17-11-25

 ਭੁੱਲਣਾ
ਭੁੱਲਣਾ ਇਕ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਸਿੱਖੇ ਹੋਏ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਗੱਲਾਂ-ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਗਿਆਨ-ਧਿਆਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਚੇਤਨ ਮਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਭੁੱਲਣਾ, ਯਾਦ ਆਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਉਲਟ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਭੁੱਲਣਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆ ਗਿਆ ਗਿਆਨ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਭੁੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਪਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਤੇ ਦੱਬੂ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਝ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭੁੱਲਣ ਦਾ ਇਕ ਕਾਰਨ ਦੁਖਦਾਇਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਜਾਂ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦਾ ਦਮਨ ਵੀ ਹੈ। ਨੀਂਦ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਧੀਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੰਗੀ ਨੀਂਦ ਲੈਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਜੁੜਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਭੁੱਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਧੀਮੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਜਾਂ ਤੇਜ਼ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਯਾਦ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਗੱਲ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਪਰੰਤੂ ਵਿਚਾਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਾਂ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ। ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਅਸਲੀ ਭੁੱਲਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

-ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ
ਪਿੰਡ ਨੌਨੀਤਪੁਰ, ਤਹਿ. ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ। ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ।

ਲੱਗੀ ਨਜ਼ਰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ
ਹੜ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਤੋਂ 'ਲੱਗੀ ਨਜ਼ਰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ...... ਕੋਈ ਮਿਰਚਾਂ ਵਾਰੋ' ਪੰਕਤੀ ਨੂੰ ਪੁਖ਼ਤਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਇਸ ਆਫ਼ਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1988 ਅਤੇ 1993 ਵਿਚ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਜਾਗਦਾ ਰਹੇ। ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਅੱਗੇ ਬੇਵੱਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਆਮ ਵਰਤਾਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਮਿਆਂ ਤੋਂ ਨਸਲਾਂ, ਫ਼ਸਲਾਂ, ਵਾਤਾਵਰਨ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਜੋ ਖੋਰਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅਜੇ ਤੱਕ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ ਪੁੱਜਣ ਲਈ ਇਕ ਦੋ ਕਦਮ ਹੀ ਪੁੱਟੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਦਸ਼ਾ, ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇਕ ਕੰਨੋਂ ਸੁਣ ਦੂਜੇ ਕੰਨ ਕੱਢ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਕਈ ਸੋਚਦੇ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਚਲੇ ਜਾਣਾ, ਪਰ ਜੋ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ। ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹਾਲੋਂ ਬੇਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਸਣ ਨਾਲੋਂ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਆਫ਼ਤ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲਈ ਅੱਜ ਹੈ, ਕੱਲ੍ਹ ਤੁਹਾਡੇ 'ਤੇ ਵੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕਮੁੱਠ ਹੋ ਕੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਸੇਬਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਵੀ ਵਧੇਗੀ।

-ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਅਬਿਆਣਾ ਕਲਾਂ।

ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਘਟਦੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ
ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੁਣ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਿੱਖਣ-ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਹਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਧੂਰੀ ਹੈ।
ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਯੋਗ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਉੱਚ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਇਕ ਕਾਮਯਾਬ ਇਨਸਾਨ ਵਜੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਵਰਗੇ ਗੁਣ ਦੀ ਕਮੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਕਮੀ ਆਉਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਟਵਿੱਟਰ, ਵੱਟਸਐਪ, ਯੂ-ਟਿਊਬ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਈਟਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਕੇ ਸੰਬੰਧੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਦੌਰ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਵੱਧ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਹੋੜ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਦੇ ਪਾਉਂਦੇ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ? ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਉਹ ਗਲਤ ਰਸਤੇ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦਾ ਇਹ ਫਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰਾ ਸਮਾਂ ਦੇਣ ਤਾਂ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

-ਗੌਰਵ ਮੁੰਜਾਲ
ਪੀ.ਸੀ.ਐਸ.।

ਖ਼ੂਨਦਾਨ
ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਕੋਈ ਦਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਇਕ-ਇਕ ਬੂੰਦ ਕਿਸੇ ਲੋੜਵੰਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਚਾਅ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕੈਂਪ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਤੁਹਾਡਾ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਖ਼ੂਨ ਕਿਸੇ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਮਰੀਜ਼ ਜਾਂ ਗੰਭੀਰ ਬੀਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਚਾਅ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਸਾਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀ ਅਸਲੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ।

-ਜਸਲੀਨ ਕੌਰ,
ਰਾਜਪੁਰਾ।

ਖੁਰਾਕ
ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਲੋੜ ਖੁਰਾਕ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਵਧੀਆ ਖੁਰਾਕ ਮਿਲਣ ਨਾਲ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਚੰਗੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦਾ ਭੋਜਨ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਭੋਜਨ ਖਰੀਦਣ ਦੇ ਘੱਟ ਸਾਧਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਲੋਕ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

-ਕਮਲਦੀਪ ਕੌਰ
ਨੌਧਰਾਣੀ (ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ)