09-05-2025

 ਗਿਆਨਵਾਨ ਬਣੋ
ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਅਕਸਰ ਬੁੱਧੀਮਾਨੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਣ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਕੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ? ਬੁੱਧੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਗਣਿਤ ਦੇ ਸਵਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਗਿਆਨ ਸਾਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਨਾ ਬਣਾਓ , ਸਗੋਂ ਇਕ ਸਿਆਣਾ, ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸਲ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਨੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੁੱਧੀਮਾਨ (ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਟ) ਹੋਣ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਚੰਗਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਗਿਆਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰ ਕਲਾ ਵਿਚ ਨਿਪੁੰਨ ਇਨਸਾਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਿਰਫ਼ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਬਣਨ ਦੀ ਥਾਂ, ਗਿਆਨਵਾਨ ਬਣੋ।

-ਅਮਰਜੋਤ ਸਿੰਘ, ਮਟੌਰ

ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ 'ਚ ਵੱਡਾ ਸੱਚ

ਕੱਲ੍ਹ ਬੈਠਿਆਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਲੱਗ ਰਹੀ ਅੱਗ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਇਕ ਬੱਚੇ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਦੀਦੀ ਜਦੋਂ ਆਪਾਂ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾੜਦੇ ਆਂ ਉਦੋਂ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤਾਂ ਐਵੇਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਜਿਵੇਂ ਪੁਲਿਸ ਸਾਡੇ ਖੇਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬੈਠੀ ਹੋਵੇ, ਬੱਸ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ ਕਦੋਂ ਡੱਬੀ ਮਚਾਉਣਗੇ ਤੇ ਅਸੀਂ ਫਟਾਫਟ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਵਾਂਗੇ। ਪਰ ਅੱਜ ਦੇਖਿਓ ਐਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਣਕਾਂ ਮਚ ਗਈਆਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਾੜ ਮਚ ਗਏ, ਪਰ ਅੱਜ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਨਾ ਕੋਈ ਪੁਲਿਸ ਆਈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ ਕਿਉਂ ਹੁਣ ਧੂਆਂ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਜਾ ਰਿਹਾ? ਕੋਲ ਬੈਠਾ ਇਕ ਹੋਰ ਬੱਚਾ ਬੋਲਿਆ ਤੂੰ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਕੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾਂ, ਇਥੇ ਤਾਂ ਫਾਇਰ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚੀ। ਜੇ ਪਹੁੰਚੀ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਅੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਣਕ ਮਚ ਗਈ ਸੀ। ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਧੂੰਆਂ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ, ਆਪਣਾ ਸੀ.ਐਮ. ਤਾਂ ਆਪ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਸਟੇਜ ਪਰਫਾਰਮੈਂਸ ਦਿੰਦਾ ਫਿਰਦਾ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਨਾੜ ਮਚਾਏ ਉਦੋਂ ਹੀ ਧੂਆਂ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਜਾਊਗਾ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਅਣਭੋਲ ਗੱਲਾਂ ਬੜਾ ਵੱਡਾ ਸੱਚ ਬਿਆਨ ਕਰ ਗਈਆਂ।

-ਰਜਨਦੀਪ ਕੌਰ ਸੰਧੂ
ਕੋਹਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ।

ਫੀਸਾਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ

ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਮੋਹਾਲੀ ਵਲੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਵਸੂਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਫੀਸਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਕਰਕੇ ਗਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਗਰੀਬ ਤਬਕੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦਾ ਗੁਜਾਰਾ ਹੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫੀਸਾਂ ਭਰਨੀਆਂ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੰਬਰ ਕਾਰਡ ਦੀ ਫ਼ੀਸ ਅੱਠ ਸੌ ਤੋਂ ਘਟਾ ਕੇ ਇਕ ਸੌ ਰੁਪਏ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਹੁਣ ਫ਼ੀਸ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਧਾ ਕੇ ਗ਼ਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮੁਫ਼ਤ ਵਿਚ ਦੇ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਨਿਕੰਮੇ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹਿੰਗਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੀ ਇਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਹੈ...? ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਇਸ ਪਾਸੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਿੰਘ ਵਿੱਕੀ ਕੋਟਗੁਰੂ
ਪਿੰਡ + ਡਾਕ. ਕੋਟਗੁਰੂ (ਬਠਿੰਡਾ)

ਕਿਉਂ ਘਟੀ ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ

ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਸਰਵੇਖਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸਰਵੇਖਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਊਠ, ਬਲਦ ਆਦਿ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟੀ ਹੈ, ਪਰ ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਬਲਦ ਊਠ ਆਦਿ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਣ ਦੀ ਤਾਂ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਆਬਾਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿਉਂ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਦੋ ਕਾਰਨ ਮੁੱਖ ਲੱਗੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਕਿ ਮੱਝਾਂ ਸਾਂਭਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਭਾਵ ਕਿ ਦੁੱਧ ਦਾ ਧੰਦਾ ਹੁਣ ਲਾਹੇਵੰਦ ਧੰਦਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ ਇਥੇ ਬਣਦਾ ਨਕਲੀ ਦੁੱਧ। ਜਿਸ ਵੱਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਕਲੀ ਦੁੱਧ ਨੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਲੱਕ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ। ਸੋ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੱਝਾਂ ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਲੇਬਰ ਦੀ ਘਾਟ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਇਥੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ।

-ਜਸਕਰਨ ਲੰਡੇ, ਪਿੰਡ ਤੇ ਡਾਕ ਲੰਡੇ (ਮੋਗਾ)

ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਸਾਰੀ

ਬਾਲ ਸੰਸਾਰ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿਚ ਸਮੱਗਰੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਸਤੇ ਮਿਲੀ ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ ਦਾ ਲੜੀਵਾਰ ਬਾਲ ਨਾਵਲ 'ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਸਾਰੀ' ਪੜ੍ਹਿਆ। ਮਨ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਲੱਗਾ। ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਗਨਾ ਦੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ 'ਬਲਤੇਜ ਦੀ ਕਿਆਰੀ' ਵਧੀਆ ਲੱਗੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 'ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਜਾਣੋ' ਵਿਚ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਨਿਰਮਾਣ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਗਾਤਾਰ ਛਪਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਤੋਤਾ' ਬਾਲ ਕਵਿਤਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਹੇ ਪੰਛੀ ਦੀ ਯਾਦ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਨਵਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਪੰਛੀ ਮਿੱਠੇ-ਗੀਤ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ। ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਰੌਣਕ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਹੇ ਪੰਛੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕਰ ਪੰਛੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚੋਂ ਰੌਣਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।

-ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਪਾਠਕ

ਗਰਮੀ ਦੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਬਚੋ

ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਮੌਸਮ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਨ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਗਰਮੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪਾਰਾ 45 ਡਿਗਰੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਜਨਤਾ ਲਈ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਮੀ ਦਾ ਕਹਿਰ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਵੀ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਪਮਾਨ ਵਿਚ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਸਾਡੇ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਜਲ ਸਰੋਤ ਵੀ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਤਰਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਰੱਖੀਏ।

-ਪਲਕ ਅਰੋੜਾ, ਸਰਹਿੰਦ।