26-11-25

 ਦੇਰ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ ਨਿਆਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ
ਭਾਰਤ ਵਿਚ 'ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਥਾਰਟੀ ਐਕਟ' ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 5 ਅਕਤਬੂਰ, 1995 ਨੂੰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਨ 2025 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ 5.3 ਕਰੋੜ ਦੇ ਕਰੀਬ ਕੇਸ ਸੁਣਵਾਈ ਅਧੀਨ ਹਨ। ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ 4.6 ਕਰੋੜ ਕੇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੱਧਰੀ ਜਾਂ ਹੇਠਲੀਆਂ ਅਦਲਤਾਂ ਵਿਚ ਹਨ ਅਤੇ 63.30 ਲੱਖ ਕੇਸ ਦੀਆਂ ਹਾਈਕੋਰਟਾਂ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 86,700 ਕੇਸ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੇਘਾਲਿਆ, ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਅਤੇ ਮਣੀਪੁਰ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਿਚ ਚਲ ਰਹੇ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਰਾਜ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੇਸ ਦਮਨ ਅਤੇ ਦਿਉ ਵਿਚ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 1472 ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਚੱਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਕੇਸ 'ਬਹਿਰਾਮਪੁਰ' ਸੀ। ਜੋ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ 72 ਸਾਲ ਬਾਅਦ 2023 ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਫ਼ੈਸਲੇ 'ਤੇ ਪੁੱਜਿਆ। ਇਹ ਕੇਸ 19 ਨਵੰਬਰ, 1948 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਸੁਸਤ ਚਾਲ ਨਾਲ ਚੱਲਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਹੈ।

-ਹਰਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ
881-ਏ, ਜਵੱਦੀ ਕਲਾਂ, ਲੁਧਿਆਣਾ।

ਸਿਆਸੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਹਾਅ
ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਜੋ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਤੇ ਡੈਮਾਂ 'ਚੋਂ ਛੱਡੇ ਗਏ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਵਹਾਅ ਦੀ ਮਾਰ ਝੱਲੀ ਹੈ ਉਹ ਨਾ ਭੁੱਲਣਯੋਗ ਹੈ। ਇਸੇ ਹੀ ਸਮੇਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜਨ ਦੀ ਥਾਂ ਸਿਆਸੀ ਮੁਫ਼ਾਦਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਨੂੰ ਤੇਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਅਖੌਤੀ ਮਦਦ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਟੋਰਨ ਲਈ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਫੋਟੋਆਂ ਕਰਵਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਇਹ ਸਮਾਂ ਬੜਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਮੇਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਫੌਰੀ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਲੋਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਬਹੁਤੇ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਮੌਢੇ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗਿਰੀ ਹੋਈ ਸਿਆਸੀ ਸਾਖ਼ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਵਾਅ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਬਿਪਤਾ 'ਚ ਘਿਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਤਾਂ ਨਿਰ ਸਵਾਰਥ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਪ੍ਰਵਾਨ ਵੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਮਾੜੀ-ਮੋਟੀ ਬਚੀ ਸਾਖ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਖੋਰਾ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾੜਾ-ਮੋਟਾ ਸਾਹ ਲੈਣ ਜੋਗਾ ਰੱਖ ਲਵੋ।

-ਬੰਤ ਸਿੰਘ ਘੁਡਾਣੀ ਲੁਧਿਆਣਾ।

ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਵਿਕਾਸ
ਨਵਜਨਮਿਆਂ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸੰਵੇਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਸਪਰਸ਼ ਤੇ ਦਰਦ ਪ੍ਰਤੀ ਅਨੁਕਿਰਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਵਾਦ ਤੇ ਗੰਧ ਦੀ ਸੰਵੇਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵੀ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੋ ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਉਮਰ ਦੌਰਾਨ ਬੱਚੇ ਦੀਨ-ਦੁਨੀਆ ਬਾਰੇ ਸਮਝਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਬੱਚੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਦੇ ਮਨੋਭਾਵ ਜਾਂ ਸੰਵੇਗ ਥੋੜ ਚਿਰੇ ਅਤੇ ਅਸਥਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖਿਡਾਉਣਾ ਛੁਪਾਉਣ ਤੇ ਬੱਚਾ ਉਸਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਸੰਵੇਗਾਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣਦਾ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਦੀ ਪਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰੇਮਪੂਰਬਕ ਸੰਵੇਗਿਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਲਗਾਵ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਲਗਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਕੱਪੜੇ, ਖਿਡੌਣੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਬਣੇ ਲਗਾਵ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਪ੍ਰੇਮ ਸ਼ਰਧਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਅੰਦਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਭਾਵਨਾ ਨਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ
ਪਿੰਡ ਨੌਨੀਤਪੁਰ, ਤਹਿ. ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ।