜਤਾ ਨਾਲ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਸਰੋਕਾਰ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਨਾਰੀਆਂ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਜਲੌਅ ਵਿਚ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਮਿੱਟੀ, ਅਨਾਰਕਲੀ ਦੀ ਔਰਤ ਦੇ ਦੁਖੜੇ , ਆਈਸਬਰਗ ਦੀ ਸਨੇਹ ਲਤਾ ਦੀ ਪਤੀ ਨਾਲ ਦੋ ਮਿੰਟ ਦੀ ਸਾਂਝ, ਕਾਤਲ ਵਿਚ ਔਰਤ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਵਾਰਦਾਤ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਰੂਹ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਦਾਇਰੇ, ਸ਼ਾਂਤੀ, ਮਿੱਸ ਮਿਟੀ, ਰਾਮ ਸਨੇਹੀ, ਨਦੀਓਂ ਵਿਛੜੇ ਨੀਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਠਕ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਅਲੋਕਾਰੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਰੂ-ਬਰੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814856160

ਤੂੰ ਠੀਕ ਕਿਹਾ ਸੀ
ਕਵਿੱਤਰੀ : ਕੌਰ ਸੁਖਰਾਜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਰਾਮਪੁਰ (ਲੁਧਿਆਣਾ)
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 95016-60416

ਕੋਮਲਭਾਵੀ ਕਵਿੱਤਰੀ ਕੌਰ ਸੁਖਰਾਜ ਦੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 'ਤੂੰ ਠੀਕ ਕਿਹਾ ਸੀ' ਵਿਚਲੀਆਂ 66 ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਣ ਉਪਰੰਤ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਵਾਸ ਕਰਦੀ ਕਵਿੱਤਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ, ਸਾਦੇ ਤੇ ਸਹਿਜ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਜਵਾਨੀ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚੰਡ ਪ੍ਰਵੇਗ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚਲੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨਿੱਜ ਪੀੜਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਸੰਵੇਦਨਹੀਣ, ਸਵਾਰਥੀ, ਬੇਯਕੀਨੇ ਅਤੇ ਬੇਜ਼ਮੀਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਸੰਵੇਦਨਹੀਣਤਾ ਤੋਂ ਪੁੱਜੀ ਠੇਸ, ਵਲੂੰਧਰੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਸੁਰ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ-
'ਬਹੁਤ ਗ਼ਰੂਰ ਸੀ ਉਸਨੂੰ
ਆਵਦਾ ਪੱਥਰ ਜਿਹਾ ਹੋਣ 'ਤੇ
ਫਿਰ ਮੈਂ ਚੱਟਾਨ ਬਣ ਗਈ
ਤੇ ਉਹ ਢੇਰ ਹੋ ਗਿਆ।' (ਗ਼ਰੂਰ)
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਮ ਪਰਵਾਸੀ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਹੇਰਵਾ ਵੀ ਹੈ, ਆਪਣਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜਣ ਦੀ ਹੂਕ ਵੀ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਔਰਤ ਦੀ ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਦਾ ਚਿੱਤਰਣ ਵੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਮੰਜ਼ਰਕਸ਼ੀ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਹਰ ਆਮ-ੳ-ਖ਼ਾਸ ਵਿਅਕਤੀ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੋਗਲਾਪਣ, ਅਧੂਰੇ ਸੁਪਨੇ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਛਿਣ ਭੰਗਰਤਾ, ਜੁਦਾਈ, ਉਡੀਕ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰਾਨਾ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮਸਲਨ-
'ਦੋਗਲੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ
ਜੀਵਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ / ਚਿਹਰੇ ਚਿੱਟੇ
ਅੰਦਰੋਂ ਦਿਲ ਦੇ ਕਾਲੇ ਲੋਕ / ਦਿਲ ਵਿਚ ਵਸ ਕੇ
ਰੂਹ ਵੀ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ / ਸਮਝ ਨਾ ਪਾਈ
ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਨਿਆਰੇ ਲੋਕ।' (ਦੋਗਲੇ ਲੋਕ)
ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਵਿੱਤਰੀ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਵਰਗੀ ਬਿਰਹੋਂ ਤਲਾਸ਼ਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਵਰਗੀ ਪੀੜ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਭਾਲਦੀ ਹੈ।
'ਸ਼ਿਵ ਜੇ ਤੇਰੇ ਗੀਤ ਜਿਹਾ
ਮੈਂ ਵੀ ਕੋਈ ਗੀਤ ਲਿਖਾਂ
ਤੂੰ ਬਿਰਹਾ ਬਿਰਹਾ ਰੋਂਦਾ ਸੀ
ਬਿਰਹੇ ਦਾ ਤੈਨੂੰ ਸਾਥ ਵੀ ਸੀ
ਮੇਰੇ ਪੱਲੇ ਬਿਰਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ
ਮੈਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੀਤ ਲਿਖਾਂ।' (ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ)
ਕਵਿੱਤਰੀ ਕੌਰ ਸੁਖਰਾਜ ਪਾਸ ਸੂਖਮ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨੂੰ ਘੋਖਣ ਵਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵੀ ਹੈ, ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਵੀ ਹੈ। ਨਰੋਈ ਉਮਰ ਦੇ ਤੀਖਣ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਖੀਰਾ ਵੀ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਲਈ ਵਿਹਵਲਤਾ ਵੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੋਰ ਵਧੇਰੀ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥਾਂ ਤੇ ਪਰਤਾਂ ਵਾਲੀ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭਰਪੂਰ ਕਵਿੱਤਰੀ ਦੀ ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਕਲਮ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਮਿਆਰੀ ਤੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਆਸ ਬਝਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761 56964

ਟਾਵੇਂ ਟਾਵੇਂ ਕਿਰਦੇ ਪੱਤਰ
ਕਵੀ : ਸਤਿਨਾਮ ਔਜਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਨਾਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲਾਂਬੜਾ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98152-56266

ਹਥਲਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੈਨਕੂਵਰ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਕਵੀ ਸਤਿਨਾਮ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਦੀ ਗਿਆਰਵੀਂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਇਕ ਦਰਦ ਇਕ ਜ਼ਖ਼ਮ', 'ਪਿਘਲਦਾ ਹੋਇਆ ਆਦਮੀ', 'ਕੈਕਟਸ ਤੇ ਗੁਲਾਬ', 'ਪਰ ਕੱਟੇ ਪਰਿੰਦੇ', 'ਮਹਿਕਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਜ਼', 'ਖੰਡਰਾਂ 'ਚ ਉੱਗੇ ਬਿਰਖ', 'ਤਿੜਕੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹੱਲ', 'ਇਕ ਪੱਤਰ ਹਰਿਆਵਲਾ', 'ਬਿਰਧ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ', 'ਕਾਲੇ ਅੱਖਰ ਸਫੈਦ ਪੰਨੇ' ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ ਲਾਂਬੜਾ ਨੇ ਸਹਾਇਤਾ ਰਾਸ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਉੱਤੇ ਮੋਤਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਏ, ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਏ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੇ ਪਤੇ ਹਨ। ਕਵੀ ਔਜਲਾ ਨੇ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 76 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂਕਿ ਉਸ ਨੇ 'ਕਕਹਿਰਾ' ਦੇ ਨਾਮਕਰਨ ਹੇਠ ਪੈਂਤੀ ਅੱਖਰਾਂ ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਸੀਹਰਫੀਆਂ ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਸਤਿਨਾਮ ਔਜਲਾ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਉਹ ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਧਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਕਲਮ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਬੜੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੈ:
ਸਿਆਸੀ ਮੁਜਰਾ : ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਚ, ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾਈ, ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਗਈ, ਮਦਾਰੀ ਜੁਮਲੇ ਸੁਣਾਉਣ ਲੱਗਾ, ਹਰ ਜੁਮਲੇ ਤੇ ਲੋਕ, ਨਵੀਂ ਉਮੀਦ ਨਾਲ, ਵਾਹ! ਵਾਹ!! ਕਰਨ ਲੱਗੇ... ਇਕ ਦਿਨ ਸਜੇ ਮੰਚ ਤੋਂ, ਫਿਰ ਡੁਡੁਗੀ ਵੱਜੀ, ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਫੇਰ, ਓਹੀ ਜੁਮਲੇ ਸੁਣਾਏ...ਮੰਚ ਸੰਚਾਲਕ ਨੇ, ਫਿਰ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾਈ, ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੇ ਠੁਮਕੇ, ਲੋਕ ਠੁਮਕਿਆਂ ਦੀਆਂ, ਮਸਤ ਆਦਾਵਾਂ.... ਉਸੇ ਮਦਾਰੀ ਨੇ ਫਿਰ ਡੁਗਡੁਗੀ ਵਜਾਈ।... ਅਸਲ ਵਿਚ ਮੰਚ ਸੰਚਾਲਕ, ਪੂੰਜੀਪਤੀਆਂ ਦਾ, ਰੰਗਦਾਰ ਖਿਡੌਣਾ ਹੈ...।
ਹਥਲਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਿੱਕੀ-ਮੋਟੀ ਉਕਾਈ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਔਜਲਾ ਨੇ ਇਹ ਜ਼ਾਹਿਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਅਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਹਨ:
ਭਰ ਹਉਕੇ ਭਾਸ਼ਨ 'ਚ ਦਸਦੇ ਦਰਦ ਆਪਣਾ
ਹੱਥੀਂ ਬਾਲ ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਲੂੰਹਦੇ ਨੇ ਬਸਤੀਆਂ।

ਦਿਨ ਸ਼ਤਰੰਜ ਵਾਂਗ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ਚਾਲ,
ਬਾਜ਼ੀ ਜਿੱਤ ਲਾਂ ਹਰ ਚਾਲ ਵਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।

ਉਦਾਸੀ 'ਚ ਇਕਰਾਰ ਨਾ ਕਰਿਆ ਕਰ,
ਕੋਈ ਲੱਖ ਕਹਿ ਗਿਆ ਜਰਿਆ ਕਰ।

ਉਹ ਬੇਕਦਰ ਅਸੀਂ ਐਵੇਂ ਗ਼ਮ ਸੁਣਾ ਬੈਠੇ
ਦਿਲ 'ਚ ਉਦਾਸੀ ਐਵੇਂ ਜਗਾ ਬੈਠੇ।

ਸ਼ਹਿਰ ਵੀ ਉਹੋ ਮੇਰਾ ਦਿਲਦਾਰ ਬਦਲ ਗਏ,
ਦਿਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦੇ ਰਾਜਦਾਰ ਬਦਲ ਗਏ।

ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਅੰਦਰ ਹੈ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ,
ਦਰਅਸਲ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਹੈ ਸੋਚਦਾ।
ਕਵੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਰੰਗ ਉਤੇ ਕਵਿਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਖਿਆਲਾਂ ਦੀ ਉਡਾਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਆਰ ਕਿ ਪਾਰ
ਲੇਖਕ : ਸਤਵਿੰਦਰ ਬੇਗੋਵਾਲੀਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98154-65620

ਸਤਵਿੰਦਰ ਬੇਗੋਵਾਲੀਆ ਜਾਣਿਆ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਨਾਟਕਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਛੇ ਸੱਤ ਨਾਟ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਦਾ ਨਾਟਕ 'ਆਰ ਕਿ ਪਾਰ' ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਨਾਟਕ 'ਆਰ ਕਿ ਪਾਰ' ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਉਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਝਲਕਾਰਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪਾਠਕ ਨਾਟਕ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦਾ ਕਰਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਇਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮਾਜ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਪਾਤਰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹੋਣ, ਦੋਸਤ, ਹਕੀਮ, ਟਰੈਵਲ ਏਜੰਟ, ਆਂਢੀ-ਗੁਆਂਢੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮ ਧੰਦਿਆਂ ਵਾਲੇ ਜਦੋਂ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪਾਠਕ ਸਾਹਮਣੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਹਾਲਾਤਵੱਸ, ਭਾਵੇਂ ਲਾਲਚਵੱਸ, ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਭੇਜਣਾ ਆਮ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਪਰਾਈ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਕੰਮ, ਮਿਹਨਤ, ਪੈਸਾ, ਐਸ਼ ਪ੍ਰਸਤੀ, ਸੁੱਖ ਸਾਧਨ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ, ਪਰ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਦੀ ਮਹਿਕ ਅਤੇ ਆਪਣਿਆਂ ਦਾ ਸੰਗ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਬੰਦੇ ਮਸ਼ੀਨ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਆ। ਮਸਲਾ ਉਦੋਂ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਧਰ ਬੈਠੇ ਪੈਸਾ ਉਡੀਕਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ, ਭੈਣ-ਭਰਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ੀਨ ਬਣਿਆ ਰਹਿਣ ਦੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਅੰਦਰਲਾ ਲਾਵਾ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਤਾਂ ਫੁੱਟਦਾ ਹੀ ਹੈ।
ਸਤਵਿੰਦਰ ਬੇਗੋਵਾਲੀਆ ਦੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਦੀ ਪਾਤਰ ਕਮਲੇਸ਼ ਕੌਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਜਿਗਰ ਦੇ ਟੋਟਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਗਾਨੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਕਮਾਈਆਂ ਕਰਨ ਭੇਜਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਲਾਲਚਵਸ ਹੀ ਸਹੀ, ਪਰ ਮਮਤਾ ਨੂੰ ਤਾਂ ਦੱਬ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਊਸ ਨੂੰ। ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਬਾਪ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਬੇਵਸ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤ ਦੀ ਜਕੜ ਵਿਚ ਆਏ ਮੱਧ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਕਰਦੇ ਏਜੰਟ, ਬਾਬਿਆਂ, ਦਲਾਲਾਂ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਵੀ ਪਾਠਕ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਚੁਸਤੀਆਂ ਚਲਾਕੀਆਂ ਨਾਲ ਅਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੈਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ

ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 395 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 255
ਸੰਪਰਕ : 98149-01254

ਗੁਰਮਤਿ ਸਾਹਿਤ, ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸ. ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ ਦਾ ਚੰਗਾ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਭਗਤ ਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ ਹੱਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਤਿੰਨ ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਇ ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਬਾਰੇ ਮੁਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਚ ਪੰਦਰਾਂ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਬਿਓਰਾ/ਵੇਰਵਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵਲੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਉੱਚ-ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ ਬਾਣੀ ਦੀ ਸਿਫਤ, ਭੱਟ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਉਸਤਤਿ, ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ। ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ, ਭਗਤ ਬਾਣੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਵਿਚ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਬ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਹੈ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਸਰਬ-ਕਾਲੀ ਹੈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਜੂਨੀ ਅਤੇ ਸੈਭੰ ਹੈ, ਇਕ ਹੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਅਨੇਕ ਨਾਮ ਹਨ ਵਿਖਾਵੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਕਰਮ-ਕਾਂਡ ਅਤੇ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ, ਸ਼ਰ੍ਹਾ/ਮਰਯਾਦਾ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਸੰਬੰਧ, ਪ੍ਰੇਮਾ-ਭਗਤੀ ਹੀ ਜੀਵਨ-ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਸਾਧਨ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼, ਤੀਜਾ ਅਧਿਆਇ ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਪੱਖ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪੱਖੋਂ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਲੋੜ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ, ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਮੁੱਖ-ਅਲੰਕਾਰ, ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰਜੇ ਗਏ ਅਖਾਣ, ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਮੁਹਾਵਰੇ, ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਰਸ, ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਅਤੇ ਕਾਵਿ-ਛੰਦ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ੈਲੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ-ਅਮੀਰੀ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਹੋਰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਅਲੰਕਾਰਾਂ, ਕਾਵਿ-ਰਸਾਂ, ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਅਖਾਣਾਂ, ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ, ਕਾਵਿ-ਰੂਪਾਂ ਆਦਿ ਸੰਬੰਧੀ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ। ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਂਝੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਚਾਰੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਗਤ-ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਵੀ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਅੰਤਿਕਾ-1 ਰਾਹੀਂ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਵੇਰਵੇ ਬਹੁਤ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਗੁਰਮਤਿ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੰਦਰਾਂ ਭਗਤ ਸਾਹਿਬਾਨ, ਗੁਰਮਤਿ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਇਕ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ, ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਮਨ ਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਗਾਓ ਬੱਚਿਓ ਗਾਓ, ਪਿੰਕੀ ਦੀ ਪੈਨਸਿਲ, ਅਮਰ ਕਥਾਵਾਂ (ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚੋਂ), ਕਿੰਨਾ ਪਿਆਰਾ ਲੱਗਦਾ ਬਚਪਨ (ਬਾਲ-ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਅਤੇ ਕੁਝ ਭੇਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ (ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ), ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਚੂੜੀਆਂ, ਸਿੰਮਲ ਰੁੱਖ, ਨਵਾਂ ਆਦਮੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਚਾਰ ਟ੍ਰੈਕਟ ਵੀ ਸੰਗਤ ਰੂਪੀ ਅਰਪਣ ਕੀਤੇ ਹਨ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਦਰਦ ਦਹਿਲੀਜ਼ਾਂ
ਲੇਖਿਕਾ : ਸੰਦੀਪ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਨੀਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਭੇਲ (ਜਲੰਧਰ)
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 82
ਸੰਪਰਕ : bluestocking84sd@gmail.com

'ਦਰਦ ਦਹਿਲੀਜ਼ਾਂ' ਸੰਦੀਪ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਵਿਛੜ ਚੁੱਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਹੱਥ ਛੁਡਾ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੇਤਿਆਂ/ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਢਾਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਹੀ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਆਪਣਿਆਂ ਦੇ ਤੇ ਕੁਝ ਬੇਗਾਨਿਆਂ ਦੇ। ਇਕ ਰਿਸ਼ਤਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਜਾਂ ਅਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹਨ : ਪਹਿਲਾ 'ਕਵਿੱਤਰੀ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ' ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਦੂਸਰਾ 'ਵਿਛੜ ਗਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ' 'ਚ ਲਿਖੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਦਾ ਅਤੇ ਤੀਸਰਾ ਭਾਗ 'ਕੌਣ ਆਖੇ ਸਾਈਂ ਨੂੰ'ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਗੀਤ' ਤੱਕ ਦੀਆਂ 43 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੁੱਚੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਮੁੱਖ ਸੁਰ ਬਿਰਹਾ ਵਿਛੋੜਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ 'ਬਿਰਹਾ' ਨੂੰ 'ਸੁਲਤਾਨ' ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਰਹਾ ਜਾਂ ਵਿਛੋੜੇ 'ਚ ਮਨੁੱਖੀ ਦਰਦ ਦਾ ਛਲਕਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਰ ਬਸ਼ਰ ਨੂੰ ਦੇਰ-ਸਵੇਰ ਸਹਿਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਵਿਛੋੜਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਜਹਾਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਹੈ। ਕਵਿੱਤਰੀ ਨੇ ਬਿਰਹਾ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਰੁਦਨ ਰਾਹੀਂ, ਨਿਹੋਰੇ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾ ਕਹਿਣ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਬਿਰਹਨ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦਰਦ ਦੀ ਮੰਜ਼ਰ-ਕਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵਿਛੜ ਚੁੱਕੇ ਮੇਰੇ ਬਾਬੁਲ ਸਰਦਾਰ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਸੁਣ ਮੇਰੇ ਬਾਬੁਲ', 'ਮੋਹ', 'ਯਾਦ ਝਰੋਖੇ' ਅਤੇ 'ਕਲਾਮ' ਉਪਰੋਕਤ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 'ਕਦਰ ਕੋਈ ਬੇਕਦਰ' ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਉਪਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਿੰਤੂ-ਪ੍ਰੰਤੂ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਚਿੱਤਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਲ ਦੇ ਬਿਰਹਾ ਰਾਹੀਂ ਉਪਜੇ ਵੈਰਾਗ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਧੀ ਧਿਆਣੀ' ਕਵਿਤਾ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰੀ ਹੈ ਜੋ ਜੰਮਣ ਤੋਂ ਤਾਂ 'ਮਰ ਜਾਣੀ' ਹੈ ਪਰ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਿਆਂ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਵੇਗੀ, ਅਜਿਹੀ ਮੇਰੀ ਦਿਲੀ ਇੱਛਾ ਹੈ। ਆਮੀਨ!

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਪਥਰਾਟ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 246
ਸੰਪਰਕ : 98761-56964

ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 5 ਨਾਵਲ, 2 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 2 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 2 ਯਾਤਰਾ ਪ੍ਰਸੰਗ, 3 ਕੰਢੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ, 2 ਕੋਸ਼ ਅਤੇ 1 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਨਾਵਲ 'ਪਥਰਾਟ' ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ 2011 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਇਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪੀ ਹੈ। ਡਾ. ਸਾਹਿਲ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬਾਂ (ਨਾਵਲ 'ਮਣੇ') ਵਾਂਗ ਇਹ ਨਾਵਲ ਵੀ ਕੰਢੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਂਚਲਿਕ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਕੁੱਲ 30 ਕਾਂਡ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਂਡਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਕਹਾਣੀ ਵਾਂਗ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।
ਪੜ੍ਹਨ 'ਤੇ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਯਥਾਰਥਕਤਾ ਦਾ ਝਉਲਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਨਾਇਕ ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕੰਢੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੱਚਾ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹਿ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਕਰੀਬ 20 ਸਾਲ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਦੀ ਉਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੀਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਇਸ 'ਚੋਂ ਕੰਢੀ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵਾਸਤਵਿਕ ਚਿੱਤਰਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ, ਟੂਣੇ-ਟੋਟਕੇ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਗ਼ਰੀਬੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਆਦਿ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ, ਨਿਮਰਤਾ ਤੇ ਅਣਭੋਲਤਾ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਇਕ ਦਾ ਗੌਰੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਬਿੱਲੇ ਮਾਸਟਰ ਦਾ ਅੱਠਵੀਂ 'ਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਕਾਮ-ਸੰਬੰਧ, ਬਾਬਾ ਠੁਕਠੁਕੀਆ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ, ਕਥਾਵਾਚਕ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ, ਫ਼ੌਜੀ ਦੇ ਖ਼ੈਰਾਂ 'ਤੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਦਾ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਕਬਜ਼ਾ, ਆਧਰਮੀਆਂ ਦੀ ਕਮਲੋ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਉੱਚੀ ਜਾਤ ਵਾਲੇ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਬਲਾਤਕਾਰ, ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ, ਕੁਸਮ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਆਦਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਰੌਂਗਟੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗਾਥਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕ ਬੜੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਘਟਨਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਬਹੁਤ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਹਾੜੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹਾੜੀ ਲੋਕਗੀਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਰਵਰਕ 'ਤੇ ਨਾਵਲ ਬਾਰੇ ਉੱਚਕੋਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਖਿਪਤ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਹ ਲੇਖਕ ਹਨ-ਰਜਨੀਸ਼ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਅਜਨਾਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਨਿਰੰਜਨ ਤਸਨੀਮ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਰਸੂਲ ਹਮਜ਼ਾਤੋਵ ਦੇ 'ਮੇਰਾ ਦਾਗ਼ਿਸਤਾਨ', ਫ਼ਣੀਸ਼ਵਰਨਾਥ ਰੇਣੂ ਦੇ 'ਮੈਲਾ ਆਂਚਲ' ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਹਮ ਗਰੀਨ ਦੇ 'ਪਾਵਰ ਐਂਡ ਗਲੋਰੀ' ਨਾਲ ਤੁਲਨਾਇਆ ਹੈ। ਵਾਕਈ ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ ਨੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਕੇ ਨਿਵੇਕਲਾ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ
ਲੇਖਿਕਾ : ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਮੋਰਿੰਡਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 78888-35400

'ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ' ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਮੋਰਿੰਡਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਇਕ ਲੱਪ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ' ਸਮੇਤ ਅੱਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਆਪਣੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਅਲੰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬਿੰਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਬਿਖੇਰਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਉਮੀਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਛੱਡਦੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ:
ਕਿਉਂ ਫ਼ਿਕਰ ਨ੍ਹੇਰ ਦਾ
ਮਨਾ ਤੈਨੂੰ ਸਤਾ ਰਿਹਾ,
ਆਉਣੀ ਸਵੇਰ ਨ੍ਹੇਰ ਦਾ
ਉੱਡਣਾ ਗੁਬਾਰ ਹੈ।
ਅਜਿਹਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਮੋਰਿੰਡਾ ਨੂੰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਧਾਨ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮਤਲੇ ਵਿਚ ਉਹ 'ਚੁਰਾਉਣ' ਨਾਲ 'ਚਰਾਉਣ' ਕਾਫ਼ੀਆ ਮਿਲਾ ਕੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ ਪਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਅਗਲੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਨਿਭਾਉਣ, ਬਚਾਉਣ, ਵਜਾਉਣ, ਮਿਟਾਉਣ, ਸਤਾਉਣ ਅਤੇ ਕਮਾਉਣ ਵਰਗੇ ਕਾਫ਼ੀਏ ਵੀ ਘੜ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਮਤਲੇ ਵਿਚ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਸਰੂਪ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਉੱਕਾ ਹੀ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ:
ਡੋਲੀ 'ਚ ਬਹਿ ਗਏ ਨੇ,
ਦਿਲ ਨੂੰ ਚੁਰਾਉਣ ਵਾਲੇ।
ਬੇਲੇ 'ਚ ਰੁਲ ਰਹੇ ਨੇ,
ਮੱਝਾਂ ਚਰਾਉਣ ਵਾਲੇ।
ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਮੋਰਿੰਡਾ 'ਧੂਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਕੂਲ' ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਸੈਸ਼ਨ ਦੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕੋਰਸ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੌਲਿਕ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨੰਬਰ ਹੈ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਚੰਗੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਹੋਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਨਾ-ਬਰਾਬਰੀ, ਟੁੱਟਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਆਰਥਿਕ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ, ਪਖੰਡ, ਗ਼ਰੀਬੀ ਅਤੇ ਲਾਚਾਰੀ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਭਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ਰੂਰ ਖਰੀ ਉੱਤਰੇਗੀ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027
-

 ਪੰਜਾਬ
(ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ 1966 ਈ. ਤੱਕ)
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 499 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 408
ਸੰਪਰਕ : 78379-11000

ਸ. ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਪੜ੍ਹਾਈ-ਲਿਖਾਈ ਅਤੇ ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਇਕ ਪਰਿਪੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੇ ਅੱਠ-ਦਸ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਕੰਮ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਬਾਵਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਮਰਦਾਨਾ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ, ਇਹ ਕੰਮ ਚਿਰੋਕਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਭੰਗੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸਿਰੜ ਦੇ ਅਸ਼ਕੇ। ਹਥਲੇ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ 1966 ਈ. ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਲੋਕਯਾਨਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰ ਕੇ ਇਕ ਨਵੀਂ ਪਰੰਪਰਾ ਚਲਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਮੌਖਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਵਿਚ ਸੰਮਿਲਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ 22 ਭਾਗਾਂ (ਚੈਪਟਰਾਂ) ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਇ ਹਨ : ਦੋ-ਆਬਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਧਰਾਤਲ, ਭੂਮੀ ਤੇ ਮੌਸਮ, ਆਰੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ, ਸਿਕੰਦਰ ਦਾ ਹਮਲਾ, ਪੰਜਾਬ ਉਪਰ ਹੋਰ ਬਾਹਰੀ ਹਮਲੇ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਜਨਮ ਤੇ ਵਿਕਾਸ, ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ, ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ, ਸੁਧਾਰਕ ਲਹਿਰਾਂ, ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਕਾਂਡ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ, ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਕਾਣੀ ਵੰਡ : 1966 ਇਤਿਆਦਿ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਆਧਿਆਇ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ 'ਪੰਜਾਬ' ਸ਼ਬਦ ਬੋਲਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਭਾਵ ਲਗਭਗ 13 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਜਿੰਨਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਖੱਪੇ ਪੂਰੇ ਜਾਣ। ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਮਾਣਮੱਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਸੌ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮੇਟਣਾ ਇਕ ਅਸੰਭਵ ਕਾਰਜ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਬਿਰਤਾਂਤ (ਜਿਵੇਂ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ, ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਕਾਂਡ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਦੁਖਮਈ ਵੰਡ, ਪੰਜਾਬ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਕਾਣੀ ਵੰਡ) ਅਧੂਰੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰ ਲੇਖਣ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਕਾਫੀ ਸਮੱਗਰੀ ਅੰਕਿਤ ਹੋਈ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਐਥੇ-ਓਥੇ
ਲੇਖਕ : ਨਵਤੇਜ ਸ਼ਰਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 325 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 95018-00880

ਵਿਚਾਰਅਧੀਨ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ 'ਐਥੇ-ਓਥੇ' ਲੇਖਕ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸਾਥਣ ਰਾਧਿਆ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ, ਕਲਮ ਦੇ ਧਨੀ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ ਨੇ ਯਾਤਰਾਨਾਮਾ ਵਿਧਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਉਲੀਕਦਿਆਂ ਨਵਤੇਜ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਮੁਕਤ-ਕੰਠ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਧਿਆਪਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਗਰਮੀ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ (ਜੂਨ) ਜਾਂ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ (ਦਸੰਬਰ) ਵਿਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਿੱਤਰਾਂ-ਦੋਸਤਾਂ/ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਕਿਸੇ ਸਥਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਖੰਨੇ ਤੋਂ ਚਾਲੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਯਾਤਰਾਨਾਮੇ ਦੇ ਦਸ ਕਾਂਡਾਂ (ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਭੀੜ ਤੋਂ ਦੂਰ, ਬਰਫ਼ਾਨੀ ਸਿਖਰਾਂ 'ਤੇ, ਪਟਨਾ, ਬੋਧਗਾਯਾ-ਨਾਲੰਦਾ, ਡਲਹੌਜ਼ੀ, ਚੰਬਾ, ਕੁਦਰਤੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਦਾ ਮੁਜੱਸਮਾ (ਬੰਜਾਰ ਘਾਟੀ), ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ, ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ, ਦਵਾਰਕਾ-ਸੋਮਨਾਥ-ਦੀਵ, ਲੂਣ ਅਤੇ ਰੇਤ ਦੀ ਧਰਤੀ, ਜਾ ਕੋ ਰਾਖੇ ਸਾਈਆਂ ਆਦਿ। ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖੀਆਂ, ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਈਆਂ ਖ਼ੂਬ ਮਾਣੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲੇਖਕ ਬੜੀ ਰੌਚਿਕਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਦਾ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਈ ਜਾਂਦਾ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਮੰਚ 'ਤੇ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਵ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਕਾਰ, ਰੇਲ ਗੱਡੀ, ਟੈਕਸੀ, ਪੈਦਲ, ਖੱਚਰਾਂ, ਪਾਲਕੀਆਂ, ਆਟੋ, ਊਠਾਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਮਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਭਿੰਨ ਮਾਰਗਾਂ 'ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਆਕਰਸ਼ਕ ਥਾਵਾਂ/ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੰਦਰਾਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ, ਮਸਜਿਦਾਂ, ਚਰਚਾਂ, ਬੋਧੀਆਂ, ਜੈਨੀਆਂ ਦੇ ਮੰਦਰ, ਸ਼ਰਧਾ ਪੂਰਵਕ ਨਤਮਸਤਕ ਹੁੰਦਿਆਂ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਹਮਸਫ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਮਨ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਅਸਤਿਤਵ ਧਾਰਮਿਕ ਬਿਰਤੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਸਰਬ, ਧਾਰਮਿਕ ਸਾਂਝਾ ਪਿਆਰੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਮਿਥਿਹਾਸਕ, ਦੰਤ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਭੂਗੋਲ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ-ਕਿਹੜਾ ਸਥਾਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ ਤੋਂ ਕਿੰਨੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਕਿਹੜਾ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ, ਕਿਹੜਾ ਸ਼ਹਿਰ, ਕਿਲ੍ਹਾ ਕਿਸ ਨੇ, ਕਦੋਂ, ਕਿਸ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਉਸਾਰਿਆ? ਕਿਥੇ ਸਵੇਰ, ਕਿਥੇ ਦੁਪਹਿਰ, ਕਿਥੇ ਸ਼ਾਮ, ਕਿੱਥੇ ਰਾਤ ਪਈ? ਕਿਤੇ ਸਾਮਾਨ ਰੱਖ ਕੇ ਟਿਕਾਣਾ ਕੀਤਾ। ਡੁੱਬਦੇ ਸੂਰਜ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਲਗਭਗ ਹਰ ਯਾਤਰਾ ਵਿਚ ਮਾਣਿਆ ਹੈ। ਵਰਡਜ਼ਵਰਥ ਅਤੇ ਕੀਟਸ ਕਵੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਆਨੰਦ ਦਾ ਲੁਤਫ਼ ਲਿਆ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ/ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵੀ ਹਨ। ਨਵੀਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਹੈ। ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਮੋੜ ਵੀ ਹਨ। ਕਿਧਰੇ ਗਾਈਡ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਕਿਥੇ ਖੱਬੇ ਮੁੜੇ, ਕਿਥੋਂ ਸੱਜੇ ਮੁੜੇ? ਕਿਥੇ ਕਿਹੜਾ ਖਾਣਾ ਖਾਧਾ? ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਾਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ। ਦਸੰਬਰ, 2004 ਵਿਚ ਸੁਭਾਗ ਨਾਲ ਹੀ ਚੇਨਈ (ਮਦਰਾਸ) ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਰੱਦ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿਚ ਆਈ ਭਿਆਨਕ ਸੁਨਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੱਚ ਹੈ 'ਜਾ ਕੋ ਰਾਖੇ ਸਾਈਆਂ ਮਾਰ ਨਾ ਸਕੇ ਕੋਇ।' ਇਕ ਯਾਤਰਾ ਸਮੇਂ ਚਿੱਟੇ ਚੂਹੇ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕਰਾਮਾਤ ਵਾਪਰ ਗਈ। ਸਾਥੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਪਰੋਮੋਟ ਹੋ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਣ ਗਿਆ। ਪੰਨਾ : 103.
ਇਹ ਯਾਤਰਾਨਾਮਾ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ ਯਾਤਰਾ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਘਟਨਾਵਾਂ ਏਨੀਆਂ ਯਥਾਰਥਕ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਡਾਇਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਯਾਤਰਾਨਾਮਾ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਅੰਸ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਬੇਟੀ ਵਿਪਾਸ਼ਾ, ਬੇਦਾ ਹੇਮੰਤ, ਮਾਪਿਆਂ ਆਦਿ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਹਨ। ਇਸ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਅਤੇ ਰਵਾਨਗੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਯਾਤਰਾਨਾਮਾ ਰੂਹ ਨੂੰ ਸਕੂਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਵਰਧਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੋ ਨਿਬੜਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ 16 ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatish.dharamchand@gmail.com

ਰੰਗੀਨ ਗੰਡੀਰਾ
ਲੇਖਕ : ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਪ੍ਰਿੰ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 32
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਪ੍ਰਿੰ.) ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ-ਵੰਨਗੀਆਂ ਵਿਚ ਬਾਲ-ਉਪਯੋਗੀ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਬਾਲ ਹੱਥਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਈਆਂ ਹਨ। ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਉਸ ਦਾ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਰੰਗੀਨ ਗੰਡੀਰਾ' ਛਪ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਢੁਕਵੇਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸੁਸੱਜਿਤ ਕੁੱਲ 8 ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਅੱਗ ਤਾਂ ਹੈ' ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਪਖੰਡੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਤਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਅਮਾਨਵੀ ਸੋਚ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਕਿਰਤ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਨੇਹ ਕਰਨ ਵਰਗੇ ਮਾਨਵੀ ਗੁਣ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 'ਘਰ ਦੀ ਵੰਡ' ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਆਸ਼ਾ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬੁਲੰਦੀ ਅਤੇ ਜੱਸ ਖੱਟਣ ਲਈ ਵਿਹਲੜਪੁਣੇ, ਆਲਸ ਅਤੇ ਕੰਮ ਚੋਰੀ ਤੋਂ ਪੱਲਾ ਛੁਡਾਉਣਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਹਿਤ ਵਿਚ ਹੈ। 'ਰੰਗੀਨ ਗੰਡੀਰਾ' ਕਹਾਣੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖੇਡ-ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਕਾਰਨ ਪਰਸਪਰ ਲੜਾਈ-ਝਗੜਾ ਕਰਨਾ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਖੇਡ 'ਚ ਖਿਡੌਣੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਦੂਜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖਿਡੌਣੇ ਮਨਪ੍ਰਚਾਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਮਿਲਵਰਤਣ, ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਰੌਚਿਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਗ਼ੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ' ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੁਆਰਾ ਫੁੱਲ, ਪਾਣੀ, ਟਾਹਣੀ, ਬੱਦਲ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਆਦਿ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ-ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਸੁਨੇਹੇ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮੁੱਚੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਵਿਚ ਬੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ-ਰਹਿਤ ਵਰਤਾਰੇ ਨਾਲ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿਚ ਵਿਗਾੜ ਆ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਨੁਕਸਾਨ ਸਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। 'ਸੋਨੇ ਦੇ ਮੁੱਠੇ ਵਾਲੀ ਕੈਂਚੀ' ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਿਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਕੈਂਚੀ ਦੀ ਥਾਂ ਸੂਈ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕੱਟਣ ਵੱਢਣ ਦੀ ਥਾਂ ਜੋੜਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। 'ਰੱਬ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ' ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਾਰਾਂਸ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਧੇਰੇ ਚੁਸਤ ਚਲਾਕ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਖ਼ੁਦ ਧੋਖਾ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 'ਮੋਬਾਈਲ ਵਾਲੀ ਮਾਈ' ਅਤੇ 'ਕਰੋੜਪਤੀ ਤਾਈ' ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਜਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਠੋਸ ਜੀਵਨ ਮੁੱਲ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸਨੇਹ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ'
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਤਿਤਲੀਆਂ ਮਾਯੂਸ ਹਨ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 127
ਸੰਪਰਕ : 98147-32198

ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ 39 ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਥਾ ਰਸ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਅਕਾਰ ਵਲੋਂ ਇਹ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਲੋਂ ਜੋ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਛਪੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਪੇਂਡੂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪਾਠਕਾਂ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗਿਲ੍ਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਸਕ ਹਨ। ਕਾਮਰੇਡ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੱਖ ਬੰਧ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ; ਲੇਖਕ ਨੇ 150 ਦੇ ਕਰੀਬ ਲਘੂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਨੇ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ 6 ਲਘੂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਂਜ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ 13ਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਬਹੁਪੱਖੀ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀਆ ਲਘੂ ਕਥਾਵਾਂ ਦੀਆ ਬਾਕੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਵੀ 'ਤਿੱਤਲੀਆ' ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਮਾਯੂਸ ਤਿੱਤਲੀਆਂ (ਪੰਨਾ 32) ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਹਨ। ਇਕੋ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਡੀ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਮਿੱਠੀ ਹੈ। ਨਾਮਵਰ ਸੰਗੀਤ ਕੰਪਨੀ ਉਸ ਨੂੰ ਗਾਇਕੀ ਲਈ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਲਿਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਉਹ ਕਮਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਪੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਉਹ ਮਾਯੂਸ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਮਾਯੂਸੀ ਉਸ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਯੂਸ ਤਿੱਤਲੀਆਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀਆ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੋਹਣੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ, ਔਰਤਾਂ, ਵਿਆਹੇ ਜੋੜੇ, ਬੇਔਲਾਦ ਜੋੜੇ, ਬੱਚੇ ਗੋਦ ਲੈ ਕੇ ਜਿਉਂਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ, ਬੱਸਾਂ ਦੇ ਸਫਰ ਵਿਚ ਰੁਮਾਂਸ ਕਰਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜੋੜੇ, ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਭਰਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਵਿਆਹੀ ਕੁੜੀ, ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤੀ ਨਾਲ ਲੜ ਕੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ ਆਈ ਕੁੜੀ, ਕੁੜੀ ਦੀ ਭੂਆ ਭਤੀਜੀ ਨੂੰ ਮਨਾ ਕੇ ਸਹੁਰੇ ਛਡਦੀ, ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਰੀਰਕ ਮਾਨਸਿਕ ਉਲਝਣਾਂ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਸਾਧਾਰਨ ਹਨ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ, ਸਸਪੈਂਸ, ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਜੁਗਤਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਹਨ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਸੁਰ ਆਮ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਗੁਲਾਬੀ ਤਿੱਤਲੀਆਂ, ਸੱਚੀ ਮੁਹੱਬਤ, ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੀ ਤਾਂਤੀਆ, ਪਿਆਰ ਦੀ ਤਾਜ਼ਗੀ, ਸੋਚ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ, ਵਕਤ ਦਾ ਮਿਜਾਜ਼, ਪਿਆਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਆਮ ਪਾਠਕ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਰੁਮਾਂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਕੁਝ ਆਰਥਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਵੱਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਵੇ ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕਲਾ ਪੱਖ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਵੇ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814856160

ਰਾਗ ਧਿਆਨ ਪਰੰਪਰਾ
(ਇਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਨਾਤਮਿਕ ਅਧਿਐਨ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਮਨੋਨੀਤ ਖੇੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 99
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਸਰਕਾਰੀ ਰਜਿੰਦਰਾ ਕਾਲਜ ਬਠਿੰਡਾ (ਪੰਜਾਬ) 'ਚ ਸੰਗੀਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਇਸ ਛੋਟੀ ਤੇ ਬਹੁਪਰਤੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਰਾਗ ਧਿਆਨ ਪਰੰਪਰਾ ਉੱਪਰ ਇਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਨਾਤਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਕਲਾ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਗ-ਬਿਆਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਿਕਤਾ ਤੱਕ ਹਰ ਇਕ ਪੱਖ ਦਾ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਣ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਭਾਵ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੁਰ-ਸੰਗਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਗ ਅਤੇ ਰਾਗਣੀਆਂ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਰਾਗ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਧਾਰਕ ਅਤੇ ਰਾਗਣੀਆਂ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਧਾਰਕ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 6 ਰਾਗ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਜਾਂ ਛੇ-ਛੇ ਰਾਗਣੀਆਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਰਾਗ-ਰਾਗਣੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਰਾਗ-ਰਾਗਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣਾਂ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਭਾਵ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦਿਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਅਧੀਨ ਕੀਤੇ ਖੋਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਧੀਨ ਕਲਾ ਦੇ ਉਦਰਾਮ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਉੱਪਰ ਸੰਗੀਤਕ ਕਲਾ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਅਧੀਨ ਰਾਗ ਧਿਆਨ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਵਜੋਂ ਰਾਗ-ਰਾਗਣੀ ਪਰੰਪਰਾ, ਨਾਇਕ-ਨਾਇਕਾ ਭੇਦ ਅਤੇ ਰਾਗ ਦੀ ਚਿੱਤਰਾਤਮਿਕ ਅਭਿਵਿਅੰਜਨਾ ਲਈ ਪ੍ਰਯੁਕਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਸਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਕਾਰਜ ਵਜੋਂ ਤੀਸਰੇ ਅਧਿਆਇ ਅਧੀਨ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੁੱਖ ਛੇ ਰਾਗਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਗਣੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਚਿੱਤਰ, ਰਾਗ ਧਿਆਨਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਾਵਿ, ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਮਿਲੇ ਤੱਥਾਂ ਉੱਪਰ ਵਿਵੇਚਨਾਤਮਿਕ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਪ-ਸੰਹਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਿੱਟਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿਚ ਰਾਗ-ਦੀਪਕ, ਰਾਗਨੀ ਮਧੂਮਧਿਆਈ, ਰਾਗ ਹਿੰਡੋਲ, ਰਾਗਨੀ ਸੈਨਧਿਆਈ, ਰਾਗ ਮਾਲ ਕੌਲ, ਰਾਗਨੀ ਭੈਰਵੀ, ਰਾਗਨੀ ਬੰਗਾਲੀ, ਰਾਗ ਭੈਰਵ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਹਿੰਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ, ਸੋਧ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਵਿੱਦਿਆ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਮੈਨੂੰ ਹੱਸਣਾ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਮਾਂ
ਤੇ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ
ਲੇਖਕ : ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਕੰਮੇਆਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 98760-62329

ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਕੰਮੇਆਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਬਹੁ-ਚਰਚਿਤ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਗੀਤ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਕਾਵਿ-ਨਾਟ, ਵਾਰਤਕ, ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, ਨਾਵਲ, ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ, ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਦਿ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਈਆਂ। ਮੈਨੂੰ ਹੱਸਣਾ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਮਾਂ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 1982 ਵਿਚ ਬਲਰਾਜ ਸਾਹਨੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਵੀ ਦੇ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ 'ਮੈਨੂੰ ਹੱਸਣਾ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਮਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਲਿਖਣ ਕਾਲ ਸੰਨ 1981 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ ਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 1992 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਪਰਵਰਤਿਤ ਹੋਏ ਬੰਦੇ ਦੀ ਜਿਥੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦੁਬਿਧਾ ਗ੍ਰਸਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਅੰਗਤਾਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਭਾਗ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਅੱਗ ਦੇ ਫੁੱਲ', 'ਨਵੀਆਂ ਪੈੜਾਂ' ਅਤੇ 'ਉਪਰਾਮ ਮੌਸਮ' ਵਿਚੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਜੁਝਾਰਵਾਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਬੇ-ਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ ਮਰ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕਾਲੇ ਦੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਾਨਵ-ਦੋਖੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਰਚੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵ-ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਸਮਾਜ ਸਿਰਜਣ ਦੀ ਧੁਨੀ ਵਧੇਰੇ ਤਿੱਖੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਜਵਲਿਤ, ਦੀਵੇ ਦੀ ਬਲਦੀ ਲਾਟ ਵਾਂਗ ਸ਼ਬਦੀ ਤੇਲ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਹੀਲੇ-ਵਸੀਲੇ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਸਮਝਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 'ਮੈਨੂੰ ਹੱਸਣਾ ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਮਾਂ' ਕਵੀ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਚਪਨ, ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ, ਜਵਾਨੀ, ਬੁਢਾਪੇ ਤੱਕ ਦੇ ਬਿਰਤਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦੀ ਚਿੱਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਣਦੇ ਮੰਜ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ, ਮਹਿਸੂਸ ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਥੀਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਬਹੁ-ਦਿਸ਼ਾਈ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਸਨਮੁੱਖ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਖਲਿਆਂਦੀਆਂ ਹਨ:
ਮੈਂ ਜਿਸ ਦਿਨ ਦਾ...
.....ਹੇ ਮਾਂ। / ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ
ਕਿ ਰੋਟੀ ਖਾਣਾ ਤੇ ਸੌ ਜਾਣਾ
ਕਿ ਇਹੀ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਨਾਂਅ?
ਨਹੀਂ ਨਹੀਂ। ਮਾਂ!
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਰਥ ਬੜੇ ਲੰਮੇ ਨੇ
ਉਪਰੋਕਤ ਸਤਰਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ 'ਹੱਸਣ' ਅਤੇ ਹੱਸਣਾ ਭੁੱਲ ਜਾਣ ਦਾ' ਅਜਿਹਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਸਥਾਪਤੀ' ਦੇ ਚਾਰ ਥੰਮ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਪਾਲਿਕਾ, ਕਾਰਜ ਪਾਲਿਕਾ, ਨਿਆਂ ਪਾਲਿਕਾ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਸੋਚ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਪ੍ਰੈੱਸ ਵਲੋਂ ਨਿਭਾਏ ਰੋਲ ਨੂੰ ਸਮਝੇ, ਪਰਖੇ ਅਤੇ ਨਿਰਣੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਵਰਤਮਾਨ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਵਧੇਰੇ ਸਸ਼ਕਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਿਆਨਦੀਆਂ ਹਨ:
ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਨਾਲ ਬੋਲਿਆਂ
ਵਰ੍ਹੇ ਨੇ ਜਾਂਦੇ ਬੀਤ
ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਗ ਬੋਲਣ ਜੋਗਾ
ਵਕਤ ਹੈ ਕੀਹਦੇ ਕੋਲ।
ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਕੰਮੇਆਣਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ, ਜਾਗਰੂਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਕਵੀ ਹੈ। ਤਹਿ-ਦਿਲੋਂ ਮੁਬਾਰਕ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

1857 ਦੀਆਂ ਹੈਰਤ ਅੰਗੇਜ਼ ਦਾਸਤਾਨਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਮਸੁਲ ਇਸਲਾਮ
ਅਨੁ : ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੀਂਗਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਦੀਪਕ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 174
ਸੰਪਰਕ : 0181-2214196

25 ਫ਼ਰਵਰੀ 1857 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਮਈ 1857 ਈਸਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਦਾ ਤਤਕਾਲੀ ਕਾਰਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਚਰਬੀ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਕਾਰਤੂਸ ਸਨ। ਇਹ ਲੜਾਈ ਦਿੱਲੀ, ਅੰਬਾਲਾ, ਅਯੁੱਧਿਆ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਬਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਫ਼ੌਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦਾ ਘੋਸ਼ਣਾ ਪੱਤਰ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਤੋਂ ਸਿੱਧੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤੀਆਂ ਉੱਪਰ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਸ ਉਪਰੰਤ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਲਿਖਤਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਆਦਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਲਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਸਾਕੇ ਵਰਗੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ ਸਨ। 1947 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਉਪਰੰਤ 1857 ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੋਜਾਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਲੜਾਈ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਕਾਰਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ, ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਸ਼ਮਸਿਲ ਇਸਲਾਮ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਭਾਗ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਕਬੂਲ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਡਾ. ਸ਼ਮਸੁਲ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਹਿੰਦੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਆਦਿ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ '1857 ਦੀਆਂ ਹੈਰਤ ਅੰਗੇਜ਼ ਦਾਸਤਾਨਾਂ' ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਬੜਾ ਅਨੋਖਾ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਵੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ ਵਿਚ ਲੇਖਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅੱਖੋਂ-ਪਰੋਖੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇ 1857 ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ; ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ; ਰਾਜੇ-ਰਜਵਾੜੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚ ਵੀ ਰਾਜ ਕੀਤਾ; ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਿੱਤਾਂ ਤੇ ਹਾਰਾਂ, ਦੌਲਤ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ, ਲਾਲਚ, ਕੀਮਤੀ ਖਜ਼ਾਨਿਆਂ ਦੀ ਭਾਲ, ਲੁਕਣ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲੁੱਟ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ 1857 ਈਸਵੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ੍ਰੋਤ ਉਪਲਬਧ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸੋਮਿਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੇ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ 'ਤੇ ਨਵੇਂ ਪਹਿਲੂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਰੱਖੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਰਤਾਨਵੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਤੁਲਨਾਤਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੀਂਗਰਾ ਵਲੋਂ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ 1857 ਦੀ ਲੜਾਈ ਬਾਰੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਮਿਸ਼ਰਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

ਜੀਵਨ ਜੜ੍ਹਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਮਕਸੂਦਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 99887-10234

ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਵੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕ ਸੁਰਿੰਦਰ ਮਕਸੂਦਪੁਰੀ ਨਵੇਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਜੀਵਨ ਜੜ੍ਹਾਂ' ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ 81 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਠ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਪਰਿਦ੍ਰਿਸ਼ ਉੱਘੜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਰੂਪ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਭਲੀਭਾਂਤ ਜਾਣੂ ਹੈ। ਉਹ ਮਿੱਥੇ ਹੋਏ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਕਾਵਿਕਤਾ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਕਾਵਿਕ ਰਵਾਨੀ ਅਤੇ ਕਥਾਰਸ ਦੋਵੇਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਕਾਵਿ-ਕਥਾ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਹਾਸਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ੈਲੀ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ 'ਕਹਾਣੀ ਕੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ?' ਆਪਣੇ ਲੇਖ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਵ ਦੀ ਆਪਣੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਨਵੇਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਬਦਲਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤੀਬਰ ਗਤੀ ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਉਪਜੇ ਵਿਕਰਤ, ਵਿਖੰਡਤ, ਵਿਰੂਪਤ, ਵਿਸਥਾਪਤ, ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਫੜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਦਲਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾ, ਨਿੱਘਰਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਸੋਚ, ਬਾਜ਼ਾਰੂ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਬਦਲਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ, ਅਜੋਕੇ ਆਪਾਧਾਪੀ ਅਤੇ ਸਵਾਰਥੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਤਿੜਕ ਰਹੀਆਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਉਦਾਸ ਫੁੱਲ, ਸਦੀਵੀ ਜਾਇਦਾਦ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਘਰ, ਹਾਦਸਿਆਂ ਦਾ ਸਫਰ, ਕੱਠਪੁਤਲੀ, ਜੀਵਨ ਜੜ੍ਹਾਂ, ਪੱਗ ਦੀ ਲਾਜ, ਪੀਲਾ ਕਾਰਡ, ਮਨ ਦੀ ਕੈਨਵਸ, ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਰਾਜ਼ ਆਦਿ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਪਰੋਕਤ ਕਥਨ ਦੀ ਹੂਬਹੂ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਿਕ ਸਿਰਲੇਖ, ਪ੍ਰਾਕਿਰਤਕ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਚਿਤਰਣ, ਸਾਧਾਰਨ ਪਾਤਰਾਂ 'ਚੋਂ ਅਸਾਧਾਰਨਤਾ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਇਹ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਿਸਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਪਸੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਇਹ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਵੇਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਲੇਖਕਾਂ ਲਈ ਰਾਹ ਦਸੇਰੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰੂ-ਬ-ਰੂ
ਲੇਖਕ : ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਕੰਵਲ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116

ਸੰਪਰਕ : 98775-66190ਸ਼ਾਇਰ ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਕੰਵਲ' ਹੱਥਲੀ ਕਿਤਾਬ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰੂਬਰੂ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੋ ਕਾਵਿ-ਪਰਾਗੇ 'ਸਫ਼ਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਾ' (ਹਿੰਦੀ) ਅਤੇ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰੰਗ' (ਪੰਜਾਬੀ) ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕਰਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਰ ਦੇਸਾਂ-ਪ੍ਰਦੇਸਾਂ ਦਾ ਭ੍ਰਮਣ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਵਿਜ਼ਨ (ਆਲਮੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ) ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਬੀਨ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚ ਆਏ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸ਼ਬਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਕਲਾਬਾਜ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਸਪਾਟ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸਿੱਧ ਪੱਧਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜਿਉਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਡੂੰਘ ਵਿਚ ਜਾਂਦਾ ਹੋ ਤਾਂ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਪਟ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ 'ਚੁੱਪ ਦੇ ਕਫ਼ਨ' ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦਾ ਚੰਦਰਯਾਨ ਰਾਹੀਂ ਚੰਦ 'ਤੇ ਤਾਂ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਠੀਕ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਹ ਵੱਡੀ ਪੁਲਾਂਘ ਹੈ ਪਰ ਕੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਅੱਜ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਕੁੱਲੀ, ਜੁੱਲੀ ਤੇ ਗੁੱਲੀ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੱਲ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਖੁਰਦਬੀਨ ਨਾਲ ਸਕੈਨਿੰਗ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਡਾਇਗਨੋਜ਼ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੱਚੇ ਕੋਠੇ ਜਾਗ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਪੱਕੀਆਂ ਅਟਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਖੋਖਲੀਆਂ ਕਰ ਦੇਣਗੇ, ਸ਼ਾਇਰ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਵਿਚੋਂ ਬੰਦਿਆਈ ਦੇ ਕਣ ਲੱਭਣ ਲਈ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦਾ ਹੈ ਕਿੱਥੇ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਤਾਂ ਹੱਡ ਮਾਸ ਦਾ ਸੰਦ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਅਹਿਸਾਸ ਸੰਵੇਦਨਾ ਤੇ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਕਣ ਕਾਫੂਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹੀ ਅਹਿਸਾਸ ਇਕ ਫੇਰੀ ਵੇਚਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹੀ ਸੂਖ਼ਮਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਖਰੀਦਦਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਹ ਭੌਤਿਕੀ ਸੰਦ ਰੋਬੋਟ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਭਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਚ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਪਦਾਰਥੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਹੋਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਗਰੀ ਜਿਊਂਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਕਬਰਗਾਹ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵਗ ਰਹੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ 'ਤੇ ਹੰਝੂ ਤਾਂ ਕੇਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮ ਨੂੰ ਤਾੜਨਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੇ ਵਹਿਣ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਉਹ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਸਿਰ ਧਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਥੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਉਹੀ ਮੁਹੱਈਆ ਨਹੀਂ ਕਰਾ ਸਕਦੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੇ ਤਖੱਲਸ 'ਕੰਵਲ' ਦੀ ਵੀ ਲੱਜ ਪਾਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਵਲ ਚਿੱਕੜ ਵਿਚ ਵੀ ਖਿੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਲੱਗਦੈ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਫ਼ਤਿਹਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡੀਪੂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 236
ਸੰਪਰਕ : 94631-70369

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਿਵੇਕਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਪੁਰਾਤਨ ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਲਾਂ, ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ ਬਹੁਤ ਮਾਣਮੱਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਕਾਇਰਤਾ ਕਾਰਨ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋ ਗਏ। ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀ ਜ਼ਲਾਲਤ ਹੰਢਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਜੇਕਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ, ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਅਤੇ ਰਾਣਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਵਰਗੇ ਸੂਰਮੇ ਸਾਡੀ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਅਣਖ ਨਾ ਜਗਾਉਂਦੇ ਤਾਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਕਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾ ਮਾਣ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ। ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ, ਲਾਲਚੀ ਅਤੇ ਸਵਾਰਥੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹਾਂ, ਪਰ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਾਲੇ ਵੀ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹਾਂ। ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਨੇ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਜਹਾਲਤ ਨੇ ਸਾਡੀ ਮੱਤ ਮਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਦਲਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਹਾਲੇ ਵੀ ਵਿਤਕਰਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਜ਼ੂਲ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ, ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਗਿਰਾਵਟ ਲਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਵਾਦ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਵਾਦ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਧਰਮਾਂ ਵਿਚ ਨਫ਼ਰਤ ਫੈਲਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਵਰਤਾਰਾ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਸੁਚੇਤ, ਸਾਵਧਾਨ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਜ਼ਬੂਤ ਆਤਮਾਵਾਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਜ਼ਿੰਦਾਦਿਲੀ, ਅਣਖ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਹ ਇਕ ਨਰੋਏ, ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸੈਲਫੀਆਂ ਲੈਂਦੀ ਧੁੱਪ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਅਰਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਲਡਮਾਈਨ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 101
ਸੰਪਰਕ : 73470-60392

ਸਥਾਪਤੀ ਲਈ ਤਾਂਘਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਇਸ ਕਦਰ ਬੁਲੰਦੀਆਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗੀ। ਉਦੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਗਿਣਵੇਂ-ਚੁਣਵੇਂ ਸਨ ਤੇ ਬਹੁਤੇ ਆਲੋਚਕ ਵੀ ਅੜਿੱਕਾ ਸਨ। ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ਲਾ ਬੜੀ ਜਲਦੀ ਵਸੀਹ ਹੋਇਆ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਅਰਮਾਨ ਵਰਗੇ ਸਮਰੱਥ ਕਲਮਕਾਰ ਰਲਦੇ ਗਏ। ਅਰਮਾਨ ਨੇ ਔਖੀਆਂ ਘੜੀਆਂ ਵੇਲੇ ਵੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ। ਉਸ ਦੇ ਸਵੈਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ ਅਰਮਾਨ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਤੰਗਦਸਤੀ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਵੀ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਇਕ ਅਦੀਬ ਲਈ ਵਰਦਾਨ ਵੀ ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਪਿਛੋਕੜ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਸਹਿਜਤਾ ਤੇ ਸ਼ਿੱਦਤ ਆ ਸਕੀ ਹੈ। ਪਛੜ ਕੇ ਛਪੀ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 88 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਤਮਾਮ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਮਹਿਬੂਬ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਲਈ ਸਿਰਜੇ ਬਿੰਬ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਕਸ ਤੈਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਕਸ ਉੱਜਲੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਿੱਖ ਘਸਮੈਲ਼ੀ, ਬੁਦਬੁਦੀ ਤੇ ਤਰਸਮਈ ਹੈ। ਅਰਮਾਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਨਹੀਂ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਸ਼ੋਸ਼ਣਕਰਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਬੁਣੇ ਕਈ ਚੱਕਰਵਿਊ ਤੋੜਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਕੰਕਰ ਤੇ ਨਿੱਘ ਮਾਣਨ ਲਈ ਛਿਲਤਰਾਂ ਦੀ ਲੋਚਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਮਾਰੋ-ਮਾਰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਧੂੰਆਂ-ਧੂੰਆਂ ਹੋਏ ਚੌਗਿਰਦੇ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਇਆ ਉਹ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਮਾਨ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਬੁਝਾਰਤਾਂਨੁਮਾ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਨ ਦੇ ਵੇਗ ਵਿਚ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਉਹ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਖਹਿੰਦਾ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀ ਹੌਸਲਾ ਅਫ਼ਜ਼ਾਈ, ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਭਾਵਨਾ ਨਮਿਤ 'ਸੈਲਫੀਆਂ ਲੈਂਦੀ ਧੁੱਪ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਸਰਾਹਿਆ ਜਾਏਗਾ, ਅਜਿਹੀ ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

 ਅਦਬ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ : ਡਾ. ਚਰਨ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਤਾਲਿਫ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 70
ਸੰਪਰਕ : 94640-49982

ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਦਾ ਅਜੋਕਾ ਦੌਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਏਨੀ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਹਰ ਤੀਸਰਾ ਲੇਖਕ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਤੀਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਏ ਦਿਨ ਨਵੇਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਇਸ ਕਾਫ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵਸੀਹ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖੇ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਹੁਣ ਓਨੀ ਔਖੀ ਸਿਨਫ਼ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ। 'ਅਦਬ' ਡਾ. ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 54 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪੀਆਂ ਹਨ। ਡਾ. ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਅ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਬੜਾ ਛੋਟਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਜਿਸ ਸੋਚ ਤੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀ ਆਸ ਬੱਝਦੀ ਹੈ। 'ਅਦਬ' ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚਲੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਮਿਸ਼ਰਤ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਧਾਰਾਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨੂੰ ਕਲਮਬਧ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਸ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਨਜ਼ਰਸਾਨੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕੁਹਰਾਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ, ਬੇਆਰਾਮੀ ਤੇ ਬੇਚੈਨੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੁੱਭਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਜੂਝਦਾ, ਤਾਂਘਦਾ, ਜਾਗਦਾ ਤੇ ਸੱਚ ਦਾ ਪਰਚਮ ਉਠਾਉਂਦਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੁਖੜਾ ਮੋੜਨ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਉਹ ਮਿਹਣੋਂ-ਮਿਹਣੀ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਕੁਝ ਘਾਟੇ-ਵਾਧੇ ਹਨ ਪਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕਟਾਈ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਿਲਾਈ ਵੀ। ਡਾ. ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ 'ਚੋਂ ਉਪਜੇ ਮਿਲਣ ਤੇ ਵਿਛੜਨ ਦੇ ਪਲਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਬੰਦ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਬਾਰੇ ਸੀਮਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਚਰਚਾਵਾਂ ਵਧੇਰੇ ਛੇੜਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਿਅਰਕਾਰੀ ਭਾਵੇਂ ਅਜੇ ਮੁਢਲੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੈ ਪਰ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਇਹ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗੀ, ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਇਕੋ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਦਾਤਿਆ
ਗੀਤਕਾਰ : ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 94175-62053

ਗਾਇਕ ਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸੇਧ ਦੇਣ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਪਯੋਗੀ ਹੈ। ਗੀਤਕਾਰ ਨੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੜੀ ਸਰਲ ਤੇ ਠੇਠ ਵਰਤੀ ਹੈ। ਨਮੂਨੇ ਵਜੋਂ ਕੁਝ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ:
ਸਾਰੇ ਰੋਗਾਂ ਦੀ ਦਵਾਈ ਇਕੋ-ਇਕ ਹੈ,
ਇਕੋ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਦਾਤਿਆ।
ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵਿਚ ਇਕੋ-ਇਕ ਹੈ,
ਇਕੋ ਤੇਰਾ ਧਾਮ ਦਾਤਿਆ।

ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਲਗਾ ਲੈ ਤੂੰ,
ਪੱਲਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰ ਦਾ ਫੜ ਕੇ।
ਆਪਣੇ ਭਾਗ ਜਗਾ ਲੈ ਤੂੰ,
ਬਾਣੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ-ਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ।

ਤੀਰਥਾਂ 'ਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ,
ਤੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਮੈਲ ਨਹੀਂ ਜਾਣੀ।
ਤੂੰ ਹਉਮੈ ਵਾਲਾ ਰੋਗ ਲਾ ਲਿਆ,
ਪਹਿਲਾਂ ਪੜ੍ਹ ਲੈ ਗੁਰਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ।

ਤਕੜੀ 'ਚ ਤੁਲ ਜਾਣਗੇ,
ਪੁੰਨ-ਪਾਪ ਇਹ ਜਿੰਦਗੜੀਏ ਤੇਰੇ।
ਨੀ ਭਾਗ ਤੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਣਗੇ,
ਜਾਪ ਜਪ ਲੈ ਤੂੰ ਉਠ ਕੇ ਸਵੇਰੇ।
ਅੱਜ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਤੇ ਰੌਲੇ-ਰੱਪੇ ਵਾਲੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਬੜੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਇਸ ਲੋੜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਗੀਤਕਾਰ ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 93573-24241

ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਜਨਮ ਤੇ ਮਾਤਾ ਰਾਜ ਕੌਰ ਸਬੰਧੀ
ਫ਼ੈਲਾਇਆ ਝੂਠ ਤੇ ਸੱਚ
ਲੇਖਕ : ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸ਼ਿਵਾ ਪ੍ਰਿੰਟਰਜ਼, ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 220
ਸੰਪਰਕ : 99148-64300

ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਪਰ ਲਗਭਗ 40 ਸਾਲ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਅਤੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀਆਂ 6 ਵਿਲੱਖਣਤਾਵਾਂ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਕੂਟਨੀਤੀ, ਲੜਾਈਆਂ, ਉਸ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਾਂ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯਾਤਰੀਆਂ, ਸੈਨਿਕਾਂ, ਜਰਨੈਲਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਮਕਾਲੀਨ ਅਤੇ ਤਤਕਾਲੀਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੁਢਲੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਯੂਰਪੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਤੱਥਾਂ, ਲੜਾਈਆਂ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਕਾਰਨ ਸਮਝ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ-ਮਰੋੜ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ। ਦੂਸਰਾ ਭਾਸ਼ਾਈ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੂਰਪੀ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਅਣਜਾਣ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾਤਮਿਕ ਪੜਚੋਲ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਪਰ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਗ਼ਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਦਾਦੀ ਦਾ ਕਤਲ, ਹਕੀਕਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਰਾਜ ਭਾਗ ਤੋਂ ਲਾਂਭੇ ਹੋਣਾ, ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਉੱਚ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਣਾ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਣਾ ਆਦਿ ਹਨ। ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਮੇਕਗਰੇਗਰ ਦੀ ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ਼ ਸਿੱਖਸ, ਲੈਪਲ ਗਰਿਫ਼ਨ ਦੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸੱਯਦ ਮੁਹੰਮਦ ਲਤੀਫ਼ ਦੀ ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ; ਘਨੱਈਆ ਲਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼-ਏ-ਪੰਜਾਬ; ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਲਮਹੇ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੰਡਤ ਦੇਵੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੀ ਗੁਲਸ਼ਨ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਆਦਿ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਕਾਲ, ਰਾਜਕਾਲ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਭਰਮ ਭੁਲੇਖਿਆਂ, ਤਾਰੀਖ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ-ਮਰੋੜ ਕੇ ਲਿਖਣ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਸਵੱਟੀ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

ਜਿਊਣ ਦਾ ਹੁਨਰ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਚਰਨ ਨੂਰਪੁਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 98550-51099

ਗੁਰਚਰਨ ਨੂਰਪੁਰ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਇਕ ਸਫ਼ਲ ਡਾਕਟਰ ਹੈ। ਪਰ ਡਾਕਟਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸਫ਼ਲ ਲੇਖਕ ਵੀ ਹੈ। 'ਅਜੀਤ' ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਲੇਖ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਸੋਚ ਸਮੁੱਚਵਾਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਦੇਹੀ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਅਹੁਰਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਖੰਡਿਤ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਮੁੱਚਵਾਦੀ ਪਹੁੰਚ-ਵਿਧੀ ਅਪਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਵਜੂਦ, ਅੰਗ ਪ੍ਰਤੀਅੰਗ-ਪਰਸਪਰ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। 'ਜਿਊਣ ਦਾ ਹੁਨਰ' ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮਾਰਫ਼ਤ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਗੇਰੇ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵੀ ਇਕ ਕਲਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਦਾ ਪ੍ਰਸੰਨ ਅਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਚਰਨ ਨੂਰਪੁਰ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ-ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਪਾਠਕ ਹੈ। ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪਰਿਯੋਜਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਸਦਾ ਬੇਚੈਨ ਅਤੇ ਅਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿੱਤ ਅਤੇ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਈ ਪਰਿਯੋਜਨ, ਵਜ੍ਹਾ ਜਾਂ 'ਇਕਾਗਾਈ' (ਜਾਪਾਨੀ ਸੰਕਲਪ) ਜ਼ਰੂਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮਨੁੱਖ ਤਨ ਅਤੇ ਮਨ ਦੋਹਾਂ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਸਦਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। (ਪੰ. 11), 'ਪਰਿਯੋਜਨ' ਬਾਰੇ ਉਸ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਸੋਚ ਸਰਵਾਰਥੀ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ 'ਸਰਬੱਤ ਕੇ ਭਲੇ' ਵਾਸਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਊਣ ਦੇ ਅਰਥ, ਆਪਣੇ-ਆਪ ਲਈ ਜਿਊਣ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਸਮਾਜ, ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਲਈ ਵੀ ਜੀਵਿਆ ਜਾਵੇ। (ਪੰਨਾ 99).
ਉਹ ਗਾਹੇ-ਬਗਾਹੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਦੱਸਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ-ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਲੋਭੀ-ਲਾਲਚੀ ਬਣਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੋ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਪੂਰਨ ਤਤਪਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬੜੇ ਸੁਚੱਜੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਕਲਿਤ ਸਾਰੇ 35 ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਸੁਰ ਅਤੇ ਸੋਚ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖ ਸਹਿਜ-ਭਾਵ ਅਤੇ ਇਕਾਗਰਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਸ਼ਹੀਦਾਂ-ਏ-ਵਫ਼ਾ
ਲੇਖਕ : ਅੱਲਾ ਯਾਰ ਖ਼ਾਂ ਜੋਗੀ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਅਲਕੜਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਜਗਰਾਜ ਧੌਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਈਵਾਨ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98722-85421

ਸ਼ਹੀਦਾਂ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਵਿਚ ਹਕੀਮ ਅੱਲਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਜੋਗੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਵਲੋਂ ਸਰਹੰਦ ਵਿਖੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਦਾਸਤਾਂ ਕਾਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬੀਤੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ ਜਾਵੇ ਸਾਫ਼ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਕਾ ਗੜ੍ਹੀ ਚਮਕੌਰ ਅਤੇ ਸਾਕਾ ਸਰਹੰਦ 1705 ਈਸਵੀਂ ਸੰਨ ਨੂੰ ਜ਼ਾਲਮ ਤੇ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਵਰਤਾਇਆ। ਇਹ ਸਾਕਾ ਜਾਬਰਾਂ ਵਲੋਂ ਨਾਬਰ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਵਾਸਤੇ, ਡਰਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਹੀ ਉਮਰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਨਾਬਰ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਾਬਰ ਡਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਜਾਬਰ ਨਾਬਰ ਨੂੰ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਰਹੰਦ ਦਾ ਸਾਕਾ ਅਜਿਹਾ ਸਾਕਾ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਮਰ ਹੀ ਖੇਡਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ਪਰ ਜ਼ਾਲਮ ਆਖਦੇ ਸਨ, ''ਕੁੰਢਲੀਏ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰੀਆਂ ਜੰਮਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹੀ ਸਿੱਧ ਦੇਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਜਾਬਰ ਤੋਂ ਨਾਬਰ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਨਾਇਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਜਦੋਂ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਲੋਕ ਮਨਾਂ ਉਪਰ ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਪਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਸਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਡਰਨ ਦੀ ਥਾਵੇਂ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਸੌ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਰਸਾ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਲਾਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਚੀਸ ਅਜੇ ਲੋਕ ਮਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਹੀਂ ਗਈ। ਬਜੀਦੇ ਅਤੇ ਸੁੱਚਾ ਨੰਦ ਨੂੰ ਲੋਕ ਅੱਜ ਵੀ ਫਿਟਕਾਰ ਪਾਉਂਦੇ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅੱਲਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਜੋਗੀ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਚੀਸ ਨਿਕਲੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਰੋ ਉਠੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਹ ਵੈਣ ਪਾਏ ਕਿ ਸਰਹੰਦ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਜਿਵੇਂ 1705 ਨੂੰ ਰੋਈਆਂ ਸਨ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੋਗੀ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨੈਣਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੰਝੂ ਡਿਗਣ ਲਾ ਦਿੱਤੇ। ਜੋਗੀ ਜੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਮਰਸੀਏ ਮਨੁੱਖ ਮਨ ਅੰਦਰ ਦਰਦ ਗ਼ਮ, ਦੁੱਖ ਹੀ ਨਹੀਂ ਭਰਦੇ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਅੰਦਰੋਂ ਨਫ਼ਰਤ ਰੋਸ ਤੇ ਜੋਸ਼ ਵੀ ਉਪਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕਾਵਿਕ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਾਖ਼ਸ਼ਾਤ ਸਰੀਕ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਤਸਵੀਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਖਿਚਦੇ ਸਗੋਂ ਰੂਬਰੂ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਨਿ-ਵਫ਼ਾ ਦੀ 110 ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਰਚਨਾ ਸੰਨ 1913 ਵਿਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੰਨ 1915 ਨੂੰ ਉਹ ਗੰਜਿ-ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਅੰਦਰ 117 ਸ਼ੇਅਰ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਮਰਸੀਆਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮੂਲ ਉਰਦੂ ਹੈ ਪਰ ਉਰਦੂ ਅੰਦਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਰਪੂਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਆਪ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਆਲਮ-ਫਾਜ਼ਲ ਸਨ। ਉਰਦੂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਤ-ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਲੋਕਧਾਰਾ, ਇਤਿਹਾਸ, ਮਿਥਿਹਾਥ ਦੀ ਵੀ ਪੂਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਸੀ। ਜਿਹੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅੰਦਰੋਂ ਡੁੱਲ੍ਹ ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਸੰਪਾਦਕ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ''ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵੀ ਅਲੋਪ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘੇਰਾ ਸੀਮਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਭਾਣਾ ਵਰਤਿਆ ਜੋਗੀ ਨਾਲ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਸਨ ਤਾਂ ਹੀ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਰਹੀਆਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿਉਂਕ ਹੀ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਜੇਕਰ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਵਾਸੀ ਬਾਬਾ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਸ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਨਾ ਲੈਂਦੇ। ਬਾਬਾ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਕ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ। ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਅੱਲਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਜੋਗੀ ਜੀ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਤਰਜਮਾਇਆ। ਸ਼ਹੀਦਾਨਿ-ਵਫ਼ਾ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਛਾਇਆ ਹੋਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਮੌਕਾ ਮੇਲ ਮਿਲ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵੀ ਅਲੋਪ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘੇਰਾ ਸੀਮਤ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਸ਼ਹੀਦਾਂ-ਏ-ਵਫ਼ਾ' ਅਤੇ 'ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਹੀਦਾਂ' ਲਿਖਤਾਂ ਹਕੀਮ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਜੋਗੀ ਨਾਲ ਵੀ ਇਹੀ ਹੋਣਾ ਸੀ ਜੇ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਾਬਾ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਸ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਨਾ ਲੈਂਦੇ। ਇਹ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰੁਲ ਜਾਣੀਆਂ ਸਨ ਜੇ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਅੰਦਰ ਨਾ ਲਿਖਵਾਉਂਦੇ। 'ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਹੀਦਾਂ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਸੀ। ਹਕੀਮ ਅੱਲਾ ਯਾਰ ਖਾਂ ਜੋਗੀ ਨੇ ਇਸ ਅੰਦਰ ਬਾਬਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਰਦੂ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੀਵਾਨ ਨੂੰ ਅਰਬੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਪੁੱਠ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਜੋਗੀ ਜੀ ਦੇ ਵਡਾਰੂ ਦੱਖਣ ਵਲੋਂ ਆ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਵਸ ਗਏ ਪਰ ਜੋਗੀ ਜੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਲਾਹੌਰ ਨਾਲ ਹੀ ਹੈ। ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਪ ਰਈਸਾਨਾ ਪੌਸ਼ਾਕ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ ਆਪ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਕੀਮ ਸਨ ਤੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਲਮ ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਤਬੀਅਤ ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਆਪਦਾ ਸਿਦਕ ਇਸ਼ਕ-ਹਕੀਕੀ ਦੇ ਮਕਾਮ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਮਾਸਟਰ ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਅਲਕੜਾ ਨੇ ਜੋਗੀ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਤਰਜਮਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਰਦੂ, ਫ਼ਾਰਸੀ, ਅਰਬੀ ਦੇ ਔਖੇ ਅਲਫਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸੌਖੇ ਅਤੇ ਆਮ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਧੂ ਨੇ ਕਈ ਕਾਰਜ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਅਰਕਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਮੋਨੀ
ਲੇਖਕ : ਗਿਆਨੀ ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ ਵੰਗੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਆਪ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 81463-36696

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲੇਖਕ ਸੰਤ-ਸੇਵੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰ ਘਟਨਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਹੁੰਦਿਆਂ ਉੱਘੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹਸਤੀ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਮੋਨੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਭਿੱਜੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਸ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰ ਘਟਨਾ ਦਾ ਉਹ ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਗਵਾਹ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਕਲਾਕਾਰ ਜਾਂ ਮੁਸੱਵਰ ਕਿਸੇ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਤਸਵੀਰ ਵਾਲੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਮਨ ਦੀ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਉਤਾਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭਿਕ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰੋ. ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਨਟਾਵਾਂ ਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਅਧੀਨ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਦਾ ਮਿਲਾਪ, 26 ਜੇਠ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਜੀਵਨ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ, ਬਾਉਲੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸ਼ੁੱਭ ਆਰੰਭ, ਗੁ: ਟਿੱਬਾ ਸਾਹਿਬ ਤਪਾ-ਦਰਾਜ, ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਅਸੀਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ, ਗੁ: ਨਰੈਣ ਸਰ ਮੁਹਾਲੀ ਵਿਖੇ ਲੰਗਰ ਹਾਲ ਦੀ ਆਰੰਭਰਤਾ, ਮਰਿਯਾਦਾ ਵਿਚ ਪਰਪੱਕਤਾ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਜਵਾਨੀ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਵਾਨੀ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਗਊਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ, ਸੇਵਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ, ਰੱਬੀ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਕਦਰਦਾਨ, ਟਿੱਬਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ, ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਕਦਰਦਾਨ, ਘੋਰ ਬੰਦਗੀ ਦੀ ਘਟਨਾ, ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ, ਮੁਹਾਲੀ ਵਿਖੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ, ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਹਰ ਘਟਨਾ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਝਲਕ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਮੋਨੀ ਸ਼ਬਦ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨਾਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜੁੜਿਆ ਜਦੋਂ 12 ਸਾਲ ਕੀਤੀ ਘੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਤੇ ਬੰਦਗੀ ਸਮੇਂ ਆਪ ਚੁੱਪ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹੋ ਗਏ। ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਏ ਚੌਰਾਸੀ ਦੇ ਘੱਲੂਘਾਰੇ ਸਮੇਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਇਕ ਸੌ ਇਕ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਗੁ: ਨਰੈਣਸਰ ਮੁਹਾਲੀ ਵਿਖੇ ਕਰਵਾਏ ਗਏ। ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ ਆਪ ਨੇ ਸੈਂਕੜੇ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਵੀ ਹੋਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਕਾਰ ਪੱਖੋਂ ਛੋਟੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ ਵਜੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਪਾਠਕ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਨਗੇ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਜਾਵਾਂਗੇ
ਲੇਖਕ : ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗ੍ਰੇਸੀਅਸ ਬੁੱਕਸ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98764-33008

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਇਕ ਦਰਜਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਰਚੈਤਾ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਕ ਸਮਰੱਥ ਅਤੇ ਸਿਰਮੌਰ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਜਾਵਾਂਗੇ' ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ 204 ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਇਕਾਗਰ-ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਾਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਵੀ ਹੈ:
ਜਾਗੋ! ਜਾਗੋ! ਜੱਗ ਦੇ ਬੰਦਿਓ,
ਸੱਚ ਸੁਣਾਉਂਦੀਆਂ ਬਾਲੜੀਆਂ।
ਸੁੰਨਮ-ਸੁੰਨਾ ਜੱਗ ਇਹ ਹੁੰਦਾ,
ਜੇ ਨਾ ਆਉਂਦੀਆਂ ਬਾਲੜੀਆਂ।
ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੰਦਰੁਸਤ ਦਿਮਾਗ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ, ਓਨਾ ਚਿਰ ਨਰੋਏ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਨਰੋਏ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਅਣਸਰਦੀ ਲੋੜ ਹੈ:
ਮੈਂ ਵੱਡਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਣ ਕੇ,
ਜੱਗ ਨੂੰ ਚਾਨਣ ਵੰਡਾਂਗਾ।
ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਵਾਲੇ ਨ੍ਹੇਰੇ,
ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਛੰਡਾਂਗਾ।
ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ ਦੇ ਮਿੱਤਰ-ਪਿਆਰੇ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣੂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਭੰਡਾਰ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪ੍ਰਫ਼ੁੱਲਤਾ ਵਿਚ ਪਾਏ ਵਡਮੁੱਲੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਹੀ ਹਾਸਿਲ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਇਕੋ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਹੀ ਪੜ੍ਹੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਝੱਲੀ ਦਾ ਝੱਲ
ਕਵੀ : ਡਾ. ਮਨਜ਼ੂਰ ਏਜਾਜ਼
ਸੰਪਾਦਕ : ਰਵਿੰਦਰ ਸਹਿਰਾਅ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 199 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਡਾ. ਮਨਜ਼ੂਰ ਏਜਾਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮੂਲ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾ ਵਸਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਹ�